Tarnikkut iluunngarlutit kiffartornerit Jehovap pingaartippaa

’Qanoq iliugassasi tamaasa kajumillusi suliarisigik Jehovamullusooq, soorlu inunnut pinngitsusi.’ — KULORSAMIUT 3:23.

 1, 2. (a) Immikkut pisinnaatitaaffigisinnaasarput annerpaaq sunaava? (b) Sooq immaqa kissaatigisaraluatsitut annertutigisumik Guutimut kiffartornitsinni iliuuseqarsinnaasanngilagut?

JEHOVAMUT kiffartorsinnaaneq immikkut pisinnaatitaaffigilersinnaasatta annersaraat. Atuagassiap matuma pissutissaqarluarluni kristumiut kajumissaartarsimavai oqaluussinermi suliniuteqaqqullugit ajornanngikkaangallu kiffartornertik annertusiseqqullugu. (1 Tásalûníkamiut 4:1) Guutimulli kiffartornitsinni kissaatigisaraluatsitut annertutigisumik naammassisaqarnissatsinnut periarfissaqartuaannanngilagut. „Pissutsit atukkakka pissutigalugit ulloq naallugu suliffeqartariaqarpunga,“ qatanngut arnaq ueqanngitsoq ukiut 40-ngajaat matuma kuisissimasoq oqarpoq. „Atisarpassuaqalernissara imaluunniit ilorrisimaarnartumik feeriaqattaarnissara pinnagu suliffeqarpunga, pisariaqartitakkali aammalu nakorsamut kigutillu nakorsaannut aningaasartuutikka akissaqartikkumallugit. Misigisarpunga soorlu sinnerutitaannannik Jehova tunisarlugu.“

² Guutimut asanninnitta oqaluussinermi sapinngisamik annertuumik iliuuseqarnissatsinnut killittarpaatigut. Pissutsilli atukkavut periarfissatsinnik killilersuigajupput. Biibili tunngavigalugu pisussaaffinnik allanik, soorlu ilaqutariittut pisussaaffinnik, isumaginninneq piffissarujussuarmik nukippassuarnillu atuiffiusinnaasarput. (1 Timûtiuse 5:4, 8) Ulluni ajornakusoortuni makkunani inuuniarneq imaannaanngissiartuinnarpoq. (2 Timûtiuse 3:1) Kiffartornitsinni kissaatigisaraluatsitut annertutigisumik iliuuseqarsinnaannginnerput eqqissiunnaarutigisinnaasarparput. Immaqa pallorfiginninnerput Guutip naammagineraa isumaliutigilersarparput.

Tarnikkut iluunngarluni kiffartornerup kusanaataa

 3. Jehovap tamatta qanoq ilimasuffigaatigut?

³ Biibilimi Tussiaat 103:14-imi ilisimatinneqarpugut Jehovap ’nalunngikkaa qanoq pinngortitaasugut, eqqaamagaalu pujualaannaasugut’. Pisinnaasatta killeqarnerat allanit tamanit paasisinnaanerpaavaa. Sapinngisarput sinnerlugu piumaffiginngilaatigut. Qanoq ilimasuffigaatigut? Kikkut tamarmik qanorluunniit atugaqaraluarunik imminut tunniussinnaasaannik ilimasuffigaatigut: ’Qanoq iliugassasilu tamaasa kajumillusi suliarisigik Jehovamullusooq, soorlu inunnut pinngitsusi.’ (Kulorsamiut 3:23) Aap, Jehovap tamarluinnatta ilimasuffigaatigut ’kajumilluta’ kiffartorfigissagitsinni.

 4. Tarnikkut iluunngarluni Jehovamut kiffartorneq sumik nassataqarpa?

⁴ ’Kajumilluni’ Jehovamut kiffartorneq qanoq isumaqarpa? Oqaaseq griikerisooq ’kajumillusi’-mik tassani nutserneqarsimasoq toqqaannartumik isumaqarpoq „tarnermit“, Ny Verden-nutsikkamilu nutserneqarsimavoq „tarnikkut iluunngarlusi“. „Tarneq“ tassaavoq inuk kinaassusilik tamarmi, timikkut sianissutsikkullu piginnaaneri tamaasa ilanngullugit. Taamaattumik tarnikkut iluunngarluni kiffartorneq isumaqarpoq imminut tunniunneq piginnaanernillu nukinnillu sapinngisamik annerpaamik Guutimut kiffartornermi atuineq. — Mákorse 12:29, 30.

 5. Apustilit eqqarsaatigalugit qanoq ililluni erserpa tamatta oqaluussinermi assigiimmik naammassisaqarsinnaanngitsugut?

⁵ Tarnikkut iluunngarluta Guutimut kiffartornissarput isumaqarpa kiffartornitsinni tamatta assigiimmik naammassisaqassasugut? Taamaannavianngilaq, tarnermiimmi tarnermut pissutsit atukkat piginnaanerillu assigiinngillat. Jesusip apustilii aalajaatsut assersuutigisinnaavavut. Taakkua tamarmik immikkut naammassisinnaasaat assigiissimanngillat. Apustilit ilaat ilisimasaqarfigerpianngilavut, soorlu Simon Kananiiari Jakobilu, Alfæusip ernera. Immaqa taakkua apustilitut sulinerat killeqarsimavoq. (Matîuse 10:2-4) Peterili akisussaaffippassuarnik annertuunik tigummisaqarsinnaasimavoq. Allaammi ’qilammiup naalagaaffiata matuersaataanik’ Jesusip tunisimavaa! (Matîuse 16:19) Taamaakkaluartorli Peter allanit pingaarnerutinneqanngilaq. Johannesip (ukiup 96-ip u.n.k. missaani) sarĸúmersitat-ni Jerusalemimik nutaamik takorruuisinneqarami takusimavai ujaqqat tunngaviit aqqaneq-marluk ’apustilit aqqaneq-marluk aqqinik’ atsiorneqarsimasut.a (sarĸúmersitat 21:14) Jehovap apustilit tamaasa pingaartissimavai, naak nalunanngitsumik ilaat allanit naammassisaqarnerusinnaagaluartut.

 6. Jesusip naatsiiassanik siaruarterisumik assersuusiaani naatsiiassat ’issorissumut’ nakkalatserneqartut qanoq pippat, apeqqutillu suut saqqummerpat?

⁶ Aammattaaq Jehovap piumasarinngilaa oqaluussinermi tamatta assigiimmik naammassisaqassasugut. Tamanna erserpoq Jesusip naatsiiassanik siaruarterisumik assersuusiaatigut, oqaluussinermik suliaq naatsiiassanik siaruarterinermut assersuullugu. Naatsiiassat issunut assigiinngitsunut nakkalatserneqarput, ersersillugu tusarliussamik tusartut uummatimikkut assigiinngitsunik pissuseqartut. Jesus ima oqarpoq: ’Issorissumut siaruartersimasut tassa oqaatsimik tusartoq paasillugulu, taavalu inerititaqalerluni, ilaat hundredeleriakkanik, ilaat arfinilinnik quleriakkanik, ilaat pingasunik quleriakkanik.’ (Matîuse 13:3-8, 18-23) Inerititanuku suut eqqaartorneqartut, aammalu sooq assigiinngitsunik annertussuseqarpat?

 7. Naatsiiassat issorissumut nakkartut qanoq inerititaqarpat, aamma sooq inerititat annertussusii assigiinngiiaarpat?

⁷ Naatsiiassaq siaruarterneqartoq tassaammat ’naalagaaffimmik oqaaseq’, inerititaqarneq tassaavoq oqaatsimik tamatuminnga siaruarterineq, allanut oqaluttuaralugu. (Matîuse 13:19) Inerititat annertussusii assigiinngillat — assersuusiami oqaatigineqarluni 30-eriakkanit 100-riakkanut assigiinngissuteqartut — piginnaanivut pissutsillu atukkavut assigiinngimmata. Immaqa timikkut peqqissup nukittuullu piffissaq nappaammit katsorsarneqarsinnaanngitsumit utoqqalinermilluunniit nukissakillisinneqarsimasup atorsinnaasaanit annerusoq oqaluussinermut atorsinnaavaa. Immaqa inuusuttoq aappaqanngitsorlu ilaqutariittullu pisussaaffeqanngitsoq ulloq naallugu suliffilimmit ilaquttaminik pilersuisariaqartumit annerusumik oqaluussinermi iliuuseqarsinnaavoq. — Naleqqiuguk Ussatit 20:29.

 8. Jehovap sapinngisaminnik imminut tunissuteqartut qanoq isigai?

⁸ 30-eriakkanik inerititaqartoq 100-eriakkanik inerititaqartumit Guutip isaani aalajaannginnerua? Naamerluinnaq! Inerititat annertussusii assigiinngiiaarsinnaapput, sapinngisannguatsinnilli kiffartortuartilluta Jehovap kiffartornerput iluarisarpaa. Eqqaamasariaqarpoq inerititat assigiinngitsunik annertussusillit tamarmik ’issorissumik’ uummatilinneersuummata. Griikerit oqaasianni kalosʹ-imi, ’-rissoq’-mik, tassa ’ajunngitsoq’-mik, nutserneqartumi, pineqarpoq „kusanartoq“, „uummammik nuannaartitsisoq takujuminartorlu“. Tuppallernaqaaq nalunagu sapinngisannguatsinnik iliuuseqaraangatta uummaterput Guutip isaani kusanartartoq!

Immitsinnut naleqqiunneqarneq ajorpugut

 9, 10. (a) Qanoq nuanniitsunik immaqa eqqarsalersoorsinnaavugut? (b) Korintumiunut agdlagkat sujugdlît 12:14-26-mi assersuusiami qanoq ililluni erserpa Jehovap immitsinnut naleqqiunneq ajoraatigut?

⁹ Immaqali uummatitta naammalluinnanngitsup pissutsit kukkusumik nalilertarpai. Immaqa kiffartornerput allat kiffartornerannut naleqqiuttarpaa. Immaqa ima eqqarsartarpoq: ’Allat kiffartornermi uannit iliuuseqarnerujussuupput. Taava Jehovap qanoq ililluni uanga naammassisakka naammagisinnaassavai?’ — Naleqqiuguk 1 Juánase 3:19, 20.

¹⁰ Jehovalli eqqarsaatai aqqutigisaalu uagut tamakkuutitsinnit qutsinnerujussuupput. (Jesaja 55:9) Korintumiunut agdlagkat sujugdlît 12:14-26-mi ilagiit assersuunneqarput timimut avaterpassualimmut — isilimmut, assalimmut, isigalimmut, siutilimmut ilaallu ilanngullugit — atuarutsigulu takorloorsinnaassavarput tamatta immikkut suliniutivut Jehovap qanoq isigigai. Timivik eqqarsaatigalugu iluarnavianngilaq isit assannut imaluunniit isikkat siutinut naleqqiutissallugit. Timip avatai tamarmik immikkut atorfissaqarput, tamarmillu iluaqutaallutillu naleqarput. Aammattaaq allanit minnerusumik annerusumilluunniit naammassisaqaraluarutta tarnikkut iluunngarluta kiffartuukkutsinni Jehovap naleqartutut isigisarpaa. — Galâsiamiut 6:4.

11, 12. (a) Sooq immaqa ilavut misigisinnaappat ’qajannarnerullutik’ imaluunniit ’nikanarnerullutik’? (b) Kiffartornerput Jehovap qanoq isigaa?

¹¹ Peqqiilliornerup, utoqqalilernerup allalluunniit kingunerisaannik pisinnaasatta killeqarnerat pissutigalugu ilaannikkut timip avataasut ’qajannarnerusutut’ imaluunniit ’nikanarnerusutut’ misigilersoorsinnaasarpugut. Jehovalli taamatut isiginngilaatigut. Biibilimi allassimavoq: ’Timip avatai qajannarnerusuusaartut annerusumik pigisariaqarput; timimilu nikanarnerusorisavut annermik ataqqisariaqartittarpavut, . . . Guutilli timi ima katiterpaa pingaannginnerit annermik ataqqinartillugit.’ (1 Korintumiut 12:22-24) Tamatta immikkut Jehovap isaani erlinnartuusinnaavugut. Sapinngisarput naapertorlugu kiffartornerput pingaartippaa, pisinnaasatta killeqarnerat eqqarsaatigalugu. Tamanna Guutimut paasinnillunilu asannittumut taama ittumut kiffartornermi sapinngisannik iliuuseqarnissannut kissaateqalissutiginngiliuk?

¹² Tassa Jehovamut pingaartoq tassaanngilaq allat naammassisaattulli naammassisaqartiginissat, tassaallunili sapinngisannik iliuuseqarnissat. Tamatta immikkut ilungersorluta suliniutitsinnik Jehovap pingaartitsinera erserpoq Jesusip arnanut marlunnut assigiinngilluinnartunut iliuuseqarfiginninneratigut. Pisimasut attortinnartut marluk tamakkua Jesusip toqungajalernerani pisimapput.

Arnap qujamasuttup tunissutaa ’akisooq’

13. (a) Mariap uuliamik tipigissumik Jesusip niaquanut isigaanullu kueraanerani pissutsit qanoq ippat? (b) Mariap uuliaataa qanoq naleqarpa?

¹³ Tallimanngornermi nisanip 8-ani unnukkut Jesus Betaniamut, Uuliap Qaqqaata kangiatungaani illoqarfeeqqamut Jerusalemimit kilometerit pingasut missaanni ungasissusilimmiittumut, tikippoq. Illoqarfimmi tassaniipput Jesusip ikinngutigilluagai — Maria, Martha qatanngutaallu, Lazarus. Taakkua angerlarsimaffiannut pulaartareersimavoq, immaqalu pulaakulasarsimalluni. Arfininngornermili unnukkut Jesus ikinngutinilu Simonimi, pupissuusimasumi immaqalu Jesusip ajorunnaarsissimasaani, neripput. Jesus neritillugu Maria maniguuttumik iliuuseqarpoq qatanngumminik makititsisimasumik asanningaarneranik ersersitsisumik. Puiaasaq uuliamik tipigissumik ’akisuumik’, 300 denarinik ukiumilu ataatsimi akissarsiat amerlaqataannik nalilimmik, imalik ammarpaa. Uulia tipigissoq taanna Jesusip niaquanut isigaanullu kuivaa, allaallu isigai nutsaminik allarterlugit. — Mákorse 14:3; Lúkarse 10:38-42; Juánase 11:38-44; 12:1-3.

14. (a) Mariap iliuusaanut ajoqersukkat qanoq qisuariarpat? (b) Jesusip qanoq ililluni Maria illersorpaa?

¹⁴ Tamanna ajoqersukkat kamaatigilerpaat. ’Sooq kuilussinnarneqarpa?’ aperipput. Judas aningaasanik tillinnissani eqqarsaatigalugu siunnersuivoq tunineqartuuppat aningaasat piitsunut ikiuutigineqarsinnaagaluartut. Ima oqarpoq: ’Tarnut manna sooq aningaasarsiutigineqanngila aningaasannguanik pingasunik hundredelinnik piitsunut tunissutissanik?’ Maria nillinngilaq. Jesusilli ajoqersukkani oqarfigai: ’Assuareqinasiuk; sooq erloqisippisiuk? Ajunngitsumik [kalosʹ-imik nagguilik] iliorfigaanga. . . . Sapinngisaminik iliorpoq; nalliunngikkallarnerani timiga tanippaa ilineqarnissannut. Ilumut oqarfigaassi: sumiluunniit silarsuarmi tamarmi iivangkiiliu oqaluussissutigineqaraangat taannattaaq oqaatigissavaat qanoq iliorsimasoq eqqaallugu.’ Jesusip oqaasii asannippaluttut Mariap eqqissiallaatigisimassaqai! — Mákorse 14:4-9; Juánase 12:4-8.

15. Sooq Mariap iliuusaa Jesusip assut killitsissutigaa, tarnikkullu iluunngarluni Guutimut kiffartorneq pillugu tamatumuunakkut suna ilikkarparput?

¹⁵ Mariap iliuusianit Jesus killitseqaaq. Isaani nersortarialimmik iliuuseqarpoq. Jesusip pingaartitaa tassaanngilaq tunissutip nalinga, tassaallunili ’sapinngisaminik iliornera’. Periarfissaq atorluarlugu tunissutigisinnaasaminik tunissuteqarpoq. Allassimaffik taanna nutsikkani allani ima nutserneqarsimavoq: ’Pisinnaasani tamaat iliorpoq,’ imaluunniit: ’Iliuuserisinnaasani tamakkerlugu iliuuseqarpoq.’ (An American Translation; The Jerusalem Bible) Maria pigisami pitsaanersaannik tunissuteqarami uummammigut iluunngarluni tunissuteqarpoq. Tamassa tarnikkut iluunngarluni kiffartornerup isumavia.

Uillarnerup ’quppakuutai marluk’

16. (a) Qanoq ililluni Jesusip takuaa uillarneq piitsoq tunissuteqartoq? (b) Uillarnerup aningaasaatai qanoq naleqartigippat?

¹⁶ Ullualuit qaangiuttut nisanip 11-ani Jesus sivisuumik naalaffimmiippoq, tamaanilu ilaatigut oqartussaassusia apeqquserneqarpoq. Apeqqutigineqartuttaaq ajornakusoortut akileraarutinut, makititaanissamut allanullu tunngasut torrallallugit akisaqattaarpai. Aamma allakkanik ilisimasut farisiiarillu ’uillarnerit illuinik nungutitsisartutut’ avoqqaarai. (Mákorse 12:40) Taava Jesus qularnanngitsumik arnanut silarliliamut, juutit kingornussarsiaat naapertorlugit 13-inik tunissutinut nakkaatitsivilerneqarsimasumut, ingippoq. Tassani issiarusaarpoq tunissutissaminnillu aggiussisut isiginnaarlugit. Pisoorpassuit takkuttarput, immaqa ilaat imminut iluartuutippaseqisut immaqalu allaat tunissutiginiakkatik assut malugeqqusaarlugit. (Naleqqiuguk Matîuse 6:2.) Jesusilli arnaq ataaseq aalajangersimasoq maluginiartorujussuuaa. Immaqa inuit amerlanersaasa arnaq taanna tunissutaaluunniit immikkut maluginiarnavianngikkaluarpaat. Jesusilli, uummatinik atuaasinnaasup, nalunngilaa ’uillarnerusoq piitsoq’. Aammattaaq nalunngilaa qasserpiaat tunissutigigai — ’quppakut marluk’ naleqannginngajattut.b — Mákorse 12:41, 42.

17. Uillarnerup tunissutai Jesusip qanoq isigai, tamannalu Guutimut tunissuteqarneq pillugu sumik ilinniarfigaarput?

¹⁷ Jesusip ajoqersukkani imminut qaaqquai, kissaatigigamiuk maanna oqaatiginiakkani taakkua siulliullutik tusassagaat. Nassuiaappai uillarneq taanna ’aningaasanik ilioraaffimmut ilioraasunit tamanit amerlanerusunik ilisisoq’. Jesusip isumaa naapertorlugu uillarneq allat tamarmik ataatsimut tunissutaannit amerlanernik ilisivoq. ’Pini tamaasa’ — aningaasaatimi nunngutaat — tunissutigai. Taamaalilluni uillarneq Jehovap asannittumik isumassuineranik isumalluarfiginnilluinnarnerminik ersersitsivoq. Malugisariaqarpoq arnaq taanna uinikkut naleqanngingajavissunik tunissuteqartoq Guutimut tunissuteqarneq eqqarsaatigalugu maligassatut saqqummiunneqarmat! Tunissutaami Guutip isaani nalilerujussuupput. — Mákorse 12:43, 44; Jâko 1:27.

Kiffartornitsinnut Jehovap isiginninnera ilinniarfigiuk

18. Arnanut marlunnut taakkununnga Jesusip isiginninneratigut suna ilikkarparput?

¹⁸ Jesusip arnanut marlunnut taakkununnga isiginninnera Jehovap tarnikkut iluunngarlutik imminut kiffartortunut isiginninneranut assersuutissaavoq killitsinnartoq. (Juánase 5:19) Jesusip uillarneq Mariamut naleqqiutinngilaa. Uillarnerup aningaasaaraatai marluk Mariap uuliaataanit ’akisuumit’ naleqannginnerusutut isiginngilai. Arnat taakkua marluk pisinnaasartik naapertorlugu tunissuteqarput, taamaammallu tunissutaat tamarmik Guutip isaani erlinnartuupput. Taamaattumik nikallorniaqinak ilaannikkooriarlutit misigisaruit Guutimut kiffartornermi kissaatigisaraluattut annertutigisumik iliuuseqarsinnaannginnerit pissutigalugu naleqarnak. Sapinngisat naapertorlugu iliuuseqarnerit Jehovap nuannaarluni ilassisarpaa. Eqqaamassavat Jehovap ’inuup uummataa isigisaraa’ taamaattumillu uummativit kipitsavigisai ilisimalluarlugit. — 1 Samuel 16:7.

19. Sooq allat Guutimut kiffartornerat isornartorsiortussaanngilarput?

¹⁹ Jehovap tarnikkut iluunngarluta kiffartuukkaangatsinni uagutsinnut isiginnittarneratut allanut isiginnillutalu iliorfiginnittariaqarpugut. Allat suliniutaat isornartorsiussallugit imaluunniit imminnut naleqqiuttaqattaassallugit asanninngitsuliornerussaaq! Ajoraluartumik kristumiu ima allassimavoq: „Ilaat ilaannikkut ima misigititsisinnaasarput pioneeriunngikkuit suunngitsutit. Uagut oqaluussisartuinnaasugut ilungersorluta ingerlaniarsarisugut aamma pingaartinneqartutut misigitinneqartarnissarput atorfissaqartipparput.“ Eqqaamasariaqarparput kristumioqaterput tarnikkut iluunngarluni Guutimut kiffartornersoq imaluunniit taamaannginnersoq nalilernissaanut pisussaatinneqarsimannginnatta. (Rûmamiut 14:10-12) Jehovap oqaluussisartut aalajaatsut millionilikkuutaat tarnikkut iluunngarlutik imminut kiffartortut tamarluinnaasa pingaartippai, uaguttaaq pingaartittariaqarpavut.

20. Uppeqativut pillugit qanoq eqqarsarnissaq pitsaanerpaava?

²⁰ Taavami ilaat oqaluussinermi pisinnaasaminnit annikinnerusumik iliuuseqarsorinarpata? Uppeqatip oqaluussisarnerata annikilliartornera utoqqaanertanut tikkuussisuusinnaavoq taassuma ikiorneqartariaqarneranut imaluunniit qiimmassarneqartariaqarneranut. Aammali puiortariaqanngilarput ilaasa kiffartornerat Mariap uuliaataanut akisuumut pinnani uillarnerup aningaasaarannguaataanut naapertuunnerusinnaammat. Pitsaanerpaasarpoq eqqarsassalluni qatanngutitta angutit arnallu Jehova asagaat, asanninnerminnillu killinneqarlutik sapinngisartik tamaat — imaanngitsoq sapinngisamik annikinnerpaamik — iliuuseqassasut. Guutip kiffaata nalunngeqatiginnissutsiminik malinnilluartup kialuunniit kissaatiginavianngilaa Guutimut kiffartornermini pisinnaasaminit minnerusumik iliuuseqarnissani! — 1 Korintumiut 13:4, 7.

21. Kiffartorneq nuannaarutissarsinartoq suna ilarpassuatta qinersimavaat, tamatumunngalu atatillugu apeqqutit suut pilerpat?

²¹ Guutip innuttaasa akornanni amerlasuut tarnikkut iluunngarlutik Guutimut kiffartornerat kinguneqarsimavoq kiffartornermik nuannaarutissartaqarluinnartumik, tassa pioneeritut kiffartornermik, qinersisimanerannik. Taakku qanoq pilluaqqusaasarpat? Uagut suli pioneerinngorsinnaanngitsut qanoq ililluta takutissinnaavarput pioneeritut anersaaqarluta? Allaaserisami tulliuttumi tamanna akissavarput. (wE 15/10 97)

[Quppernerup ataani ilanngussat]

Qanoq akissavit?

□ Tarnikkut iluunngarluni Jehovamut kiffartorneq qanoq paasisariaqarpa?

□ Korintumiunut agdlagkat sujugdlît 12:14-26-mi assersuusiakkut qanoq ililluni erserpa Jehovap allanut naleqqiuttanngikkaatigut

□ Mariap uuliaataa akisooq uillarnerullu aningaasaaraatai pillugit Jesusip oqaasii tarnikkut iluunngarluni tunisineq pillugu sumik ilinniarfigisinnaavavut?

□ Jehovap kiffartornitsinnut isiginninnerata allanut isiginninnerput qanoq sunnertariaqarpaa?

[Qupp. 15-imi assiliartaq]

Mariap uulia ’akisooq’ Jesusip niaquanut isigaanullu kueraramiuk piminik pitsaanerpaanik tunissuteqarpoq

[Qupp. 16-imi assiliartaq]

Uillarnerup aningaasaaraatai naleqanngingajattut Jehovap isaani nalilerujussuupput