‘Nukumikanga Muntu yo Nkwandi’

 1. Landila e sono kia 1 Tesalonika 5:11, mu nkia salu yeto awonso tufwete kuyivana?

NGA wakala kala ye lau dia lungana mu lukutakanu lwantete lwavangamena muna Seka dia Kintinu dimene tungwa yovo divangulwilu? Avo i wau, osungamene e kiese wamona muna kolo kiakina ye wavutula kikilu matondo kwa Yave. Nanga wadila nkutu mu kuma kia kiese wamona vava wayimbilanga o nkunga wantete. E salu kia tunga Maseka ma Kintinu, Yave kikembelelanga. Kansi, vena ye mpila yankaka ya salu kia tunga isundidi twasa nkembo kwa Yave. E salu kiaki, ke salu kia tunga nzo ko, kansi i salu kia kumika awana bekwiza lungananga yeto muna Maseka ma Kintinu. Vava kasonekena ampangi kuna Tesalonika, Paulu wa ntumwa mvovo “tunga” kasadila, una ye nsasa vo kasakesa akaka, nze una usonganga e sono kia 1 Tesalonika 5:11, kina vo i sono kibongelo e longi dieto.—Tanga.

 2. Nkia mambu tulongoka mu longi diadi?

² Paulu wa ntumwa, mbandu ambote katusisila ya muntu wakivana muna salu kia kumika akaka. Wayisianga vana fulu kia mpangi zandi. Mu longi diadi, tumona una Paulu wa ntumwa kasadisila mpangi zandi (1) mu zizidila e mpasi, (2) mu siamisa luvuvamu muntu yo nkwandi ye (3) mu kumika lukwikilu lwau muna Yave. Owau, yambula twamona una tulenda tanginina e mbandu a Paulu ye una tulenda kumikina mpangi zeto o unu.—1 Kor. 11:1.

 3. Aweyi Paulu kakadila ye tezo muna zingu?

³ Paulu watoma zolanga e mpangi zandi. Yandi kibeni mpe wanuananga ye mambu mampasi. Muna kuma kiaki, wasonganga e nkenda yo kuyisia vana fulu kia mpangi zandi vava banuananga ye mambu mampasi. Vakala ye ntangwa Paulu kakala ye nzimbu ko, diavava vo kavava e salu muna kuyilunga-lunga yo lunga-lunga akwandi. (Mav. 20:34) Nkwa umbangu kakala muna tunga e nzo za ngoto. Muna kuma kiaki, vava kalwaka kuna Korinto, entete wasala kumosi yo Akila yo Peresekila muna tunga e nzo za ngoto. Kansi, muna “lumbu yawonso ya vundu” wasamunanga e nsangu zambote kwa Ayuda ye Mingerekia. Vava Sila yo Timoteo balwaka, ‘Paulu wayivana emvimba muna samuna e diambu.’ (Mav. 18:2-5) Paulu kasidi vilakana ko vo e kani diandi diantete, i sadila Yave muna zingu kiandi. Wau vo Paulu mbandu ambote kasonga wau kasalanga kwayingi muna samuna e nsangu zambote yo sala muna kuyilunga-lunga, wakubama kakala muna kasakesa mpangi zandi. Wasungamesa ampangi vo ke bayambudi ko vo o lunga-lunga esi nzo au ye mpasi za zingu, zabafila mu lembi sia “mambu masundidi o mfunu” va fulu kiantete, i sia vo, mawonso batadidi e nsambil’a Yave.—Fili. 1:10.

 4. Aweyi Paulu yo Timoteo basadisila ampangi mu zizidila lubangamu?

⁴ Ke vavioka kolo ko vava e nkutakani ya Tesalonika yasikidiswa, e mpangi zazi zampa muna ludi bayantika toma bangikwa. Lumbu kimosi, vava yimpumbulu ke basolola Paulu yo Sila ko, banata “mpangi zankaka kwa mfumu za mbanza,” yo vova muna nding’angolo vo: “Wantu awaya awonso nkanikinu mia Kaisa betelamenanga.” (Mav. 17:6, 7) Nga olenda yindula o wonga bamona mpangi zazi zampa vava babakula vo e mfumu za mbanza zayantika kubabangika? Nanga o lubangamu lwalu lwadi kulula o vema kwau muna salu kia Yave, kansi Paulu kayambula ko vo ediadi diavangama. Kana una vo Paulu yo Sila basisa e mbanza, bavanga mawonso kimana e nkutakani yayi yampa yakwamanana kasakeswa. Paulu wasungamesa ampangi kuna Tesalonika vo: “Twatuma Timoteo wa mpangi eto . . . , kanusikidisa yo kulufiaulwisa muna lukwikilu, kimana valembi kala muntu ovutuka manima muna mpasi zazi.” (1 Tes. 3:2, 3) Nze mpangi zazi, Timoteo mpe wabangikwa kala kuna mbanz’andi Luseta. Wamona una Paulu kakumikina ampangi. Wau kamona una Yave kasingila o mambu, Timoteo wasikidisa e mpangi zazi zampa vo o mambu mpe kuna mbanz’au toma metoma.—Mav. 14:8, 19-22; Ayib. 12:2.

 5. Aweyi mpangi Ramon kavuila e nluta muna lusadisu lwa nkuluntu mosi?

⁵ Nkia mpila yankaka Paulu kakumikina mpangi zandi? Vava bavutuka kingula mpangi kuna Luseta, Ikonio ye Antiokia, Paulu yo Banaba ‘batumbika akuluntu muna konso nkutakani.’ (Mav. 14:21-23) Ke lukatikisu ko vo akuluntu awaya, batoma fiaulwisa ampangi muna nkutakani, nze una bevanganga akuluntu o unu. Tala dina kavova mpangi mosi una ye nkumbu Ramon: “Vava yakala ye kimbuta kia mvu 15, o papa wasisa e nzo, o ngudi ame wavaikiswa mu nkutakani. Yatoma kendalala yo mona vo yabembolwa.” Nkia diambu diasadisa mpangi Ramon mu zizidila e mpasi zazi? Wavova vo: “Mpangi Tony una vo nkuluntu, wamokenanga yame vava yayendanga muna tukutakanu ye muna ntangwa zankaka. Wanzayisanga e nona ya mpangi benuananga ye mambu mampasi, kansi bena ye kiese. Wantangila e sono kia Nkunga 27:10, ye nkumbu miayingi wayikanga e nona kia Kizekeya ona wasadila Yave ye kwikizi kiawonso kana una vo se diandi kasonga mbandu ambote ko.” E moko yayi aweyi yasadisila mpangi Ramon? Wavova vo: “Mu kuma kia lukasakeso mpangi Tony kampananga, yakota mu salu kia ntangwa ke ntangwa.” Akuluntu, nusianga e sungididi muna sadisa ampangi nze Ramon ana bavuidi o mfunu wa wá “e diambu diambote,” i sia vo, lukasakeso.—Nga. 12:25.

 6. Paulu nki kasadila mu kasakesa mpangi zandi?

⁶ Paulu wasungamesa ampangi vo e ‘tuti dianene dia ambangi,’ i sia vo, selo ya Yave kuna nz’ankulu, muna lusadisu lwa Yave kaka bazizidila e mpasi. (Ayib. 12:1) Paulu wabakula una tusansu twa selo yayi ya Yave, ana bazizidila mpila zawonso zampasi tulenda kasakesa ampangi yo kubasadisa mu kwamanana sia e sungididi muna “mbanz’a Nzambi amoyo.” (Ayib. 12:22) O tusansu twalu tukutukasakesanga mpe o unu. Kieleka, yeto awonso twakasakeswa kala vava twatanga una Yave kasadisila Ngidone, Baraki, Davidi, Samuele ye akaka. (Ayib. 11:32-35) Nga o unu vena ye lusansu lwa mpangi lulenda kutukasakesa? Kwaku vula diasina, nkumbu miayingi tutambulanga e nkanda mia ampangi ana bakasakeswa vava batanga lusansu lwa mpangi mosi osadilanga Yave ye kwikizi kiawonso.

 7. Adieyi olongokele muna longi Paulu kavana dina muna Roma 14:19-21?

⁷ Tukumikanga e mpangi zeto vava tuvovanga yo vanga mambu mesiamisanga luvuvamu muna nkutakani. Ke tuyambulanga ko vo e ngindu zaswaswana tukalanga zau muna konso diambu zatuvambanesa. Avo e diambu ke dikululanga nkanikinu mia Bibila ko, ke tusiandamanga ko vo diavangamena kaka una tuzolele. Badika e nona eki. E nkutakani ya Roma yakala ye mpangi ana bakala vo Ayuda ye ana bakala vo ke Ayuda ko. Vava Nsiku a Mose wakatulwa, ke diavava diaka ko vo asambidi a Yave babadikila e madia mankaka vo mafunzuka. (Maku 7:19) Tuka muna kolo kiakina, akaka muna Ayuda bakala vo Akristu bamona vo balenda kwau o dia e mpila zawonso za madia. Kansi, akaka muna Akristu bakala vo Ayuda, bamona vo ke diansongi ko mu dia madia mama. E diambu diadi diavambanesa ampangi muna nkutakani. Kansi, Paulu wasonga o mfunu wasiamisa luvuvamu muna vova vo: “Ke diambote ko mu dia mbizi yovo nua vinyu ngatu vanga konso diambu ditesesa mpangi aku e sakuba.” (Tanga Roma 14:19-21.) E mvovo miami mia Paulu miasadisa mpangi zandi mu mona vo mambu mama mfwilu kaka malenda twasa kwa konso muntu ye muna nkutakani yawonso. Yandi mpe wakala ye luzolo lwasoba e fu yandi muna lembi tesesa akaka e sakuba. (1 Kor. 9:19-22) Oyeto mpe tulenda kumika akaka yo siamisa luvuvamu avo tuvengele e fu kia sia vo e mambu mafwete vangamena kaka muna mpila ina tuzolele.

 8. Adieyi Paulu kavanga vava kamona e diambu diazola katula luvuvamu muna nkutakani?

⁸ Paulu mbandu ambote kasisa muna diambu ditadidi siamisa luvuvamu ye awana bekalanga ye ngindu zaswaswana mu kuma kia mambu mamfunu. Kasikil’owu, Akristu muna tandu kiantete bavovanga vo awana bena vo ke Ayuda ko bafwete zengwa vava bakitukanga Akristu, nanga muna lembi vovelwa e mbi kwa akaka. (Ngal. 6:12) Paulu katokanenanga diambu diadi ko, kansi mpe kazola komekena e ngindu zandi kwa akaka ko. Kuna lulembamu lwawonso, wanata e diambu diadi kuna kwa “antumwa ye akuluntu kuna Yerusaleme” kimana babak’e nzengo. (Mav. 15:1, 2) E mpila ina Paulu kasingikila e diambu diadi, diasadisa Akristu mu kala ye kiese yo siamisa luvuvamu muna nkutakani.—Mav. 15:30, 31.

 9. Aweyi tulenda tanginina e mbandu a Paulu?

⁹ Avo ntantani zangolo zibwidi, muna siamisa luvuvamu tulenda vava luludiku kwa awana o Yave katumbika muna lunga-lunga e nkutakani. Nkumbu miayingi tulenda solola tuludiku twatu muna nkanda mieto ye muna mpila zankaka e nkubik’a Yave kesadilanga. O landa tuludiku twatu ke mu ngindu za yeto kibeni ko yo lembi siandama vo mambu mavangamena kaka una tuzolele, disiamisa luvuvamu muna nkutakani.

10. Nkia diambu diankaka Paulu kavanga muna siamisa luvuvamu muna nkutakani?

¹⁰ Paulu wasiamisanga mpe luvuvamu wau kasianga e sungididi muna fu yambote ya mpangi zandi ke mu fu yau yambi ko. Kasikil’owu, kuna mfoko a nkand’andi kasonekena ampangi kuna Roma, Paulu wayika mpangi zayingi muna nkumbu. Nkumbu miayingi wayikanga mpe e fu yovo diambu diambote dina muntu kavanga. Tulenda tanginina Paulu muna vovelanga e fu yambote ya mpangi zeto. Avo tuvangidi wo, tusiamisa kikundi yo zola ye mpangi zeto muna nkutakani.

11. Adieyi tufwete vanga avo vabwidi ntantani muna nkutakani?

¹¹ Ezak’e ntangwa, valenda bwa ntantani vana vena mpangi zole zazikuka. I diau diavangama kwa Paulu yo nkundi andi Banaba. E mpangi zole zazi, batantana kwayingi kana vo balenda nata Maku muna salu kiau kia kimisionario yovo ve. E “ntantani zangolo” zabwa vana vena Paulu yo Banaba zabafila mu vambana. (Mav. 15:37-39) Kansi, Paulu, Banaba yo Maku bavutulwisa e ngwizani au. Muna mpila yayi basonga vo basiamisanga luvuvamu yo ungudi muna nkutakani. Kuna kwalanda, Paulu wavovela fu yambote ya Banaba yo Maku. (1 Kor. 9:6; Kol. 4:10) Yeto mpe tufwete vanganga mawonso muna singika konso ntantani ye mpangi zeto muna nkutakani yo kwamanana sia e sungididi muna fu yau yambote. Muna mpila yayi, tusiamisa luvuvamu yo ungudi muna nkutakani.—Efe. 4:3.

12. Nkia mambu mampasi mpangi zeto benuananga mau?

¹² Tusadisanga mpangi zeto vava tukumikanga lukwikilu lwau muna Yave. Mpangi zankaka bevezuanga kwa yitu yau ana bena vo ke Mbangi za Yave ko, kwa akwau a salu yovo kwa akwau a sikola. E mpangi zankaka benuananga ye yimbevo yangolo yovo diampasi dikalanga kwa yau mu loloka o muntu ubavangidi e mbi. Avo i akaka, se mvu miayingi bavubwa, kansi bakinu vingila e mbaninu a nza yayi. O mambu mama mawonso malenda tonta lukwikilu lwa Akristu o unu. Kansi, Akristu mpe muna tandu kiantete, mambu ma mpila yayi banuana mau. Ozevo, adieyi Paulu kavanga muna kasakesa mpangi zandi?

13. Adieyi Paulu kavanga muna kumika lukwikilu lwa mpangi ana bavezwanga mu kuma kia mana bakwikilanga?

¹³ Paulu wasadilanga e Sono muna kumika lukwikilu lwa mpangi zandi. Kasikil’owu, Akristu ana bakala vo Ayuda babangikwanga kwa yitu yau bakala vo ke Akristu ko. Kadi edi bavovanga vo e nsambil’a Kiyuda isundidi e nsambil’a Kikristu. Kalukatikisu ko vo o nkanda Paulu kasonekena mpangi zazi wabakasakesa kikilu. (Ayib. 1:5, 6; 2:2, 3; 9:24, 25) Akristu awaya basadilanga mana Paulu kabasonekena kimana batanina lukwikilu lwau kwa awana babavezanga. O unu mpe tulenda sadisa mpangi zeto ana bevezuanga muna kubasonga una balenda sadila e nkanda mieto muna sasila mana bekwikilanga. Avo muna nkutakani eto muna yo nleke ovezuanga wau vo mu Mvangi kekwikilanga, tulenda kunsadisa muna kunsasila una kalenda sadila finkanda, A Vida—Teve um Criador? A Origem da Vida—Cinco Perguntas Que Merecem Resposta. Muna mpila yayi, wakubama kekala muna sasila e kuma kekwikidilanga muna Mvangi.

14. Kana una vo Paulu salu kiayingi kakala kiau, adieyi kavanganga?

¹⁴ Paulu wakasakesa mpangi zandi vo basonganga o zola kwau muna “mavangu mambote.” (Ayib. 10:24) Muna kuma kiaki, Paulu wasadisanga mpangi zandi ke mu mvovo kaka ko, kansi mpe muna mavangu. Kasikil’owu, vava ampangi kuna Yuda bakala mu mvengele, Paulu wasadisa mpangi zazi muna kubanatina e lekwa bavuanga o mfunu. (Mav. 11:27-30) Kana una vo Paulu salu kiayingi kakala kiau kia samuna e nsangu zambote yo longa, wavavanga e mpila kalenda sadisila mpangi zandi ana bavuanga lusadisu o mfunu. (Ngal. 2:10) Muna mpila yayi, Paulu wakasakesa mpangi zandi muna kala ye vuvu vo Yave okubalunga-lunga. O unu mpe tulenda tanginina e mbandu a Paulu muna sadilanga ntangwa, ngolo ye umbangu weto muna sadisanga awana bebwilanga e sumbula. Tulenda vananga mpe tukau mu kuma kia salu kia samuna e nsangu zambote omu nza yamvimba. Avo tuvangidi wo, tusadisa mpangi zeto kimana bakala ye vuvu vo o Yave kesinga kubabembola ko.

15-16. Adieyi tulenda vanga muna kumika awana bayoya muna lukwikilu?

¹⁵ Paulu wakwamanana kumika awana bayoya muna lukwikilu. Wavanganga wo muna kubasonga e nkenda yo mokenena yau kuna ngemba. (Ayib. 6:9; 10:39) Kasikil’owu, muna nkanda kasonekena Ayibere, nkumbu miayingi vava kavananga longi kwa ampangi, wasadilanga o mvovo “yeto” muna songa vo yandi kibeni mpe kafwete sadila e longi diodio. (Ayib. 2:1, 3) Nze Paulu, yeto mpe tufwete kwamanana kumika awana bayoya muna lukwikilu. Kasikil’owu, tulenda songa vo wete diau tutokanenanga muna kubavovesa vo zola tutoma kubazolanga yo mokenena yau kuna ngemba. Kadi e zú dia ndinga tusadila vava tumokenanga yau dilenda kubakasakesa ke mu konso diambu ko tuvova.

¹⁶ Paulu wasikidisa ampangi vo Yave wamonanga mavangu mau mambote. (Ayib. 10:32-34) Yeto mpe tulenda vanga diau dimosi vava tukumikanga awana bayoya muna lukwikilu. Kasikil’owu, tulenda lomba kwa mpangi ndioyo katuzayisa una kazayila e ludi yovo kunkasakesa kayindula e diambu diampasi kawanana diau kala muna zingu ye una Yave kansadisila. Tulenda mpe sadila e lau diadi muna kunsungamesa vo Yave kesinga vilakana ko mawonso kavangidi kala muna salu kiandi ye kesinga kumbembola ko. (Ayib. 6:10; 13:5, 6) E moko ya mpila yayi isadisa ampangi muna vutukila o vema kwau muna salu kia Yave.

17. Nkia mambu tulenda vanga muna kumika mpangi zeto?

¹⁷ Nze una o ntungi ketomesenanga umbangu wandi wa tunga ekolo mvu miviokanga, yeto mpe tuzolele tomesa e salu tuna kiau kia kasakesa muntu yo nkwandi. Tulenda wo vanga muna kasakesanga mpangi zeto ana bezizidilanga e mpasi muna yika tusansu twa mpangi ana bazizidila kala e mpasi. Tulenda siamisa luvuvamu muna nkutakani muna sianga e sungididi muna fu yambote ya mpangi zeto, tatidila luvuvamu avo muntu utukendelekele yo vutulwisa luvuvamu vava vebwanga e ntantani. Tukumikanga mpe lukwikilu lwa mpangi zeto vava tukubazayisanga mambu mamfunu mena muna Bibila, kubavana e lekwa bavuidi o mfunu yo kumika awana bayoya muna lukwikilu.

18. Adieyi i kani diaku?

¹⁸ Awana betunganga Maseka ma Kintinu, kiese kiayingi bemonanga mu kuma kia salu kiau. Tulenda mona e kiese kia mpila yayi vava tukuyivananga muna salu kia kasakesa yo kumika lukwikilu lwa mpangi zeto muna nkutakani. E kiese ampangi bemonanga muna salu kia tunga e fulu ya nsambila, kia kolo kiandwelo, kansi e kiese kitukanga muna salu kia kasakesa mpangi zeto kiakwele mvu. Muna kuma kiaki, yambula twakala ye kani dia kwamanana ‘kasakesa yo kumika muntu yo nkwandi.’—1 Tes. 5:11.