Walongoka Songa Nkenda

 1. O Yona nkia mpila nkangalu kakubikanga? Adieyi kamona mu kuma kia mbanza kayendanga?

YONA wakala ye ntangwa yafwana ya yindula. Wakubamanga mu vanga nkangalu wandá, tezo kia 800 za kilometa. O nkangalu wau wadi zingila ngonde mosi yovo vioka. Diavavanga vo kasola nzila yankufi yakondwa e vonza, kulumuka ndimba yo tomboka miongo. Diavavanga mpe vo kaviokela muna Makanga mampwena ma Suria, sauka nkoko mianene nze Uferate yo vava fulu kia leka muna mbanza ye mavata ma Suria, Mesopotamia ye Asuri mana kateka zaya ko. Ekolo lumbu yaviokanga, Yona wayindulanga e mbanz’a Nineve ina kamwenanga wonga.

 2. O Yona aweyi kazayila vo kalendi tina salu kiandi ko?

² Kansi, Yona wakala ye ziku vo kalendi tina salu kiaki ko. Kansi, wateka tina kala e salu kiaki. Nze una tulongokele muna kapu kiviokele, Yave kuna luzindalalu lwawonso walonga diambu diamfunu kwa Yona muna sadila tembwa kiangolo muna mbu yo kumvuluza mu mpil’esivi muna vumu kia mbizi ampwena. Vioka lumbu tatu, Yona walukwa van’eseke. Owau Yona wakituka se nkwa vumi yo lusakalalu.—Yona kapu kia 1, 2.

 3. Yave nkia fu kasonga kwa Yona? Ediadi nkia kiuvu divaikisanga?

³ Vava Yave katuma Yona kuna Nineve muna nkumbu wezole, o ngunza walemvokela Nzambi yo vanga nkangalu wau. (Tanga Yona 3:1-3.) Nga walongoka diambu muna longi kavewa kwa Yave? Kasikil’owu, Yave wafwila Yona nkenda muna lembi kuntumba mu kuma ki’evangu diandi diambi, kayambula ko vo kadimuka muna maza yo kumvana diaka elau dia sala e salu kiandi. Muna mawonso mama, nga Yona walongoka fwila akaka e nkenda? O songa e nkenda diambu diampasi kikilu kwa wantu a lembi lunga. Yambula twazaya dina tulenda longoka mu mana kanwana mau Yona.

4, 5. Ekuma Yave kayikila Nineve vo ‘mbanz’ampwena’? Adieyi ditulongele mu kuma kia Yave?

⁴ Yona kabadikilanga mbanz’a Nineve ko nze una Yave kabadikilanga yo. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: ‘E Nineve i mbanz’ampwena kikilu vana meso ma Nzambi.’ (Yona 3:3) Nkumbu ntatu muna nkand’a Yona, Yave wayikila Nineve vo “mbanz’ampwena.” (Yona 1:2; 3:2; 4:11) Ekuma e mbanza yayi yakadila yampwena yovo yamfunu kwa Yave?

⁵ E Nineve mbanza yankulu, i mosi muna mbanza zantete katunga Nimerode ku nim’a Kizalu. Mbanza ampwena kikilu yakala ye mavata makaka, lumbu tatu diavavanga muna sauka yo. (Etu. 10:11; Yona 3:3) E mbanz’a Nineve yavienga yakala, ye tempelo zambote, yaka yakumama ye nzo zambote. Kansi, ke diau ko diakitula e mbanza yayi se yamfunu kwa Yave wa Nzambi. Kuna kwa Nzambi, o wantu i basund’o mfunu. Muna kolo kiakina, wantu ayingi bazingilanga muna mbanza Nineve. Kana una vo umpumbulu wa nkangu wauna wasaka, Yave wabavwang’o mfunu. Kuna kwa Yave, o moyo mfunu wina. Nzambi ozeye wo vo wantu balenda viluk’o ntima yo vanga edi diansongi.

 6. (a) Ekuma Yona kamwenanga mbanza Nineve wonga? (Tala sinsu kina vana yanda.) (b) Adieyi tulenda longoka muna salu kiandi?

⁶ Yona nanga wamona kikilu wonga vava kakota muna Nineve mu kuma kia ulolo wa nkangu wakala mo, vioka 120.000.a Wakangala lumbu kiamvimba muna mbanza, nanga mu vava e fulu kiambote mu yantika samuna nsangu zandi. Aweyi kadi mokenena yo nkangu wauna? Nga walongoka e ndinga ya esi Asuri? Nga Yave wansadisa mu mpil’esivi mu vova e ndinga yayina? Ka tuzeye ko. Nanga dilenda kala vo Yona wabavovesela muna nding’andi a kingutukila, Kiyibere yo sadila muntu mu sekola yo kwa esi Nineve. E nsangu za Yona zakia zakala, nanga ayingi ke badi zo tambulwila ko. Wazayisanga vo: “Lumbu makumay’aka, e Nineve ibangulwa.” (Yona 3:4) Kuna unkabu wawonso, wakwamanana samuna nsangu zazi. Muna mpila yayi, Yona wasonga unkabu yo lukwikilu, ina vo i fu bafwete toma songa Akristu o unu.

7, 8. (a) O nkangu a Nineve adieyi bavanga vava bawá nsangu za Yona? (b) O ntinu a Nineve adieyi kavanga vava kawá nsangu za Yona?

⁷ E nsangu za Yona, zatunta e sungididi kia nkangu a Nineve. Yona nanga wayindulanga vo wantu ke betambulwila nsangu zandi ko ye bekumbangika. Kansi, diambu diakaka diavangama. Wantu batambulwila nsangu zandi. E nsangu zandi zamwangana nze tiya. Ke kolo ko; wantu awonso muna mbanza bamokenanga mu kuma kia nsangu za lufundisu za Yona. (Tanga Yona 3:5.) Amvwama y’asukami, makesa ye atovoki, aleke ye ambuta, yau awonso baviluka o ntima. Bayambul’o dia. Ke kolo ko, nsangu zazi zawakana kwa ntinu.

⁸ O ntinu mpe waviluka o ntima vava kawa nsangu za Yona. Wasisa kunda kiandi kia kimfumu, wavula mvwatu miandi mia kintinu yo vwata nze una bavwatilanga nkangu, ‘wafonga vana ntoto ampolo.’ Kumosi y’awana basadilanga kuna lumbu lwandi, o ntinu wakitula evangu dia mina nsoki dina diayantika nkangu se nsiku a luyalu. Wabokesa nkoki vo nkangu wawonso ye bulu bavwata ngoto.b Kuna lulembamu lwawonso, o ntinu wabakula vo nkangu andi mbi bavanganga. Wakala ye vuvu vo luviluku lwau lwa ntima lufila Nzambi aludi mu kubafwila e nkenda. O ntinu wavova vo: “Nani ozeye kan’o Nzambi ovilukw’o ntima . . . mun’ekasi diandi diansita, ke twavil’e?”—Yona 3:6-9.

 9. Nkia diambu bekatikisanga wantu akaka mu kuma kia esi Nineve? Aweyi tuzayidi vo wantu awaya ke bena ye ndungidi ko?

⁹ Akaka bekatikisanga luviluku lwa ntima lwa esi Nineve wau vo mu nzaki lwavangama. Kansi, awana befimpanga Nkand’a Nzambi bevovanga vo evangu diadi ke dianzenza ko kwa wantu a nz’ankulu kadi i fu bakala kiau. Kansi, tulenda kala ye ziku vo wantu awaya ke bena ye ndungidi ko kadi, kuna kwalanda Yesu Kristu yandi kibeni wavovela luviluku lwa esi Nineve. (Tanga Matai 12:41.) Yesu wazaya dina kavova kadi tuka kun’ezulu wamona vava mambu mama mavangamanga. (Yoa. 8:57, 58) Ozevo, ka tufwete yindula ko vo wantu ke balendi viluka ntima ko, kana nkutu vo masumu mau masakidi. Yave kaka ozeye makani ma ntima mia wantu.

10, 11. (a) Yave aweyi kabadikila luviluku lwa ntima lwa esi Nineve? (b) Ekuma tufwete kadila ye ziku vo mfundis’a Yave yansongi?

¹⁰ Yave aweyi kabadikila luviluku lwa ntima lwa esi Nineve? Yona wasoneka vo: “O Nzambi omwene mavangu mau, ovo bavilukidi muna ngyend’au ambi; o Nzambi ovilukilu o ntima muna mbi ina kakanini o kubavanga; se kavangidi yo ko.”—Yona 3:10.

¹¹ Nga diadi disonganga vo Nzambi nzengo zambi kabaka vava kakana fwasa Nineve? Ve kikilu. Nkand’a Nzambi uvovanga vo unsongi wa Yave walunga. (Tanga Nsiku 32:4.) O makasi kafungila esi Nineve, mafokoka. Yave vava kamona vo wantu awaya bavilukidi ntima, wayambula kubatumba. Yakala se ntangwa kwa Nzambi mu songa e nkenda zandi.

12, 13. (a) Yave aweyi kesongelanga vo nkwa ntim’anleka, osobanga e nzengo zandi ye nkwa nkenda? (b) Ekuma ungunza wa Yona wakadila waludi?

¹² Yave ke nkwa ntim’ambadi ko, ke Nzambi wakondwa nkenda ko nze una usonganga malongi ma mfumu za mabundu. Kansi, Nzambi nkwa ntim’anleka, osobanga mpe e nzengo zandi vava divuwang’o mfunu ye nkwa nkenda. Vava kebakanga nzengo zafwasa yimpumbulu, ofilanga ntete selo yandi muna kubalukisa, kadi ozolele vo yimpumbulu baviluka o ntima yo soba mavangu mau nze una esi Nineve bavanga. (Yez. 33:11) Yave wavovesa Yeremiya wa ngunza andi vo: “E ntangwa mvova muna zula yo muna kimfumu, yavuza yakulula, yo fwasa kio; ovo e zula kiokio kina ngyikidi, beviluka muna bi wau, mvilukwa ntima muna bi una mbadikidi o kubavangila.”—Yer. 18:7, 8.

¹³ Nga ungunza wa Yona waluvunu wakala? Ve, walungisa ekani diandi dia lukisa o nkangu. Lulukisu lwalu lwavanwa kwa esi Nineve mu kuma kia mavangu mau mambi, kansi, basoba mavangu mau. Kele vo esi Nineve bavutukila mavangu mau mambi, Nzambi wadi kubafwasa. I diau mpe diavangama kuna kwalanda.—Sef. 2:13-15.

14. Yona adieyi kavanga wau vo Yave wafwila esi Nineve e nkenda?

¹⁴ Yona adieyi kavanga wau vo e mbanza ke yafwaswa ko? Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “Kansi ediadi diayiva kikilu muna meso ma Yona, ofungidi o makasi.” (Yona 4:1) Yona wasamba nkutu e sambu kiakala nze yandi watumbanga Mpungu-ngolo. Yona wavova vo diadi kala diambote kwa yandi mu kala kwandi kuna nsi andi. Wavova vo wakizayila wo vo Yave kefwasa kwandi esi Nineve ko, i dianu entete katinina kuna Tasisi. Walomba vo kafwa kwandi, ke mu kala moyo ko.—Tanga Yona 4:2, 3.

15. (a) Nki kiafila Yona mu kendalala yo funga makasi? (b) Yave adieyi kavanga kwa ngunz’andi wakendalala?

¹⁵ Nkia diambu diatokanesanga Yona? Ka tulendi zaya mawonso ko mantokanesanga, kansi tuzeye wo vo Yona wasakula lufwasu lwa Nineve kwa nkangu wauna wawonso. Bakwikila muna yandi. Kansi, lufwasu ke lwayiza ko. Nga wakala ye wonga wa vezwa yo yikilwa vo ngunz’a luvunu? Kiakala nkia kuma kakala kiau, Yona kayangalala ko muna luviluku lwa ntima lwa nkangu ye nkenda kabafwila o Yave. Watoma kendalala yo kuyifwila nkenda yo yindula vo nkumbu andi ifunzuka. Kana una vo i wau, Nzambi a nkenda wamona diambu diambote muna ngunz’andi wakendalala. Vana fulu kia kuntumba mu kuma kia mvovo miandi, Yave wanyuvula vo: “Nga diansongi edi dia fung’o makasi e?” (Yona 4:4) Nkia mvutu Yona kavana? Nkand’a Nzambi ke uvovanga diambu ko.

16. Aweyi akaka bekatikisilanga Nzambi? Nkia diambu tulenda longoka muna nona kia Yona?

¹⁶ Ke diampasi ko mu fundisa Yona mu kuma ki’evangu diandi, kansi tufwete sungamenanga vo ke dianzenza ko kwa wantu asumuka mu katikisa Nzambi. Akaka bevovanga vo Yave wafwana vengesa sumbula ibwilanga wantu yovo fwasa yimpumbulu vana vau yovo fwasa e nza yayi yambi owau. E nona kia Yona kifwete kutusungamesa vo vava tukatikisanga dina Yave wa Nzambi kavanga, yeto kibeni tufwete soba ngindu zeto, ke Nzambi ko.

17, 18. (a) Yona adieyi kavanga vava kavaika muna Nineve? (b) Esivi kavanga o Yave mu kuma kia nti wa mbono, aweyi diavanga kwa Yona?

¹⁷ Kuna lukendalalu lwawonso, Yona ovaikidi muna Nineve, wele kuna ndambu a este mu tala e miongo mia zunga kiakina. Wavang’e sudi yo fonga mu tala dina dibwila Nineve. Nanga wakala ye vuvu vo Nzambi ofwasa e mbanza yayina. Yave aweyi kalongela Yona e fu kia songa nkenda?

¹⁸ Yave wamenesa o nti wa mbono mu mpil’esivi. Vava Yona kasikama, wamona vo makaya ma nti wauna mamvananga viozi kiambote lutila sudi kina katunga. ‘Yona omwene kiese kiayingi’ mu kuma kia nti, kadi wayindulanga vo evangu diadina diasivi diakala se sinsu kia nsambu.yo zola kwa Nzambi. Kansi, Yave kavanga kaka e viozi kiakina mu kuma kia mbangazi ko kamonanga Yona yo lukendalalu lwandi lwakondwa kuma. Kansi, diambu diamfunu kazola longa Yona. Muna kuma kiaki, Nzambi wavanga esivi diakaka. Watwika mumvidi mu fwasa nti wauna. I bosi, watwika “tembwa kia este” yavana Yona kayantika “lewoka” mu kuma kia mbangazi. Wakendalala kikilu yo lomba diaka kwa Nzambi vo kafwa kwandi.—Yona 4:6-8.

19, 20. Yave aweyi kasadila nti a mbono muna singika ngindu za Yona?

¹⁹ Yave wayuvula diaka Yona kana vo diansongi mu fung’o makasi muna kuma kia nti wauna wayuma. Vana fulu kia viluka o ntima, Yona wavutula vo: “Diansongi kwandi yafung’o makasi yamu fwa.” E ntangwa yafwana kwa Yave mu longa diambu diamfunu kwa Yona.—Yona 4:9.

²⁰ Nzambi wasadisa Yona kabakula, muna kunsonga vo oyandi wamwena mbono yamen’o fuku e nkenda ina kakuna ko ngatu menesa. I bosi Nzambi wanyuvula vo: ‘Nga kilendi mwena Nineve e nkenda ko e, e mbanz’ampwena; muna mwin’elundu dia wantu ye yazi yole ana ke bazeye nswaswani muna koko kwalunene yo koko kwalumonso ko, ye twelezi yayingi mpe?’—Yona 4:10, 11.c

21. (a) Nkia nona Yave kasadila muna longa diambu diamfunu kwa Yona? (b) O lusansu lwa Yona aweyi lulenda kutusadisila muna kuyifimpa?

²¹ Nga omwene mpila Yave kelongelanga? Yona kavanga diambu dimosi ko muna lunga-lunga nti wauna. Kansi, Yave wakala se Nto a mioyo mia esi Nineve ye wabalunga-lunganga nze una kelunga-lungilanga vangwa yandi yawonso ova nza. Ekuma Yona katokanena nti umosi kaka ke mu 120.000 ma wantu ko kumosi ye twelezi yayingi? Nga Yona wayima ngindu zazi wau kayantika sia sungididi muna yandi kibeni? O Yona wafwila o nti e nkenda wau vo wamvananga e viozi. Nga Yona wafungila esi Nineve makasi mu kuma kia lulendo lwa lembi zola vo kafusulwiswa nsoni yo songa vo ndungidi kakala yau? Lusansu lwa Yona lulenda kutusadisa mu fimpa ngindu zeto. Nani mu yeto olembi nwananga ye ngindu zazi? Diakiese kikilu wau vo Yave kuna luzindalalu lwawonso okutulonganga mu venga fu ki’eloko yo songa nkenda nze yandi.

22. (a) Elongi dia Yave mu kuma kia nkenda, aweyi diavanga kwa Yona? (b) Nkia diambu tufwete longoka yeto awonso?

²² Nga Yona walongokela vo diambu? O nkand’a Yona ufokokelanga muna kiuvu kia Yave kina ke kiavaninu mvutu ko yamu wau. Akaka bekatikisanga wau vo Yona kavana mvutu za kiuvu kiaki ko. Kansi, muna vova e ludi, e mvutu.zina. O nkanda wau kibeni, i mvutu. Vena ye ziku kisonganga vo Yona yandi kibeni wasoneka o nkanda uyikilwanga muna nkumbu andi. Yindula vava ngunza ndioyo kavutuka kuna nsi andi yo soneka lusansu lwalu. Tulenda mpe yindula mbuta mosi una nkwa ngangu, nlembami, wakendalalanga mu kuma kia mana kavanga ekolo kasonekanga vilwa wandi, ukolami ye ntala za lembi fwila akaka e nkenda. Kieleka, Yona walongoka diambu diamfunu mun’elongi dia Yave. Walongoka songa e nkenda. Nga yeto mpe tulenda songa e nkenda?—Tanga Matai 5:7.