Kisina ya Mambi Mezabana!
NA MVU-NKAMA ya ntete, Bayuda mingi vandaka kukinga kukwisa ya Mesia yina Nzambi silaka. (Yoane 6:14) Ntangu Yezu kwisaka na ntoto, yandi pesaka bantu kikesa mpi kusadisaka bo na kubakisa mbote ndinga ya Nzambi. Yandi belulaka bantu ya maladi, kudisaka bantu ya nzala, kunganinaka mipepe, mpi kufutumunaka nkutu bafwa. (Matayo 8:26; 14:14-21; 15:30, 31; Marko 5:38-43) Dyaka, yandi tubaka mambu ya Yehowa mpi pesaka bantu lusilu ya luzingu ya mvula na mvula. (Yoane 3:34) Na kutuba mpi na bisalu na yandi, Yezu kumonisaka mpenza nde yandi vandaka Mesia, yina takatula bantu na kimpika ya masumu mpi na malanda na yo yonso ya mbi.
Na kutuba ya mbote, bamfumu ya Bayuda zolaka kuvanda bantu ya ntete na kuyamba Yezu, kuwa mambu na yandi, mpi kundima lutwadisu na yandi na kyese yonso. Kansi, na kisika ya kusala mutindu yina, bo yinaka yandi, bo nyokulaka yandi mpi bo salaka komplo sambu na kufwa yandi!—Marko 14:1; 15:1-3, 10-15.
Yo fwanaka mpenza nde Yezu kunganina bantu yina ya mbi. (Matayo 23:33-35) Kansi, yandi ndimaka nde kele ti muntu yankaka ya ke na kisina ya mambi yina kuvandaka na ntima na bo. Yandi songaka bo nde: “Tata na beno kele Satana, beno ke zolaka kusala mambu yina ya tata na beno ke zolaka. Katuka na luyantiku tii ntangu yai, yandi kele muntu ke fwaka bantu. Yandi ke zingaka na mambu ya kieleka ve, sambu mambu ya kieleka kele na yandi ve. Ntangu yandi ke tubaka luvunu, luvunu yina ke katukaka na ntima na yandi, sambu yandi kele muntu ya luvunu mpi tata ya luvunu.” (Yoane 8:44) Ata Yezu kundimaka nde bantu lenda sala mambu ya mbi, yandi monisaka nde kisina ya mambi kuvandaka Satana Dyabulu.
Ntangu Yezu tubaka nde Satana “ke zingaka na mambu ya kieleka ve,” yandi monisaka nde kigangwa yai ya kimpeve kuvandaka ntete nsadi ya kwikama ya Nzambi, kansi yandi vilaka nzila ya mbote. Sambu na nki Satana kukolamaka na Yehowa? Sambu yandi yedisaka mawi ya kudimona mfunu mingi na mpila nde yandi mekaka na kubotula lusambu yina ya bantu fwete pesa kaka na Nzambi.a—Matayo 4:8, 9.
Kukolama ya Satana kumonanaka na kilanga ya Edeni ntangu yandi kusaka Eva na kudya mbuma yina Nzambi kubuyisaka. Sambu yandi muntu ya ntete ya kutubaka luvunu mpi kukusilaka Yehowa, Satana kudikumisaka “tata ya luvunu.” Dyaka, mutindu yandi kusaka Adami ti Eva na kukolama, yandi salaka nde disumu kuyala bo, mpi yo natilaka bo ti bana na bo lufwa. Satana kudikumisaka mpi ‘muntu ya kefwaka bantu,’ mpi ya kelanda na kufwa bo tii bubu!—Kuyantika 3:1-6; Roma 5:12.
Bupusi ya Satana kukumaka tii na zulu, yandi pusaka bawanzyo yankaka na kukolama bonso yandi. (2 Piere 2:4) Bonso Satana, bampeve yai ya mbi kumaka ti bampusa ya mbi sambu na bantu. Kansi, mpusa yango kuvandaka kaka ya kusala mansoni ti bo, mpi kusala mutindu yina kunataka malanda ya mbi.
Mambi Kufulukaka na Ntoto
Biblia ketuba nde: “Na ntangu yina bantu kumaka mingi na nsi-ntoto yonso, bana-bankento mpi vandaka kubutuka mingi. [Ebuna, bana ya Nzambi ya kyeleka, NW] monaka nde bana-bankento vandaka kitoko, bo yantikaka kukwela bayina ya bo zolaka.” (Kuyantika 6:1, 2) “Bana ya Nzambi ya kyeleka” kuvandaka banani? Bo vandaka bigangwa ya kimpeve, kansi bantu ya kinsuni ve. (Yobi 1:6; 2:1) Inki mutindu beto mezaba yo? Ntetentete sambu tuka bamvula kiteso ya 1500, bantu vandaka kukwelana mpi yo vandaka ve mfunu na kutubila yo bonso dyambu mosi ya sipesiali. Yo yina, ntangu disolo ketuba nde “bana ya Nzambi ya kyeleka” yina kubakaka nitu ya kinsuni kuvukisaka nitu ti “bana bankento” ya bo kwelaka, yo kemonisa nde bo salaka dyambu mosi ya kuluta mbi yina vandaka mesalama ntete ve.
Mutindu ya bana yina kubutukaka na makwela yango kundimisaka nde yo vandaka makwela ya mbi. Bo bingaka bana yango Banefilime, bana yina bawanzio kubutaka ti bana bankento mpi ya kukumaka bantu ya nda-nda. Bo vandaka mpi bantu ya nku mingi. Nkutu ngogo “Nefilime” ketendula “Bantu ya Kebwisaka,” to “bantu yina kebwisaka bankaka.” Biblia ketuba nde bantu yai ya nku kuvandaka “bantu ya ngolo mpenza ti ya lukumu na ntangu yina.”—Kuyantika 6:4.
Banefilime ti batata na bo vandaka kusala mbi na kiteso mosi ya kuluta. Kuyantika 6:11 ketuba nde: “Nzambi monaka mbi na bo, mbi ti nku na bo mpi panzanaka na nsi-ntoto yonso.” Ya kyeleka, bantu ya nsi-ntoto kumaka nku mpi na bikalulu ya mbi bonso ya bantu yina ya mpa ya kwisaka na kati na bo.
Inki mutindu Banefilime ti batata na bo kumaka ti bupusi ya mbi mpi ya ngolo ya mutindu yina na luzingu ya bantu? Bo sadilaka mpusa ya mbi ya kusala masumu yina bantu kebutukaka ti yo sambu na kubenda bo na kusala masumu. Inki mbuma yo butaka? ‘Bantu yonso vandaka kusala mambu ya mbi mpenza.’ Nsuka-nsuka, Yehowa kufwaka nsi-ntoto yina na Mvula ya ngolo, kansi yandi gulusaka muntu ya lunungu Noa ti dibuta na yandi. (Kuyantika 6:5, 12-22) Kansi, bawanzyo yina kubakaka nitu ya kinsuni, kuvutukaka dyaka na zulu, ebuna Nzambi kubuyaka bo. Sambu bo kumaka bademo, bo kelanda na kumonisa kimbeni na bo na Nzambi mpi na bawanzyo na yandi ya lunungu. Yo kemonana nde banda ntangu yina, Nzambi kubuyisaka bampeve yina ya mbi na kubaka dyaka nitu ya kinsuni. (Yude 6) Ata mpidina, bo kevandaka ti bupusi ya ngolo na luzingu ya bantu.
Muntu ya Mbi Mezabana Pwelele!
Biblia kemonisa kiteso ya bupusi ya Satana na 1 Yoane 5:19. Yo ketuba nde: “Nsi-ntoto ya mvimba kele na nsi ya kiyeka ya muntu ya mbi.” (NW) Dyabulu kenata bantu na bampasi ya ngolo yina kekuma kaka mingi. Ya kyeleka, yandi kele ti lukanu ya kusala mbi kuluta yina yandi mesalaka ntete. Sambu na inki? Sambu ntangu Yezu yantikaka kuyala na Kimfumu ya Nzambi na zulu na mvu 1914, yandi kulaka Satana ti bademo na yandi na zulu mpi kulosaka bo na ntoto. Sambu na yina metala kukula yina, Biblia kutubaka nde: “Mawa mingi na ntoto . . . sambu Satana me kwisa kukulumuka kuna na beno; yandi me dasuka, sambu yandi me zaba nde ntangu mingi ve me bika na yandi.” (Kusonga 12:7-12) Ebuna, inki mutindu Satana kekusaka bantu bubu yai?
Ntetentete, Satana kesyamisaka mpeve yina keyalaka mabanza ti bisalu ya bantu. Yo yina, Efezo 2:2 kebinga Dyabulu nde “mfumu yina ke yalaka bampeve kele na mupepe, mfumu yina kele mpeve ke yalaka ntangu yai bantu yina ke lemfukaka na Nzambi ve.” Na kisika ya kusyamisa bantu na kutina Nzambi boma mpi kuvanda ti bikalulu ya mbote, “mupepe” yai ya bademo kepusaka bo na kukolama na Nzambi ti na minsiku na yandi. Yo yina, Satana ti bademo na yandi kesyamisa mbi yina bantu kesala mpi kekumisa yo mingi kibeni.
“Tanina Ntima na Nge”
Nzila mosi ya Satana kesadilaka “mupepe” na yandi kele pornografi. Yo ketedimisaka bampusa ya kuvukisa nitu mpi kemonisaka bikalulu ya mbi bonso nde yo kele ya mbote. (1 Tesalonika 4:3-5) Na kati ya mambu yankaka ya pornografi kemonisaka nde yo kele mbi ve, beto lenda tanga kuladisa muntu na kingolongolo, kunyokula bankaka sambu na kumona kyese, kuvukana bantu mingi sambu na kuladisa muntu mosi mpamba, mpi kuladisa bana ya fyoti na kingolongolo. Ata na kiteso mosi ya fyoti, pornografi kekumisaka bantu bampika mpi kebebisaka bantu yina ketalaka yo to ketangaka mikanda na yo. Mpi bo kekumaka ti kikalulu ya kutala bifwanisu ya mutindu yina sambu na kusepedisa bampusa na bo ya mbi.b Yo kebebisaka bangwisana ya bantu bo na bo mpi ti Nzambi. Pornografi kemonisaka bikalulu ya mbi ya bademo yina kesyamisaka yo. Bo kele bankolami mpi bampusa na bo ya mbi ya kuvukisa nitu kuyantikaka na bilumbu ya Noa na ntwala ya mvula ya ngolo.
Kikuma yo yina Salomo, muntu ya mayele, kukebisaka beto nde: “Kuluta bima yonso yankaka ya nge fwete keba, tanina ntima na nge, sambu luzingu na nge kekatukaka na yo.” (Bingana 4:23, NW) Kutanina ntima na nge na mutambu ya pornografi lenda lomba kusoba bashene ya TV to kukanga ordinatere kana bo mekuma kusonga bifwanisu ya mbi, mpi yo kele mfunu na kubaka lukanu ya kukatula yo nswalu kibeni! Yindula nde nge kele soda mpi nge kezola kutina disasi ya bo mekana kulosila nge na ntima. Satana kekana kubebisa ntima na nge ya kifwani, kisika mawi ti bampusa kekatukaka.
Nge fwete tanina mpi ntima na nge na mpila nde yo zola ve mambu ya nku, sambu Dyabulu kezaba nde Yehowa “ke zolaka ve ata fioti bantu yina ke zolaka kusala nku.” (Nkunga 11:5) Yo kele mfunu ve nde Satana kupusa nge na kusala mambu ya nku sambu na kukumisa nge mbeni ya Nzambi. Yandi kezola kaka nde nge yedisa zola ya kusala mambu ya nku. Kikuma yo yina, mbala mingi bimwangi-nsangu ketubilaka mambu ya nku, mazi mpi lusambu ya bampeve ya mbi. Banefilime mefwaka mpi bo kele dyaka ve, kansi bikalulu na bo kele tii bubu yai! Keti bansaka ya kulutisa ntangu ya nge keponaka kemonisaka nde nge ketinaka mayele ya mbi ya Satana?—2 Korinto 2:11.
Mutindu ya Kutina Bupusi ya Mbi ya Satana
Yo lenda vanda mpasi na kunwana ti bangolo ya mbi. Biblia kemonisa nde katula kunwana ti kikalulu na bo ya kukonda kukuka, bantu yina kezolaka kusepedisa Nzambi “ke nwanaka . . . ti bampeve ya mbi yina kele na zulu.” Sambu na kununga bitumba yina mpi kundimama na Nzambi, beto fwete sadila bangidika mingi yina Nzambi kebakaka sambu na beto.—Efezo 6:12; Roma 7:21-25.
Na kati ya bangidika yango beto lenda tanga mpeve santu ya Nzambi yina kele ngolo ya kuluta bangolo yonso ya luyalanganu. Ntumwa Polo kusonikilaka Bakristu ya mvu-nkama ya ntete nde: “Beto me bakaka ve mpeve ya ntangu yai, kansi beto me bakaka mpeve yina ya Nzambi me tindaka.” (1 Korinto 2:12) Bantu yina ya mpeve ya Nzambi ketwadisaka kezolaka mambu yina Nzambi kezolaka mpi keyinaka mambu yina yandi keyinaka. (Amosi 5:15) Inki mutindu muntu lenda baka mpeve santu? Ntetentete na nsadisa ya kisambu, ya kulonguka ya Biblia sambu Nzambi kusonikisaka yo na ngolo ya mpeve santu na yandi, mpi na nsadisa ya banduku ya mbote yina kezolaka mpenza Nzambi.—Luka 11:13; 2 Timoteo 3:16; Baebreo 10:24, 25.
Kana nge kesadila bangidika yai ya Nzambi mebakaka, yo ketendula nde nge meyantika ‘kulwata binwaninu yonso ya Nzambi kepesaka’ yina kele lutaninu ya kyeleka sambu “mayele ya Dyabulu” kubwisa nge ve. (Efezo 6:11-18, NW) Yo kele mfunu mingi kibeni na kusadila mbotembote bangidika yai kukonda kusukinina. Sambu na inki?
Nsuka ya Mambi Mefinama!
Muyimbi bankunga ketuba nde: “Bantu ya mbi lenda yela bonso matiti, babandi lenda zinga mbote, kansi bo ta fwa kimakulu.” (Nkunga 92:8) Ee, mutindu yo vandaka na bilumbu ya Noa, kumwangana ya mambi bubu yai kele kidimbu ya kemonisa nde ntama mingi ve Nzambi tapesa ndola na bantu ya mbi kaka ve, kansi mpi na Satana ti bademo na yandi yina bo talosa na dibulu ya nda na ntwala ya kufwa bo kimakulu. (2 Timoteo 3:1-5; Kusonga 20:1-3, 7-10) Nani tapesa ndola yango? Muntu yankaka ve, kaka Yezu Kristu. Sambu Biblia ketuba nde: “Mwana-Nzambi kwisaka awa na nsi-ntoto sambu na kufwa bisalu yina ya Satana ke salaka.”—1 Yoane 3:8.
Keti nge kekinga ti mpusa yonso nsuka ya mambi? Kana mpidina, nge lenda baka kikesa na balusilu yina ke na Biblia. Katula yo, ata mukanda yankaka ve kemonisaka pwelele nde Satana kele kisina ya mambi, mpi kemonisaka mutindu bo tafwa yandi ti bisalu na yandi yonso ya mbi kimakulu. Beto kesyamisa nge na kubaka nzayilu ya sikisiki ya Biblia sambu nge kuditanina na bupusi ya mbi ya Satana ntangu yai mpi kutanina kivuvu na nge ya kuzinga mvula na mvula na ntoto yina mambi tavanda ve.—Nkunga 37:9, 10.
[Banoti na nsi ya lutiti]
a Beto kezaba ve zina ya kisina ya wanzyo yina kukumaka Satana. Bangogo “Satana” mpi “Dyabulu” ketendula “Mbeni” mpi “Mukusi.” Na mambu mingi, Satana kusalaka bonso ntotila ya Tire. (Ezekiele 28:12-19) Bo yonso zole kuvandaka mbote na luyantiku, kansi na nima lulendo kubwisaka bo.
b Tala masolo ya kulandana yina kutubilaka “La pornographie : inoffensive ou néfaste ?” ya kubasikaka na Réveillez-vous ! ya Kifalansa ya Yuli 22, 2003, yina Bambangi ya Yehowa mebasisaka.
[Lupangu/Kifwanisu ya kele na lutiti 6]
Masapu Yina Kevandaka ti Ndambu ya Kyeleka
Masapu ya bantu ya nsi-ntoto ya mvimba ketubilaka masolo ya metala bana yina bantu kubutaka ti banzambi, bantu ya nda-nda, mpi mvula mosi ya ngolo yina kufwaka bantu mingi. Mu mbandu, masapu ya Gilgamesh, muntu ya Akkad (mbanza mosi ya Babilone ya ntama), ketubilaka mvula mosi ya ngolo, maswa, mpi bantu yina kugulukaka. Yandi mosi Gilgamesh, bo vandaka kumonisa yandi bonso mwana yina muntu mosi kubutaka ti nzambi (yandi vandaka ndambu mosi nzambi ndambu yankaka muntu) mpi yandi vandaka muntu mosi ya pite mpi ya nku. Masapu ya bantu ya Aztèque, (kintinu mosi ya Amerika ya ntama) ketubilaka mvula ya ngolo mpi bantu ya nda-nda yina kuzingaka na nsi-ntoto ya ntama. Masapu ya bantu ya Scandinavie (bansi ya nordi ya Eropa) ketubilaka bantu ya nda-nda mpi muntu mosi ya mayele na zina ya Bergelmir yina kutungaka maswa mosi ya nene mpi yina kugulukaka ti nkento na yandi. Masapu ya mutindu yai yonso kemonisa bukyeleka ya mambu yina Biblia ketuba nde bantu yonso mekatukaka na bantu yina kugulukaka na mvula ya ngolo yina kufwaka bantu ya mbi ya nsi-ntoto ya ntama.
[Kifwanisu]
Ditadi yina kele ti masapu ya Gilgamesh
[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]
The University Museum, University of Pennsylvania (neg. # 22065)
[Kifwanisu ya kele na lutiti 5]
Bikalulu ya Banefilime kemonana na bantu ya bilumbu na beto
[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]
Nzayilu ya sikisiki kepesaka beto kikesa ya kunwana ti bupusi ya mbi