“Bantu Yina Me Fwaka Bo Ta Telama”

“Ntangu mpungi ta bula, bantu yina me fwaka bo ta telama [“ya kukonda kifu,” “NW”], beto yonso mpi ta baluka mutindu ya nkaka.”​—1 KORINTO 15:52.

1, 2. (a) Inki lusilu ya kepesa kikesa pesamaka na nzila ya profete Ozea? (b) Inki mutindu beto kezaba nde Nzambi kele ti luzolo ya kuvutula bafwa na luzingu?

KETI nge mefwilaka ntete muntu ya nge zolaka mingi? Kana nde ee, nge zaba mpasi ya lufwa kenataka. Ata mpidina, Bakristu kezwaka kikesa na lusilu yina ya Nzambi pesaka na nzila ya profete Ozea nde: “[“Mono takatula bau na maboko ya Sheole; mono takatula bau na lufwa,” NW]. Lufwa, wapi bampasi na nge? [Sheole], wapi ngolo na nge ya kufwila bantu?”​—Ozea 13:14.

² Ngindu ya kutuba nde bafwa tavutuka na luzingu kewakanaka mbote ve na makutu ya bankwa-ntembe. Kansi, Nzambi Nkwa-Ngolo kele na ngolo ya kusala kimpa ya mutindu yina! Kima ya beto fwete kudiyula kele kuzaba kana Yehowa kele ti luzolo ya kuvutula bafwa na luzingu. Yobi, muntu ya lunungu, yulaka nde: “Kana muntu ya ngolo kufwa, keti yandi ta telama diaka?” Yandi pesaka mvutu yai ya kepesa kyese: “Nge tabinga, ye mono tapesa nge mvutu. Nge tavanda na mpusa ya kima ya nge salaka na maboko na nge.” (Yobi 14:​14, 15, NW) Ngogo “mpusa” kemonisa nzala ya mingi ya kumona. (Fwanisa ti Nkunga 84:⁠2.) Ee, Yehowa kele na mpusa ya mingi ya kumona lufutumuku​—⁠yandi kezola kumona dyaka bantu na yandi ya kwikama yina mefwaka, yina kezingaka na mabanza na yandi.​—⁠Matayo 22:​31, 32.

Yezu Mwangaka Nsemo na Dyambu ya Lufutumuku

3, 4. (a) Inki nsemo Yezu mwangaka na dyambu ya lufutumuku? (b) Sambu na inki Yezu futumukaka bonso mpeve kansi ti nitu ya kinsuni ve?

³ Bantu ya ntama bonso Yobi zabaka ngindu ya lufutumuku mbotembote ve. Muntu ya mwangaka nsemo na zulu ya kivuvu yai kele Yezu. Yandi monisaka mukumba ya mfunu ya yandi kele na yau na dyambu yango, ntangu yandi tubaka nde: “Konso muntu yina me ndima Mwana yina na ntima na yandi, yandi ke na moyo [luzingu] ya mvula na mvula.” (Yoane 3:36) Bantu tabaka luzingu yango na wapi? Ntalu ya kuluta mingi ya bayina kendimaka tabaka yau na zulu ya ntoto. (Nkunga 37:11) Ata mpidina, Yezu songaka balongoki na yandi nde: “Beno kuwa boma ve, [“kibuka ya fyoti,” NW]! Sambu Tata na beno ke mona kiese na kupesa beno Kimfumu na yandi.” (Luka 12:32) Kimfumu ya Nzambi kele na zulu. Yau yina, lusilu yai kezotuba nde, “kibuka ya fyoti” tavanda na zulu ti Yezu bonso bigangwa ya kimpeve. (Yoane 14:​2, 3; 1 Piere 1:​3, 4) Kivuvu mosi ya nkembo mpenza! Na nima, Yezu songaka ntumwa Yoane nde ntalu ya bantu na “kibuka ya fyoti” yai tavanda 144 000.​—⁠Kusonga 14:⁠1.

⁴ Kansi, inki mutindu bantu yai 144 000 takota na nkembo ya zulu? Yezu “mwangaka nsemo na zulu ya luzingu ti mambu ya kukonda kifu na nzila ya nsangu ya mbote.” Na nsadisa ya menga na yandi, yandi kangulaka “nzila ya mpa ya moyo [luzingu]” na kati ya zulu. (2 Timoteo 1:​10, NW; Baebreo 10:​19, 20) Ntete, yandi fwaka, kaka mutindu Biblia yitaka kutuba. (Yezaya 53:12) Na nima, mutindu ntumwa Piere zabisaka na nima, ‘Yesu yai, Nzambi tedimisaka yandi na lufwa.’ (Bisalu 2:32) Kansi, Yezu telemaka ve bonso muntu. Yandi tubaka nde: “Mampa ya mono ta pesa kele nitu na mono; mono ta pesa yo sambu bantu yonso kuvanda na moyo [luzingu].” (Yoane 6:51) Kuvutuka ti nitu na yandi zolaka kuvanda bonso kuvutuka dyaka ti nkudulu yango. Yo yina, Biblia ketuba nde, “Bo fwaka [Yezu] na nitu na yandi ya kimuntu, kansi yandi bakaka diaka [luzingu] na nitu na yandi ya kimpeve.” (1 Piere 3:18) Na mutindu yina, Yezu “bakilaka [kibuka ya fyoti] kuguluka ya mvula na mvula.” (Baebreo 9:12) Yandi nataka ntalu ya luzingu na yandi ya kimuntu ya kukuka na ntwala ya Nzambi, bonso nkudulu sambu na bantu ya masumu, ebuna bantu 144 000 vandaka bantete na kubaka mambote na yau.

5. Inki kivuvu kupesamaka na balandi ya Yezu ya mvu-nkama ya ntete?

⁵ Lufutumuku sambu na kukwenda na zulu vandaka dibaku ya Yezu mpamba ve. Polo songaka Bakristu yina vandaka na Roma nde Nzambi pakulaka bau na mpeve santu sambu na kukuma bana na yandi, ti kubaka difwa kumosi ti Kristu, kana bau monisa kimupakulami na bau na kukangaka ntima tii na nsuka. (Roma 8:​16, 17) Polo tendulaka mpi nde: “Kana beto me vukanaka ti Kristo na lufwa ya mutindu mosi, beto ta vanda mpi na kimvuka ti yandi ntangu Nzambi ta tedimisa beto mutindu yandi tedimisaka yandi.”​—⁠Roma 6:⁠5.

Polo Nwaninaka Kivuvu ya Lufutumuku

6. Sambu na inki bantu kumaka kutula ntembe na dibundu ya Korinto sambu na lufutumuku, ye inki ntumwa Polo kusalaka?

⁶ Lufutumuku kele na kati ya ‘malongi ya ntete-ntete’ ya Bukristu. (Baebreo 6:​1, 2) Ata mpidina, bantu ya Korinto tulaka ntembe na dilongi yai. Bantu yankaka na kati ya dibundu, bayina ndimaka filozofi ya Bagreki, vandaka tuba nde: “Bantu yina me fwaka bo ta telama na lufwa ve.” (1 Korinto 15:12) Ntangu ntumwa Polo waka mambu yina, yandi kwisaka kutendula kivuvu ya lufutumuku, ntetentete kivuvu ya Bakristu ya kupakulama. Beto tala inki Polo tubaka na 1 Korinto kapu 15. Kana nge tangaka yo mutindu beto lombaka nge na disolo ya ntete, yau tasadisa nge mingi.

7. (a) Inki dyambu ya kuluta mfunu Polo ketubila ntete? (b) Banani kumonaka Yezu yina kufutumukaka?

⁷ Na mvese ya ntete ti ya zole ya 1 Korinto kapu 15, Polo ketendula ntu ya disolo: “Bampangi na mono, mono zola zabisa beno diaka Nsangu yina ya Mbote ya mono zabisaka beno ntete, nsangu yina ya beno me ndimaka, ya beno ke landaka kaka. Nsangu yina fweti gulusa beno . . . Kana beno landa yo ve, tuba nde beno ndimaka yo na mpamba.” Kana Bakorinto kulanda ve kaka nsangu ya mbote, bau yonikaka ntangu na bau na kundima kyeleka. Polo landaka nde: “Mono me zabisaka beno nsangu yina ya kuluta mfunu mutindu mono mosi bakaka yo, nde: Kristo fwaka sambu na masumu na beto, mutindu bo sonikaka na Mukanda ya Nzambi. Bo zikaka yandi ebuna Nzambi tedimisaka yandi na lufwa na kilumbu ya tatu, mutindu bo sonikaka na Mukanda ya Nzambi. Yandi kwisaka kumonika ntete na Piere, ebuna yandi kwisaka kumonika mpi na bantumwa yonso kumi na zole. Na nima, na mbala mosi, yandi kwisaka kumonika na bakristo nkama tanu nkutu kuluta ntalu yina. Bakristo mingi na kati na bo kele kaka na moyo tii bubu yai, kansi bankaka me fwaka. Ntangu yai, yandi kwisaka kumonika na Yakobo, ebuna, na nima, yandi kwisaka kumonika mpi na balonguki yonso. Ebuna, na kumanisa, yandi kwisaka kumonika na mono mpi, . . . bonso [na] mwana yina butukaka matsiombe.”​—⁠1 Korinto 15:​3-8.

8, 9. Monisa nde lufutumuku kele dilongi ya mfunu. (b) Kilumbu ya Yezu monanaka na ntwala ya bantu “nkama tanu nkutu kuluta ntalu yina” lenda vanda inki kilumbu?

⁸ Na bayina kundimaka nsangu ya mbote, lufutumuku vandaka kima ya kukakula ve. Bantu mingi kumonaka yau mpi lendaka kutuba nde “Kristo fwaka sambu na masumu na beto” mpi nde Nzambi tedimisaka yandi. Mosi na kati na bau vandaka Piere. Ntangu Piere buyaka Yezu na mpimpa ya bau tekaka mpi kangaka yandi, ntembe kele ve nde ntangu Yezu basikilaka yandi, yandi zwaka kikesa mingi. Yezu kwendaka kutala mpi “bantumwa” na kimvuka, na nima ya lufutumuku. Ntembe kele ve nde dyambu yai katulaka bau boma mpi bau kumaka bambangi ya ngolo ya lufutumuku ya Yezu.​—⁠Yoane 20:​19-23; Bisalu 2:⁠32.

⁹ Kristu monanaka mpi na ntwala ya kibuka mosi ya nene, “bakristo nkama tanu nkutu kuluta ntalu yina.” Yandi vandaka ti ntalu ya balongoki kiteso yina kaka na Galilea mpamba; na yau, kilumbu yai lenda vanda yina ya kele na Matayo 28:​16-20, ntangu Yezu pesaka ntuma ya kukumisa bantu balongoki. Bantu yai lendaka mpenza kupesa kimbangi mosi ya ngolo! Bankaka na kati na bau vandaka kezinga dyaka na 55 T.B. ntangu Polo sonikaka mukanda yai ya ntete na Bakorinto. Kansi, simba nde bayina kufwaka, Polo tubaka nde bau “melalaka na lufwa.” (NW) Bau vandaka mefutumuka ntete ve sambu na kubaka nsendo ya luzingu ya zulu.

10. (a) Inki mambu salamaka na lukutakanu ya nsuka ya Yezu ti balongoki na yandi? (b) Inki mutindu Yezu monanaka na Polo “bonso [na] mwana yina butukaka matsiombe”?

¹⁰ Muntu yankaka ya kutaka kimbangi ya lufutumuku ya Yezu vandaka Yakobo, mwana ya Yozefi butaka ti Maria, mama ya Yezu. Na ntwala ya lufutumuku, ntembe kele ve nde Yakobo vandaka nkwikidi ve. (Yoane 7:⁠5) Kansi, ntangu Yezu mebasikila yandi, Yakobo kumaka nkwikidi mpi mbala yankaka yandi muntu salaka ngolo sambu bampangi na yandi kukuma Bakristu. (Bisalu 1:​13, 14) Na lukutakanu na yandi ya nsuka ti balongoki na yandi, kilumbu ya yandi mataka na zulu, Yezu songaka bau na ‘kuzabisa nsangu tii na nsuka ya ntoto.’ (Bisalu 1:​6-11) Na nima, yandi monanaka na Saule ya bwala Tarsis, muntu ya vandaka kunyokula Bakristu. (Bisalu 22:​6-8) Yezu basikaka na ntwala ya Saule “bonso [na] mwana yina butukaka matsiombe.” Mpamba ve, na ntangu yina Polo monaka Yezu na lukumu, lufutumuku ya bayina takwenda na zulu vandaka meyantika ve. Polo vanda bonso kigangwa ya kimpeve ya meyitaka kufutumuka. Dyambu yai kangaka Saule mbala mosi nzila na yandi ya mbi ya kwenda kufwa Bakristu mpi yau sobaka yandi ngolo. (Bisalu 9:​3-9, 17-19) Saule kumaka ntumwa Polo, muntu mosi ya ngolo na kunwanina lukwikilu ya Bakristu.​—⁠1 Korinto 15:​9, 10.

Lukwikilu na Lufutumuku Kele Mfunu

11. Inki mutindu Polo monisaka nde yau kele luvunu na kutuba nde “bantu yina me fwaka bo ta telama na lufwa ve”?

¹¹ Yau yina, lufutumuku ya Yezu vandaka kima ya masonga mpenza. Polo ketuba nde: “Kana beto ke longaka nde Nzambi tedimisaka Kristo na lufwa, nki mutindu bantu ya nkaka na kati na beno lenda tuba nde bantu yina me fwaka bo ta telama na lufwa ve?” (1 Korinto 15:12) Bantu ya mutindu yai vandaka ve kaka na badute mpamba to bangyufula sambu na lufutumuku, kansi bau vandaka tuba yau na munoko nde, lufutumuku kele ve. Yau yina Polo kemonisa nde bau keyindula na matiti. Yandi ketuba nde kana Kristu futumukaka ve, nsangu ya Bakristu ketaka kele luvunu, bayina kupesaka mpi nzikisa ya lufutumuku ya Kristu vandaka “batemwe ya luvunu sambu na mambu ya Nzambi.” Kana Kristu kufutumukaka ve, disongidila nkayilu kupesamaka ve na Nzambi; Bakristu vandaka ‘kaka na masumu na bo.’ (1 Korinto 15:​13-19; Roma 3:​23, 24; Baebreo 9:​11-14) Ebuna Bakristu yina “lalaka na lufwa,” bankaka bo fwaka bau na kufwa, bau fwaka kukonda kivuvu ya kyeleka. Yau zolaka kuvanda mawa mingi sambu na Bakristu kana luzingu yonso sambu na bau kele kaka yai mpamba! Mpasi yonso ya bau monaka zolaka kuvanda ya mpamba.

12. (a) Kana bo kebinga Kristu nde “bambuma ya ntete ya bantu yina melalaka na lufwa,” yau ketendula inki? (b) Inki Yezu salaka sambu lufutumuku kusalama?

¹² Kansi, yau vandaka mutindu yina ve. Polo kelanda nde: “[Nzambi] me tedimisaka Kristo na lufwa.” Dyaka, yandi kele “bambuma ya ntete ya bantu yina melalaka na lufwa.” (1 Korinto 15:​20, NW) Ntangu bantu ya Izraele vandaka lemfuka na kupesa Yehowa bambuma ya ntete ya bilanga na bau, Yehowa vandaka butisila bau bima mingi na bilanga. (Kubasika 22:​29, 30; 23:19; Bingana 3:​9, 10) Awa ya yandi kebinga Kristu nde “bambuma ya ntete,” Polo kezo tuba nde bantu yankaka mpi tafutumuka na lufwa sambu na kubaka luzingu na zulu. Polo ketuba nde: “Sambu bantu ke fwaka sambu na muntu mosi; mutindu mosi mpi, bantu ta telama na lufwa sambu na muntu mosi. Bantu yonso ke fwaka sambu bo me vukanaka na Adami; mutindu mosi mpi, bantu yina yonso me vukanaka na Kristo, Nzambi ta vutudila bo [luzingu].” (1 Korinto 15:​21, 22) Sambu lufutumuku kusalama, Yezu pesaka luzingu na yandi ya kukuka bonso nkudulu, mpidina yandi kangulaka nzila sambu bantu kukatuka na kimpika ya masumu ti ya lufwa.​—⁠Galatia 1:4; 1 Piere 1:​18, 19.a

13. (a) Lufutumuku ya kukwenda na zulu kesalama inki ntangu? (b) Inki mutindu nge lenda tendula nde bapakulami yankaka “talala ve na lufwa”?

¹³ Polo kelanda nde: “Kansi . . . konso muntu na ndonga na yandi: [“Kristu bambuma ya ntete, na nima bayina kele bantu ya Kristu na ntangu ya kumonana na yandi,” NW].” (1 Korinto 15:23) Nzambi tedimisaka Kristu na mvu 33 T.B. Kansi, yau lombaka nde balandi na yandi ya kupakulama​—⁠“bayina kele bantu ya Kristu”​—⁠kuvingila tii mwa bilumbu na nima ya kumonana na yandi bonso ntotila, yina kusalamaka na 1914, mutindu mbikudulu ya Biblia kemonisa. (1 Tesalonika 4:​14-16, Kusonga 11:18) Ebuna bayina tavanda na luzingu na ntangu ya kumonana na yandi? Polo ketuba nde: “Beno wa mambu yai ya kinsweki: Bantu ya nkaka na kati na beto ta fwa, kansi bankaka ta fwa ve [“talala ve na lufwa,” NW]. Kansi ntangu bo ta bula mpungi na mbala ya nsuka, nitu na beto yonso ta baluka mutindu ya nkaka na mbala mosi, na nswalu yonso mpi. Ntangu mpungi ta bula, bantu yina me fwaka bo ta telama sambu na kuvanda na moyo ya kukonda nsuka, beto yonso mpi ta baluka mutindu ya nkaka.” (1 Korinto 15:​51, 52) Yau kele pwelele nde bapakulami yonso talala ve na mazyamu sambu na kukinga lufutumuku. Bayina kefwa na ntangu ya kumonana ya Kristu kebaluka mbala mosi mutindu yankaka.​—⁠Kusonga 14:⁠13.

14. Inki mutindu bapakulami “ke bakaka mbotika [sambu na kukuma bantu ya kufwa]”?

¹⁴ Polo keyula nde: “Kana yo kele mpidina ve, nki mfunu bantu na kubaka mbotika [“sambu na kukuma bantu ya kufwa mutindu yina,” NW]? Kana mambu ya bo ke tubaka yo kele ya kieleka, nde bantu yina me fwaka ta telama na lufwa ve, sambu na nki bantu ke bakaka mbotika sambu na [kufwa]? Ebuna beto mpi, nki mfunu beto na kusosa kigonsa konso ntangu?” (1 Korinto 15:​29, 30) Polo tubaka ve nde bantu ya kezinga kebakaka mbotika sambu na mambote ya bafwa, mutindu bo mebalulaka na Babiblia yankaka. Sambu, mbotika kele sambu na kisalu ya kilongoki ya Mukristu, ebuna myoyo ya mefwaka lenda vanda ve balongoki. (Yoane 4:⁠1) Kansi, Polo vandaka tubila Bakristu ya moyo, bamingi na kati na bau vandaka bonso Polo, na “kigonsa ntangu yonso.” Bakristu ya kupakulama ‘bakaka mbotika [na lufwa ya] Kristu.’ (Roma 6:⁠3) Kubanda ntangu ya bau pakulamaka, yau vandaka bonso bau ‘mebotama’ sambu na kulanda nzila mosi ya tanata bau na lufwa bonso yina ya Kristu. (Marko 10:​35-40) Bau zolaka kufwa ti kivuvu ya kufutumuka na nkembo sambu na kuzinga na zulu.​—⁠1 Korinto 6:14; Filipi 3:​10, 11.

15. Inki lenda vanda bigonsa ya Polo kutanaka na yau, ye inki mutindu lukwikilu na lufutumuku sadisaka yandi na kunwana ti yau?

¹⁵ Polo ketendula nde yandi mosi nwanaka ti bigonsa mingi, yo yina yandi ketuba nde: “Konso ntangu mono ke vandaka penepene na lufwa.” Sambu na kupesa ve muntu nzila ya kutuba nde Polo melutisa ndilu, yandi keyika nde: “Mono ke tubila beno mambu yai sambu mono ke monaka kiese sambu na beno na luzingu yai ya beto kele na Mfumu na beto Yesu Kristo.” Mbalula mosi ya Biblia (The Jerusalem Bible) ketuba na mvese yai nde: “Mono kenwanaka ti lufwa konso kilumbu, bampangi, lulendo ya kuzenga kyeleka mutindu yina mono kebakaka yau na beno na Kristu Yezu Mfumu na beto.” Na mvese 32, Polo kepesa mbandu ya bigonsa ya yandi kutanaka na yau. Yandi ketuba nde ‘na Efezo yandi nwanaka ti bambisi ya makasi.’ Mbala mingi na kufwa babandi, Baroma vandaka losa bau na kibansala ya bambisi ya makasi. Kana Polo nwanaka kimuntu-kimuntu ti bambisi ya makasi mpi yandi gulukaka, yina vandaka kaka lusadisu ya Yehowa. Kana kivuvu ya lufutumuku vandaka ve, yau zolaka kuvanda mpenza buzoba ya ngolo na kuzinga luzingu ya mutindu yina. Kana kivuvu ya lufutumuku vandaka ve, kukanga ntima na bampasi ti kusala bibansa na kusadilaka Nzambi zolaka vanda na mfunu ve ata fyoti. Yo yina Polo ketuba nde: “Kana bantu yina me fwaka ta telama na lufwa ve, mbote . . . ‘beto dia, beto nwa, sambu mbasi beto ke fwa.’ ”​—⁠1 Korinto 15:​31, 32; tala mpi 2 Korinto 1:​8, 9; 11:​23-27.

16. (a) Ngindu ya kutuba nde “beto dia, beto nwa, sambu mbasi beto ke fwa” lenda vanda nde yau katukaka wapi? (b) Inki kigonsa vandaka na bayina vandaka kundima ngindu yai?

¹⁶ Mbala yankaka Polo bakaka mambu yina kele na Yezaya 22:​13, yina ketendula kikalulu ya kigonsa ya bantu ya kukonda bulemfu vandaka na yau na Yeruzalemi. Mbala yankaka mpi yandi vandaka yindula malongi ya Épicure, yina vandaka vweza kivuvu ya luzingu na nima ya lufwa, na kulongaka nde kima ya mbote na luzingu kele kaka kusepedisa nitu. Yo vanda ngindu ya Bayuda to ya Epikure, dilongi ya “kudia ti kunwa” kele dilongi ya kukonda bunzambi. Yo yina Polo kekebisa nde: “Bantu kukusa beno ve, sambu: ‘Banduku ya mbi ke bebisaka bikalulu ya mbote.’ ” (1 Korinto 15:33) Kuvukana ti bantu yina vandaka kubuya lufutumuku vandaka bonso ndikila. Ziku kele kinduku ya mutindu yina muntu kubendaka makambu yina Polo vandaka kuyidika na dibundu ya Korinto; beto lenda tanga mansoni, kukabisa, kufundana, ti kukonda luzitu na Madya ya Nkokila ya Mfumu.​—⁠1 Korinto 1:11; 5:1; 6:1; 11:​20-22.

17. (a) Inki ngindu ya mbote Polo pesaka na bantu ya Korinto? (b) Inki bangyufula mebikala ya beto tatadila?

¹⁷ Yau yina, Polo songaka bantu ya Korinto na ngindu ya mbote nde: “Beno fweti vutukila mabanza na beno yina ya mbote. Beno bikisa masumu. Sambu bantu ya nkaka na kati na beno kuzaba Nzambi ve; mono ke tuba mpidina sambu na kumonisa beno nsoni.” (1 Korinto 15:34) Ngindu ya mbi sambu na lufutumuku nataka bankaka na kunimba na kimpeve, bonso bantu ya kulauka malafu. Yau lombaka nde bau vumbuka, bau vutukila mabanza na bau ya mbote. Kiteso mosi, Bakristu ya kupakulama bubu yai fwete vanda ya kutelama na kimpeve, bau lenda ndima ve bantembe ya bantu ya inza. Bau fwete kangama ngolo na kivuvu na bau ya lufutumuku ya kukwenda na zulu. Kansi, bangyufula yankaka vandaka​—⁠sambu na Bakorinto mpi sambu na beto bubu yai. Mu mbandu: Na inki nitu bantu yai 144 000 tafutumuka na kukwenda na zulu? Inki beto lenda tuba sambu na mafuku ya bantu yankaka yina kele dyaka na mazyamu mpi kele ve ti kivuvu ya kukwenda na zulu? Sambu na bau lufutumuku tatendula inki? Na disolo na beto ya kelanda, beto tatadila ndambu ya ntendula ya mebikala ya Polo kupesaka sambu na lufutumuku.

[Noti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

◻ Inki nsemo Yezu mwangaka na dyambu ya lufutumuku?

◻ Tanga mwa bambangi ya lufutumuku ya Yezu.

◻ Sambu na inki dilongi ya lufutumuku kotaka bantembe, ye inki Polo kusalaka?

◻ Sambu na inki lukwikilu na lufutumuku vandaka mfunu sambu na Bakristu ya kupakulama?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Mwana ya Jairusi pesaka nzikisa nde lufutumuku lenda salama

[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]

Kana lufutumuku vandaka ve, lufwa ya bo kefwaka Bakristu ya kwikama lenda vanda na mfunu ve