‘Ese Di’awonso ana Bekwikilanga’

1, 2. Aweyi e nza yasobela tuka muna lumbu ya Noa? Aweyi Abarama kamona mu kuma kia nsobani yayi?

ABARAMA watalanga ye sungididi kiawonso kuna tempelo yakala muna Ure, mbanza ina kazingilanga.a Wawanga mazu yo mona mwisi wafutumukanga muna tempelo. E nganga za nzambi a ngonde zafutumunanga tukau. Yindula Abarama ovilukanga yo nikuna o ntu yo funga makasi. Ekolo kavutukanga kuna nzo muna nzila yazala yo wantu, nanga wayindulanga e nsambil’a teke yavangamanga kuna Ure. E nsambila yayi yayiva yasayana omu nza tuka muna lumbu ya Noa.

² Noa wafwa mvu miole vitila Abarama kawutuka. Vava Noa y’esi nzo andi bavaika muna nzaza kuna mfoko a Kizalu, wavana lukau kwa Yave wa Nzambi, ona wavaikisa e nkongolo. (Etu. 8:20; 9:12-14) Muna ntangwa yayina, nsambil’avelela kaka yakala mu nza yawonso. Kansi owau, ekolo wantu basayananga ova ntoto, tuka muna Noa yamuna mbandu ina yekumi, akete kaka basambilanga Yave. O nkangu muna fulu yawonso wasambilanga nzambi zaluvunu. Kana nkutu i Tera wa se dia Abarama, wayivananga mpe muna nsambila za teke, nanga wavanganga yo mpe.—Yos. 24:2.

 3. Nkia fu kasonganga Abarama muna zingu kiandi kiawonso? Adieyi tulenda longoka muna mbandu andi?

³ Abarama waswaswana kakala ye wantu a lumbu yandi, kadi wasonga lukwikilu muna Nzambi. Muna kuma kiaki, Paulu wa ntumwa wavumunwinwa mu kunyikila vo ‘ese di’awonso ana bekwikilanga.’ (Tanga Roma 4:11.) Yambula twazaya dina diasadisa Abarama mu siamisa lukwikilu lwandi. Yeto mpe tulenda longoka una tulenda siamisina lukwikilu lweto.

4, 5. Abarama kwa nani kalongokela oma ma Yave? Ekuma tulenda vovela vo dialudi?

⁴ Aweyi Abarama kazayila Yave wa Nzambi? Tuzeye wo vo Yave wakala ye selo yakwikizi ova ntoto muna lumbu yayina. Seme i mosi muna selo yayi. Kana una vo ke yandi ko i mwan’antete muna wana tatu a Noa, nkumbu miayingi yandi i wantete oyikwanga. Nanga mu kuma kia sia vo Seme lukwikilu lwasikila kakala lwau.b Vava Kizalu kiavioka, Noa wayikila Yave vo “Nzambi a Seme.” (Etu. 9:26) Seme wazitisanga Yave ye nsambil’avelela.

⁵ Nga Abarama wazaya Seme? Nanga wanzaya. Yindula Abarama nze nleke. Ekwe kiese kakala kiau mu zaya vo wakala yo nkulu andi ona wazinga lutila 400 za mvu. Seme wamona e mbi yavangamanga vitila Kizalu, wamona mpe vava Kizalu kiakukulwisa wantu ova ntoto yo lubantiku lwa zula yantete ekolo wantu bawutananga ova ntoto ye lumbu ya ukolami wa Nimerode vava batunga nzo yandá kuna Babele. Kana una vo i wau, Seme kayisia mu ukolami wau ko. Muna kuma kiaki, vava Yave kabindakesa e ndinga za wantu batunganga e nzo yandá, o seme ye yitu yandi bakwamanana vova e ndinga ina Noa kavovanga. Abarama i mosi muna yitu yandi. Ka lukatikisu ko vo Abarama watoma zitisanga Seme. Edi disundidi o mfunu, o Seme wazinga diaka mvu miayingi ekolo Abarama kazinganga. Nanga, Seme walonga Abarama oma ma Yave.

 6. (a) Aweyi Abarama kasongela vo walongoka diambu muna Kizalu? (b) Abarama yo Sarai nkia mpil’a zingu bakala kiau?

⁶ Diakala dialudi yo ve, Abarama walongoka diambu mu kuma kia Kizalu. Wazola kangala yo Yave nze una Noa kavanga. Ekiaki i kuma Abarama kabembolwela e nsambila ya teke yo kala waswaswana y’esi mbanz’a Ure, kana nkutu ye yitu yandi. Kansi, wasolola nkento ambote. Wakazala ye Sarai, wa mote ankento ke muna mpwa kaka ko, kansi mpe mu kuma kia lukwikilu lwandi muna Yave.c Kana una vo ke bakala ye mwana ko, akazi awaya bakala ye kiese kia sadila Yave. Basansanga Loti wa mwan’ankazi a Abarama ona wakala vo nsona.

 7. Ekuma alandi a Yesu bafwete tanginina Abarama?

⁷ Abarama kayambula sadila Yave ko mu kuma kia esi Ure basambilanga e teke. Abarama yo Sarai babaka e nzengo za kala waswaswana ye asambidi a teke awana. Avo tuzolele songa lukwikilu lwasikila, tufwete tanginina mbandu au. Yeto mpe tufwete kalanga waswaswana. Yesu wavova vo alandi andi ke bekala ‘ba nza’ ko. Muna kuma kiaki, e nza ikubamenga. (Tanga Yoane 15:19.) Avo ntantu omonanga za bembolwa kwa yitu yaku yovo kwa esi belo mu kuma kia nzengo zaku za sadila Yave, sungamena vo kuna ngeye mosi ko. Mbandu a Abarama yo Sarai otangininanga ana basadila Yave ye kwikizi kiawonso.

8, 9. (a) Nkia diambu Abarama kabwila dina kasidi vilakana ko? (b) Nkia nsangu Yave kazayisa kwa Abarama?

⁸ Lumbu kimosi, Abarama wabwilwa diambu dimosi dina kasidi vilakana ko. Watambula nsangu kwa Yave wa Nzambi. O Nkand’a Nzambi ke ukutuzayisanga mayingi ko mu kuma kia mpila ina Abarama katambulwila nsangu zazi, kansi uvovaga vo “o Nzambi a nkembo” wamoneka kwa muntu ndioyo wa nkwa kwikizi. (Tanga Mavangu 7:2, 3.) Nanga muna nzila ya mbasi ona wasunzulanga Yave, Abarama wamona nkembo a Mfumu a nsema mu fikolo. Tulenda yindula e kiese kakala kiau Abarama mu mona e nswaswani ina vana vena Nzambi a moyo ye teke yakondwa moyo ina yasambilwanga muna nsi andi.

⁹ Nkia nsangu Yave kazayisa kwa Abarama? Yave wanzayisa vo: “Katuk’omo nsi aku, y’omo kiyitu kiaku, wayiza muna nsi ina ikusonga.” Yave kavova ko kana nkia nsi kayindulanga, edi kaka kavova vo kwa Abarama kesonga yo. Diavavanga vo Abarama kasisa e nsi andi ye yitu yandi. Muna fu ya kisi nsi ya esi Oriente Médio, e yitu mfunu kikilu yakalanga. Muna kuma kiaki, o mwan’eyakala ona wasisanga e yitu yandi yo kwenda zingila fulu kiandá, nkumbu miayingi diabadikilwanga vo i diambu disundidi o bi kalenda vanga o muntu.

10. Ekuma diakadila diampasi kwa Abarama yo Sarai mu sisa e nzo au kuna Ure?

¹⁰ Diampasi diakala kwa Abarama mu sisa e zingu kakala kiau kuna Ure. Vena ye ziku isonganga vo e Ure mbanza umvwama yakala. (Tala e babu “E Mbanza ina Abarama yo Sarai Basisa.”) Awana besatululanga e lekwa yankulu bevovanga vo nzo zambote zakala kuna mbanz’a Ure. E nzo zakaka zakala ye masuku kumi ye zole yovo vioka mu kuma kia esi nzo ye selo kumosi ye seka dianene diatoma tungwa. Muna mbanza yayi, mwakala mpe ye maza mayingi ma nua ye ma sadila salu yakaka. Sungamena mpe vo Abarama yo Sarai ke bakala diaka aleke ko, Abarama wakala ye kimbuta kia mvu 70, o Sarai mvu 60. Abarama wazolanga vo Sarai kakala ye zingu kiambote yo toma lungwa-lungwa, nze una konso yakala kezolanga vanga kwa nkaz’andi. Yindula e moko bakala yau mu kuma kia kiyekwa kiaki, e yuvu bayiyuvulanga ye mambu mabatokanesanga. Abarama nanga wayangalala vava Sarai katambulwila kwenda mu nkangalu wau. Nze Abarama, Sarai watambulwila sisa e zingu kiambote bakala kiau.

11, 12. (a) Nkia salu bakala kiau ye nkia nzengo babaka vitila bavaika muna mbanz’a Ure? (b) Aweyi olenda sasila mana mavangama muna lumbu kina basisa e mbanza?

¹¹ Mu kuma kia nzengo babaka, Abarama yo Sarai mambu mayingi bakala mau mu vanga. Salu kianene bakala kiau kia kubika e lekwa benata. Nkia lekwa badi nata kuna fulu kina balembi zaya ye nkia lekwa besisa? Edi diasunda o mfumu i wantu ana bazinganga yau. Adieyi bevanga mu kuma kia Tera? Babak’e nzengo za kwenda yandi yo kunlunga-lunga yamuna lufwa yandi. Lusansu lusonganga vo Tera watonda kwenda yau, wabonga esi nzo andi yo sisa e mbanz’a Ure. Nanga Tera wayambula e nsambil’a teke. Loti wa mwan’ankazi a Abarama wayenda yau entwadi.—Etu. 11:31.

¹² Owau, e ntangwa ya kwenda yafwana. Yindula ekolo yau awonso balungalakana kuna mbazi a yaka ya mbanz’a Ure. E funda yasiwa vana ntandu a samo yo mabuluku, e twelezi yakutakeswa, esi nzo ye selo bavingilanga vana fulu yau, bakala ye kiese kia kwenda.d Nanga yau awonso batalanga Abarama yo vingila vo kabavana o nswa mu yantika nkangalu. Owau e ntangwa ifwene yasisa emvimba e mbanz’a Ure.

13. Aweyi selo yayingi ya Yave o unu besongelanga e fu nze kia Abarama yo Sarai?

¹³ O unu, selo yayingi ya Yave bebakanga nzengo za kwenda sadila kuna kuvwilu ateleki ayingi a Kintinu o mfunu. Akaka bebakanga nzengo za longoka ndinga yakaka y’ekani dia wokesa salu kiau kia umbangi. Akaka bevavanga sadila ndekwa zakaka za sila umbangi zina bamonanga vo zampasi. Ezak’e ntangwa ngolo divavanga muna baka nzengo za mpila yayi, dilenda vava vo muntu kasisa maka mavwa mandi. Dialukasakeso kikilu vava selo ya Yave besonganga e fu kiaki yo tanginina mbandu a Abarama yo Sarai. Avo tusongele lukwikilu lwa mpila yayi, tukala ye ziku vo Yave okutuvana lutila nkutu ina tukumvananga. Ke vilakana senda awana besonganga lukwikilu ko. (Ayib. 6:10; 11:6) Nga i diau kavanga kwa Abarama?

14, 15. Aweyi wakala nkangalu tuka kuna Ure yakuna Karani? Ekuma Abarama kabakila nzengo za zingila muna mbanz’a Karani mu fikolo?

¹⁴ Malembe malembe, awonso muna buka bayantika kulukilwa e nkangalu. Tulenda yindula Abarama yo Sarai bakangalanga ezak’e ntangwa kia malu yovo vana ntandu a samo. E mazu ma moko kiau masangananga ye mazu ma ngonzi za sengwa zakangwanga muna makalu madiatiswanga kwa bulu. Kana nkutu awana ke bakulukilwa vanga nkangalu ko, malembe-malembe bayantika yangalela e salu kia tongeka yo yalula e saba yo sadisa Tera wakala vo se nunu mu toma fonga vana ntandu a samo. Balanda kuna node yo kwendela muna nzila yakala lukufi ye Nzadi a Uferate. Bakwamanana kangala mu ngonde zayingi.

¹⁵ Vava bakangala tezo kia 960 ma kilometa, balwaka muna mbanz’a Karani, mbanza yazayakana mu kuma kia umvwama, yakala vana fulu kiawananenanga nzila zayendanga kuna este ye kuna weste. Badingama mu mbanza yayi yo zingila mo mu fikolo. Nanga Tera wayoya mu kuma kia nkangalu.

16, 17. (a) Nki’ekangu diakasakesa Abarama? (b) Aweyi Yave kasambulwila Abarama vava kakala kuna Karani?

¹⁶ Kuna kwalanda, Tera wafwa ye kimbuta kia mvu 205. (Etu. 11:32) Muna kolo kiakina kiampasi, Abarama wafiaulwiswa vava Yave kavovana yandi diaka. Wavutukila luludiku kamvana kuna mbanz’a Ure yo sia nsilu vo Abarama okituka “se zula kiayingi,” ye makanda mawonso ma nza muna yandi i mesambulwilwa. (Tanga Etuku 12:2, 3.) Ekangu diadi kakanga Abarama yo Nzambi diankasakesa mu kwamanana muna nkangalu andi.

¹⁷ Wau vo Yave wasambula Abarama vava kakala kuna Karani, lekwa yayingi bakala yau muna kubika. Lusansu luyikanga “lusalu luau luawonso luna basala, yo wantu babakila muna Karani.” (Etu. 12:5) Muna kituka se zula, diavavanga vo Abarama kakala ye mavwa ye selo yayingi, i sia vo, esi nzo andi bafwete wokela. Ke ntangwa zawonso ko Yave kevwamisanga selo yandi, kansi okubavananga ina bavwidi o mfunu muna lungisa luzolo lwandi. Abarama wakasakeswa yo kwamanana muna nkangalu andi kuna fulu kina kalembi zaya.

18. (a) Nkia ntangwa Abarama kamona diambu diamfunu diabwa muna mpila ina Nzambi kakadilanga yo nkangu andi? (b) Nkia mambu makaka mamfunu mavangama mu lumbu kia 14 kia ngonde a Nisani muna mvu mialanda? (Tala e babu “Lumbu Kiamfunu Muna Lusansu lwa Nkand’a Nzambi.”)

¹⁸ Vava bakangala lumbu yayingi tuka kuna Karani, badingama kuna Kankemisi, vana wantu basaukilanga e Nzadi a Uferate. Nanga va fulu kiaki Abarama kamwena diambu diamfunu diabwa muna mpila ina Nzambi kakadilanga yo nkangu andi. Kina kia 14 kia ngonde a Nisani, muna mvu wa 1943 vitila tandu kieto, Abarama wasauka nkoko ye nkangu andi wawonso. (Luv. 12:40-43) Kuna sude i kwakala e nsi ina Yave kasia nsilu vo osonga yo kwa Abarama. Muna lumbu kiakina, ekangu kakanga Nzambi yo Abarama diayantika.

19. Adieyi diaka Yave kavova kwa Abarama muna nsilu andi? Adieyi Abarama kasungamena?

¹⁹ Ekolo Abarama kayendanga kuna nsi yakala kuna Sude, o nkangu waningama vana ndambu a nti mianene mia More yakala lukufi ye Sekeme. Yave wamokena diaka yo Abarama. Owau muna nsilu andi, Nzambi wayika mbongo a Abarama, ina isinga vwa e nsi yayina. Nga Abarama wasungamena o ungunza kayika Yave muna Edene, una wayika e “mbongo” yovo mwana ona wadi vuluza e nza? (Etu. 3:15; 12:7) Dilenda kala. Nanga, wayantika bakula vo mambu mayingi kelungisa mun’ekani dia Yave.

20. Abarama aweyi kasongela vo wayangalelanga elau kavewa kwa Yave?

²⁰ Abarama wayangalelanga elau kavewa kwa Yave. Ekolo kayendanga kuna nsi yayina yazingilwanga kwa Anekenani, kuna ndekwa zawonso, Abarama waningamanga yo tungila Yave eziku, entete lukufi ye nti mianene mia More, i bosi lukufi ye Betele. Wavovela nkumbu a Yave, nanga mu vutula matondo kwa Nzambi andi ekolo kabadikanga e zingu kia kusentu kia mbongo andi. Nanga wasila mpe umbangi kwa mfinangani zandi esi Kenani. (Tanga Etuku 12:7, 8.) Kansi kuna kulanda, lukwikilu lwa Abarama lutontwa. Abarama kayindulanga nzo ye mavwa ko kasisa kuna Ure. Wasianga e sungididi kiandi muna nsilu mia Yave. Muna Ayibere 11:10 tutanganga mu kuma kia Abarama vo: “Katalang’e mbanza ina ye nkubilwa, ina vo, o Nzambi i ntungi, i mvangi andi.”

21. O zayi weto mu kuma kia Kintinu kia Nzambi aweyi uswaswanene ye una wa Abarama? Ediadi dikufilanga mu vanga nkia diambu?

²¹ Oyeto tusadilanga Yave mu lumbu yayi, mayingi tuzeye lutila Abarama mu kuma kia “mbanza” iyikwanga muna Ayibere 11:10, i sia vo, Kintinu kia Nzambi. Tuzeye wo vo Kintinu kia Nzambi kiayantika yala kun’ezulu ye ke kolo ko kikwiza fwasa e nza yayi. Tuzeye wo mpe vo Yesu Kristu wa mbongo a Abarama yasilwa o nsilu tuka kolo, owau oyalanga muna Kintinu kiaki. Tukala y’elau dia mona Abarama vava kefuluka. Muna ntangwa yayina, Abarama otoma bakula una ekani dia Yave dialunganena. Nga oyangalala mona e ndungan’a nsilu miawonso mia Yave? Avo i wau, kwamanana vanga dina Abarama kavanga. Songanga e fu kia kuyivana kuna mvevo, lemvo yo sambanga kwa Yave mu vutula matondo muna konso elau kekuvananga. Avo otanginini lukwikilu lwa Abarama una vo ‘ese di’awonso ana bekwikilanga,’ osinga kala mpe se diaku.