Ekuma Tufwete Zitisila Akwa Wisa?

1, 2. (a) Ekuma dikadilanga diampasi mu zitisa awana bena ye wisa? (b) Nkia yuvu tufimpa?

NGA wamona kala e ndose ya kingyana-ngyana kele vo bantumini diambu dina kazolele vanga ko? Nanga wamona vo e kingyana-ngyana kiakanga e ndose. Owidi e nding’a mase mandi yo zaya vo kafwete zitisa e wisa kiau. Kansi, kazolele lemvokela mase mandi ko. E nona kiaki kisonganga diambu dibwanga kwa yeto awonso.

² Diampasi dikalanga mu zitisa akwa wisa. Nga ezak’e ntangwa kwa ngeye mpe mpasi dikalanga mu zitisa awana bena ye wisa? Kele vo i wau, sungamena dio vo ka ngeye kaka ko omonanga diambu diadi. Mu ntangwa yayi tuzingilanga, e fu kia zitisa awana bena ye wisa ke kitoma songwanga diaka ko. Kansi, Nkand’a Nzambi uvovanga vo tufwete zitisa awana bena ye wisa. (Ngana 24:21) Kieleka, avo tuzolele sikila muna zola kwa Nzambi tufwete wo vanga. Ediadi divaikisanga yuvu eyi ilende: Ekuma dilenda kadila diampasi mu zitisa awana bena ye wisa? Ekuma Yave kevavilanga vo twazitisa akwa wisa? Adieyi dilenda kutusadisa mu kubazitisa? Nkia mpila tulenda zitisila awana bena ye wisa?

3, 4. Esumu yo lembi lunga aweyi diayantikila? Usumuki ekuma ukutufidilanga mu lembi zitisa akwa wisa?

³ Yambula twafimpa kuma yole tumwenanga vo diampasi mu zitisa awana bena ye wisa. Diantete, tu asumuki. Diazole, awana bena ye wisa asumuki mpe. Usumuki yo lembi lunga kwayantika tuka muna mpatu a Edene, vava Adami yo Eva bakolamena wisa kia Nzambi. Muna kuma kiaki, ukolami watwasa esumu. Tuka ntangwa yayina, yeto awonso tuwutukanga ye fu kia kolama.—Etuku 2:15-17; 3:1-7; Nkunga 51:5; Roma 5:12.

⁴ Muna kuma ki’esumu dia ngutukila, diasazu mu songa e fu kia lulendo yo umvwania. E fu kia lulembamu eki tufwete songa ke kitoma songwanga diaka ko. Kana nkutu vo se mvu miayingi tusadilanga Nzambi ye kwikizi, tulenda yima fu kia umvwania yo lulendo. Kasikil’owu, badika e nona kia Kora, ona wasonga e kwikizi mu mvu miayingi, vava nkangu a Yave wakala mu mpasi. Kansi, wayantika vava kala ye wisa kiayingi. Ediadi diamfila mu ketokela yo telamena e wisa kia Mose, wa nlembami muna tandu kiakina. (Ntalu 12:3; 16:1-3) Yindula mpe Ntinu Uziya, muna kuma kia lulendo, wakota muna tempelo a Yave kayoka e ndumbu. Kansi, kiyekwa kiaki kw’anganga kaka kiavewa. (2 Tusansu 26:16-21) Wantu awaya babaka mfwilu mu kuma kia ukolami wau. Kansi, e mbandu ambi basonga ina se lulukisu kwa yeto awonso. Tufwete venga e fu kia lulendo eki kilenda kutufila mu lembi zitisa akwa wisa.

 5. Wantu alembi lunga aweyi bekadilanga ye wisa mu mpila yambi?

⁵ Kuna diak’esambu, muna kuma ki’esumu, awana bena ye wisa mambu mayingi bevanganga mefilanga nkangu mu lembi zitisa e wisa kiau. Ndonga mu yau, akwa nsoki, mu mpila yambi bekadilanga ye wisa yo bangika nkangu. Kieleka, o lusansu lusonganga wantu ayingi bakadila ye wisa kiau mu mpila yambi. (Tanga Kimpovi 8:9.) Kasikil’owu, Saulu nlembami ye muntu ambote kakala vava Yave kansola se ntinu. Kansi, lulendo ye kimpala kiamfila mu bangika Davidi wa nkwa kwikizi. (1 Samuele 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) I bosi Davidi wakituka se ntinu ambote muna Isaele, kansi kuna kwalanda, wasadila e wisa kiandi mu mpila yambi vava kabonga nkaz’a Ureya wa Nkete yo vondesa munkondwa kuma kuna vita. (2 Samuele 11:1-17) Usumuki ufilanga wantu mu kadila ye wisa mu mpila yambi. Awana bena ye wisa vava balembi zitisanga Yave, vilwa wayingi bevanganga. Mfumu mosi wa mwisi Grã-Bretanha vava kasoneka una Papa wa mfidi a dibundu dia Katolika kawokesela e lubangamu, wavova vo: “E wisa wantu kifwasanga; e wisa kiayingi kilutidi o fwasa.” Ekolo tuzeye lusansu lwalu, yambula twafimpa e kiuvu eki: Ekuma tufwete zitisilanga akwa wisa?

6, 7. (a) O zola kweto muna Yave adieyi kufwete kutufila mu vanga? Ekuma? (b) Ameyi mevavwanga muna songa lusakalalu? Aweyi tulenda songela lusakalalu?

⁶ O zola kweto muna Yave ye kw’akweto, ye kwa yeto kibeni i kuma kiambote tufwete zitisila akwa wisa. Wau vo Yave tuzolanga, tuzolele yangidika e ntim’andi. (Tanga Ngana 27:11; Maku 12:29, 30.) Tuzeye wo vo tuka muna Edene, o nswa andi wa yala nsema wawonso ufidiswanga e mpaka mu nza yawonso. Wantu ayingi bayisia kun’esambu dia Satana yo veza e kimfumu kia Yave. Yeto kun’esambu dia Yave tuzolanga kala yo yikama kimfumu kiandi. Tutanganga e mvovo mia nkuma muna Lusengomono 4:11 mitoma kotanga muna ntima mieto. Tutoma bakulanga vo Yave i una yo nswa wa Yala nsema wawonso. Tukwikilanga yo yikama kimfumu kia Yave muna zingu kieto kia lumbu ke lumbu.

⁷ Mayingi mevavwanga muna lemvokela yo zitisa e kimfumu kia Yave. Tulemvokelanga Yave kadi tukunzolanga. Kansi, vena ye ntangwa dikalanga diampasi mu songa o lemvo. Muna kolo kiakina, tukalanga nze i kingyana-ngyana kiyikilu kuna lubantiku, divavanga vo twalongoka o lemvo yo lusakalalu. Tusungamena dio vo Yesu kana nkutu muna ntangwa mpasi, wasakalela luzolo lwa Se diandi. “Luzolo luame ke luau ko, oluaku kaka luavangama,” ukavova kwa Se diandi.—Luka 22:42.

 8. (a) Adieyi divavwanga muna sakalela wisa kia Yave o unu? Yave aweyi kebadikilanga e diambu diadi? (b) Adieyi dilenda kutusadisa mu wá luludiku yo tambul’elongi? (Tala e babu kina vana lukaya lwa 46-47.)

⁸ Dialudi vo, o unu Yave ke kutuvovesanga ko yandi kibeni, selo yandi ova nza ye Diambu diandi kesadilanga. Muna kuma kiaki, vava tuzitisanga awana kavana e wisa yovo awana keyambulanga vo bakala ye wisa muna yeto, Yave tusakalelanga. Kasikil’owu, avo tukolamene wantu awaya yo lembi tumama luludiku lwau lwa Nkand’a Nzambi, Nzambi tukendeleka. Vava Aneyisaele bayidimina yo telamena Mose, Yave wa badikila dio vo yandi batelamena.—Ntalu 14:26, 27.

 9. O zola akw’eto aweyi kulenda kutufidila mu zitisa awana bena ye wisa? Yika e nona.

⁹ O zola akw’eto i mpila yakaka mpe tuzitisilanga akwa wisa. Mu nkia mpila? Yindula vo u mosi muna vu kia makesa. E vu kia makesa muna vuluka yo sunda e vita, divavanga vo konso ekesa kalemvokela yo sakalela mfumu. Avo kulemvokele luludiku lwa mfumu ko, lenda sia e vu kiawonso mu vonza. Muna kuma kiaki, e vu ya makesa o unu yitwasanga lufwasu lwayingi ova nza. Kansi, e vu ya makesa ma Yave nluta yitwasanga kwa nkangu. Muna Nkand’a Nzambi, nkumbu miayingi Nzambi oyikilwanga vo “Yave a vu.” (1 Samuele 1:3) Ofilanga ulolo wa vangwa ya mianda ya nkuma. Ezak’e ntangwa, Yave oyikilanga e selo yandi ova ntoto vo vu kia makesa. (Nkunga 68:11; Yezekele 37:1-10) Avo tukolamene awana kavana e wisa o Yave muna nkutakani, zingu kia mpangi zeto za mwanda tusia mu vonza. Vava Nkristu kekolamanga akuluntu, mfwilu wayingi ketwasanga kw’ampangi zakaka muna nkutakani. (1 Korinto 12:14, 25, 26) Vava mwana kekolamenanga mase, mpasi ketwasanga kwa esi nzo awonso. Muna kuma kiaki, muna songa vo tuzolanga mpangi zeto, tufwete kala ye fu kia salaziana yo zitisanga akaka.

10, 11. O vava ewete dia yeto kibeni, aweyi dilenda kutufidila mu lemvokela awana bena ye wisa?

¹⁰ Tuzitisanga mpe akwa wisa muna wete dieto. Vava Yave kelombanga vo twazitisa akwa wisa, nkumbu miayingi osonganga e nluta tulenda baka. Kasikil’owu, o kanikinanga wana vo bazitisa mase mau, kimana bakala kiambote yo zinga mvu miayingi. (Nsiku 5:16; Efeso 6:2, 3) Okutuvovesanga vo twalemvokela akuluntu muna nkutakani, kadi lembi zitisa nkanikinu wau dilenda fwasa kimwanda kieto. (Ayibere 13:7, 17) Okanikinanga vo twalemvokela ayadi muna wete dieto.—Roma 13:4.

¹¹ Nga kukwikilanga ko vo o zaya ekuma kin’o Yave kevavilanga vo twasonga o lemvo dilenda kutusadisa mu lemvokela akwa wisa? Yambula twafimpa una tulenda zitisila akwa wisa muna nkubika tatu zamfunu za zingu kieto.

12. O Yave nkia kiyekwa kavana kwa yakala muna nzo? Aweyi kelungisilanga e kiyekwa kiaki?

¹² Yave wasikidisa e nkubika ya esi nzo. Wau vo o Nzambi ke w’evwanga ko, wakubika zingu kia esi nzo kimana kiasala una ufwene. (1 Korinto 14:33) Wavana kwa yakala e wisa kia se ye ntu muna nzo. O yakala ozitisanga Yesu Kristu wa Ntu andi muna tanginina una Yesu kefidilanga e nkutakani. (Efeso 5:23) Muna kuma kiaki, o yakala kafwete veza wisa kiandi ko; kafwete kio sadila mu mpila yambote; kafwete kala nkwa ntima mbadi ko yovo mbangiki, kansi kafwete songanga ntim’anleka, zola ye ngemba. Kafwete sungamenanga vo e wisa kiandi kina ye tezo—ke kilutidi eki kia Yave ko.

13. O nkento una vo ngudi muna nzo aweyi kalenda sadila kiyekwa kiandi muna yangidika Yave?

¹³ O nkento una vo ngudi, okalanga se nsadisi a yakala. Yandi mpe una ye wisa muna nzo, kadi o Nkand’a Nzambi uyikanga “nsiku a ngw’aku.” (Ngana 1:8) Kansi, e wisa kiandi ke kilutidi eki kia yakala ko. Nkento wa Nkristu ozitisanga e wisa kia nkaz’andi muna kunsadisa kimana kalungisa kiyekwa kiandi muna nzo. Ke vezanga nkaz’andi ko, okunyikamanga yo kunsadisa. Kele vo kayangalele nzengo za nkaz’andi ko, kuna luzitu yo lusakalalu lwawonso osonga e ngindu zandi. Ediadi dilenda kala diampasi kele vo eyakala mundembi kwikila, kansi o lusakalalu lwandi lulenda fila yakala mu vava Yave.—Tanga 1 Petelo 3:1.

14. O wana aweyi balenda mwesa kiese kwa Yave yo mase mau?

¹⁴ Wana beyangidikanga ntima Yave vava belemvokelanga mase ye ngudi zau. Bemwesanga mpe zitu ye kiese kwa mase mau. (Ngana 10:1) Muna nzo ina vo ngudi yovo se dia mpumpa, wana bafwete songanga mpe o lemvo. Bafwete zayanga vo o se yovo ngudi a mpumpa lusadisu lwau kevwanga o mfunu. Muna nzo zina vo wana ye mase belungisanga kiyekwa kina Nzambi kabavana, mu luvuvamu ye kiese bekalanga. Ediadi dikembelelanga Yave wa Nzambi w’Etuku dia zingu kia nzo zawonso.—Efeso 3:14, 15.

15. (a) Aweyi tulenda songela vo tuzitisanga e wisa kia Yave muna nkutakani? (b) Nkia nkanikinu milenda kutusadisa mu lemvokela awana bevitang’o ntu muna nkutakani? (Tala e babu kina vana lukaya lwa 48-49.)

¹⁵ Yave wasola Mwan’andi se Ntu muna nkutakani ya Kikristu. (Kolosai 1:13) Yesu mpe wasola “ntaudi akwikizi yo lulungalalu” yo kumvana kiyekwa kia lungisa e nsatu za mwanda za nkangu a Nzambi ova ntoto. (Matai 24:45-47) E Buka kia Selo Yambuta ya Mbangi za Yave yau besalanga se “ntaudi akwikizi yo lulungalalu.” Nze una wakala muna nkutakani za tandu kiantete, akuluntu o unu betambulanga luludiku ye malongi metukanga kwa Buka kia Selo Yambuta. Ezak’e ntangwa, akunzi besadilanga, nze akengi a zunga. Vava tulemvokelanga akuluntu Akristu, Yave tulemvokelanga.—Tanga 1 Tesalonika 5:12; Ayibere 13:17.

16. Akuluntu aweyi besolelwanga muna mwand’avelela?

¹⁶ Akuluntu ye selo ya salu ke wantu alunga ko. Balenda vanga mpilakanu nze yeto. Kana una vo i wau, akuluntu bavewa se ‘tukau twa wantu’ muna sadisa ampangi muna nkutakani basikila muna mwanda. (Efeso 4:8) Akuluntu besolwanga muna mwand’avelela. (Mavangu 20:28) Mu nkia mpila? Wantu awaya bafwete lungisa ntete mana masonama muna Diambu dia Nzambi diavumunwinwa muna mwand’avelela. (1 Timoteo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) Vana ntandu, akuluntu ana befimpanga fu y’ampangi awaya, belombanga lusadisu lwa mwand’avelela a Yave muna sambu.

17. Ekuma akento Akristu befukilanga ntu muna salu yakaka ya nkutakani?

¹⁷ Ezak’e ntangwa, muna nkutakani dilenda kala vo ke muna akuluntu ye selo ya salu yayingi ko, ana balenda sala e salu ina bakubikilwa, nze fila lukutakanu lwa salu kia umbangi. Muna nkutakani zazi, mpangi zamakala zavubwa balenda sala e salu yayi. Avo ke vena mpangi zamakala ko, mpangi zamakento bavubwa balenda yo sala. Kansi, vava mpangi ankento kesalanga e salu kiakubikwa mu kuma kia mpangi zamakala zavubwa, kafwete fuka ntu.a (1 Korinto 11:3-10) O nkanikinu wau ke ukululanga zitu wa akento ko. Kansi, ukubavananga elau dia songa zitu muna nkubik’a Yave ya kintu muna nzo ye muna nkutakani.

18, 19. (a) Aweyi olenda sadila nkanikinu una muna Roma 13:1-7? (b) Aweyi tuzitisilanga mfumu za tuyalu?

¹⁸ Akristu akieleka belemvokelanga nkanikinu wasonama muna Roma 13:1-7. (Tanga.) Avo otangidi e sono kiaki, lenda bakula vo “mpungu-wisa” oyikwanga i ayadi a nza. Ekolo Yave keyambulanga e ntangwa kwa tuyalu twatu twa wantu, salu yayingi tuvwanga o mfunu besalanga yo singika mavwanga muna fulu yakaka. Muna zitisa ayadi awaya tufwete zitisanga e nsiku. Tufwete vanganga wawonso mu futa e mpaku, baka nkanda kevavanga luyalu vo tufwete kala miau yo zitisa emvimba nsiku mu kuma kia esi nzo, yinkita yovo mavwa meto. Kansi, katusakalelanga ayadi ko, kele vo batukanikini twavanga diambu dikululanga nsiku mia Nzambi. Vana fulu kiaki, tuvovanga dina bavova antumwa muna tandu kiantete: “Twalemvokela Nzambi nze [nyadi], ke mu wantu ko.”—Mavangu 5:28, 29; tala e babu kina yo ntu a diambu, “Wisa kia Nani Mfwete Lemvokela?” vana lukaya lwa 42.

¹⁹ Tuzitisanga mpe ayadi muna nkal’eto. Ezak’e ntangwa, tulenda kala y’elau dia mokena ye mfumu za tuyalu. Paulu wa ntumwa wamokena mpe ye ayadi awaya nze Ntinu Erodi Angeripa ye Mfumu Feseto. Wantu awaya vilwa wayingi bavanganga, kansi Paulu wamokena yau kuna luzitu. (Mavangu 26:2, 25) Vava tukalanga y’elau dia mokena ye mfumu za tuyalu yovo mapolisi, tufwete tangininanga mbandu a Paulu. Aleke Akristu kuna sikola, besianga ngolo mu zitisa alongi au, afidi a sikola ye asadi akaka. Kansi, ke tuzitisanga kaka ko awana beyangalelanga malongi ma Mbangi za Yave; tuzitisanga mpe awana bekutusianga kitantu. Kieleka, mindembi kwikila bafwete zaya e nkal’eto a luzitu.—Tanga Roma 12:17, 18; 1 Petelo 3:15.

20, 21. O zitisa akwa wisa, nkia nsambu ditwasanga?

²⁰ Ke tukatikisanga ko mu songa o zitu kw’akaka. Petelo wa ntumwa wasoneka vo: “Nuzitisa wantu awonso.” (1 Petelo 2:17) Vava wantu bebakulanga vo tukubazitisanga, balenda sivika. Sungamena dio vo, e fu kiaki ke kitoma songwanga ko o unu. O songa e fu kiaki, i mpila tulemvokelanga nkanikinu wa Yesu: “I ntemesa nutemesa ntemo eno vana vena wantu, bamona mavangu meno mambote, bakembela S’eno wina kun’ezulu.”—Matai 5:16.

²¹ Mu nza yayi ya tombe, ntemo wa mwanda utemesanga akwa ntima miambote. Muna kuma kiaki, muna songanga o zitu muna nzo, muna nkutakani ye kw’ayadi, tulenda fila akaka mu diatila muna ntemo. Ekwe kiese ditwasanga! Kele vo ke divangamene ko, tukala ye ziku vo o zitisa akaka Yave wa Nzambi diyangidikanga ye kutusadisa mu sikila muna zola kwandi. Ekwe nsambu dilenda twasa!