“Nkento Ansongi”

1, 2. (a) Nkia salu kasalanga o Rutu? (b) Adieyi Rutu kabakula mu kuma kia Nsiku a Nzambi ye nkangu andi?

RUTU ofukamene vana ndambu a nkuta mia bale mina kawonzolola muna lumbu kiakina. Ekolo kuma kwabwitanga kuna yana ina lukufi ye Beteleme, avati a nsengo ayingi bayantika tomboka kuna vitu dia mbanza yakala vana mongo. Mianzi mia moko ma Rutu nanga lunza mialunzanga wau vo salu kiangolo kasala muna lumbu kiakina, tuka muna mene-mene. Kana una vo i wau, wakinu sala ekolo kabundanga nkuta mia bale muna mbindi akete mu vambula masa. Kansi lumbu kiandi kitomene vioka, lutila nkutu una kayindulanga.

² Nga zingu kia nkento ndioyu ansona kisinga soba? Nze una tumwene mun’elongi diviokele, Rutu watatidila Noemi wa ngudi andi a longo yo kunsia nsilu vo ke kunyambula ko, okitula Yave wa Nzambi a Noemi se Nzambi andi. Akento ansona awaya yau awole ku Moabe batuka yo kwenda kuna Beteleme. I bosi, Rutu wa mwisi Moabe wabakula vo Nsiku a Yave wasikidisa nkubika zambote mu kuma ki’asukami muna Isaele, kumosi y’anzenza. Owau, yandi kibeni wayantika mona vo akaka muna nkangu a Yave ana balemvokelanga yo longwa oma ma Nsiku, basonganga muna nkal’au yo walakazi wau vo nsiku mia Yave bazolanga. Ediadi diasimba kikilu o ntim’andi.

3, 4. (a) Aweyi Boaze kakasakesela Rutu? (b) Aweyi mbandu a Rutu ilenda kutusadisila mu lumbu yayi yampasi?

³ Mosi muna wantu awaya i Boaze, yakala dia nunu wakala vo mvwama, ona ovwidi e kiana kina Rutu kawonzolwelanga. Muna lumbu kiakina, wasia Rutu e sungididi yo kunsonga e nzol’a kise. Ka lukatikisu ko vo Rutu wayangalala kikilu vava kayindulanga e mvovo miandi miangemba ekolo kansanisinanga wau kasola tinina kunansi a mave ma Yave wa Nzambi aludi.—Tanga Rutu 2:11-14.

⁴ Kana una vo i wau, Rutu nanga watokananga mu kuma kia zingu kiandi. Wau vo nzenza ye nsukami kakala, wakondwa eyakala yo wana, nga olenda kuyilunga-lunga kumosi yo Noemi mu mvu milanda? Nga o wonzolola kwafwana kwandi? Nani okunlunga-lunga vava kenuna? Ke diambi ko mu tokanena mambu mama. O unu, ndonga betokananga mu kuma kia mpasi za zingu. Ekolo tubadika una lukwikilu lwa Rutu lwansadisila mu zizidila mpasi zazi, tumona mambu mayingi mana tulenda kuntanginina.

5, 6. (a) Adieyi diabwa muna lumbu kiantete Rutu kayenda wonzolwela muna kiana kia Boaze? (b) Aweyi Naomi kamona vava Rutu kalwaka?

⁵ Vava Rutu kafokola bunda bale yo kutika yo, wamona vo tezo kia efa mosi ya bale kawonzolola yovo 14 dia kilo. Nanga wakanga bale vana funda yo sia kio vana ntu, i bosi wavutuka kuna Beteleme muna masika.—Rutu 2:17.

⁶ Naomi wayangalala kikilu vava kamona mwan’andi a longo, nanga wasivika muna mona e funda kiampwena kia bale kayiza kiau. Rutu watwasa mpe madia masuva muna madia kavana o Boaze kw’asadi andi, i mau badia yau awole. Naomi wayuvula vo: “Amweyi owonzolwelele o unu? amweyi osâdidi? Wasambulwa ndiona uzikìni.” (Rutu 2:19) Naomi nkwa sungididi kakala. Wau vo Rutu madia mayingi kayiza mau, wabakula vo muntu wasia meso muna nkento ndioyu ansona yo kunsonga walakazi.

7, 8. (a) Nze una kabakula Naomi, o walakazi wa Boaze kwa nani watuka? Ekuma? (b) O Rutu nkia mpila yakaka kasongela zola kwakieleka kwa ngw’andi a longo?

⁷ Yau awole bayantika mokena, Rutu wazayisa Naomi o walakazi kasongwa kwa Boaze. Naomi wavova vo: “Ovewa nsambu kwa Yave ona kasukisi walakazi wandi ko kwa ndioyu wina una, yo mvumbi.” (Rutu 2:20) Wabadikila walakazi wa Boaze vo kwa Yave watuka, ona okasakesanga selo yandi mu kala akwa ntim’amvevo yo kubasia nsilu wa senda awana besonganga walakazi.a—Tanga Ngana 19:17.

⁸ Naomi wakasakesa Rutu vo katambulwila lusadisu lwa Boaze lwa kwamanana wonzolwela muna kiana kiandi, yo kala vana ndambu a ndumba zasadilanga muna nzo andi muna lembi vukumunwa kw’asadi. Rutu walemvokela elongi diadi. Wakwamanana ‘kala yo ngw’andi a longo.’ (Rutu 2:22, 23) Muna mvovo miami, tumwene diaka vo Rutu zola kwakieleka kakala kwau. E mbandu a Rutu ifwete kutufila mu kuyiyuvula kana vo tuyangalelanga yitu yeto, yikama azolw’eto yo kubasadisa muna ntangw’ampasi. Yave omonanga o zola tusonganga kwa yitu yeto.

 9. Adieyi tulenda longoka muna mbandu a Rutu yo Naomi mu kuma kia yitu yeto?

⁹ Nga Rutu yo Naomi esi kanda dimosi bakala? Akaka bevovanga vo ekanda diakieleka difwete kala yo yakala, nkento, wana, nkaka ye yitu yakaka. Kansi, e mbandu a Rutu yo Naomi ikutusungamesanga vo selo ya Yave balenda ziula ntima miau yo siamisa zola yo walakazi muna makanda mau, kana nkutu mana mena vo makete. Nga oyangalelanga ekanda diaku? Yesu wasungamesa alandi andi vo e nkutakani y’Akristu ilenda kituka se kanda kana nkutu kw’awana bakondelo e yitu.—Maku 10:29, 30.

10. Naomi nkia lusadisu kazola vana kwa Rutu?

¹⁰ Rutu wakwamanana wonzolwela muna kiana kia Boaze tuka muna nkutik’a bale muna ngonde ya Abidi yamuna nkutik’a masa muna ngonde ya Yuni. Ekolo tumingu twaviokanga, ka lukatikisu ko vo Naomi wayindulanga dina kalenda vanga mu kuma kia mwan’andi a longo. Vava kakala kuna Moabe, Naomi wabanzanga vo kalendi diaka sadisa Rutu ko mu solola yakala diakaka. (Rutu 1:11-13) Kansi, owau ngindu zandi zayantika soba. Wavovesa Rutu vo: “E mwan’ame, nga kivavil’e vundu ko, wakukolel’e?” (Rutu 3:1) Muna tandu kiakina, mase yau basolelanga wan’au akazi. Rutu wakituka se mwana kuna kwa Naomi. Wazolanga vo Rutu kasolola “e vundu,” i sia vo, lutaninu ye luvuvamu kalenda vwa muna kala ye yakala yo wana. Kansi, adieyi Naomi kadi vanga?

11, 12. (a) Nkia nkubika yasikidiswa muna Nsiku a Nzambi kavovela Naomi vava kayikila Boaze vo “nkûdi”? (b) Adieyi Rutu kavanga muna luludiku kavewa kwa ngudi andi a longo?

¹¹ Vava Rutu kavovela Boaze mu nkumbu antete, Naomi wavova: “O muntu, mu luvila lueto i kena, wa nkûdi eto.” (Rutu 2:20) Adieyi kazola vova? Muna Nsiku kavana o Nzambi kwa Isaele, mwakala ye nkubika mu kuma kia esi nzo ana bakalanga mu mpasi mu kuma kia usukami yovo lufwa. Avo nkento ofwidilu yakala lembi wuta wana, wakendalalanga kikilu kadi e nkumbu a nkaz’andi ye luvila lwandi lulenda vila emvimba. Kansi, Nsiku a Nzambi wayambulanga vo mpangi eyakala kasompana yo nkento ansona wasisa mpangi andi kimana bawuta wana muna lembi vidisa e nkumbu a nkaz’andi yo lunga-lunga evwa dia kanda.b—Nsi. 25:5-7.

¹² Naomi wavovesa Rutu dina kafwete vanga. Tulenda yindula e mpila kasivikila Rutu vava kawanga e mvovo mia ngudi andi a longo. O Nsiku wavewa kwa Isaele wampa wakala kwa Rutu. Vana ntandu, fu yayingi ya kisi nsi yanzenza yakala kwa yandi. Kansi, wau vo watoma zitisanga Naomi, wasia sungididi muna mawonso kamvovesanga. Dina Naomi kavovesa Rutu kafwete vanga dilenda badikilwa vo diansoni yovo dia luvezo. Kana una vo i wau, Rutu walemvokela luludiku lwalu. Kuna lembama kwawonso, wavova vo: “Mawonso ovovele, mau mvanga.”—Rutu 3:5.

13. Adieyi tulenda longoka muna mbandu a Rutu mu kuma kia lemvokela luludiku lw’ambuta? (Tala mpe muna Yobi 12:12)

¹³ Ezak’e ntangwa diampasi dikalanga kw’aleke mu lemvokela luludiku bevewanga kw’ambuta, ana basundidi e ngangu. Diasazu mu vova vo ambuta ke betoma bakulanga ko e mpasi benwananga zau aleke. E mbandu a Rutu ya lulembamu ikutusonganga vo o wila luludiku lwangangu tuvewanga kw’ambuta ana bekutuzolanga yo tokanena wete dieto dilenda kututwasila nluta miayingi. (Tanga Nkunga 71:17, 18.) Kansi, nkia luludiku kavewa kwa Naomi? Nga Rutu nluta kabaka muna lemvokela luludiku lwalu?

14. Ebundilu nki? Aweyi babundilanga mbongo?

¹⁴ Muna masika, Rutu wayenda kun’ebundilu, i sia vo, muna makanga kuna avati a nsengo banatanga e mbongo kimana yabundwa yo vevwa. Nkumbu miayingi, basolanga e fulu yakundalala yovo va mbat’a mongo, wau vo muna fulu yayi e tembwa ngolo kiakalanga muna masika. Muna vambula nginga ye vevele ye titi, asadi basadilanga nsoma miampwena muna veva masa kimana e titi yavevomoka yo sotola e nginga vana ntoto.

15, 16. (a) Yika dina diabwa kun’ebundilu vava Boaze kafokola salu kuna masika. (b) Aweyi Boaze kabakulwila vo Rutu walavalala vana ndambu a tambi yandi?

¹⁵ Rutu watalanga kuna ndekwa zawonso ekolo e salu kiafokokanga muna masika. Boaze wavitang’o ntu muna salu kia veva masa, oma mawokelanga kikilu. Vava kafokola dia, wayenda leka vana nkut’a bale. Muna tandu kiakina o wantu i wau bavanganga, nanga muna yingila mbongo kimana yalembi natwa kwa mivi. Rutu wamona Boaze vava kayenda leka. Owau, e ntangwa ifwene ya vanga dina kavoveswa kwa Naomi.

¹⁶ Rutu wayantika finama, o ntim’andi mu dikumuka wina. Wamona vo Boaze ku wosola kia tulu kakala. Nze una kavoveswa kwa Naomi, Rutu wayenda vana malu mandi, wafukula mo yo lavalala vana ndambu. I bosi, wavingila. Ekolo ntangwa yaviokanga, Rutu nanga wamona vo e ntangwa zingila yazingilanga. Kuna dingidingi, Boaze wayantika nikuka. Muna kuma kia kiozi, wavumbuka kimana kafuka malu. Vana vau wabakula vo muntu wakala vana ndambu. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “Kinga, nkento olavalele kuna tambi yandi.”—Rutu 3:8.

17. Nkia mambu mole bevilakananga awana bevovanga vo Rutu ngindu za tá zumba kakala zau?

¹⁷ Boaze wayuvula vo: “U nani ongeye?” Nanga kuna wonga, Rutu wavutula vo: “Mono Rutu kwame, wa ntaudi aku, i diau yalumwin’eve omu ntaudi aku; kadi u nkûdi.” (Rutu 3:9) Mu lumbu yeto, wantu ayingi bevovanga vo evangu ye mvovo mia Rutu misonganga vo ngindu za tá zumba kakala zau. Kansi, mambu mole bevilakananga. Diantete, dina kavanga o Rutu ngwizani diakala ye fu ya kisi nsi muna tandu kiakina, ina ke izayakene diaka ko kwa yeto. Muna kuma kiaki, ke diansongi ko dia tezanesa evangu diandi ye mavangu mayiva mevangamanga mu lumbu yeto. Diazole, e mvovo mia Boaze misonganga vo wabadikila evangu dia Rutu vo diambote ye diafwana sanisinwa.

18. Adieyi Boaze kavova muna vuvika ntim’a Rutu? Nkia nkumbu miole mina Rutu kasonga e ngemba kayika o Boaze?

¹⁸ Ka lukatikisu ko vo e mvovo miangemba mia Boaze miavuvika kikilu o ntim’a Rutu. Wavova vo: “Wasambulwa kwa Yave, e mwan’ame: oku mbaninu walutidi songela ngemba ke mu lubantiku ko, wau kwalende matoko ko, yovo nsukami yovo mvwama.” (Rutu 3:10) E mvovo “lubantiku” uyikanga e ntangwa ina Rutu kasonga zola muna Naomi vava kayenda yandi entwadi kuna Isaele yo kunlunga-lunga. E mvovo “mbaninu” uyikanga dina kavangidi mu nkumbu wau. Boaze wabakula vo diasazu kwa ndumba nze Rutu mu vava yakala vana vena matoko, kiakala mvwama yovo nsukami. Kansi, Rutu wazola vanga edi diambote ke kwa Naomi kaka ko, kansi ye kwa nkaz’a Naomi mpe ona wafwa, kimana e nkumbu a mvumbi yalembi vila muna nsi. Ke diampasi ko mu bakula e kuma Boaze kasivikila nzol’amvevo yasonga ndumba ndioyu.

19, 20. (a) Ekuma Boaze kasompela Rutu vana vau ko? (b) Aweyi Boaze kasongela walakazi kwa Rutu yo lembi yivisa nkumbu andi?

¹⁹ Boaze wakudikila vo: “Owau e mwan’ame, kumoni wonga ko; ikuvanga mawonso ovovele: kadi evitu diawonso dia nkangu ame dizeye wo vo, u nkento ansongi.” (Rutu 3:11) Kiese kiayingi kakala kiau mun’elau dia sompa Rutu, nanga kasivika ko vava kavoveswa vo kakala nkûdi andi. Kansi, Boaze nkwa unsongi kakala, kazola vangila mambu mun’owu wa luzolo lwandi ko. Wavovesa Rutu vo vena yo nkûdi akaka ona wakala vo mwisi kanda dia nkaz’a Naomi. Entete, Boaze kafwete kwenda mokena yo yakala diadi muna kumvana elau dia kituka se nkaz’a Rutu.

²⁰ Boaze wavovesa Rutu vo kaleka yo vingila yamu mene-mene, i bosi olenda vutuka kuna nzo lembi zayakana kwa wantu. Kazola yivisa nkumbu a Rutu ko ngatu ya yandi kibeni, kadi wantu balenda yindula vo zumba batá. Rutu walavalala diaka vana ndambu a tambi ya Boaze, owau nanga ntim’andi uvuvamene vava kawilu e mvutu zambote muna ndomba zandi. Ekolo kuma ke kwatomene kiá ko, Rutu wasikama. Boaze wazadisa nlele andi ye bale yo kunsindika kuna Beteleme.—Tanga Rutu 3:13-15.

21. Adieyi diasadisa Rutu mu zayakana vo “nkento ansongi”? Aweyi tulenda tanginina mbandu andi?

²¹ Rutu wayangalala kikilu vava Boaze kamvovesa vo ozayakene kwa wantu awonso vo “nkento ansongi.” Ka lukatikisu ko vo etima kakala diau dia zaya Yave yo kunsadila diau diantwasila nkumbu ambote yayi. Wasonga mpe zola yo walakazi kwa Naomi yo nkangu andi muna ngolo kavanga za kulukiana ye fu ya kisi nsi ina kazaya ko. Avo tutanginina mbandu a Rutu, tusia ngolo za zitisanga akaka kumosi ye fu yau ya kisi nsi. Muna mpila yayi, yeto mpe tukala ye nkumbu ambote.

22, 23. (a) Ayeyi i nsas’a lukau luna Boaze kavana kwa Rutu? (Tala mvovo mina vana yanda.) (b) O Naomi adieyi kavovesa kwa Rutu mu vanga?

²² Vava Rutu kalwaka kuna nzo, Naomi wanyuvula vo: “U nani ongeye?” Nanga wanyuvula kiuvu kiaki mu kuma kia tombe. Kansi, Naomi wazola mpe zaya kana vo Rutu wakinu kaka muna kimpumpa kiandi yovo se vuvu kia sompwa kakala kiau. Vana vau Rutu wazayisa ngudi andi a longo mawonso bamokena yo Boaze. Wansonga mpe lukau lwa bale luna Boaze kamvovesa vo kavana kwa Naomi.c—Rutu 3:16, 17.

²³ Kuna ngangu zawonso, Naomi wavovesa Rutu vo kavwanda kuna nzo vana fulu kia kwenda wonzolola kuna kiana. Wavovesa Rutu ye ziku kiawonso vo: “O muntu ke vunda ko o unu yavana kemanisa diambu.”—Rutu 3:18.

24, 25. (a) Aweyi Boaze kasongela vo nkwa unsongi kakala? (b) Aweyi Rutu kasambulwilwa?

²⁴ Dina Naomi kavova dialudi kikilu. Boaze wayenda kun’evitu dia mbanza, kuna mbuta za mbanza bakutakenanga yo vingila yavana muntu ndiona kalwaka. Vana meso ma mbangi, Boaze wamvana elau dia kûla Rutu muna kunsompa. Kansi, o muntu ndioyu katambulwila ko, edi kavova vo olenda vondesela efwa diandi avo ovangidi wo. I bosi, vana meso ma mbangi bakala van’evitu dia mbanza, Boaze wavova vo yandi okala se nkûdi yo sumba yawonso ivwilu kwa Elimeleke wa nkaz’a Naomi yo sompa Rutu wa nkento ansona wasisa Makelone wa mwan’a Elimeleke. Boaze wakudikila vo muna mpila yayi ‘ovumbula nkumbu a mvumbi mun’efwa diandi.’ (Rutu 4:1-10) Kieleka, Boaze nkwa unsongi kikilu, ke nkw’eloko ko.

²⁵ Boaze wasompa Rutu. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “O Yave umvene luyimitu, owutidi mwan’eyakala.” Akento a Beteleme basambula Naomi yo sanisina Rutu wau vo wete wandi uviokele owu wa wana kadi wuta o Naomi. Kuna kwalanda, lusansu lusonganga vo o mwan’a Rutu wakituka se nkulu a Davidi wa Ntinu. (Rutu 4:11-22) O Davidi wakituka se nkulu a Yesu Kristu.—Mat. 1:1.d

26. E mbandu a Rutu yo Naomi adieyi ikutusungamesanga?

²⁶ Rutu wasambulwa kikilu, kumosi mpe yo Naomi ona wasansa mwana ndioyu vika sia vo mwan’andi. E zingu ki’akento awole awaya kikutusungamesanga vo Yave wa Nzambi omonang’e ngolo bevanganga awana besalanga yo lulembamu lwawonso muna lunga-lunga esi nzo zau yo kunsadila ye kwikizi kiawonso kumosi yo nkangu andi kasola. Elo, Yave osambulanga akwa kwikizi nze Boaze, Naomi yo Rutu.