Malongi Tulenda Longoka Muna Nkand’a Levitiku

1-2. Ekuma Akristu o unu bafwete longokelanga nkand’a Levitiku?

PAULU wa ntumwa wasungamesa Timoteo wa nkundi andi vo “Sono yawonso yavumunuinua kwa Nzambi, yamfunu.” (2 Tim. 3:16) O Nkand’a Levitiku una mpe muna Sono yayi. Aweyi obadikilanga o nkanda wau wa Bibila? Ankaka balenda wo badikila se mpasi nkanda wazala ye nsiku ke mina mfunu ko omu lumbu yeto. Kansi, Akristu akieleka ngindu zaswaswana bena zau.

² Nkand’a Levitiku wasonekwa se vioka 3.500 za mvu, kansi Yave walunda wo “muna kutulonga.” (Roma 15:4) Wau vo ngindu za Yave zasonama muna nkand’a Levitiku, tufwete wo toma longokanga. Vena ye malongi mayingi tulenda longoka muna nkanda wau wavumunuinua. Yambula twabadika mambu mayá muna malongi mama.

 3. Ekuma kiatambikilwanga yimenga muna Lumbu kia Luyambulwilu lwa Masumu muna konso mvu?

³ Longi diantete: O Yave muna tonda yimenga yeto, tufwete kala ye dienga diandi. Muna Lumbu kia Luyambulwilu lwa Masumu muna konso mvu, nkangu a Isaele wakutakananga yo tambika yimenga. Yimenga yayi yasungamesanga Aneyisaele vo bafwete veleleswa muna sumu. Kansi, vitila ngang’ambuta kanata menga ma konso kimenga vana Fulu Kisundidi o Vauka, diavavanga vo kalungisa ntete mbebe isundidi o mfunu ke mu luloloko lwa masumu ma nkangu ko.

 4. Nze una uyikilu muna Levitiku 16:12, 13, o ngang’ambuta adieyi kavanganga muna nkumbu antete kakotanga muna Fulu Kisundidi o Vauka muna Lumbu kia Luyambulwilu lwa Masumu? (Tala e fwaniswa kia fukwa.)

⁴ Tanga Levitiku 16:12, 13. Tala mambu mavangamanga muna Lumbu kia Luyambulwilu lwa Masumu. Ngang’ambuta okotele muna saba. E yayi i nkumbu antete muna nkumbu ntatu kafwete kota muna Fulu Kisundidi o Vauka muna lumbu kiakina. Vana koko kumosi, osimbidi natinua kiazala ye ndumbu yansunga, vana koko kwankaka, osimbidi yokelwa kia wolo kia ndumbu kiazala ye makala matiya. Oningamene mu fikolo vana ntwal’a rido ifukanga e mwelo a Fulu Kisundidi o Vauka. Kuna luzitu lwawonso, okotele muna Fulu Kisundidi o Vauka yo telama vana ntwal’a nkel’a kangu. Dina nze yandi otelamene vana ntadisi a Yave wa Nzambi. I bosi, o nganga kuna ndekwa zawonso oyitidi ndumbu avauka vana makala matiya, e suku diawonso dizele ye nsunga.b Kuna kulanda, okotele diaka muna Fulu Kisundidi o Vauka yo menga ma kimenga kia sumu. Nga omwene? Entete o nganga wayokanga e ndumbu, i bosi katambikanga menga ma kimenga kia sumu.

 5. Adieyi tulenda longoka muna ndumbu yasadilwanga muna Lumbu kia Luyambulwilu lwa Masumu?

⁵ Adieyi tulenda longoka muna ndumbu yasadilwanga muna Lumbu kia Luyambulwilu lwa Masumu? Diambu dia Nzambi disonganga vo kuna kwa Yave e sambu y’asambidi andi akwikizi ina nze ndumbu. (Nku. 141:2; Lus. 5:8) Sungamena wo vo o ngang’ambuta kuna luzitu lwawonso kanatinanga e ndumbu vana ndose a Yave. Diau dimosi mpe, oyeto vava tusambanga kwa Yave, tufwete wo vangilanga kuna luzitu lwawonso. Yave tuvuminanga. Tuvutulanga matondo kwa Mvangi a nsema wawonso wau kekutuyambulanga twamfinama nze una mwana kefinamenanga se diandi. (Yak. 4:8) Otambulwilanga vo twakala se akundi andi. (Nku. 25:14) Ediadi lau diampwena kikilu, dianu vo ke tuzolele vanga diambu ko dilenda kendeleka Yave.

 6. Adieyi tulenda longoka mu mpila ngang’ambuta kayokelanga ndumbu vitila katambika kimenga?

⁶ Sungamena vo ngang’ambuta wayokanga ndumbu vitila katambika yimenga. Muna mpila yayi, wakalanga ye ziku vo ovua dienga dia Nzambi vava ketambika yimenga. Adieyi tulenda longoka? Vava kakala ova ntoto, vitila katambika moyo andi se kimenga, Yesu wavanga diambu disundidi o mfunu ke mu vuluza kaka wantu ko. Nkia diambu kavanga? Wau vo wasikila ye kwikizi muna zingu kiandi kiawonso, Yesu waziula e nzila kimana o Yave katambulwila kimenga kiandi. Muna mpila yayi, Yesu wadi songa vo ovangila mambu mun’owu wa luzolo lwa Yave i mpila yambote yanatina e zingu. Yesu wadi songa kwa awonso vo e mpila Yave keyadilanga yambote ye yansongi.

 7. E mpila zingu kia Yesu ova ntoto, ekuma kiatoma yangidikila Se diandi?

⁷ Vava kakala ova ntoto, Yesu walemvokela nkanikinu miansongi mia Yave mu mpila yalunga muna zingu kiandi kiawonso. Kiakala ntonta, lubangamu yovo lufwa lwampasi ke lwadi kunkakidila ko mu tanina e mpila Se diandi keyadilanga. (Fili. 2:8) Vava katontwa, Yesu wasamba “muna kâzu kiangolo ye mansanga.” (Ayib. 5:7) E ndodokela zandi za nsi a ntima ye za ziku, zansadisa mu tatidila nlemvo wandi. Kuna kwa Yave, e sambu ya Yesu yakala nze ndumbu a nsunga. E mpila zingu kia Yesu kiatoma yangidika Yave. Yesu wasonga e ziku vo e mpila ina o Se diandi keyadilanga isundidi o wete.

 8. Aweyi tulenda tanginina mpila zingu kia Yesu?

⁸ Yeto mpe tulenda tanginina Yesu. Mu nkia mpila? Muna vanganga mawonso mu lemvokela Yave yo sikila ye kwikizi muna yandi. Vava tutontwanga, tusambanga kwa Yave muna lomba lusadisu lwandi kimana twavanga mana mekuyangidikanga. Muna mpila yayi, tusonga vo tuyikamanga e mpila ina Yave keyadilanga. Tuzeye wo vo Yave ke tambulwila sambu yeto ko kele vo tukivene muna mavangu kemenganga. Kansi, avo tulemvokele nkanikinu miandi, tukala ye vuvu vo sambu yeto ikala nze ndumbu a nsunga kuna kwa Yave. Tulenda kala mpe ye vuvu vo e kwikizi ye nlemvo tusonganga uyangidika Se dieto kuna zulu.—Nga. 27:11.

 9. Ekuma Aneyisaele batambikanga yimenga ya ungudi?

⁹ Longi diazole: E fu kia vutula matondo kikutufilanga mu sadila Yave. Muna zaya e kuma, yambula twabadika tukau twa ungudi. Ediadi i diambu diankaka diamfunu diavangamanga muna nsambil’aludi muna Isaele yankulu.c O nkand’a Levitiku uyikanga vo konso muntu muna Aneyisaele avo ozolele olenda tambika kimenga kia ungudi “muna vutula matondo.” (Lev. 7:11-13, 16-18) Watambikanga kimenga kiaki, ke mu komekenua ko, kansi muna luzolo lwandi. Muna kuma kia zola kwandi muna Yave wa Nzambi, watambikanga e kimenga kiaki muna ntim’amvevo. Ndiona watambikanga kimenga kumosi y’esi nzo andi ye anganga badianga e mbizi ya kimenga kiaki. Kansi, ndambu yankaka ya mbizi ya kimenga kwa Yave kaka yavewanga. Nkia ndambu?

10. E yimenga ya ungudi iyikwanga muna Levitiku 3:6, 12, 14-16, adieyi itulongele muna kani diafilanga Yesu mu sadila e Se diandi?

¹⁰ Longi diatatu: Tuvananga eki kisundidi o wete kwa Yave, kadi zola tukunzolanga. Kuna kwa Yave o mazi i ndambu yasundanga o wete muna mbizi. Wasikidisa vo ndambu zankaka muna mbizi kumosi ye nguba, zamfunu kikilu zakala. (Tanga Levitiku 3:6, 12, 14-16.) Ozevo, Yave wayangalalanga vava musi Isaele katambikanga kuna mvevo ndambu zazi za mbizi zisundidi o wete kumosi ye mazi mandi. Musi Isaele ona watambikanga lukau lwalu wasonganga luzolo lwandi lwa nsi a ntima lwavana eki kisundidi o wete kwa Nzambi. Diau dimosi mpe, Yesu kuna mvevo wawonso wavana kwa Yave eki kisundidi o wete, i sia vo, wansadila kuna zola ye nsi a ntim’andi wawonso. (Yoa. 14:31) Ovanga luzolo lwa Nzambi i salu Yesu katoma yangalelanga, watoma zolanga nsiku a Nzambi. (Nku. 40:8) Ka lukatikisu ko vo, Yave watoma yangalalanga mu mona vo Yesu wakala ye luzolo lwa kunsadila.

11. E salu kieto aweyi kifwananene ye yimenga ya ungudi? E diambu diadi aweyi dilenda kutufiaulwisila?

¹¹ E salu kieto kuna kwa Yave kina nze yimenga yayina ya ungudi, kadi kisonganga una tukumbadikilanga. Tuzolele vana kwa Yave eki kisundidi o wete, kadi tukunzolanga ye nsi a ntima wawonso. Ekwe kiese kekalanga kiau Yave ekolo kemonanga mafunda ye mafunda ma wantu bekunsambilanga kuna mvevo mu kuma kia zola kwau muna yandi ye nzila zandi! Dialufiaulwisu mu zaya vo Yave ke yangalelanga kaka mavangu meto ko, kansi oyangalelanga mpe e kuma kikutufilanga muna kunsadila. Kasikil’owu, avo u nunu ye kulendanga diaka vanga ko mana ozolele muna salu kia Yave, kala ye ziku vo Yave obakulanga e tezo kiaku. Nanga omonanga vo kulendi vanga diaka mayingi ko muna salu kia Yave. Zaya wo vo Yave omonanga o zola kukufilanga mu vanga mana olenda. Oyangalelanga e ngolo ovanganga muna kumvana eki kisundidi o wete.

12. O Yave aweyi kamonanga mu kuma kia yimenga ya ungudi? Ediadi aweyi dilenda kutukasakesela?

¹² Adieyi tulenda longoka muna yimenga ya ungudi? Ekolo tiya twabomonanga e ndambu zankaka za mbizi zina zisundidi o wete, o mwisi watombokanga yo yangidika Yave. Muna kuma kiaki, avo ovanganga mawonso muna vana eki kisundidi o wete kwa Yave, i sia vo, okunsadilanga ye nsi a ntima ye kuna mvevo, kala ye ziku vo Yave otoma yangalalanga. (Kol. 3:23) Yindula e mpila keyangalelanga e salu kiaku! E salu kiaku kiakala kiakete yovo kianene, obadikilanga kio se lusalu lwantalu, osungamena lo yakwele mvu.—Mat. 6:20; Ayib. 6:10.

13. Landila Levitiku 9:23, 24, o Yave aweyi kasongela vo watonda nkubik’a kinganga?

¹³ Longi diayá: Yave osambulanga e nkubik’andi ova ntoto. Yindula dina diabwa muna mvu wa 1512 vitila tandu kia Kristu vava saba kiatelameswa vana Mongo a Sinai. (Luv. 40:17) Mose wafila lukutakanu luna lwatumbikilwa Arone ye wan’andi se anganga. E zula kia Isaele kiakutakana mu mona anganga batambika e bulu yantete se yimenga. (Lev. 9:1-5) O Yave aweyi kasongela vo watonda e nkubik’ampa a kinganga kina kisikidisa? Ekolo Mose yo Arone basambulanga nkangu, Yave watwika tiya tuka kuna zulu, twabomona yimenga yawonso vana ziku.—Tanga Levitiku 9:23, 24.

14. E kinganga kia Arone kina Yave katonda ekuma kinina o mfunu kwa yeto o unu?

¹⁴ Adieyi twasonga e tiya twatuka kuna zulu? Twasonga vo Yave watonda yo yikama kinganga kia Arone yo wan’andi. Vava Aneyisaele bamona e ziku vo Yave wayikama salu kia anganga, oyau mpe bakala ye kuma kia kubayikama una ufwene. Nga ediadi diamfunu dina kwa yeto? Elo! E kinganga muna Isaele kiakala se kini kia kinganga kisundidi o mfunu. Kristu wa Ngang’ambuta anene, ovuidi kintinu kia kinganga kia 144.000 ma wantu ana besala yandi entwadi kuna zulu.—Ayib. 4:14; 8:3-5; 10:1.

15-16. Nkia ziku kisonganga vo Yave oyikamanga “ntaudi akwikizi yo lulungalalu”?

¹⁵ Muna mvu wa 1919, Yesu watumbika buka kiakete kia mpangi z’akala akuswa se “ntaudi akwikizi yo lulungalalu.” O ntaudi ndioyo ovitanga ntu muna salu kia samuna e nsangu zambote yo vana “madia muna ntangwa ifwene” kwa alandi a Kristu. (Mat. 24:45) Nga tuna ye ziku kisonganga vo Nzambi otondanga ntaudi akwikizi yo lulungalalu?

¹⁶ Satana ye nz’andi bevanganga mawonso muna kakidila e salu kia ntaudi akwikizi. Muna ngindu za wantu, ke diadi lendakana ko kwa ntaudi ndioyo mu lungisa e kiyekwa kiandi. Kanele vo vita zole za nz’amvimba zabwa, lubangamu, mpasi za zingu mu nza yawonso yo kondwa kwa unsongi, ntaudi akwikizi yo lulungalalu okwamanananga vana madia ma mwanda kwa alandi a Kristu ova nza. Yindula ulolo wa nkanda misasilanga e Bibila mivaikiswanga mu ngovo o unu mu vioka 900 za ndinga! Ekiaki i ziku kisonganga vo Nzambi oyikamanga ntaudi ndioyo. E salu kia samuna e nsangu zambote i ziku kiankaka kia nsambu za Yave. Kieleka, e nsangu zambote zisamunuanga “mu nza yawonso.” (Mat. 24:14) Ka lukatikisu ko vo Yave kikilu ofilanga yo sambula nkubik’andi o unu.

17. Aweyi tulenda songela vo tuyikamanga e nkubika ina Yave kesadilanga?

¹⁷ Diambote twakiyuvula: ‘Nga ivutulanga matondo wau ngina mu nkubik’a Yave ova ntoto?’ Nze tiya twatuka kuna zulu muna lumbu ya Mose yo Arone, o unu mambu mayingi mesonganga e ziku vo Yave oyikamanga e nkubik’andi. Kieleka, kuma yayingi tuna yau mu vutulanga matondo. (1 Tes. 5:18, 19) Aweyi tulenda songela vo tuyikamanga e nkubika ina Yave kesadilanga? Muna sadilanga malongi mena mu nkanda mieto misasilanga e Bibila ye mana tulongokanga muna tukutakanu tweto twakete, muna tukutakanu twa zunga ye twa mvivu. Vana ntandu, tulenda wo vanga muna kuyivananga emvimba muna salu kia samuna e nsangu zambote.—1 Kor. 15:58.

18. Nkia mambu ofwete vanga tuka owau?

¹⁸ Tuvanga mawonso muna sadila malongi mamfunu tulongokele muna nkand’a Levitiku. Entete, tuvavanga e dienga dia Yave kimana katambulwila yimenga yeto. Diazole, tusadilanga Yave ye kani dia kumvutula matondo. Diatatu, muna kuma kia zola kweto muna Yave, tukwamanana kumvana eki kisundidi o wete. Diayá, ye nsi a ntim’eto wawonso tuyikama e nkubika kesambulanga o Yave. Avo tuvangidi mawonso mama, tusonga kwa Yave vo tuyangalelanga e lau diakala se Mbangi zandi.