‘Ke Nzambi Ko Osasilanga Mambu?’

E KIUFUTA kiakukulanga muna nitu a Yosefe mu kuma kia salu kiangolo kasalanga muna pelezo yakala ye mbangazi yasaka. E mbangazi ya mwini a Ngipito yayandulanga e pelezo nze fulu. E kolo kakala muna pelezo nanga Yosefe watoma zaya e nzo yayina. Pelezo yakituka se fulu kiandi kiazingila. Dialudi vo watoma zitiswanga, kansi mbakami kakala.

Nanga nkumbu miayingi kayindulanga miongo mia mbanz’a Keberone kuna kalunga-lungilanga mameme ma se diandi. Tezo kia mvu 17 kakala miau vava Yakobo wa se diandi kantuma mu nkangalu wanata ku fulu kiandá. Owau, diakala nze ndozi kwa Yosefe mu kala diaka ye mpila zingu kiakina kiavevoka. Mu kuma kia kimpala, mpangi zandi bamenga yo kunteka se ngamba. Wanatwa kuna Engipito kuna kasadilanga se ntaudi muna nzo ya Potifa. Yosefe wasalanga salu ya mfumu andi una ufwene, yavana nkaz’a Potifa kamvunina mambu vo leka kazola kunleka mu kingolo. Muna kuma kiaki wasiwa muna pelezo.a​—Etuku, kapu kia 37, 39.

Owau, Yosefe mvu 28 kakala miau, tezo kia mvu 10 kaviokesa muna ubundu ye muna pelezo. E mpila zingu kiaki ke kiau ko kayindulanga muna kileke. Nga wadi vuluka? Nga wadi mona diaka se diandi dia nunu yo Benyamini wa nleke andi anzolwa? Mvu nkwa kadi kala muna pelezo?

Nga wakimwena kala nze Yosefe? Ezak’e ntangwa, mambu tubwilwanga ke mau ko twayindulanga muna kileke. Vava tubwilwanga mambu mampasi, ezak’e ntangwa ke tuzayanga ko dina tufwete vanga yovo una tulenda zo zizidila. Yambula twabadika mana tulenda longoka muna lukwikilu lwa Yosefe.

Yosefe wazaya wo vo Yave wa Nzambi andi kadi kumvilakana ko, ozaya diambu diadi diansadisa mu zizidila e mpasi. Yave wasambula Yosefe kana nkutu muna pelezo. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Yave okedi yo Yosefe, unsongele walakazi, umvene edienga muna meso ma nkuluntu a pelezo.” (Etuku 39:21-23) Wau vo Yosefe wasianga ngolo muna salu kiandi, Nzambi wansambula. Ekwe lufiaulwisu katambula Yosefe mu zaya vo Yave wakala yandi ntangwa zawonso!

Nga Yave wakala ye kani dia yambula Yosefe muna pelezo? Ka tuzeye ko dina Yosefe kayindulanga, kansi wakwamanana dodokela Nzambi mu kuma kia mpasi zandi. Nze una divangamanga nkumbu miayingi, Yosefe watambula mvutu mu mpila ina kavingilanga ko. Lumbu kimosi, asadi wole a Faro basiwa muna pelezo. O mosi mvangi a mbolo, wankaka i nembungwa a Faro.​—Etuku 40:1-3.

O nkuluntu a pelezo wavana Yosefe e kiyekwa kia lunga-lunga asadi awaya a Faro.b Lumbu kimosi, yau wole balota ndozi za mpimpita. Vava basikama muna nsiuka, Yosefe wamona vo diambu bakala diau. Muna kuma kiaki, wabayuvula: “E ndose zeno, mu nkia kuma zizowalelele o unu?” (Etuku 40:3-7) Wau vo Yosefe nkwa ngemba kakala, nanga ediadi diafila wantu awaya muna kunzayisa e ndozi zau. Yosefe kazaya wo ko vo e moko kiakina kiadi soba e zingu kiandi. Nga wantu awaya badi mokena yo Yosefe kele vo kakadi nkwa ngemba ko? E fu kiandi kiasonga ngemba kifwete kutufila muna kukiyuvula, ‘Nga isonganga ngemba kwa wantu vava ikubazayisanga mambu ma Nzambi?’

Wantu awaya bazayisa Yosefe vo batokananga mu kuma kia ndozi zampipita balota​—kadi ke vakala muntu ko wadi kubasonga nsas’a ndozi zazi. Angipito batoma kwikilanga muna ndozi yo toma zitisa awana bakala ye ngangu za sasila zo. Wantu awaya ka bazaya ko vo ndozi zau kwa Yave wa Nzambi a Yosefe zatuka. Kansi, Yosefe wazaya wo. Wabazayisa vo: “Ke Nzambi ko osasilanga mambu? Nunzingwila [ndozi] yo, do.” (Etuku 40:8) E mvovo mia Yosefe miakinu mfunu kwa awana belongokanga Bibila yo luzolo lwambote. Ekwe kele vo wantu awonso muna mabundu basonganga lulembamu lwa mpila yayi. Tufwete yambula fu kia lulendo yo vava ludi kia Diambu dia Nzambi yo kumbunda vuvu.​—1 Tesalonika 2:13; Yakobo 4:6.

O nembungwa yandi wantete wavova. Wazayisa Yosefe ndozi kalota mu kuma kia nsing’a vinyu wakala ye tayi tatu yayima uva. Nembungwa wakama bundu yayi muna kopo yo vana dio kwa Faro. Muna lusadisu lwa Yave, Yosefe wabakula nsas’a ndozi yayi vana vau. Wavovesa nembungwa vo e tayi tatu isongele vo lumbu tatu, kuna mfoko a lumbu yayi Faro wadi kumvutula vana fulu kiandi. Vava kanzayisa e nsasa a ndozi andi, Yosefe wanlomba vo: ‘Unsonga ngemba, do umpovela kwa Faro.’ Yosefe wavova vo yiwa kayiwa kuna nsi au yo siwa mu pelezo kondwa kuma.​—Etuku 40:9-15.

Vava kawá e nsangu zambote zazayiswa kwa nembungwa, o mvangi a mbolo walomba kwa Yosefe kansasila ndozi kalota ya mbangu tatu za mbolo zakala vana ntu andi ye nuni zayiza dila muna mbangu. Nzambi wavana mpe nsasa ndozi yayi kwa Yosefe. Kansi, e nsasa ke yakala ye nsangu zambote ko. Yosefe wavova vo: ‘E nsas’andi i yayi: E mbangu tatu, lumbu tatu. Lumbu tatu kaka ivioka i bosi o Faro okuzangul’o ntu, okumanika vana nti, e nuni zikudi’o nsuni.’ (Etuku 40:16-19) Nze selo yakwikizi yankaka ya Nzambi, Yosefe kuna unkabu wawonso wazayisa nsangu za Nzambi, nsangu zambote ye za lufundisu.​—Yesaya 61:2.

Vioka lumbu tatu, e mvovo mia Yosefe mialungana. O Faro wavangisa nkinzi wa luwutuku lwandi​—kansi nkangu a Nzambi kuna nza nkulu ka bavanganga nkinzi miami ko. Faro wafundisa selo yandi yau wole muna nkinzi wau. Nze una Yosefe kasakula, mvangi a mbolo wavondwa kansi nembungwa wavutulwa vana fulu kiandi. Diankenda kikilu vo nembungwa wavilakana Yosefe.​—Etuku 40:20-23.

Mvu miole miavioka. (Etuku 41:1) Yindula nkenda kamona Yosefe muna diambu diadi! Nanga e vuvu kiandi kiawokela vava Yave kamvana nsas’a ndozi ya nembungwa ye ya mvangi a mbolo. Konso lumbu kiaviokanga​—Yosefe wakala ye vuvu vo ovevoka muna lumbu kilanda. Kansi vava ntangwa yaviokanga, e salu kiangolo kiakwamanana muna pelezo, wamonanga vo nanga mambu ke mesoba ko. E mvu miole miami nanga i miasunda e mpasi kwa Yosefe muna zizidila. Kansi, kadimbula vuvu ko muna Yave wa Nzambi andi. Vana fulu kia dimbula e vuvu, Yosefe wabaka nzengo za zizidila e kolo kiakina kiampasi.​—Yakobo 1:4.

Mu lumbu yayi yampasi, yeto awonso tufwete vanganga ngolo muna zizidila. Muna zizidila lubangamu, tufwete songa luzindalalu yo luvuvamu lwa ntima luna Nzambi kalenda kutuvana. Nze una kavanga kwa Yosefe, Yave olenda kutusadisa mu lembi dimbula vuvu.​—Roma 12:12; 15:13.

Nembungwa wavilakana Yosefe, kansi Yave kamvilakana ko. Lumbu kimosi, Nzambi walotesa Faro ndozi zole. Muna ndozi yantete, o ntinu wamona ngombe nsambwadi za mazi zatomboka muna nkoko a Nile, i bosi wamona diaka ngombe nsambwadi zatanda. E ngombe zatanda zamina ngombe za mazi. I bosi, Faro walota ndozi ya ntu nsambwadi mia masa miambote mia nti umosi. Kansi, e ntu nsambwadi miaswatumuka miamina e ntu nsambwadi mia masa miambote. Muna nsiuka vava Faro kasikama watokana mvimba mu kuma kia ndozi zazi. Wabokelesa nganga zawonso ye akwa ngangu a nsi kimana bansasila ndozi zazi. Kansi, yau awonso ka balenda zo sasila ko. (Etuku 41:1-8) Ka tuzeye ko kana nkia ngindu zabendomoka bazayisa kwa Faro. Fiakete fiasala kwa Faro mu dimbula e vuvu​—kana una vo i wau wakala yo luzolo lwa zaya nsas’a ndozi zandi.

I bosi, nembungwa wasungamena Yosefe. E ntona zandi zantokanesa, wazayisa Faro oma ma nleke kazaya muna pelezo ona wanzayisa nsas’a ndozi andi ye ya mvangi a mbolo. Vana vau, Faro wabokelesa Yosefe muna pelezo.​—Etuku 41:9-13.

Yindula una Yosefe kamona vava anati a nsangu za Faro bayenda kumbokela. Vana vau, wasoba mvuatu miandi yo katula nsuki zawonso, kadi okatula nsuki i fu bakala kiau Angipito kuna nza nkulu. Ka lukatikisu ko vo, Yosefe walomba nsambu za Yave mu kuma kia moko kiaki. Ke kolo ko, wakota kuna lumbu lwa ntinu yo telama vana ndose andi. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: ‘O Faro ovovese Yosefe vo, ndozi ndotele, kansi kavena ona olendele yo sasila ko. Edi ngwidi vo olenda wá ndozi yo sasila yo.’ E mvutu za Yosefe zasonga lusakalalu yo lukwikilu lwandi muna Nzambi. Wavova vo: “Ke mono ko ivana e nsasa, kansi Nzambi ovana Faro mvutu za luvuvamu.”​—Etuku 41:14-16.

Yave ozolanga akwa kwikizi ye alembami, muna kuma kiaki wavana mvutu kwa Yosefe ezi kasweka kwa anganga ye akwa ngangu Angipito. Yosefe wavova vo e ndozi zau zole nsasa imosi zakala. Wau vo Yave wayika ndozi zazi nkumbu miole, disongele vo e ‘diambu diatoma sikidiswa,’ diadi lungana kikilu. E ngombe nsambwadi za mazi ye ntu nsambwadi mia masa mambote, mvu nsambwadi mia ulolo wa madia muna Ngipito miasunzulanga. Vo i ngombe nsambwadi zatanda ye ntu nsambwadi mia masa ­miaswatumuka, mvu nsambwadi mia mvengele miasunzulanga emi miadi landila mvu nsambwadi mia ulolo wa madia. E nzala zadi fokola ulolo wa madia muna nsi.​—Etuku 41:25-32.

Faro wabakula vo Yosefe watoma sasila ndozi zazi. Kansi, nkia diambu diadi vangwa? Yosefe wayika dina difwete vangwa. Wazayisa Faro vo kasola muntu una vo nkwa “umbakuzi ye ngangu” muna lunga-lunga salu kia kutika madia muna mvu nsambwadi mia ulolo wa madia, i bosi kakayanesa mo muna mvu nsambwadi mia nzala. (Etuku 41:33-36) Yosefe wakala ye ngangu za sala e salu kiaki, kansi kayitundidika ko. O lulembamu ye lukwikilu lwandi muna Yave lwamfila muna kuyikulula. Avo lukwikilu lweto muna Yave lwasikila, ke tukala akwa loko ko yovo vava kuyitundidika. Tulenda kala yo luvuvamu muna yambula mawonso vana moko ma Yave.

Faro ye selo yandi yawonso bamona vo ngindu za Yosefe zambote. Ntinu wabakula vo Nzambi a Yosefe yandi wamvana mvovo miamina mia ngangu. Wavovesa selo yandi muna lumbu vo: ‘Nga valenda soloka diaka muntu a mpila yayi ona una yo mwand’a Nzambi?’ Wavovesa Yosefe vo: “Wau vo o Nzambi uzayisi mawonso mama, ke ven’ona wina yo umbakuzi ye ngangu nze ngeye ko, ongeye okala ye kiyekwa kia nzo ame, muna lutumu luaku nkangu ame awonso ukulemvokela. Vana kunda kaka ikusundila.”​—Etuku 41:38-41.

Faro walungisa mvovo miandi. Yosefe wavuikwa mvuatu mia lino. Faro wasia Yosefe nsang’awolo vana nsingu, nela ya wolo vana nlembo yo kumvana kalu dia ntinu ye wisa kia kangala muna nsi yo sadila ndekwa zandi. (Etuku 41:42-44) Muna lumbu kimosi, Yosefe wavaika muna pelezo yo zingila kuna lumbu lwa ntinu. Wasikama nze mbakami yo leka nze nyadi anzole muna kintinu kia Faro. Yave wa Nzambi wasenda lukwikilu lwandi! Yave wamona mpasi zawonso zakondwa kuma kamweswa selo kiandi mu mvu miamina. Yave wasingika mambu ma Yosefe mu mpil’ambote ye muna ntangw’andi. Yave kakala kaka ye kani dia fokola mpasi za Yosefe ko, kansi wakala mpe ye kani dia vuluza zula kia Isaele kuna sentu. Tubadika diambu diadi muna malongi melanda.

Avo se kolo ozizidilanga mpasi za kondwa kuma, kudimbula vuvu ko. Sungamena nona kia Yosefe. Wau vo watatidila lukwikilu, ngemba, lulembamu yo luzindalalu, Yave wansambula.