Nga Okangala Yo Nzambi?
“Kangala yo Nzambi aku muna lusakalalu lua ntima.”—MIKA 6:8.
1, 2. E nzola Nzambi kwa yeto aweyi yilenda tezanesenwa yo se olonganga mwan’andi o diata?
VAVA mwana keyantikanga o diata, osimbanga koko kwa s’andi. Dilenda moneka nze diambu diakete, kansi kwa se yo ngudi, diambu diampwena kikilu, kadi i sinsu kia lunungunuku muna zingu kia mwan’au. Amase bevavanga kangala kumosi yo mwan’au muna ngonde ye mvu milanda. Luludiku ye lusadisu lwafwana bevananga muna zingu kia wan’au.
2 Diau adimosi mpe kevanganga o Yave wa Nzambi kwa wan’andi ova ntoto. Wavova mu kuma kia Isaele yovo Eferaime vo: ‘Yalonga Eferaime o diata yo kubawonzakana vana nkond’a koko . . . Ibatuntidi muna nsinga mia wuntu, muna kangwa ya zola.’ (Osea 11:3, 4) Yave okuyisonganga nze se dianzodi, ona una ye lunzindalalu lwa longa mwan’andi o diata, yo kunsimba vana koko vava kebwanga. Yave wa Se disundidi owete, una yo luzolo lwa kutulonga o diata. Oyangalalanga mpe kangala kumosi yo yeto ekolo tunungunukanga muna mwanda. Nze una uyikanga e sono kibongelo o ntu a diambu, tulenda kangala yo Nzambi. (Mika 6:8) O kangala yo Nzambi aweyi disongele? Ekuma tuvwididi o mfunu wa kangala yo Nzambi? Aweyi tulenda kangalela yo Nzambi? O kangala yo Nzambi nkia nsambu ditwasanga? Yambula twabadika e yuvu yá yayi, kimosi kimosi.
O Kangala yo Nzambi Aweyi Disongele?
3, 4. (a) Nkia diambu di’esivi dina muna kangala yo Nzambi? (b) Nki i nsas’a kangala yo Nzambi?
3 Kieleka, wantu ke balendi kangala yo Yave muna kinitu ko, kadi Nzambi i mwanda. (Luvaiku 33:20; Yoane 4:24) Ozevo, vava Nkand’a Nzambi uvovanga vo o wantu bakangala yo Nzambi, mu mpila kimwanda kevovelanga. Ediadi di’esivi kadi olenda kangala ye wantu awonso, ke sianga mpambula za makanda ye fu ya nsi ko. Nani olembi zaya vo o muntu olenda kangala kumosi yo nkw’andi? Ovanga wo, kikundi disonganga, nga ke wau ko? E diambu diadi dikutusadisa mu zaya e nsas’a kangala yo Nzambi. Yambula twabadika mpila ya vangila wo.
4 Sungamena Kanoke ye Noa akwa kwikizi. Ekuma beyikilwanga vo bakangala yo Nzambi? (Etuku 5:24; 6:9) Muna Nkand’a Nzambi, o mvovo “kangala,” usonganga vo landa mpila zingu kiasikidiswa. Kanoke yo Noa balanda mpil’a zingu kiakala ngwizani ye luzolo lwa Yave wa Nzambi. Nswaswani ye wantu a tandu kiau, luludiku lwa Yave bavavanga yo lemvokela e nsiku miandi. Bambundanga e vuvu. Nga diadi disonganga vo Nzambi wababakilang’e nzengo muna zingu kiau? Ve. Yave wavana o wantu o nswa wa kuyisolela ye ovavanga vo twasadila wo kumosi ye ntona zeto. (Roma 12:1) Vava tubakanga e nzengo, tuyambulanga vo e ntona zeto zafilwa kwa ngangu za Yave. (Ngana 3:5, 6; Yesaya 55:8, 9) Muna kuma kiaki, tukangalanga kumosi yo Yave.
5. Ekuma Yesu kavovela o kudikila lutama lumosi muna ntel’a zingu?
5 O Nkand’a Nzambi nkumbu miayingi utezanisanga e mpila zingu kieto yo kangala. Ezak’e ntangwa e tezo kiaki mu mpil’a kiá kisongelwanga, kansi e ntangwa zakaka ke kitoma kieseswanga ko. Kasikil’owu, Yesu wavova vo: ‘Nani vovo nwina, ovo otelekele o moyo, olenda kudikila lutama lumosi muna ntel’a zingu kiandi?’ (Matai 6:27) Nanga olenda katikisa e mvovo miami. Ekuma Yesu kavovela kudikila ‘lutama lumosi,’ luna vo i tezo kiasadilwanga mu teza o lambuka ye ‘ntel’a zingu’ kina vo mu mvu kitezelwanga?a Yesu watezanisa e zingu yo kangala. Muna kuma kiaki, walonga vo oteleka o moyo ka kulendi kusadisa ko mu kudikila lumbu ya zingu kiaku. Nga ediadi disonganga vo katulendi vanga diambu ko muna kudikila e lumbu ya zingu yeto? Ve, ke wau ko. Ediadi dikutufila mu kiuvu kiezole: Ekuma tuvwididi o mfunu wa kangala yo Nzambi?
Ekuma Tuvwididi o Mfunu wa Kangala yo Nzambi?
6, 7. O wantu asumuka nkia diambu bavwidi o mfunu? Ekuma tufwete vavila Nzambi muna lungisa e nsatu zazi?
6 Tuvwidi o mfunu wa kangala yo Yave wa Nzambi mu kuma kia mana masonama muna Yeremiya 10:23: “E Yave, nzeye wo vo e nzil’a muntu ke ina muna yandi ko: ngatu singikila ntambi zandi o munduti-a-nzila.” Ozevo, katuna ye ngangu ko ngatu wisa kia singika zingu kieto. Luludiku tuvwidi o mfunu. Awana bekwamanananga kangala muna nzila za yau kibeni, bevambananga yo Nzambi, bebwanga muna mpilakanu zavanga Adami yo Eva. Yakala yo nkento antete bayibakila e nzengo mu sola edi diambote y’edi diambi. (Etuku 3:1-6) Ke “tuna yo nswa” wau ko.
7 Nga kuvwanga mfunu wa luludiku ko muna zingu kiaku? Lumbu yawonso tukalanga ye mambu manene ye makete mana tufwete bakila e nzengo. Ezakaka muna nzengo zazi, zilenda kala zampasi yo vanga diambu muna zingu kieto ye kw’awana tuzolanga. Kansi, vena yo muntu utulutidi e ngangu ye kimbuta una yo luzolo lwa kutuvana luludiku lulenda kutusadisa mu baka e nzengo zambote. Diankenda kikilu vo ulolo wa wantu o unu, besianga e vuvu muna umbakuzi wa yau kibeni yo kuyifila. Bevezanga e ziku kia mvovo mia Ngana 28:26 vo: “On’obundila wandi ntim’e vuvu, ezowa kwandi; on’okangadila kuna ngangu, i’vuluzwa.” O Yave ozolanga vo twavenga e mpasi zilenda twasa o bunda e vuvu muna ntima tekama wa muntu. (Yeremiya 17:9) Ozolanga vo twakangalela kuna ngangu, muna kumbund’e vuvu nze Nlongi ye Mfidi eto angangu. Avo tuvanga wo, o nkangalu eto muna zingu wasikila ukala ye wakiese.
8. Esumu akweyi difilanga o wantu? Kansi, o Yave nkia diambu katuzolele?
8 Ekuma kiakaka tuvwididi o mfunu wa kangala yo Nzambi, i mu kuma kia lambuka kwa nkangalu tuna wau. Nkand’a Nzambi uyikanga e ziku kia diambu dimosi. Wantu awonso asumuka nzila mosi bekwendanga, ikubafila ku fulu kimosi. Muna Kimpovi 12:5 tuwanga e mpasi zilenda kutulwakila muna kinunu vava tutanganga vo: “O muntu kwenda kekwenda kuna kalu kiandi kianzingi, y’akwa dilu bekangala muna mvakala.” E “kalu kianzingi” i nki? I ziami, kuna tukwendanga mu kuma kia usumuki weto. (Roma 6:23) Kansi, o Yave mayingi katuzolele, ke mu kangala kaka mu nzila yazala ye mpasi ko, tuka luwutuku yamu lufwa. (Yobi 14:1) Mu kangala kaka yo Nzambi tulenda kwamanen’o kangala muna nzila yandá, yakwele mvu. Nga ke diau ko ovavanga? Kieleka, kele vo i wau, ovwidi mfunu wa kangala yo S’aku ezulu.
Aweyi Tulenda Kangalela yo Nzambi?
9. Ezak’e ntangwa o Yave nkia kuma kaswekamenanga nkangu andi? Nkia ziku kabavana muna Yesaya 30:20?
9 Tusia sungididi kiafwana muna kiuvu kietatu tubadika. Aweyi tulenda kangalela yo Nzambi? E sono kia Yesaya 30:20, 21 kikutuvananga e mvutu: ‘Nlongi aku Anene keswekama diaka ko, kansi o meso maku memona Nlongi aku Anene: O matu maku mewa nding’oku nima, oku vo: Eyayi i nzila, nudiatila mo; ovo nubeloka oku kwa lunene, yovo oku kwa lumonso.’ E mvovo mia Yave muna tini kia 20, miasungamesanga o nkangu vo vava bankolamenanga, oyandi wabaswekamanga. (Yesaya 1:15; 59:2) O Yave oyikwanga vo keswekama diaka ko, kansi okuyisonga kwa nkangu andi akwikizi. Tulenda yindula e mpila malongi kevananga kw’alongoki andi mesongelanga mana kevavanga vo bazaya.
10. Mu nkia mpila olenda ‘wila nding’a Nlongi aku Anene oku nim’aku’?
10 Muna Yesaya 30:21, o Yave oyikwanga vo una oku nima a nkangu andi, mu kubasonga e nzil’a sikila bafwete kangalela. Alongoki a Nkand’a Nzambi bevovanga vo e mvovo miami ezak’e ntangwa milenda sadilwa mpe kwa mvungudi ona olandanga mameme mandi mu kubafila yo kubalunga-lunga mu lembi kwenda mu nzil’ambi. E mvovo miami aweyi milenda lunganena kwa yeto? Vava tuvavanga luludiku lwa Nzambi muna Diambu Diandi, tutanganga e mvovo miasonekwa se vioka mazunda ma mvu. Vika sia vo kunim’eto mina. Miakinu o mfunu nze vava miasonekwa. Luludiku lwa Nkand’a Nzambi lulenda kutusadisa mu baka nzengo zasikila za mambu ma lumbu ke lumbu yo toma kubika e zingu kia kusentu. (Nkunga 119:105) Avo tusidi e ngolo mu vava yo lemvokela luludiku lwalu, o Yave okala se Mfidi eto. Muna mpila yayi, tukangala yo Nzambi.
11. Nkia mboka kavanga Yave kwa nkangu andi muna Yeremiya 6:16? Nkia mvutu bamvana?
11 Nga tuyambulanga vo e Diambu dia Nzambi diatufila? Ezak’e ntangwa, diamfunu mu badika yo toma kuyifimpa. Badika e sono kikutusadisa mu vanga wo: “I wau wuwu kavovele o Yave, nutelama muna nzila nwamona, nuyuvula mayendelo mankulu, muna mwina nzil’ambote, nudiatila mo, nusolola vundu kia mioyo mieno.” (Yeremiya 6:16) E mvovo miami mikutusungamesanga munduti-a-nzila vana mpambu a nzila, on’oyuvulanga e nzila ya kwenda. Nkangu akolami a Yave muna Isaele, diau adimosi mpe bafwan’o vanga muna kimwanda. Bafwan’o solola nzila za “mayendelo mankulu.” E “nzil’ambote” yoyo i nzila bakangalela mase mau makwikizi, ina nkangu a Isaele bavengomoka. Diankenda kikilu, Isaele watinguna Yave mu kuma kia mvovo miami miangemba. Tutanganga muna sono kiokio vo: “Ke tudiatila mo ko.” Mu tandu kiaki, o nkangu a Nzambi belemvokelanga luludiku lwalu.
12, 13. (a) Akristu akuswa aweyi belemvokelanga lulukisu lwa Yeremiya 6:16? (b) Aweyi tulenda fimpila e nzila tukangalelanga o unu?
12 Tuka muna tandu kia 19, Akristu akuswa, belemvokelanga luludiku lwa Yeremiya 6:16. Beyambulanga nzila zau yo vutukila “mayendelo mankulu.” Nswaswani ye Kikristu kia Kimpangila, kuna kwikizi kiawonso, belandanga “mbandu a mambu mavimpi” masikidiswa kwa Yesu Kristu yo tangininwa kw’alongoki andi akwikizi muna tandu kiantete. (2 Timoteo 1:13) Yamu unu kiaki, akuswa besadisanga muntu yo nkw’andi yo sadisa mpe “mameme makaka” mu kangalela muna nzil’ambote ina yabembola Kikristu kia Kimpangila.—Yoane 10:16.
13 Muna kubikanga ‘madia ma mwanda muna ntangw’andi,’ buka kia ntaudi akwikizi kisadisanga ulolo wa wantu mu solola “mayendelo mankulu” yo kangala yo Nzambi. (Matai 24:45-47) Nga una muna buka kia wantu awaya? Avo i wau, adieyi ofwete vanga mu lembi vengomonwa mu nzila yayi yo landa nzila za ngeye kibeni? Diambote wabadikanga e nzila ina okangalelanga ntangwa zawonso. Avo otanganga Nkand’a Nzambi ye nkanda kevaikisanga ntaudi akwikizi, kutakana muna tukutakanu kekubikanga ntaudi yayi o unu, tulenda vova vo mu longwa una o kangala yo Nzambi. Okangala mpe yo Nzambi yo landa “mayendelo mankulu” vava olemvokelanga luludiku ovewanga kuna lulembamu lwawonso.
Kangala nze Ngeye “Omonanga Ndion’olembi Moneka”
14. Avo Yave wa kieleka kena kwa yeto, aweyi dimonekena muna nzengo tubakanga?
14 Tufwete kangala yo Yave wa Nzambi eto nze yeto tukumonanga. Sungamena vo, Yave wavovesa akwikidi muna Isaele yankulu vo, kekubaswekama ko. Diau adimosi mpe o unu, una se Nlongi Anene kwa nkangu andi. Nga Yave wa kieleke kena kwa ngeye nze yandi wina ku nim’aku mu kulonga? Lukwikilu lwampila yayi tuvwidi o mfunu, ovo tuzolele kangala yo Nzambi. O Mose lukwikilu lwampila yayi kakala lwau, “kadi ozizìdi, wau kemonanga ndion’olembi moneka.” (Ayibere 11:27) Avo Yave wa kieleka kena kuna kwa yeto, tufwete vavang’o zaya e ngindu zandi muna nzengo tuzolele baka. Kasikil’owu, katulendi nkutu vanga vilwa ko yo sweka esumu diodio kwa akuluntu Akristu yovo kwa esi nzo eto. Kansi, tusia ngolo za kangala yo Nzambi kana nkutu vava nkw’eto muntu kalendi kutumona ko. Nze Davidi wa Ntinu kuna nz’ankulu, oyeto mpe tulenda vova vo: “Muna ziku kia ntima ndiatila mu nzo ame.”—Nkunga 101:2.
15. O sala kumosi ye mpangi zeto aweyi dilenda kutusadisila mu zaya vo o Nzambi una kieleka?
15 Yave ozeye wo vo ke twalunga ko, wau vo tu vangwa yanitu ezak’e ntangwa dilenda kala diampasi kwa yeto mu kwikila muntu ona tulembi mona. (Nkunga 103:14) Mayingi kevanganga mu kutusadisa twasunda lutovoko lwalu. Kasikil’owu, muna zula yawonso ova ntoto, okutikanga “nkangu muna nkumbu andi.” (Mavangu 15:14) Vava tusalanga kumosi kuna ungudi, tukasakesanga muntu yo nkw’andi. O zaya mpila Yave kesadisilanga ampangi zeto zamakala ye zamakento mu sunda lutovoko yovo mpasi, dilenda kutusadisa mu zaya vo o Nzambi wa kieleka.—1 Petelo 5:9.
16. O longoka zingu kia Yesu aweyi dilenda kutusadisila mu kangala yo Nzambi?
16 Vana ntandu, Yave okutusonganga e mbandu ya Mwan’andi. Yesu wavova vo: ‘Ke vena on’okwiza kwa Se ko, ovo ke mu mono ko.’ (Yoane 14:6) O longoka oma ma zingu kia Yesu ova ntoto, i mpila ambote ya zayila vo Nzambi wa kieleka kena kwa yeto. Mawonso kavova yovo vanga o Yesu, masonganga kiwuntu kia S’andi ezulu ye mavangu mandi. (Yoane 14:9) Vava tuvavang’o baka e nzengo, tufwete teka yindula una Yesu kadi bakila e nzengo za diambu diadi. Kele vo tutekele fimpa ediadi yo samba muna baka e nzengo, tusonga vo ntambi za Kristu tulandanga. (1 Petelo 2:21) I wau kaka tulenda kangalela yo Nzambi.
O Kangala yo Nzambi Nkia Nsambu Ditwasanga?
17. Avo tukangalela muna nzil’a Yave, nkia “vundu” kia mioyo mieto tusolola?
17 O kangala yo Yave wa Nzambi, nsambu ditwasa muna zingu kieto. Sungamena vava Yave kakanikina nkangu andi mu kuma kia vava “nzil’ambote.” Wavova vo: “Nudiatila mo, nusolola vundu kia mioyo mieno.” (Yeremiya 6:16) Nki i “vundu” kiaki? Nga i zingu kia kiese kiakondw’e mpasi? Ve. Yave wabavana má kisundidi o mfunu kina amvwama ke belendanga vwa ko. O solola vundu kia mioyo disongele vo kala yo luvuvamu lwa ntima, kiese yo lungisa salu kia mwanda. E vundu kiaki i ziku kisonganga vo wasolele nzil’ambote muna zingu. Diampasi mu vwa luvuvamu lwalu lwa ntima mu nza yayi.
18. Nkia nsambu kazolele Yave vo wavwa? Adieyi i kani diaku?
18 Kieleka, o moyo i lukau lwampwena. Kana una vo zingu kia nkufi, diambote mu kangala yo Nzambi. Yave kevavanga ko vo wakangala yandi mu kolo kiandwelo, kansi yakwele mvu yo vwa nsambu zayingi. E sono kia Mika 4:5 kisonganga e ziku kia Diambu diadi vava tutanganga vo: “Nkangu miawonso midiata konso muntu muna nkumbu a yandi nzambi, kansi yeto tudiatila muna nkumbu a Yave wa Nzambi eto yakwele mvu.” Ng’ozolele vwa e nsambu zazi? Nga ovwa moyo una keyikilanga o Yave vo “moyo kikilu”? (1 Timoteo 6:19) Yambula diakala se kani diaku dia kangala yo Yave o unu, mbazi, lumbu ke lumbu, yakwele mvu.
[Mvovo Vana Yand’a lukaya]
a E nsekola zakaka za Nkand’a Nzambi zasoba e mvovo “lutama” muna kapu kiaki mu tezo kia ntangwa, nze “fikolo-kolo” nsekola ya (The Emphatic Diaglott ) yovo “miniti mosi” nsekola ya (Translation in the Language of the People, by Charles B. Williams). Kansi, e mvovo a lutama, basadila muna nsekola yantete ya Nkand’a Nzambi, lambuka kwa cm 45 kaka wasonganga.
Nkia Mvutu Ovana?
• O kangala yo Nzambi aweyi disongele?
• Ekuma ovwididi mfunu wa kangala yo Nzambi?
• Nki kilenda kusadisa mu kangala yo Nzambi?
• Nkia nsambu bevwa awana bekangalanga yo Nzambi?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 29]
Muna Nkand’a Nzambi tuwanga nding’a Yave oku nim’eto ivovanga vo, “eyayi i nzila”
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 31]
Muna tukutakanu, tutambulanga madia mwanda muna ntangw’andi