’Uatsinnut Suliarisariaqartut Suliaraavut’
OQALUTTUARTOQ: GEORGE COUCH
Ullaap-tungaa tamaat illumit illumut oqaluussereerluta oqaluusseqatima sandwichit marluk saqqummerpai. Nerereeratta pujortarniarlunga sikaritsimik tigusivunga. „Qanoq sivisutigisumik sallusuissummiissimavit?“ oqaluusseqatima aperaanga. „Aatsaat ippassaq unnukkut ataatsimiinnermut najuuppunga,“ akivara.
MARSIP 3-ani, 1917-imi, inunngorpunga, naasorissaasup illuani USA-mi Pittsburghimit, Pennsylvaniamiittumit, kangimut 50 kilometerisut ungasitsigisumi illoqarfeeqqap Avonmorep eqqaani. Tamaani angajoqqaatta qatanngutikkalu nukappiaqqat sisamat niviarsiararlu ataaseq perorsarpaatigut.
Upperisamik ilinniartinneqarpianngilagut. Angajoqqaakka naalagiartarnikuugaluarput, sulili mikisuusugut naalagiartarunnaarlutik. Taamaakkaluartorli Pinngortitsisoqarnera upperaarput, ilaqutariittullu inuunitsinni Biibilimi najoqqutassiat tunngaviusut maleruarpavut.
Angajoqqaatta ilinniartitsissutaasa pitsaanersaat tassaavoq akisussaaffimmik akuerinninneq naammassinninnerlu. Tamanna nunaatilittut inuunermi pingaarluinnartuuvoq. Inuunerpulli sulinerinnaanngilaq. Peqqinnartunik aliikkutaqartarpugut, soorlu basketballertarluta, baseballertarluta, hestertarluta naluttarlutalu. Ulluni tamakkunani aningaasaalatsineqaraluartoq nunaannarmi inuuneq nuannersuuvoq. Meeqqat atuarfianniinnitsinni illu ataasiinnarmik initalik atuarfigisarparput, atuaqqinnitsinnili illoqarfimmut atuariartortarpugut.
Unnuit ilaanni ikinngutigalu illoqarfimmi pisuttuartilluta niviarsiaraq inequnartoq illumit anivoq ikinngutiga ilassiniarlugu. Sunaaffa Fern Prugh, ikinngutimalu ilisaritippaanga. Taanna atuarfitta aqqutaani najugaqarpoq. Angerlarsimaffia saneqqukkaangakku akuttunngitsumik Fern naammattoortarpara illup silataani sulisoq. Eqiasuippasinnera assut maluginiartarpara. Qanimut ikinngutigiilerpugut, asaqatigiilerattalu apriilimi 1936-mi katilluta.
Sallusuissumik Biibilimiittumik tusarlerneqarneq
Uanga inuunngikkallarama illoqarfimmi arnaqarsimavoq utoqqarmik upperisaa pillugu inunnit ajortumik pineqartartumik. Anaanama arfininngornikkut pisiniariartoraangami arnaq taanna pulaartarsimavaa. Arnap toqunissaa tikillugu anaanama asaassullugulu pisiniuttarsimavaa. Isumaqarpunga Jehovap anaanaga pilluaqqusimagaa arnamut taassumunnga, Biibilimik Atuaqqissaartartunut, ullumikkut Jehovap Nalunaajaasuinik taaneqartartunut, ilaasumut taama pitsaatigisimammat.
Kingorna atsamma pania tassanngaannartumik toquvoq. Atsaga oqaluffeqarfimmit tuppallersaatissinneqarpallaanngitsoq saniliminit arnamit Biibilimik Atuaqqissaartartunut ilaasumit tuppallersaatissinneqarpoq. Taassuma inuk toqugaangat qanoq pisoqartarneranik atsaga nassuiaappaa. (Job 14:13-15; Nalunaajaasup oqaasii 9:5, 10) Tamanna assorsuaq tuppallersaatigisimavaa. Taava atsamma anaanaga makinnissamik neriuut pillugu ilikkakkaminik oqaluttuuppaa. Tamanna anaanama assut soqutiginnilissutigaa, sulimi inuusuttuusoq angajoqqaavi toqusimapput, inullu toqugaangat qanoq pisoqartarnersoq assut paaserusuttarsimavaa. Torrutiinnarlugu oqaluussinissamut periarfissanik atorluaajuarnissap pingaaruteqassusianik pisimasut tamakku paasinnilissutigaakka.
1930-kkunni anaanama Joseph F. Rutherford, Watch Tower Bible and Tract Societyp taamani siulittaasuata radiokkut aallakaatitassiai sapaatikkut ullaap-tungaani tusarnaartalerpai. Ukiunissaaq tamakkunani Jehovap nalunaajaasui najukkatsinni illumit illumut oqaluussisalerput. Silatitsinni orpiup alannguani oqaluttartortik angallattagaq inissittarpaat qatanngutillu Rutherfordip oqalugiaataanik immiussat tusarnaartittarlugit. Immiussat tamakkua, kiisalu Napasuliaq Alapernaarsuiffik-up Iteritsi!-llu, anaanama soqutiginninnera uumatittuarpaat.
Ukiualuit qaangiummata, 1938-mi, Napasuliaq Alapernaarsuiffik-mik pisartagallit assiliaaqqamik nassinneqarput angerlarsimaffimmi 25 kilometerisut ungasitsigisumiittumi immikkut ittumik ataatsimiinnissamut qaaqquneqarlutik. Anaanaga ornigukkusuppoq, taamaattumik Fernilu qatanngutikkalu angutit marluk ilagalugit anaanaga aallaqatigaarput. Qatanngutit John Boothip aamma Charles Hesslerip, Jehovap Nalunaajaasuini nakkutilliisut angalasartut, inuit qulit missaanniittugut oqalugiarfigaatigut. Taava aqaguani oqaluussiartortussanik aaqqissuussinialerput. Arlaannaalluunniit ilaaniarluni kajumissutsiminik nalunaanngimmat qatanngutip Hesslerip saaffigaanga aperalungalu: „Illimmi, ilagerusunngilisigut?“ Suniarnersut ilisimaqqissaanngikkaluarlugu pissutissaqarsorinngilanga ikiornissaannut itigartitsissallunga.
Ullup-qeqqata tungaanut illumit illumut angalaarpugut, tassalu taamani qatanngutip Hesslerip sandwichit marluk saqqummerpai. Oqaluffiup tummeraanut ingeriarluta nerilerpugut. Taava pujortarniarlunga sikaritsimik tigusivunga, qatanngutillu Hesslerip aatsaat paasivaa ataasiaannarlunga ataatsimiinnermut najuussimasunga. Unnukkut uagutsinni nereqataajumavoq, qinnuigalutalu sanilivut qaaqqoriarlugit Biibili pillugu oqaloqatigiissasugut. Nerereeratta Biibilimik atuaqqissaaqatigaatigut inunnullu qulit missaanniittunut aggersimasunut oqalugiarluni. Oqarfigaatigut sapaatit-akunneri tamaasa Biibilimik atuaqqissaartariaqaraluartugut. Sanilivut isumaqataanngikkaluartut Fernilu angerlarsimaffitsinni sapaatip-akunneranut Biibilimik atuaqqissaartarnissarput isumaqatigiissutigaarput.
Sallusuissummi siumukarneq
Sivitsunngitsoq Fernilu oqaluussiartorpugut. Biilip issiaviani tunorlermi issialluta sikaritsimik kukutseruttortugut angajuma tunummut qiviarluta oqarfigaatigut: „Paaseqqammerpara Jehovap nalunaajaasui pujortarneq ajortut.“ Fernip ingerlaannaq sikaritsitukkani igalaakkut igippaa — uangali tamaat pujortarpara. Naak pujortanngeraluaqaluta kingorna pujortaqqinngilagut.
1940-mi Fernilu kuisinnitta kingorna ataatsimiinnerit ilaanni allaaserisaq pioneerinngornissamik, tassa piffissaq tamaat oqaluussisartunngornissamik, kajumissaarisoq sammineqarpoq. Angerlamut ingerlatilluta qatanngutip angutip aperilerpaatigut: „Soormi Fernilu pioneerinngorussi? Akornutissaqanngilasimi.“ Ilumoorpormi, akornutissaqanngilagut; taamaattumik pioneerinngorniarnialerpugut. Suliffinnut nalunaarpunga ullut 30-t qaangiuppata suliunnaassallunga, pioneerinngornissatsinnullu piareersalerluta.
Napasuliaq Alapernaarsuiffiup Peqatigiiffia siunersiorparput sumi kiffartorsinnaanitsinnik, taavalu Baltimoremut, Marylandimiittumut, nuulluta. Tamaani pioneerit angerlarsimaffeqarput, tassanilu ineqarneq nerisaqarnerlu qaammammut dollarinik qulinik akeqarput. Aningaasanik katersaqalaarpugut, isumaqarpugullu Harmagedonip tungaanut naammakutsuussasut. (sarĸúmersitat 16:14, 16) Tassami isumaqartuaannarpugut Harmagedon qanittuararsuusoq. Taamaattumik pioneerinngoratta illorput tunivarput oqaluussinerlu kisiat ulapputigilerlugu.
Baltimoremi pioneeriuvugut 1942-mit 1947-mut. Taamanikkut Jehovap Nalunaajaasuisa suliaat assut akerlerineqarpoq. Biibilimik atuaqqissaaqatigisartakkatsinnukaraangatta ilaannikkut nammineq biilerput atornagu allanut ilaasarpugut aqqutaanilu niusarluta. Taamaalilluta biilitta assakaasuisa pullaarneqarnissaat pinngitsoortittarparput. Taamatut akerlilersorneqarneq kialuunniit nuannarinngilaa, kisianni oqaluussineq nuannariuaannarparput. Ilami Naalakkap suliaanik aallussinitsinni pissanganartorsiulaarnissarput qilanaariinnartarparput.
Sivitsunngitsoq aningaasat katersorsimasavut tamaasa nunguppavut. Biilerput nutaanik assakaasutaartariaqalerpoq, uagullu atisartaarlutalu kamippattaartariaqaleraluarpugut. Marluulluta marlorianngikkutta pingasoriarluta sivisuumik napparsimavugut. Pioneeriujuaannarnissaq oqitsuunngilaq, taamaatinnissarpulli eqqarsaatiginngisaannarparput. Allaammi tamanna eqqartorneq ajorparput, ingerlaannarsinnaajumallutali inuuniarnerput pisariinnerulersipparput.
Suliassaq nutaaq
1947-mi Los Angelesimut, Californiamiittumut, ataatsimeersuariarpugut. Ataatsimeersuarnerup nalaani angajoralu William allagarsivugut nakkutilliisutut angalasartutut kiffartulernissatsinnik kajumissaarneqarluta, ilagiit assigiinngitsut tikeraarlugillu ikiortassallugit. Taamanikkut taamatut suliaqarnissamut immikkut ilinniartitsisoqarneq ajorpoq. Aallartiinnavippugut. Ukiuni tulliuttuni arfineq-marlunni Fernilu Ohiomi, Michiganimi, Indianami, Illinoisimi New Yorkimilu kiffartorpugut. 1954-imi Gileadimi klassit 24-ssaannut atuariartornissatsinnut qaaqqusaavugut, ajoqersuiartortitatut ilinniartinneqassalluta. Tassaniilerlutali Fern poliomik napparsimalerpoq. Qujanartumilli iluarsivoq, New Yorkimilu Connecticutimilu nakkutilliisutut angalasartutut kiffartortussanngortitaavugut.
Stamfordimi, Connecticutimiittumi, tikeraarsimanitsinni Napasuliaq Alapernaarsuiffiup Peqatigiiffiata taamanikkut præsidentiata, Nathan H. Knorrip, aperaatigut imminut nuliaminullu, Audreymut, Betelimut weekenderiarusunnginnersugut. Unnukkut neqitortippaatigut siatamik sorpassuarnik saniatiguulerlugu. Siusinnerusukkut ilisarisimalersimavavut, qatanngullu Knorr naammattumik ilisarisimagakku paasisinnaavara peqatiginitta nereqatiginittalu saniatigut arlaannik pilersaaruteqartoq. Unnunnerulersoq aperaanga: „Betelimiilerusussinnaavit?“
„Immaqa; Betelimi inuuneq ilisimasaqarfigerujussuanngilara,“ akivara.
Sapaatit-akunnerini arlalinni eqqarsaatigereerlugu qatanngut Knorr oqarfigaarput kissaatigippagu aggerusulluta. Sapaatip-akunnerani tulliuttumi allagarsivugut apriilip 27-ani 1957-imi — ukiunik 21-nngortorsiorluta katiffissiorfitsinni — Betelimiilernissatsinnut qaaqquneqarluta.
Betelimut pigatta ulloq siulleq qatanngutip Knorrip qanoq ilimasuffigineqarninnik nassuiaappaanga. Ima oqarpoq: „Nakkutilliisutut angalasartutut kiffartorunnaarputit; maanga pivutit Betelimi sulissallutit. Tamanna suliassanni pingaarnerpaavoq, kissaatigaarpullu ilinniartinneqarninnut piffissaq nukiillu atussagitit. Maaniiginnarnissat kissaatigaarput.’
Betelimi inuuneq isumaqarluartoq
Siullermik pisartagalerisuni nassiussuisartunilu sulivunga. Kingorna, ukiut pingasut missaanniittut qaangiuttut, qatanngutip Knorrip allaffimminukaqquaanga. Oqarfigaanga Betelimiilernissannik kajumissaarneqarninni siunertaviusoq tassaasimasoq illumi sulinissara. Toqqaannartumillu oqarfigaanga: „Maaniipputit angerlarsimaffimmi Betelimi suliassanik tamanik siulersuilissallutit.“
Angerlarsimaffimmi Betelimi suliassanik tamanik nakkutiginninnerup angajoqqaama nunaannarmi peroriartorninni ilinniartitsissutigisimasaasa ilaannik eqqaasippaanga. Angerlarsimaffik Betel illumilu ingerlatsineq nalinginnaasoq amerlasuunik assigiissuteqarput. Atisat errorneqartariaqarput, nerisassiortoqartariaqarpoq, erruisoqartariaqarpoq, siniffiit iluarsaanneqartariaqarput ilaallu ilanngullugit. Betelimi aaqqissuussisut Betel najugakkuminartuutinniartarpaat angerlarsimaffittullu misiginartuutinniartarlugu.
Isumaqarpunga Betelip siulersorneqarnera ilaqutariit assut ilinniarfigisinnaagaat. Ullaannguaq makittarpugut ullorlu aallarnerlugu ullormut allassimaffik ikiortigalugu eqqarsaatinik anersaamut tunngasunik sammisaqartarluta. Eqiasuitsuunissarput oqimaaqatigiissaarilluarnissarpullu, aammali ulapilluta inuunissarput, naatsorsuutigineqarpoq. Inuit ilaasa isumaattut Beteli mattuffiunngilaq. Ulluinnarni suliassatta pilersaarusiugaanerat pissutigalugu assut naammassisaqartarpugut. Amerlasuut oqarsimapput Betelimi ilinniartinneqarsimanertik kingorna ilaquttaminni ilagiinnilu kristumiuni akisussaaffimminnik naammassinninniarnerminni iluaqutigisimallugu.
Inuusuttut angutit arnallu Betelimut pisut eqqiaanermik, atisanik errorsinermik naqiterivimmiluunniit suliassinneqarsinnaapput. Silarsuarmi inuit ilaasa immaqa isumaqalersinniarsinnaavaatigut suliat taama ittut nikanartuullutillu nikanarsaataasut. Betelimili inuusuttut paasisarpaat Betelimiut pitsaasumik tamanullu nuannaarutaasumik ingerlassappata suliassat tamakku suliarinissaat pisariaqartoq.
Aammattaaq silarsuarmi qaffanneq atorfigissaarnerlu kisimik pillualernartutut isiginiarneqartarput. Tamannali eqqunngilaq. Uatsinnut suliassiissutigineqartut suliarigaangatsigik ’uatsinnut suliarisariaqartut suliariinnartarpavut’, Jehovamillu pilluaqqusaassaagut. (Lúkarse 17:10) Piviusumik nalerisimaarlutalu pilluarsinnaavugut aatsaat suliatta siunertaa eqqaamagutsigu — tassa Jehovap piumasaatut iliornissarput Guutillu naalagaaffiata soqutigisaanik siuarsaanissarput. Tamanna eqqaamajuarutsigu suliassiissutigineqartut suugaluartulluunniit nuannaarutissarsiffigisinnaassavavut.
Amerliartortitseqataaneq immikkut pisinnaatitaaffiusoq
1942-mi, Betelimut pinissarput ukiunik qulinik sioqqullugu, Clevelandimi Ohiomiittumi ataatsimeersuarnermi qatanngut Knorr oqalugiaateqarpoq qulequtalimmik „Eqqissineq — ataannarsinnaassava?“ Tassani erseqqissarpaa sorsunnersuup aappaa, taamanikkut peruttulersoq, naajumaartoq eqqissinermillu malitseqarluni oqaluussilluni suliap annertusisinneqarnissaanik ajornarunnaarsitsisumik. Atuarfik Gilead, ajoqersuiartortitassanik ilinniartitsiffiusussaq, aamma Teokratiimik Atuarfik, qatanngutinik angutinik tamanut oqalugiarnermut pikkorissartitsiviusussaq, 1943-mi pilersinneqarput. Aammattaaq ataatsimeersuarnerit annertuut aaqqissuunneqartalerput. 1950-ikkunni Yankee Stadiumimi New Yorkimiittumi ataatsimeersuarnerit tusaamasaanerpaagunarput. 1950-imi 1953-imilu ataatsimeersuarnernut atatillugu biilinut tammaarferujussualiornermut, ulluni arfineq-pingasuni ataatsimeersuarnermi ataatsimeersuariat tituusintilikkuutaat najugaqarfigisassaannut, ikiuuppunga.
Ataatsimeersuarnerit tamakkua kingorna, aamma ataatsimeersuarnerit annersaata 1958-imi pisup kingorna, oqaluussisartut annertuumik amerleriarput. Tamanna Betelimi sulinitsinnut sunniuteqarpoq. 1960-ikkut naalerneranni 1970-ikkullu aallartinneranni inissamik sulisunullu inissanik assut pisariaqartitsilerpugut. Ilaqutariit amerliartuinnartut inissaqartikkumallugit sinittarfinnut, igaffinnut nerisarfinnullu amerlanerusunut inissamik pisariaqartitsilerpugut.
Qatanngutip Knorrip qatanngut Max Larson, naqiterivimmi nakkutilliisoq, uangalu qinnuigaatigut illunik annertusissutaasinnaasunik ujarlissasugut. 1957-imi Betelimut pigama Betelimiut 500-t inissiarujussuarmi ataatsimi najugaqarput. Ukiulli ingerlaneranni Peqatigiiffiup hotelerujussuit qanittumiittut pingasut — Towers, Standish Bossertilu — kiisalu inissiaqarfiit minnerusut arlallit pisiarai iluarsaateqqillugillu. 1986-imi Peqatigiiffiup illorsuaq Hotel Margaretip tunngavigisimasaaniittoq pisiaraa, illorsuarlu nutaaq kusanartoq inunnut 250-it missaanniittunut ineqarfiliaralugu. 1990-ikkullu aallartinneranni 30-nik quleriilimmik illorsualiortoqarpoq sulisut suli 1000-it ineqarfigisinnaasaannik. Maanna Betelimiut 3300-nit amerlanerusut Brooklyn Betelimi najugaqarlutillu nerisarnissaannut naammattumik inissaqarpoq.
Aammattaaq pisiarineqarpoq illorsuaq New Yorkimi Wallkillimiittoq, Brooklyn Betelimit 160 kilometerit missaannisut ungasitsigisoq. Tamaani 1960-ikkunni arlalinnik inissiarsualiortoqarlunilu angisuumik naqiteriviliortoqarpoq. Ullumikkut tassani Betelimiut 1200-t missaanniittut najugaqarlutillu sulipput. 1980-imi nunaammik New York Cityp eqqaaniittumik aqqutissarissaartumillu 250-it missaanni hektarilimmik pissarsiulerpugut. Pigisanik niueqatigiissitsisartoq illarpoq oqarlunilu: „Taama ittumik sumi nassaassasorigassi? Tamanna ajornarluinnarpoq.“ Aqaguanili ullaakkut sianerpoq oqarlunilu: „Kissaatigisarsi nanivara.“ Ullumikkullu ilisimaneqartutut tassaalerpoq Pattersonimi New Yorkimmiittumi Napasuliaq Alapernaarsuiffiup Ilinniarfeqarfia. Tamaani pikkorissartitsineqartarpoq, Betelimiullu 1300-nit amerlanerusut tamaaniipput.
Inuuninni ilikkakkakka
Ilikkarsimavara nakkutiliisuulluartoq allat paasissutissiissutaannik nalilinnik ilassinnissinnaasariaqartoq. Isumassarsiat Betelimi nakkutilliisutut inuuninni immikkut pisinnaatitaaffittut piviusunngortissimasama amerlanersaat allaninngaanneersuupput.
Betelimut pininni amerlasuut utoqqaapput, soorlu uanga ullumikkut taamaattunga. Amerlanerit maanna toqoreersimapput. Utoqqalillutik toqusut kikkunnik taarserneqartarpat? Piginnaanilissuarnik taarserneqartuaannanngillat, kisianni aalajaallutik suliaminnik aallussisunik imminnullu neqeroorutigisunik.
Pitsaasumillu nuliaqarnerup naleqassusia puiorneqassanngilaq. Nuliama asasama, Fernip, tapersersuinera teokratiimut atatillugu pisussaaffinnik naammassinninniarninni assut iluaqutigisimavara. Uiusut akisussaaffigaat nuliatik suliassaminnik nuannaarutiginninnersut qulakkiissallugu. Fernilu marluulluta sammissallugit nuannarisatsinnik assigiinngitsunik pilersaarusiorniartarpunga. Akisoorsuusariaqanngillat, ulluinnarnili sammisartakkanut allannguutaalaarsinnaagunik ajunngilaq. Uiusup nuliami nuannaarnissaa isumagisassaraa. Piffissaq aappariittut peqatigiiffigisaq nalilerujussuuvoq ingerlapallattarlunilu, taamaattumillu sapinngisamik pitsaanerpaamik atorniartariaqarluni.
Ullussani kingullerni Jesusip eqqartorsimasaani inuunera nuannaarutigaara. Piffissaq tamanna inuup oqaluttuarisaanerani soqutiginarnersaavoq. Naalakkap peqatigiissortani silarsuarmut nutaamut neriorsuutigisaasumut qanoq ililluni piareersartikkai uppernerup isaanik qimerloorsinnaavarput. Jehovamut kiffartorlunga inuunera kingumut qiviaraangakku qularutigisanngilara Jehova, inuit pinnatik, peqatigiissortaminik siulersuisoq. Uagut taassumunnga kiffaannaavugut. Taamaattumik taanna unnersuunneqarfissatut tamatigut ujartortariaqarparput. Qanoq iliornissarput kissaatigigaa paasigaangatsigu ingerlaannaq naalattariaqarparput suleqatigiillutalu taamaaliortariaqarluta.
Jehovap peqatigiissortai tamakkiisumik suleqatigigaanni isumaqarluartumik pilluarnartumillu inuunissaq qularutissaanngilaq. Sumilluunniit suliaqaraluaruit — pioneeriugaluaruit, nakkutilliisuugaluaruit angalasartoq, ilagiinni oqalussisartuugaluaruit, Betelimiikkaluaruit imaluunniit ajoqersuiartortitaagaluaruit — unnersuussutigineqartut malittakkit suliallu pingaartillugu. Sumilluunniit suliassinneqaraangavit nuannaarlutit suliariniartakkit, ullullu tamaasa Jehovamut kiffartorfitit nuannaarutigisakkit. Soorunami ilaannikkooriarlutit qasusassaatit immaqalu sulivallaartutut misigisassaatit nikallungasassallutilluunniit. Taava taamaanninni sooq inuunerit Jehovamut tunniulluinnarsimanerlugu eqqaamaniartariaqartassavat. Tassa taassuma piumasaatut, illit nammineq piumasattuunngitsoq, iliorniarlutit.
Ataatsimilluunniit ulloqarsimanngilaq sulinissannut kajuminngiffigisannik, tassami Jehova uummatitsigut iluunngarluta kiffartuukkaangatsigu nalerisimaartarpugut nalunnginnatsigu ’uatsinnut suliarisariaqartut suliariinnarlugit’. (wE 1/8 98)
[Qupp. 19-mi assiliartaq]
Atuagassiaasivik
[Qupp. 19-mi assiliartaq]
1950-imi tammaarfik
[Qupp. 19-mi assiliartaq]
Baltimoremi pioneeriullunga, 1946-mi
[Qupp. 19-mi assiliartaq]
Fern uangalu 1950-imi tammaarfimmi
[Qupp. 22-mi assiliartaq]
Audrey aamma Nathan Knorr ilagalugit
[Qupp. 23-mi assiliartaq]
Pattersornimi New Yorkimiittumi Napasuliaq Alapernaarsuiffiup Ilinniarfeqarfia
[Qupp. 24-mi assiliartaq]
Fern uangalu ullumikkut