Venganga e Ngindu za Nza

 1. Nkia diambu Paulu kasonekena Akristu kuna Kolosai? (Tala fwaniswa va ntandu.)

PAULU WA NTUMWA wasonekena Akristu kuna Kolosai ekolo kakala muna pelezo kuna Roma, nanga muna mvu wa 60-61. Wabasonga e kuma bafwete kadila yo “umbakuzi wa mwanda,” i sia vo, badikila mambu nze una Yave kebadikilanga mo. (Kolosai 1:9) Paulu wavova vo: “Mpovele wo kimana valembi kala muntu okunuvukikila muna mvovo mia malengo. Nutoma tala, valembi kala muntu okunubunduna mun’owu wa ndongota yo luvuki lwa tusansu twa wantu, yo mambu ma nza makondwa o mfunu, ke mun’owu wa Kristu ko.” (Kolosai 2:4, 8) I bosi, Paulu wayika e kuma e ngindu zankaka za nza zinina zambi kana una vo wantu beyangalelanga zo. Muna bonga e nona, e ngindu zankaka zilenda fila wantu mu yindula vo ngangu zayingi bena zau yovo basundidi akaka. Muna kuma kiaki, Paulu wa ntumwa wasoneka nkanda wau mu sadisa mpangi zandi kimana bavenga ngindu ye mavangu ma nza.​—Kolosai 2:16, 17, 23.

 2. Ekuma tuvovela e ngindu za nza mu longi diadi?

² O wantu bena ye ngindu za nza bevezanga e nkanikinu mia Yave. Avo ke tuyikebele ko, e ngindu zau zilenda kutufila mu lembi bunda diaka e vuvu muna ngangu za Nzambi. Yeto awonso tulenda vukumunwa kwa ngindu za nza tuwanga muna televizau, Internete, kuna salu yovo kuna sikola. Adieyi tulenda vanga muna venga umpukumuni wau? Mu longi diadi, tuvovela e ngindu tanu za nza ye una tulenda zo vengela.

 3. Adieyi wantu ayingi beyindulanga? Ekuma?

³ “Ndenda kala muntu ambote kana una vo kikwikilanga mu Nzambi ko.” E ngindu zazi zasayana mu nsi zayingi o unu. O wantu bena ye ngindu zazi nanga ke bevaulanga ntangwa ko ya toma fimpa kana vo Nzambi una yovo ve. Beyangalelanga e ngindu za sia vo balenda kwa vanga konso dina bazolele. (Tanga Nkunga 10:4.) Akaka beyindulanga vo dia ngangu mu vova vo “Ndenda kala ye fu yambote kana una vo kikwikilanga mu Nzambi ko.”

 4. Aweyi tulenda sadisila muntu okwikilanga vo ke vena ye Mvangi ko?

⁴ Nga dia ngangu mu kwikila vo ke vena ye Mvangi ko? Wantu ayingi bevavilanga e mvutu kwa akwa ngangu za nza, kansi ke besololanga mvutu zasikila ko. E mvutu za kiuvu kiaki ke zampasi ko. Nga e nzo ilenda kuyitunga yau mosi? Ve, ke dilendakana ko. E nzo ifwete tungwa kwa muntu. Kansi, e vangwa ya moyo isundidi konso nzo. Kana nkutu vangwa yakete ya moyo ilenda wuta yankaka, kansi e nzo ke ilendi wuta nzo yankaka ko. Ediadi disongele vo e vangwa yayi yakete ilenda lunda mambu mana melandwa kwa vangwa yakete ina iwutuka kimana e vangwa yayi mpe yawutana. Nani wavanga e vangwa yayi yakete ilendanga vanga mambu mama? Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Konso nzo kwa muntu yatungwa, kansi ndiona watunga e lekwa yawonso i Nzambi.”—Ayibere 3:4.

 5. Adieyi tulenda vova mu kuma kia ngindu za sia vo tulenda kweto zaya edi diambote kana nkutu vo ke tukwikilanga mu Nzambi ko?

⁵ Adieyi tulenda vova mu kuma kia ngindu za sia vo tulenda kweto zaya edi diambote kana nkutu vo ke tukwikilanga mu Nzambi ko? Dialudi vo Diambu dia Nzambi divovanga vo kana nkutu wantu ana ke bekwikilanga mu Nzambi ko balenda kala ye fu yambote. (Roma 2:14, 15) Kasikil’owu, o muntu olenda zitisa yo zola mase mandi. Kansi, avo ke lemvokelanga nsiku mia Yave ko, olenda baka nzengo zambi. (Yesaya 33:22) O unu, akwa ngangu ayingi bekwikilanga vo lusadisu lwa Nzambi tuvuidi o mfunu muna fokola e mpasi ova nza. (Tanga Yeremiya 10:23.) Muna kuma kiaki, ke tufwete yindula ko vo tulenda kweto zaya edi diambote lembi kwikila muna Nzambi yo lemvokela nkanikinu miandi.​—Nkunga 146:3.

 6. Adieyi wantu ayingi beyindulanga mu kuma kia dibundu?

⁶ “Olenda kala ye kiese kana una vo kuna mu dibundu ko.” Wantu ayingi beyindulanga vo o kala mu dibundu dia uzowa ye ke dina mfunu ko. Vana ntandu, mabundu mayingi melonganga vo vena ye bilungi bia tiya, mekomekenanga wantu mu vana nzimbu yovo kuyisia mu mambu ma tuyalu. Muna kuma kiaki, ke diasivi ko mu mona wantu ayingi bevovanga vo diambote wau vo ke bena ye dibundu ko. Balenda vova vo: “Ikwikilanga muna Nzambi, kansi kizolele kala mu dibundu ko.”

 7. Aweyi e nsambil’aludi ikusadisilanga mu kala ye kiese?

⁷ Nga tulenda kikilu kala ye kiese lembi kala mu dibundu? Dialudi vo muntu olenda kala ye kiese avo kena mu dibundu dialuvunu ko. Kansi, ke muntu ko olenda kala ye kiese kiasikila avo ke nkundi a Yave ko wa “Nzambi a kiese.” (1 Timoteo 1:11) Mawonso kevanganga o Yave mesadisanga akaka. Wau vo tu selo yandi, tuna ye kiese kadi yeto mpe tuvanganga mawonso tulenda mu sadisa akaka. (Mavangu 20:35) Kasikil’owu, yindula una e nsambil’aludi ilenda sadisila esi nzo mu kala ye kiese. Tulongwanga vo twazitisanga akazi eto yo songa e kwikizi muna longo, sansa o wana kimana bakala ye luzitu yo songanga zola kwa yitu yeto. E nsambil’aludi isadisanga nkangu a Yave mu sala entwadi mu luvuvamu muna nkutakani yo songa zola kwa mpangi zau.—Tanga Yesaya 65:13, 14.

 8. Aweyi e sono kia Matai 5:3 kilenda kutusadisila mu zaya dina dikututwasilanga e kiese kiasikila?

⁸ Ozevo, nga o muntu olenda kikilu kala ye kiese avo ke sambilanga Nzambi ko? Adieyi ditwasanga e kiese muna zingu kia wantu? Akaka beyangalelanga e salu yau ye nsaka. Akaka kiese bemonanga vava belunga-lunganga yitu yovo akundi au. Kana una vo mambu mama kiese mekututwasilanga, vena ye diambu diluta kututwasilanga kiese muna zingu. Twaswaswana twina ye bulu. Muna kuma kiaki, tulenda zaya Mvangi eto yo kunsambila. Muna kala ye kiese, tufwete vanganga mambu mama. Ekiaki i kuma Nzambi katuvangila. (Tanga Matai 5:3.) Kasikil’owu, tuyangalalanga yo kasakeswa vava tukutakananga ye mpangi zeto mu sambila Yave. (Nkunga 133:1) Kiese kiayingi mpe tuna kiau wau tuna muna kintwadi kia wan’a ngudi mu nza yawonso. Tuna mpe ye nkal’avelela ye vuvu kiasikila kia kusentu.

 9. (a) Nkia ngindu bekalanga zau o wantu mu kuma kia vukana? (b) Ekuma Diambu dia Nzambi disiminanga e vangu dia vukana yo muntu ona kwakazala yandi ko?

⁹ “O vukana yo muntu una vo ke nkaz’aku ko ke diambi ko.” Nkumbu miayingi o wantu beyuvulanga: “Ekuma okadilanga ye mambu ma ngolo-ngolo? Ofwete kala ye kiese muna zingu.” Kansi Diambu dia Nzambi disimanga o tá e zumba.a (Tala mvovo vana yand’a lukaya.) (Tanga 1 Tesalonika 4:3-8.) Yave una ye wisa kia kutuvana e nsiku kadi yandi watuvanga. Wasikidisa vo yakala yo nkento kaka ana bakazala bena yo nswa wa vukana. Yave watuvana e nsiku kadi zola kekutuzolanga. Ozeye wo vo avo tulemvokele nsiku miami, kiese tukala kiau muna zingu. Esi nzo ana belemvokelanga nsiku mia Nzambi bezolanga yo zitisa muntu yo nkwandi. Kiese mpe bekalanga kiau. Kansi, Nzambi osinga tumba awana bazeye nsiku miandi kansi ke belemvokelanga mio ko.—Ayibere 13:4.

10. Aweyi Nkristu kalenda vengela e vangu dia tá e zumba?

¹⁰ Nkand’a Nzambi ukutulonganga una tulenda vengela vangu dia tá e zumba. Tufwete kuyikebanga muna mambu tutalanga. Yesu wavova vo: “Konso ona otungununanga nkento yo kunlengokela o moyo, zumba katele yandi muna ntima. Avo disu diaku dialunene ditesese sakuba, dunguna dio yo veta dio.” (Matai 5:28, 29) Muna kuma kiaki, tufwete venganga tala mavangu ma zumba yovo wá miziki minungununanga mavangu ma zumba. Paulu wasoneka vo: “Nufwasa yîkwa yeno ina ova nza, mu diambu dia zumba” (Kolosai 3:5) Tufwete kuyikebanga mpe mu mana tuyindulanga yo mokena.​—Efeso 5:3-5.

11. Adieyi dilenda kutufila mu vava salu kiambote?

¹¹ “O kala ye salu kiambote i nsabi muna kala ye kiese.” O wantu balenda kutuvovesa vo twasadila e ntangwa ye ngolo zeto kimana twasolola salu kiambote mu nza yayi, musungula e salu kikutukitula akwa tunda yovo amvuama. Wau vo wantu ayingi beyindulanga vo o kala ye salu kiambote i nsabi muna kala ye kiese, yeto mpe tulenda yima e ngindu zazi.

12. Nga o kala ye salu kiambote i nsabi muna kala ye kiese?

¹² Nga dialudi vo o kala ye salu kifutanga nzimbu zayingi i nsabi muna kala ye kiese? Ve. Yindula diambu edi: Satana wazola vo kakala nkwa wisa ye tunda. Dialudi vo walenda dina kavavanga. Kansi vana fulu kia kala ye kiese, wakituka nkwa makasi. (Matai 4:8, 9; Lusengomono 12:12) Nswaswani yo yandi, yindula e kiese tumonanga vava tusadisanga akaka mu vua zayi wa Nzambi ye zingu kia kusentu katusila o nsilu. Ke vena salu ko mu nza yayi kilenda kutwasila kiese kia mpila yayi. Vana ntandu, muna kala ye tunda, nkumbu miayingi bevavanga sunda akaka, bekitukanga akwa loko yo mwena akaka kimpala. Kana nkutu bakitukidi akwa tunda, bemonanga vo diambu dikondelo muna zingu kiau. Nkand’a Nzambi uvovanga vo wantu awaya ‘tembwa benanukinanga.’—Kimpovi 4:4.

13. (a) Aweyi tufwete badikilanga e salu? (b) Adieyi diatwasilanga Paulu e kiese kiasikila?

¹³ Dialudi vo tufwete sala kimana twavua ina tuvuidi o mfunu muna zingu. Muna kuma kiaki, ke diambi ko mu vava e salu kina tuzolanga. Kansi, ke tufwete sia salu va fulu kiantete ko muna zingu kieto. Yesu wavova vo: “Ke vena muntu ko olenda sadila mfumu zole; kadi omenga mosi yo zola wankaka, yovo otatidila mosi yo bembola wankaka. Ke nulendi sadila Nzambi ye Umvuama ko.” (Matai 6:24) O sadila Nzambi yo longa akaka oma ma Nkand’a Nzambi i diau dikututwasilanga kiese kiasikila. Paulu wa ntumwa wamona e ziku kia diambu diadi. Vava kakala nleke, wavavanga kala ye tunda mu nza yayi. Kansi kuna kwalanda, e kiese kiawokela vava kamonanga una diambu dia Nzambi diasobelanga e zingu kia wantu ana kasilanga umbangi. (Tanga 1 Tesalonika 2:13, 19, 20.) Ke vena salu kiankaka ko mu nza yayi kilenda kututwasila kiese lutila kina tumonanga vava tusadilanga Yave yo longa akaka mu kuma kiandi.

14. Ekuma wantu beyangalelanga e ngindu za sia vo wantu balenda fokola e mpasi ova nza?

¹⁴ “O wantu balenda fokola e mpasi ova nza.” E zazi i ngindu bekalanga zau wantu ayingi. Ekuma? Kele vo ngindu zazi zakala zaludi, ke twadi vua luludiku lwa Nzambi mfunu ko ye tulenda vanga konso dina tuzolele. Nanga wawá kala wantu bevovanga vo e mvita, umpumbulu, yimbevo ye usukami mu kuluka wina. Zulunalu mosi yavova vo: “E zingu ova nza mu toma kina kadi wantu babakidi e nzengo za kitula e nza yayi se fulu kiambote kia zingila.” Nga ediadi dialudi? Nga wantu balenda kikilu fokola e mpasi ova nza? Yambula twafimpa mambu mevangamanga ova nza.

15. Ekuma tulenda vovela vo e mpasi ova nza mu wokela kaka zina?

¹⁵ Nga wantu balenda fokola e mvita? Muna Mvita Yantete ye Yanzole ya Nz’amvimba, vioka milhões 60 ma wantu bafwa. Muna mvu wa 2015, tezo kia milhões 12 ye ndambu za wantu basisa mavata mau mu kuma kia mvita yovo lubangamu. Ediadi disongele vo tezo kia milhões 65 dia wantu basisa mavata mau. Adieyi tuvova mu kuma kia umpumbulu? Muna fulu yankaka, e maka mavangu mambi makuluka. Kansi, vena ye mavangu mankaka mambi mewokelanga, nze ntantani vana vena esi nzo, wivi ye mambu ma nsoki. Adieyi tuvova mu kuma kia yimbevo? Dialudi vo wantu belendanga wuka yaka yimbevo. Kansi muna mvu wa 2013, zulunalu mosi yavova vo konso mvu, tezo kia milhões vua dia wantu ke balungisi mvu 60 ko befwanga mu kuma kia kimbevo kia ntima, câncer, kimbevo kia volo ye diabete. Adieyi tuvova mu kuma kia usukami? E nsangu za Banco Mundial zisonganga vo lutangu lwa wantu bezingilanga mu usukami kuna Africa mu wokela kaka lwina, kadi muna mvu wa 1990 tezo kia milhões 280 bakala, kansi muna mvu wa 2012, tezo kia milhões 330.

16. (a) Kintinu kia Nzambi kaka kilenda fokola e mpasi ova nza. Ekuma? (b) Nkia mambu bayika Yesaya yo ntozi a nkunga mesinga vangama muna Kintinu kia Nzambi?

¹⁶ E mambu mama ke mekutusivikisanga ko. O unu, e nkubika zitalanga mambu ma nzimbu ye ma tuyalu zifilwanga kwa wantu bena vo akwa loko. Wantu awaya ke balendi fokola mvita ko, ngatu umpumbulu, yimbevo yovo usukami. Kintinu kia Nzambi kaka kisinga fokola e mpasi. Yindula mana Yave kesinga vanga muna wete dia wantu. E Kintinu kiandi kisinga fokola mawonso metwasanga e mvita, nze fu kia loko, wivi, sia mpambula, mabundu maluvunu kumosi yo Satana yandi kibeni. (Nkunga 46:8, 9) Kintinu kia Nzambi kifokola umpumbulu. Kana nkutu o unu, Kintinu kia Nzambi kilonganga mazunda ye mazunda ma wantu mu zolana yo bundaziana e vuvu. Ke vena luyalu lwankaka ko lulenda wo vanga. (Yesaya 11:9) Ke kolo ko, Yave ofokola yimbevo yo twasa vimpi wambote kwa wantu. (Yesaya 35:5, 6) Ofokola mpe usukami yo sadisa awonso kimana bakala ye zingu kiakiese ye ngwizani ambote yo yandi. Ediadi disundidi o mfunu ke mu kala ye ulolo wa nzimbu ko.​—Nkunga 72:12, 13.

17. Aweyi tulenda vengela nyindu a nza?

¹⁷ Avo owidi ngindu za wantu ezi zilenda tonta lukwikilu lwaku, vava zaya dina Nkand’a Nzambi uvovanga mu kuma kia ngindu zazi. Mokena yo mpangi wazikuka muna mwanda. Yindula e kuma wantu beyangalelanga ngindu zazi, e kuma zinina zambi ye una olenda zo vengela. Tulenda kuyitanina muna ngindu za nza avo tuvangidi dina Paulu kavova: “Nukangadilanga muna ngangu vana vena awana bena kuna mbazi . . . nwazaya una nufwete vanina e mvutu kwa konso muntu.”—Kolosai 4:5, 6.