O Moko Meno Yambula Masiama
“O moko meno mbula masiama, oyeno nuwanga muna lumbu yayi o mambu mama muna nua mia ngunza.”—ZAKARIYA 8:9.
1, 2. Ekuma tufwete sila sungididi muna nkand’a Kangai ye Zakariya?
MVU 2.500 miviokele kala tuka wasonamena ungunza wa Kangai ye Zakariya. Kana una vo i wau, ungunza wau una ye malongi mamfunu mu zingu kiaku. Mawonso mena muna nkand’a Kangai ye Zakariya ke lusansu lwa nkatu ko. E nkanda miami mina muna “mana mateka sonekwa, . . . muna longwa kweto.” (Roma 15:4) Mambu mayingi tutanganga mu nkanda miami, mekutuyindulwisanga oma mebwanga tuka kiasikidisilwa Kintinu kun’ezulu muna mvu a 1914.
2 Una kayika mambu mabwila nkangu a Nzambi kuna nz’ankulu, Paulu wavova vo: “Omama mun’elongi mababwidila; masonamena muna lutemweno lueto, oyeto tuluakilu kwa nsuka za tandu.” (1 Korinto 10:11) Nanga olenda yuvula: ‘Kana ungunza wa nkand’a Kangai ye Zakariya nkia mfunu una muna lumbu yeto?’
3. Kangai yo Zakaria nkia diambu basia e sungididi?
3 Nze una uyikidi elongi divitidi, ungunza wa Kangai ye Zakariya wakala muna ntangwa ina Ayuda bakûlwa mu kinkole tuka kuna Babele yo vutuka muna nsi ina o Nzambi kabavana. Angunza basia e sungididi muna diambu dia tungulula tempelo. Muna mvu wa 536 vitila Kristu, Ayuda bayantika tunga e nkubilw’a tempelo. Ekolo ambuta zakaka z’Ayuda bayindulanga mana mateka vioka, engi basianga “nkololo za kiese.” Muna lumbu yeto mpe vena ye mambu mamfunu mebwanga masundidi mana mabwa kuna nz’ankulu. Mu nkia mpila?—Ezera 3:3-13.
4. Adieyi diabwa vava kiafokoka Vita Antete ya Nz’amvimba?
4 E Vita Antete ya Nz’amvimba una yamanisa, akuswa ya Yave bavaikiswa mu kinkole kia Babele Anene. Evangu diadi, diasonga e ziku kia lusadisu lwa Yave luna bakala lwau. Kuna lubantiku, diamonekanga vo amfumu za mabundu ye tuyalu besukisa e salu kia Alongoki a Nkand’a Nzambi, kia samuna nsangu zambote yo long’o wantu. (Ezera 4:8, 13, 21-24) Kansi, Yave wa Nzambi wakatula e nkakalakani yayi muna salu kia samuna e nsangu zambote yo kitula wantu s’alongoki. Tuka muna mvu a 1919, e salu kia Kintinu kinungunukanga, kevena muntu olenda kio ningamesa ko.
5, 6. E sono kia Zakariya 4:7, nkia diambu diampwena kiyikanga?
5 Tulenda kala ye ziku vo e salu kia longa ye samuna nsangu zambote eki kisalwanga kwa nkangu a Yave, kikwamanana o salwa muna lusadisu lwandi. Muna Zakariya 4:7, tutanganga vo: “Vaikisa kevaikis’etadi diantandu yo lozi, oku vo, Nsambu, nsambu, oku dina.” Nkia mambu mampwena mevangama mu lumbu yeto meyikwanga mu sono kiaki?
6 E sono kia Zakariya 4:7 kizayisanga e ntangwa ina e nsambila aludi ya Mfumu Yave isikidiswa vana yanzala kia tempelo andi ya mwanda ova ntoto. E tempelo yayi i nkubik’a Yave muna kimenga kia Yesu Kristu ina ikutufinamesanga kwa yandi mu kunsambila. Dialudi vo, e tempelo a mwanda yakikadila tuka muna tandu kiantete. Kansi, e nsambila aludi ifwete vutulwiswa ova ntoto. Owau, ulolo wa asambidi besambilanga vana yanzala kia tempelo a mwanda ova ntoto. Muna Luyalu Lw’ezunda dia Mvu lwa Yesu Kristu, oyau kumosi y’awana befulwa, bekituka se wantu alunga. Kuna mfoko y’ezunda dia mvu, asambidi aludi a Nzambi kaka besala ova nza yavelela.
7. Nkia kiyekwa kina yo Yesu mu sikidisa nsambila aludi mu lumbu yeto? Ekuma dinina dia lukasakeso kuna kwa yeto?
7 Mfumu Zerubabele yo Yosua wa Ngang’ambuta bakala se mbangi vava kiafokolwa tungwa e tempelo muna mvu wa 515 vitila Kristu. E sono kia Zakariya 6:12, 13 kiyekwa kia Yesu kiyikanga kia vutulwisa nsambila aludi. Tutanganga vo: “I wau wuwu kavovele o Yave a vu, tala muntu nkumbu andi Ntombo; mena kemena vana fulu kiandi; otunga tempelo a Yave; . . . otundalala yo vwanda vana kunda kiandi, yo yala: vekala nganga vana kunda kiandi.” Wau vo Yesu on’ofilanga e salu kia Kintinu muna tempelo ya kimwanda ku zulu kena yo yala muna kintinu kia Davidi, nani olenda ningamesa e salu kiaki? Kavena muntu ko. Nga diadi ka difwete kutukasakesa ko mu zindalala mu salu kia samuna nsangu zambote lembi vukumunwa kwa mambu ma zingu kia lumbu ke lumbu?
Mana Tufwete Sia va Fulu Kiantete
8. Ekuma tufwete sila e salu kia tempelo ya mwanda va fulu kiantete muna zingu kieto?
8 Muna vwa lusadisu ye nsambu za Yave, tufwete siang’e salu kia tempelo a mwanda va fulu kiantete muna zingu kieto. Nswaswani ye Ayuda ana bavova vo “e ntangwa yakinu,” tufwete sungamenanga vo mu “lumbu yambaninu” tuzingilanga. (Kangai 1:2; 2 Timoteo 3:1) Yesu wakanikina vo alongoki andi akwikizi besamuna e nsangu zambote za kintinu yo kitula wantu s’alongoki. Tufwete kuyikeba twalembi veza elau dieto dia salu. E salu kia longa yo samuna nsangu zambote kianingameswa mu fikolo kw’atantu a nza. Kansi, kiavutukilwa o salwa muna mvu a 1919 yamu wau mu salwa kina. Kansi, kala ye ziku vo manisa kimanisa.
9, 10. O muntu adieyi kafwete vanga muna vwa nsambu za Yave? Nkia nsasa dina kwa yeto?
9 Avo tusala e salu kiaki una ufwene, sambulwa tusambulwa. Vena ye nsilu a Yave una tufwete sila e vuvu. Vava Ayuda bavutukila sambila Nzambi mu ntima mosi yo vutukila sala e salu kia tunga nkubilw’a tempelo, Yave wavova vo: “Sambula ikunusambula tuk’omu lumbu kiaki.” (Kangai 2:19) Bavutukila vwa e nsambu za Nzambi. Wau se badika e nsambu zina Nzambi kabasila o nsilu: “Vekala mbongo a luvuvamu; o nsing’a vinyo uvana bundu yandi, yo ntoto uyima mbongo, y’ezulu dibwis’edimè; mvwisa yayi yawonso kwa nsadisw’a nkangu wau.”—Zakariya 8:9-13.
10 Nze una Yave kasambulwila Ayuda muna mwanda ye nitu, avo tusala e salu twavewa ye sungididi kiawonso ye ntima kiese, okutusambula mpe. E nsambu zazi, i kala yo luvuvamu vana kati kweto, mawete yo wokela muna mwanda. Kala ye ziku vo Nzambi okwamanana sambula e salu kieto muna tempelo ya kimwanda avo tusal’e salu kiaki muna mpila ina kazolele o Yave.
11. Aweyi tulenda fimpila dina tusianga va fulu kiantete muna zingu kieto?
11 Eyayi i ntangwa ya ‘badika ngyenda zeto.’ (Kangai 1:5, 7) Yeto awonso tufwete fimpa dina tusianga va fulu kiantete muna zingu kieto. Yave okutusambula muna mpila tukembelelanga nkumbu andi yo nungununa salu kieto muna tempelo ya kimwanda. Ukiyuvula: ‘Nga ngiambwidi mana yasianga va fulu kiantete? O vema kwame muna Yave, muna ludi ye salu kiandi nga kwakinu nze una kwakala vava yavubwa? O zola mavwa nga kusundidi o zola kwame muna Yave ye Kintinu kiandi? Nga wonga wa wantu unkusimbanga mu kembelela nkumbu a Yave yo nungununa salu muna tempelo andi a mwanda?’—Lusengomono 2:2-4.
12. Nkia mambu mabwila Ayuda meyikwanga muna sono kia Kangai 1:6, 9?
12 Katuzolele ko vo Yave kakatula e nsambu zandi mu yeto mu kuma kia yambula e salu kia kembelela nkumbu andi. Sungamena vo, Ayuda ana bayantika salu kia tungulula tempelo, ke kolo ko bavutuka “konso muntu kuna yandi nzo,” nze una uyikanga Kangai 1:9. Oma ma yau kibeni kaka batokanenanga. Kansi, ‘yandwelo kaka bavwanga,’ ke bakala ye madia mafwana ko, ngatu maza yovo mvwatu. (Kangai 1:6) Yave kabasambulanga diaka ko. Nga vena ye longi kwa yeto o unu?
13, 14. Aweyi tulenda lemvokela elongi dina muna Kangai 1:6, 9? Ekuma dinina diamfunu?
13 Nga kukwikidi ko vo muna lenda vwa nsambu za Nzambi, katufwete vavanga zolela ya yeto kibeni ko yo yambula sadila Yave? Tufwete sia ngolo yo lembi kuyivana mu vava mavwa yovo vwama mu nzaki yo longoka sikola zampwena y’ekani dia vwa salu kifutanga nzimbu zayingi yovo vava zolela ya yeto kibeni.
14 O kala ye lekwa yayi ke sumu ko. Kansi, ka yilendi twasa moyo a mvu ya mvu ko, “mavangu mafwa” kwandi. (Ayibere 9:14) Mu nkia mpila? E kuma kadi, malenda fwasa e nsambila ye ngwizani eto yo Nzambi, lekwa yampavala kwandi yo kondwa mfunu. Avo muntu okwamanene yo vava, ilenda fwasa kimwanda kiandi. Yafwasa kimwanda kia Akristu akaka akuswa muna lumbu y’antumwa. (Filipi 3:17-19) Yifwasanga mpe kimwanda kia mpangi zakaka mu lumbu yeto. Nanga ozeye awana babendomonwa malembe malembe yo bembola mvimba salu kia Nzambi ye nkutakani; ke besonganga nkutu etima dia vutuka mu salu kia Yave ko. Kieleka, tusianga e vuvu vo wantu awaya bevutuka kwa Yave, kansi wau bekuyivananga muna “mavangu mafwa” balenda vidisa edienga ye nsambu za Yave. Ediadi dia nkenda kikilu. O muntu olenda vidisa mpe e kiese yo luvuvamu luna luvananga mwand’a Nzambi. Se badiki e mpila nkenda dilenda kala avo ovidisi kikundi kiaku y’ampangi zaku Akristu?—Ngalatia 1:6; 5:7, 13, 22-24.
15. Sono kia Kangai 2:14 aweyi kisongelanga e kiyekwa kina muna nsambil’eto?
15 Ediadi ke diambu diakete ko. Tanga mvovo mina muna Kangai 2:14, misonganga una Yave kamwenanga Ayuda ana bavezanga e salu kia nzo a Yave yo kuyivana muna salu ya nzo za yau kibeni. “I una nkangu wau; i una zula kiaki oku ndose ame, i Yave wau; i una salu yawonso ya moko mau; ekina besunzwila vavana kiafunzuka.” Ekolo bavezanga nsambila aludi, konso kimenga kina Ayuda bakelanga van’eziku muna Yerusaleme ke kiatondwanga ko.—Ezera 3:3.
Nzambi Osadisa Asambidi Alemvoka
16. Ayuda nkia vuvu bakala kiau mun’owu wa mona meso kiasongwa kwa Zakariya?
16 Muna mona-meso nana yasongwa kwa Zakariya, Nzambi wasong’e ziku vo osadisa Ayuda alemvoka ana batungululanga e tempelo. E mona-meso kiantete, kisonganga vo e tempelo ifokoka. O nkangu a Yuda ye Yerusaleme usambulwa avo basidi e moko muna salu. (Zakariya 1:8-17) E mona-meso kiazole kisonganga vo tuyalu twawonso tusianga nsambila aludi e kitantu tufwaswa. (Zakariya 1:18-21) E mona-meso yakaka yasonganga vo Nzambi otanina e salu kia tungulula e tempelo. Wantu betuka muna zula yayingi bekwiza sambila muna nzo a Yave. Yasonga mpe vo luvuvamu lusinga kala, umpumbulu umaniswa. E nkakalakani muna salu kia Nzambi zina zamonekanga vo ke zilendi katuka ko, zakatulwa muna lutaninu ye lusadisu lwa mbasi. (Zakariya 2:5, 11; 3:10; 4:7; 5:6-11; 6:1-8) Muna kuma kia nsilu miami mia Nzambi, nga omwene ekuma alemvoki basobela mpila zingu kiau yo sia e sungididi muna salu kina kabavana Nzambi?
17. Mu kuma kia nsilu katusila o Nzambi, nkia yuvu tufwete kukiyuvula?
17 Diau adimosi mpe, o nsilu wa tundidika e nsambila aludi, ufwete kutufila mu wokesa e salu kieto yo yindulanga oma ma nsambil’a Yave. Ukiyuvula: ‘Avo nkwikilanga vo eyayi i ntangwa ya sala e salu kia samuna nsangu zambote za Kintinu yo kitula wantu s’alongoki, nga makani mame ye mpil’a zingu kiame ngwizani kina ye vuvu kiame? Nga mvaulanga ntangwa yafwana mu longoka Diambu diasakuka dia Nzambi yo mokena dio y’Akristu akwame y’awana ngwanananga yau muna salu kia umbangi?’
18. Mun’owu wa Zakariya kapu kia 14, nkia mambu mebwa kuna sentu?
18 Ungunza wa Zakariya lufwasu lwa Babele Anene uyikanga, i bosi vita Armangedo. Tutanganga vo: ‘Kikala lumbu kimosi kizayakene kwa Yave; ke mwini ko, ke fuku ko; o masika kukala ntemo.’ Elo, e lumbu kia Yave kia tombe kikilu kikala, kia mpasi kw’atantu andi ova ntoto. Kansi kikala se lumbu kia ntemo ye kiese kwa asambidi akwikizi a Yave. Zakariya wayika mpe una lekwa yawonso yikembelela o vauka kwa Yave muna nz’ampa. Nsambila aludi kaka ikala ova ntoto. (Zakariya 14:7, 16-19) Nkia mpila vuvu! Tumona e ndungana ya unguza wau ye mpila kimfumu kia Yave kitundidikilwa. Ekiaki kikala se lumbu kia Yave.
Nsambu Zakwele Mvu
19, 20. E sono nkia Zakariya 14:8, 9 mu nkia diambu kikasakese?
19 E lumbu kiaki kianene vava kivioka, Satana ye mbasi zandi ke bekala diaka ye wisa ko, kadi mu pelezo besiwa. (Lusengomono 20:1-3, 7) Muna Luyalu lwa Kristu lw’Ezunda dia Mvu nsambu zayingi zikala mo. Muna Zakariya 14:8, 9 tutanganga vo: “E lumbu kina, o maza ma moyo mevaika muna Yerusaleme; e ndambu kuna mbu a este, e ndambu kuna mbu a weste: muna nsungi a kâla yo muna sivu i un’aka. O Yave okala ntinu ova nza mvimba: e lumbu kina o Yave okala mosi, ye nkumbu andi mosi.”
20 O “maza ma moyo,” yovo “nzadi a maza ma moyo,” mekukula tuka vana kunda kia Kintinu kia Masia, i nkubik’a Yave ivaikisanga madia ma mwanda mezingisa moyo. (Lusengomono 22:1, 2) E ndong’ayingi y’asambidi a Yave ina isala yo moyo muna Armangedo, ivevolwa muna tumbu kia lufwa kiatwasa Adami. Amafwa nkutu bevwa nsambu zazi muna lufuluku. I ngyantika kiyantika tandu kiampa kia luyalu lwa Yave muna nza yawonso. O Yave ozayakana kwa wantu awonso vo yandi i Mfumu a Nz’amvimba, una vo yandi kaka ofwete sambilwa.
21. Nki’ekani tufwete kala diau?
21 Wau vo mambu mawonso ma ungunza wa Kangai ye Zakariya mu lungana mena, tuvwidi kuma kiasikila mu kwamanana muna salu katuvana Yave mu sala vana yanzala kia tempelo andi a mwanda. Ekolo tuvingilanga e ntangwa yina e nsambil’aludi iveleleswa, yambula yeto awonso twakwamanana sia e Kintinu kia Nzambi va fulu kiantete. Muna Zakariya 8:9, tukasakeswanga vo: “O moko meno mbula masiama, oyeno nuwanga muna lumbu yayi o mambu mama muna nua mia ngunza.”
Nga Osungamenanga?
• Nkia mambu mekitulanga nkand’a Kangai ye Zakariya se miamfunu o unu?
• Kangai yo Zakariya nki’elongi bekutuvananga mu dina tufwete sianga va fulu kiantete?
• O unguza wa nkand’a Kangai ye Zakariya nkia kuma ukutuvaninanga e vuvu mu kuma kia kusentu?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 15]
Kangai ye Zakariya bakasekesa Ayuda mu sala ye nsi a ntim’au yawonso kimana basambulwa
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 16]
Nga ‘mu salu kia nzo aku okuyivananga’?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 17]
O Yave wasia nsilu wa kubasambula yo lungisa wo