Masolo ya Kimpeve Ketungaka
“Beno tuba mambu ya mbi ve, kansi beno tuba kaka mambu ya mfunu [“ya ketungaka,” NW] yina lenda sadisa bantu yina ke wa beno.”—EFEZO 4:29.
1, 2. (a) Keti ndinga ya bantu ketubaka kevandaka mfunu? (b) Inki mutindu bansadi ya Yehowa kezolaka kusadila ludimi na bo?
LUDWIG Koehler, muntu mosi yina kesalaka badiksionere kusonikaka nde: “Ndinga ya bantu ketubaka kele kinsweki; yo kele dikabu ya Nzambi, kima mosi ya kuyituka.” Mbala yankaka beto kemonaka dikabu yai ya Nzambi bonso kima mosi ya mpamba. (Yakobo 1:17) Kansi yindula kima ya mfunu yina muntu mosi ya beto kezolaka kevidisaka kana maladi mosi ya ngolo kusala nde yandi kekuka dyaka ve kutuba. Joan, yina bakala na yandi mekatuka kubela maladi mosi ya kemanisaka mayele, ketendula nde: “Beto vandaka kusolula mbote kibeni. Mu kewaka mpenza nzala ya masolo yina beto vandaka kuta!”
2 Kusolula lenda kumisa kinduku ngolo, yo lenda manisa mavwanga, kupesa kikesa na muntu yina mevidisa kyese, kukumisa lukwikilu ngolo, mpi luzingu kitoko, kansi yo kesalamaka ve na kintulumukina. Ntotila ya mayele Salomo kutubaka nde: “Bituba-tuba ya bantu yo kelwadisaka bantu ya nkaka bonso mbele, kansi mambu ya bantu ya mayele ke belulaka.” (Bingana 12:18) Beto bansadi ya Yehowa, beto kezolaka nde masolo na beto kupesa kikesa mpi kutunga bankaka na kisika ya kulwadisa mpi ya kupesa bo mpasi. Beto kezolaka kusadila ludimi na beto sambu na kukumisa Yehowa, na kisalu ya kusamuna mpi na masolo na beto. Muyimbi bankunga kuyimbaka nde: “Mfumu, beto ta kumisaka nge ntangu yonso, beto ta pesaka nge mersi tii kuna.”—Nkunga 44:9.
3, 4. (a) Inki dyambu ya mpasi beto yonso kevandaka na yo sambu na yina metala kutuba na beto? (b) Sambu na nki kutuba na beto kevandaka mfunu?
3 Longoki Yakobo kukebisaka nde: “Ata muntu mosi ve me longaka munoko na yandi.” Yandi keyibusa beto nde: “Beto yonso ke salaka bifu mingi. Kana muntu kusala ata kifu mosi ve na mambu ya yandi ke tubaka, yandi kele muntu mosi ya [kukuka, NW], yandi lunga mpi kuyala nitu na yandi yonso.” (Yakobo 3:2, 8) Ata muntu mosi ve na kati na beto kele ya kukuka. Yo yina, ata beto kevandaka ti bangindu ya kuluta mbote, kutuba na beto ketungaka ve bankaka ntangu yonso to yo kepesaka ve lukumu na Ngangi na beto. Yo yina, beto fwete kebaka na mambu ya beto ketubaka. Dyaka, Yezu kutubaka nde: “Na Kilumbu yina ya Nzambi ta sambisa bantu, bo ta samba sambu na konso mambu yina ya mpamba-mpamba ya bo vandaka kutuba. Nzambi ta nungisa nge to yandi ta bedisa nge na mambu yina ya nge ke tubaka.” (Matayo 12:36, 37) Ee, Nzambi ya kyeleka tasambisa beto sambu na mambu ya beto ketubaka.
4 Kukuna kikalulu ya kuta masolo ya kimpeve kele mutindu mosi ya kuluta kitoko ya kubuya kutuba ya mbi. Disolo yai tatubila mutindu beto lenda sala yo, masolo ya nki mutindu beto lenda ta, mpi nki mambote beto lenda baka na kuta masolo ya ketungaka.
Beto Keba na Mambu Yina Kevandaka na Ntima na Beto
5. Inki mutindu ntima kevandaka mfunu mingi sambu na yina metala masolo yina ketungaka?
5 Na ntangu beto kekuna kikalulu ya kuta masolo yina ketungaka, ntetentete beto fwete zaba nde kutuba na beto kemonisaka mambu yina kevandaka na ntima na beto. Yezu kutubaka nde: “Muntu ke tubaka mambu yina me fulukaka na ntima na yandi.” (Matayo 12:34) Na kutuba ya mbote, beto kezolaka kutuba mambu yina beto kemona nde yo kele ya mfunu. Yo yina, beto fwete kudiyula nde: ‘Masolo na mono kemonisaka nde nki mambu kele na ntima na mono? Ntangu mu kevandaka kumosi ti fami na mono to ti Bakristu yankaka, keti masolo na mono kevandaka ya mambu ya kimpeve to yo kezyetaka kaka na bansaka, bilele, bafilme, madya, bima ya mu mekatuka kusumba, to bima yankaka ya kukonda mfunu?’ Mbala yankaka na mutindu mosi ya kukonda kukana, luzingu ti mabanza na beto mekumaka kaka na mambu ya kukonda mfunu. Kutadila mambu ya beto ketulaka na kisika ya ntete tasadisa beto na kutomisa masolo mpi luzingu na beto.—Filipi 1:10.
6. Sambu na nki kuyindulula masolo na beto kevandaka mfunu?
6 Kuyindulula mbote kele mpi mutindu yankaka ya kutomisa kutuba na beto. Kana beto kesala kikesa na kuyindula mambu ya kimpeve, beto tamona nde masolo ya kimpeve takwisaka yo mosi. Ntotila Davidi kumonaka kuwakana yai. Yandi yimbaka nde: “Mfumu Nzambi, mbote nge ndima mambu ya mono ke tubaka ti ya mono ke yindulaka.” (Nkunga 19:14) Mpi muyimbi bankunga Asafi kutubaka nde: “Mambu yonso ya nge [Nzambi] salaka, mono fweti yindula yo kaka.” (Nkunga 77:13) Ntima ti mabanza yina ketulaka dikebi na bakyeleka ya Ndinga ya Nzambi tafuluka ti bangogo ya mbote. Yeremia kukukaka ve na kuvutuka nima sambu na kutubila mambu yina Yehowa kulongaka yandi. (Yeremia 20:9) Beto mpi, beto lenda sala mutindu mosi kana beto keyindulula mambu ya kimpeve mbala na mbala.—1 Timoteo 4:15.
7, 8. Inki masolo kevandaka mfunu sambu na kutunga bankaka?
7 Kuvanda ti kikalulu ya kimpeve ya mbote kepesaka beto masolo mingi ya ketungaka. (Filipi 3:16) Balukutakanu ya nene, ya distrike mpi ya dibundu, mikanda ya mpa yina kebasika, mpi mukapu ya lumbu ti bakomantere na yo, kelongaka beto mambu ya mfunu ya kimpeve yina beto lenda tela bantu yankaka. (Matayo 13:52) Mpi kuta mambu ya beto kutanaka na yo na kisalu na beto ya Bukristu lenda pesa kibeni kikesa na kimpeve!
8 Banti, bambisi, bandeke, mpi bambisi ya masa ya mutindu na mutindu yina Ntotila Salomo kumonaka na Izraele vandaka kupesa yandi kyese mingi. (1 Bantotila 5:13) Yandi vandaka na kyese mingi ya kutubila bima yina Nzambi kugangaka. Beto lenda sala mpi mutindu mosi. Bansadi ya Yehowa kesepilaka na kutubila mambu ya mitindu mingi, kansi bantu ya kezolaka mambu ya kimpeve ketaka masolo ya kimpeve konso ntangu.—1 Korinto 2:13.
‘Beno Landa na Kutadila Mambu Yina’
9. Inki ndongisila Polo kupesaka bantu ya Filipi?
9 Yo vanda beto ketubila nki mambu, masolo na beto tatunga bankaka kana yo kewakana ti ndongisila yina ntumwa Polo kupesaka na dibundu ya Filipi. Yandi sonikaka nde: “Beno yindula [landa na kutadila, NW] mambu yina kele ya kieleka, ti ya luzitu, ti ya kufwana, ti ya kinzambi, ti ya kiese, ti ya lukumu, ti ya mbote, ti ya bo fweti zitisa.” (Filipi 4:8) Mambu ya Polo ketuba kele mfunu mingi, yo yina yandi ketuba nde “beno landa na kutadila mambu yina.” Beto fwete fulusa yo na mabanza mpi ntima na beto. Ntangu yai, bika beto tadila nki mutindu kutula dikebi na konso dyambu na kati ya mambu yai nana ya Polo metubila lenda sadisa beto na masolo na beto.
10. Inki mutindu beto lenda kotisa mambu yina kele ya kyeleka na masolo na beto?
10 Sambu dyambu kuvanda ya kyeleka, yo kelombaka bansangu mingi yina kemonisa nde yo kele masonga kansi luvunu ve. Yo fwete vanda kima mosi ya masonga mpi ya kutudila ntima, mu mbandu, kyeleka ya Ndinga ya Nzambi. Yo yina, ntangu beto kesolulaka ti bankaka mambu yina metala bakyeleka ya Biblia yina kusimbaka ntima na beto, badiskure yina kupesaka beto kikesa, to bandongisila ya Masonuku yina kusadisaka beto, pana yo kesongaka nde beto ketadilaka mambu yina kele ya kyeleka. Na kutuba yankaka, beto kebuyaka “mayele yina kele mayele ya kieleka ve,” yina kemonanaka na meso bonso nde yo kele ya kyeleka. (1 Timoteo 6:20) Mpi beto kebuyaka kupanza bansangu sambu na kutonga bankaka to kuta masolo ya luvunu.
11. Inki mambu ya luzitu yina beto lenda kotisa na masolo na beto?
11 Mambu yina kele ya luzitu kele masolo yina kele ya mbote mpi ya mfunu, kansi ya kukonda mfunu ve. Yo lenda vanda mambu yina metala kisalu na beto ya Bukristu, bantangu ya mpasi ya beto kele na kuzinga, mpi mfunu ya kuvanda ti bikalulu ya mbote. Ntangu beto ketubilaka mambu ya luzitu ya mutindu yai, beto kekumisaka ngolo lukanu na beto ya kuvanda meso ya kukangula na kimpeve, beto kevandaka ya kwikama ntangu yonso, mpi beto kelandaka na kulonga nsangu ya mbote. Ya kyeleka, baeksperiansi ya mbote ya kisalu na beto ya kusamuna mpi mambu ya mekatuka kusalama yina keyibusa beto nde beto kezinga na bilumbu ya nsuka kesadisaka beto na kuvanda ti mambu mingi ya kukotisa na masolo ya ketungaka.—Bisalu 14:27; 2 Timoteo 3:1-5.
12. Inki beto fwete buya, sambu na kulanda ndongisila ya Polo yina kelomba beto na kutadila mambu yina kele ya kinzambi mpi ya kufwana?
12 Ngogo kinzambi ketendula kuvanda muntu ya mbote na meso ya Nzambi, disongidila, kuzitisa minsiku na yandi. Kufwana ketendula kuvanda bunkete na mabanza mpi na bikalulu. Kufinga, bansaka ya nsoni, to bangindu yina kewakana ti kuvukisa nitu kele na kisika ve na masolo na beto. (Efezo 5:3; Kolosai 3:8) Na kisalu to na nzo-nkanda, Bakristu kekatukaka na mayele yonso na kisika yina bantu meyantika kuta masolo ya mutindu yina.
13. Pesa bambandu ya masolo yina ketubilaka mambu yina kele ya kyese mpi ya lukumu.
13 Ntangu Polo kelomba beto na kutadila mambu ya kyese, yandi kezola kutubila beto nde beto fwete tadilaka mambu ya keyangidikaka mpi ya kitoko to ya kemonisaka zola, na kisika ya kutadila mambu yina kebasisaka kimbeni, makasi, to kukonda kuwakana. Mambu ya lukumu ketendula bansangu ya mbote. Bansangu ya mbote ya mutindu yina lenda vanda masolo ya bampangi ya babakala ti ya bankento, yina kebasikaka mbala na mbala na Nzozulu ya Nkengi mpi na Réveillez-vous ! Sambu na nki kuzabisa ve bankaka mambu ya nge simbaka ntangu nge tangaka masolo yina kupesaka lukwikilu na nge ngolo? Yo kepesaka kibeni kikesa na kuwa mambu ya kimpeve yina bantu yankaka mesalaka! Masolo ya mutindu yina tasala nde zola ti bumosi kukuma ngolo na kati ya dibundu.
14. (a) Kumonisa mambu ya mbote kelombaka kusala inki? (b) Inki mutindu kutuba na beto lenda monisa nde beto ketubila mambu yina bantu fwete kumisa?
14 Polo ketubila ‘mambu ya mbote.’ Mambu ya mbote ketendula ntima ya mbote to bikalulu ya mbote. Beto fwete salaka yonso na mpila nde minsiku ya Masonuku kutwadisa kutuba na beto sambu yo vanda ya kinzambi, ya kufwana, mpi ya mbote. Mambu ya bo fwete zitisa kele mambu ya “mbote.” Kana nge melanda diskure mosi ya mbote to nge memona mpangi mosi ya kepesaka mbandu mosi ya kwikama na dibundu, tubila yo. Nge lenda ta disolo yango ti mpangi yina to bampangi yankaka. Mbala mingi, ntumwa Polo vandaka kusikisa bikalulu ya mbote ya bampangi na yandi Bakristu. (Roma 16:12; Filipi 2:19-22; Filemoni 4-7) Yo kele ya kyeleka nde beto fwete kumisa mpenza bima yina Ngangi na beto megangaka. Bima yango kesadisaka beto na kuzwa masolo mingi ya kepesaka kikesa.—Bingana 6:6-8; 20:12; 26:2.
Taka Masolo Yina Ketungaka
15. Inki nsiku ya Masonuku kelomba bibuti na kuta masolo ya mfunu ti bana na bo?
15 Kulonga 6:6, 7 ketuba nde: “Bansiku ya mono ke pesa beno bubu, beno kanga yo na ntima na beno. Beno fweti longa yo na bana na beno. Ntangu beno kele na nzila to na nzo, ntangu beno kele na kisalu to beno ke pema, beno fweti longa yo kaka na bana na beno.” Yo kele pwelele nde nsiku yai kelomba bibuti kuta masolo ya mbote mpi ya kimpeve ti bana na bo.
16, 17. Inki bibuti yina kele Bakristu lenda longuka na bambandu ya Yehowa ti ya Abrahami?
16 Beto lenda yindula masolo ya nda yina Yezu kutaka ti Tata na yandi ya zulu ntangu bo vandaka kutubila mukumba yina yandi zolaka kulungisa awa na ntoto. Yezu kuzabisaka balongoki na yandi nde: “Tata yina tindaka mono, yandi songaka mono mambu yina ya mono fweti tuba ti mambu yina ya mono fweti longa.” (Yoane 12:49; Kulonga 18:18) Yo fwete vanda nde Abrahami, tata ya mabuta, vandaka kubaka bangunga mingi sambu na kutela mwana na yandi Izaki masolo yina vandaka kumonisa mutindu Yehowa kusakumunaka bo ti bankaka na bo. Ntembe kele ve nde masolo ya mutindu yina kusadisaka Yezu ti Izaki na kulemfukila luzolo ya Yehowa na kudikulumusa yonso.—Kuyantika 22:7-9; Matayo 26:39.
17 Bana na beto mpi kevandaka ti mfunu ya masolo yina ketungaka. Ata bo kevandaka ti bisalu mingi, bibuti fwete sosa ntangu ya kusolula ti bana na bo. Kana mpila kele, sambu na nki beno wakana ve na mpila nde dibuta ya mvimba kudya kisika mosi ata mbala mosi na kilumbu? Na ntangu ya madya to na nima, beno tazwa mabaku ya kuta masolo ya ketungaka yina lenda vanda mfunu sambu na mavimpi ya kimpeve ya dibuta.
18. Ta eksperiansi mosi ya kemonisa mambote yina kekatukaka na masolo ya mbote na kati ya bibuti ti bana.
18 Alejandro, mupasudi-nzila mosi yina kele na bamvula 20, keyibuka badute yina yandi vandaka na yo ntangu yandi vandaka ti bamvula 14. Yandi ketuba nde: “Sambu na bupusi ya bana ya nzo-nkanda mpi ya balongi, mu kumaka ti badute na kundima kibeni nde Nzambi kele mpi nde Biblia ketubaka kyeleka. Na kukanga ntima yonso, bibuti na mono kulutisaka bantangu mingi sambu na kuyindula ti mono. Masolo yina kusadisaka mono kaka ve na kukatula badute na mono na nsungi yina ya mpasi kansi yo sadisaka mono mpi na kubaka badesizio ya mbote na luzingu na mono.” Ebuna bubu yai? Alejandro kelanda na kutuba nde: “Mu kele kaka na nzo. Kansi sambu bisalu kelutilaka beto, yo kesalaka nde mono ti tata na mono, beto zwa ve ntangu ya kusolula. Yo yina beto zole mewakanaka na kudya kumosi mbala mosi konso mposo na kisika na yandi ya kisalu. Mu kesepelaka mingi na masolo yina beto ketaka.”
19. Sambu na nki beto yonso kevandaka ti mfunu ya masolo ya kimpeve?
19 Keti beto mpi beto kesepelaka ti mabaku ya kuta masolo ya kimpeve ti bampangi na beto Bakristu? Beto kevandaka ti mabaku ya mutindu yai na balukutakanu, ntangu beto kebasikaka na kisalu ya kusamuna, na tubafeti, mpi na ntangu beto kesala nzyetolo. Polo kuvandaka ti mpusa ya ngolo ya kusolula ti Bakristu yina kuvandaka na Roma. Yandi sonikilaka bo nde: “Mono ke zolaka mingi na kumonana ti beno sambu . . . beto pesana kikesa; yo ke songa nde kikesa na beno ta katuka na lukwikilu yina ya beno ta mona na mono, kikesa na mono mpi ta katuka na lukwikilu yina ya mono ta mona na beno.” (Roma 1:11, 12) Johannes, yina kele nkulutu, kutubaka nde: “Masolo ya kimpeve ti bampangi Bakristu kelungisaka lukanu mosi ya mfunu. Yo kepesaka kyese na ntima mpi yo kekatulaka beto basusi ya konso kilumbu. Mbala mingi mu keyulaka bayina mekuma minunu na kutela mono masolo ya luzingu na bo ti mambu yina mepesaka bo ngolo ya kubikala ya kwikama. Na nima ya bamvula, mu solulaka ti bamingi na kati na bo, mpi konso muntu kupesaka mono mayele to bantendula yina kukumisaka mono mayele na luzingu.”
20. Inki beto lenda sala kana beto mekutana ti muntu mosi yina kele nsoni-nsoni?
20 Inki nge tasala kana muntu mosi kebuya kuwidikila ntangu nge keta disolo mosi ya kimpeve? Kulemba ve nitu. Mbala yankaka nge tazwa dibaku ya kuluta mbote na nima. Salomo kutubaka nde: “Ngindu ya muntu me tendula mbote-mbote yo kele bonso masa ya matadi ya muntu me nwa na dikopa ya ntalu.” (Bingana 25:11) Nge fwete vandaka ti mayele ya kubakisa bantu yina kevandaka nsoni-nsoni. “Ngindu ya muntu kele bonso masa na dibulu ya nda, kansi muntu ya mayele lenda basisa yo.”a (Bingana 20:5) Dyaka, kuyambula ve nde bikalulu ya bantu yankaka kukanga nge nzila na kutubila mambu yina kesimbaka ntima na nge.
Masolo ya Kimpeve Kenataka Mambote
21, 22. Inki mambote beto kebakaka ntangu beto ketaka masolo ya kimpeve?
21 Polo kulongisilaka nde: “Beno tuba mambu ya mbi ve, kansi beno tuba kaka mambu ya mfunu yina lenda sadisa bantu yina ke wa beno.” (Efezo 4:29; Roma 10:10) Yo lenda lomba kikesa sambu na kutwadisa masolo na mpila nde yo vanda ya mambu yina ketungaka, kansi yo kenataka mambote mingi. Masolo ya kimpeve kepesaka beto kikesa ya kuzabisa bantu yankaka lukwikilu na beto mpi yo kekumisaka kimpangi na beto ngolo.
22 Yo yina, bika beto sadila dikabu ya kutuba ya beto kele na yo sambu na kupesa bankaka kikesa mpi kupesa Nzambi lukumu. Masolo ya mutindu yina tanatila beto kyese mpi yo tapesa bankaka kikesa. Kuluta dyaka, yo tasepidisa Yehowa sambu yandi ketulaka dikebi na masolo na beto mpi yandi kewaka kyese ntangu beto kesadilaka ludimi na beto na mutindu mosi ya mbote. (Nkunga 139:4; Bingana 27:11) Kana masolo na beto kele ya kimpeve, beto lenda tula ntima nde Yehowa tavila beto ve. Sambu na bantu yina kesadilaka Yehowa na bilumbu na beto, Biblia ketuba nde: “Bantu yina ke zitisaka Mfumu Nzambi bo vandaka kutuba bo na bo, ebuna Mfumu Nzambi vandaka kuwa bo. Na meso na yandi bo sonikaka bazina ya bantu yina ke zitisaka yandi ti kukumisa zina na yandi sambu na kuyindula bo.” (Malashi 3:16; 4:5) Yo kele mfunu kibeni nde masolo na beto kutunga beto na kimpeve!
[Noti na nsi ya lutiti]
a Na Izraele, mabulu yankaka ya masa kuvandaka mudindu kibeni. Na Gabaoni, bantu yina kesengumunaka bima na nsi ya ntoto kumonaka dibulu mosi yina mudindu na yo kuvandaka na bametre 25. Yo vandaka ti kimatilu, yina vandaka kusadisa bantu na kukulumuka na nsi sambu na kubaka masa.
Inki Mutindu Nge Tavutula?
• Masolo na beto kemonisaka nki sambu na yina metala kimuntu na beto?
• Inki mambu ya ketungaka yina beto lenda kotisa na masolo na beto?
• Inki kima ya mfunu masolo kelungisaka na kati ya dibuta mpi na dibundu ya Bukristu?
• Inki mambote masolo ya kimpeve kenataka?
[Bifwanisu ya kele na lutiti 12]
Masolo ya kimpeve ketubilaka mingimingi . . .
“mambu ya kieleka”
“mambu ya luzitu”
‘mambu ya beto fwete zitisa’
“mambu ya lukumu”
[Bangogo ya kemonisa kisina ya bafoto]
Kimpusu ya zulu ya bande Video, Stalin: Foto ya Basoda ya U.S.; Lutiti ya zulu ya mukanda Créateur, Eagle Nebula: J. Hester mpi P. Scowen (AZ State Univ.), NASA
[Kifwanisu ya kele na lutiti 13]
Bantangu ya madya kepesaka beto mabaku ya mbote ya kuta masolo ya kimpeve