‘Nutelama, Nwamona Mpuluz’a Yave’
“O Yave wina yame, kimona wonga ko: o muntu aweyi kekumpangila?”—NKUNGA 118:6.
1. Nkia mpasi zisinga lwakila o wantu?
O WANTU mpasi zisinga kubalwakila zina ke zakedi ko tuka kiasemenwa e nza. Vava kayika oma mebwa mu lumbu yeto, Yesu walukisa alongoki andi vo: ‘Mukala mpasi zayingi zina vo ke zakala ko, tuka kuna lubantiku lua nza yamu wau, ngatu kala nkutu. E lumbu yayina, kala vo ilembi kufikwa, nga ke vavuluka nkutu muntu ko: kansi muna diambu di’adimbuki, e lumbu yayina ikufikwa.’—Matai 24:21, 22.
2. Aki nani besimbininanga e mpasi zayingi?
2 Kana una vo ke balendi moneka ko kwa wantu, ambasi besimbininanga e mpasi zayingi. Muna mona-meso kasongwa kwa Yesu, Yoane wa ntumwa wasongwa e kuma ambasi besimbininanga e kolo kiaki kia mpasi zayingi. Tala edi kavova: “Mbwene mbasi yà zitelamene muna konko yà ya nza, zisimbinini e tembwa yau ayà ya nza . . . Mbwene mpe mbasi akaka itombokele kuna kudungumukinanga ntangwa, ina ye dimbu kia Nzambi amoyo: okazidi muna nding’angolo kwa mbasi zau eyà . . . oku vo: Ke nuvangi eseke diambu ko, ovo kalunga, ngatu nti, yavana tusia ntaudi za Nzambi eto e dimbu vana tuse twau.”—Lusengomono 7:1-3.
3. Nkia diambu diantete disinga bwa vava kilwak’e mpasi zayingi?
3 E salu kia sia e dimbu kiansuka kwa “ntaudi za Nzambi” zakuswa muna mwanda kilweke ku mfoko. Ke kolo ko, e mbasi zau eyá bekutula e tembwa kia lufwasu. Nkia diambu diantete disinga bwa vava bekutulula e tembwa? O mbasi wavana e mvutu za kiuvu kiaki oku vo: “I ntubw’angolo yiyi itubwa Babele, e mbanz’anene, ke imoneka diaka ko.” (Lusengomono 18:21) Ekwe kiese kikala kun’ezulu vava kifwaswa e nsambila zawonso za luvunu ova nza!—Lusengomono 19:1, 2.
4. Nkia mambu mevangama kuna sentu?
4 E zula yawonso ya nza ilungana mu nwanisa nkangu a Yave. E zula yayi nga belenda sukisa Akristu akwikizi? Kuna kwa wantu, dilenda moneka vo belenda. Kansi, makesa m’ezulu kuna nsi a wisa kia Kristu Yesu befwasa e zula yayi. (Lusengomono 19:19-21) I bosi, Nkadi Ampemba ye mbasi zandi betubwa muna mbilu. Ke belenda diaka tungianisa wantu ko, kadi mu pelezo besiwa mun’ezunda dia mvu. Ekwe luvevoko lukala ye ndong’ayingi y’awana bevuluka!—Lusengomono 7:9, 10, 14; 20:1-3.
5. Nkia kiese kivingilanga awana bena ye kwikizi muna Yave?
5 Ke kolo ko, tumona vava mambu mama mesivi mevangama. Mawonso mama mevangama mu tundidika kimfumu kia Yave. Yindula edi: Avo tusikila ye kwikizi muna Yave yo yikama kimfumu kiandi, tukala y’elau dia velelesa nkumbu a Yave yo lungisa ekani diandi. Ekwe kiese tukala kiau!
6. Muna kuma kia mana mebwa kuna sentu, nkia mambu tufimpa?
6 Nga twakubama tukala vava kibwa mambu mama? Nga tukala ye vuvu muna nkum’a Yave wa kutuvuluza? Nga tuna ye ziku vo okutusadisa mu mpila isundidi o wete vava e ntangwa ifwana? Muna vana mvutu za yuvu yayi, tusungamena dina kavova Paulu wa ntumwa kwa mpangi zandi z’Akristu kuna Roma vo: “Konso mana mateka sonekwa, masonekenwa muna longwa kweto, muna luzindalalu, yo muna fiauzi wa sono; twakala ye vuvu.” (Roma 15:4) Emaka mambu masonama muna longwa kweto, oma mekutuvananga lufiaulwisu ye vuvu i mana mavangama vava Yave kakûla Aneyisaele vana moko m’Angipito. O toma fimpa mana mabwa vava Yave kateta nzila mu vuluza wan’a Isaele, mafwete kutukumika ekolo tuvingilanga mpasi zayingi ezi zifinamanga.
Yave Wavuluza Nkangu Andi
7. Nkia diambu diabwa muna Engipito muna mvu a 1513 vitila Kristu?
7 Muna mvu a 1513 vitila Kristu, Yave watwasa vuku vwa kw’Angipito. Muna vuku kievwa, Faro kuna makasi mawonso wavovesa Mose vo: “Unkatukila, watoma kutala kwaku, kumoni diaka ndose ame ko; kadi muna lumbu kin’omona ndose ame fwa ofwa.” Mose wavutula vo: “Otomene vova kiambote; kimona diaka ndose aku ko.”—Luvaiku 10:28, 29.
8. Nkia luludiku lwavewa kwa Aneyisaele muna vuluka? Nkia nluta diatwasa?
8 I bosi, Yave wavovesa Mose vo vuku kiansuka kefila kwa Faro ye esi Engipito awonso. Kina kia 14 kia ngonde ya Abibi (Nisani), o wan’antete awonso a esi Engipito ye bulu fwa befwa. Kansi wan’a Isaele bevuluzwa muna landa luludiku bevewa kwa Nzambi muna Mose. Bafwete sia menga ma meme vana tungwa yau yole ya mielo miau yo vana nkambikw’antandu ya nzo zau yo kala muna kati kwa nzo. Adieyi diabwa muna fuku wauna? Mose wavova vo: “Oku dingidingi o Yave owende wan’antete awonso a Engipito.” Vana vau Faro wabokelesa Mose yo Arone yo kubavovesa vo: “Nutelama, nukatuka muna nkangu ame, . . . nwenda kweno, nwasadila Yave, una nwavova.” I mpaika bavaika Aneyisaele, tezo kia mazunda tatu muna yau kumosi ye “ndong’ansangalakiani,” ana bakala vo ke wan’a Isaele ko.—Luvaiku 12:1-7, 29, 31, 37, 38.
9. O Yave mu nkia nzila kasindikila Isaele muna Engipito? Ekuma?
9 Vakala ye nzila ya lukufi balenda kwendela Aneyisaele, eyi ya Mbu a Mediterrâneo yo viokela kuna nsi ya Afelesetia. Kansi, mbeni zakala muna zula yayi. Muna kuma kiaki, nanga muna vengesa nkangu balembi nwana vita, Yave wabafila mu nzil’a makanga ma Mbu Ambwaki. Kana una vo ndonga bakala muna nkangalu, ke vakala mavwanga ko. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “O wan’a Isaele batombokele ye nwaninwa tuka muna Engipito.”—Luvaiku 13:17, 18.
“Nwamona Mpuluz’a Yave”
10. Ekuma Nzambi kavovesela wan’a Isaele vo badingama vana Pi-aki-rote?
10 Ekolo bayendanga, diambu diasivi diabwa. Yave wavovesa Mose: “Vovesa wan’a Isaele vo baviluka, bakuma vana Pi-aki-rote, vana kati kwa Mingedole yo mbu, vana ntalani ye Bale-sefone.” Vava bavanga dina bavoveswa, e ndonga yayi yalwaka vana fulu kiakala e miongo yoku-yoku ye Mbu Ambwaki kuna ntwala. Ke bakala y’owu wa tinina ko. Kansi, o Yave wazaya dina kevanga. Wavovesa Mose vo: “Nsiamisa ntim’a Faro, okubalakama; ozevo ikuzitisila muna Faro yo muna makesa mandi mawonso; Angipito bezaya wo vo i Yave kwame.”—Luvaiku 14:1-4.
11. (a) O Faro adieyi kavanga ye aweyi bamona Aneyisaele? (b) O Mose adieyi kavovesa Aneyisaele ana bayidima?
11 Faro wamona vo diambi kavanga muna yambula Aneyisaele bavaika muna Engipito. Muna kuma kiaki, wabalanda ye 600 za makalu ma vita. Vava Aneyisaele bamona makesa ma Faro mafinamanga, bamwene wonga yo vovesa Mose vo: “Wau vo ke mwakala ziami ko muna Engipito, i watunatumwina twafwila mu makang’e?” Wau vo wakala ye vuvu muna mpuluz’a Yave, Mose wabavutula vo: “Ke numoni wonga ko, nutelam’o nzozo, nwamona mpuluz’a Yave, eyi kekunuvuluz’o unu. . . . O Yave okununwanina, vo i yeno nukala pi-i.”—Luvaiku 14:5-14.
12. O Yave aweyi kavuluzila nkangu andi?
12 Muna song’e ziku kia mvovo mia Mose vo Yave onwanina Aneyisaele, vana vau e vu ki’ezulu kiayiza kubatanina. E mbasi a Yave wasia elunzi di’etuti muna fila Aneyisaele. Ekolo etuti diadi diafukanga Angipito ye tombe, diavananga ntemo kw’Aneyisaele. (Luvaiku 13:21, 22; 14:19, 20) Muna lemvokela nkanikinu a Nzambi, Mose walambula koko kwandi kuna mbu. Lusansu lusonganga vo: “O Yave ovutulwisidi o mbu muna tembwa kiangolo kia este o fuku mvimba . . . O wan’a Isaele bakotele muna mbu vana ntoto ayuma. O maza makedi kwa yau se yaka kuna koko kwalunene yo kuna lumonso.” Angipito balakama kubalanda, kansi o Yave wakala kun’esambu dia nkangu andi. Wakotesa mvwanga muna vu kia Angipito yo vovesa Mose vo: “Lambul’o koko kuna mbu, o maza mavutuka diaka muna Angipito, muna makalu mau yo mun’akwa mvalu.” E vu kiawonso kia Faro kiafuka, ke mosi ko wasala moyo.—Luvaiku 14:21-28; Nkunga 136:15.
Dina Tulenda Longoka Muna Mpila Yavuluzilwa Isaele
13. Adieyi bavanga wan’a Isaele vava bavuluzwa?
13 E mpuluzw’esivi yayi aweyi yavanga kw’awana bavuluzwa? Vana vau, o Mose yo wan’a Isaele bayantika yimbila nkunga muna kembelela Yave. Bayimbila vo: “Se nyimbidila Yave, kadi sunda kasundidi. . . . O Yave oyala yakwele mvu.” (Luvaiku 15:1, 18) Elo, e diambu diantete bavanga i kembelela Nzambi. Muna lumbu kiakina, e kimfumu kia Yave kiatundidikwa.
14. (a) Adieyi tulenda longoka mu kuma kia Yave muna mambu mabwila Isaele? (b) Akieyi i sono kia mvu a 2008?
14 Lusansu lwalu nki’elongi, lufiaulwisu ye vuvu lutuvene? Lusansu lwalu lukutusonganga vo Yave olenda tanina nkangu andi mu konso mpasi balenda kala zau. Olenda teta nzila muna konso mpasi zilenda kubalwakila. O Mbu Ambwaki ke wakala nkaku ko kwa Isaele vava Yave katwika tembwa kiangolo kia este. Yave wavutula e maza ma Mbu Ambwaki yo fuka Faro ye makesa mandi. Vava tubadikanga lusansu lwalu, tulenda vova nze una wavova ntozi a nkunga vo: “O Yave wina yame, kimona wonga ko: o muntu aweyi kekumpangila?” (Nkunga 118:6) Tulenda mpe fiaulwiswa kwa mvovo mia Paulu mina muna Roma 8:31: “Ovo o Nzambi wina yeto, nani okutusi’e kitantu?” Ekwe vuvu mikutuvananga e mvovo miami miavumunwinwa! Mikutukatulanga wonga yo lukatikisu tulenda kala lwau yo kutuvana vuvu kiasikila. Muna kuma kiaki, e sono kia mvu a 2008 kiafwana kikilu. E sono kiaki kivovanga vo: ‘Nutelama, nwamona mpuluz’a Yave.’—Luvaiku 14:13.
15. O lemvoka ekuma kwakadila mfunu vava Aneyisaele bavaika muna Engipito? Ekuma kwinina mfunu o unu?
15 Adieyi diaka tulenda longoka mu mpaik’a Isaele muna Engipito? Tulongokele vo tufwete lemvokelanga Yave muna mawonso kekutuvovesanga vo twavanga. Aneyisaele balemvoka mu vanga mawonso mavavwa muna lumbu kia Nduta. Balemvokela nkanikinu walembi vaika ku mbazi muna fuku wa lumbu kia 14 kia Nisani. Vava bavaika muna Engipito, ‘batomboka ye nwaninwa.’ (Luvaiku 13:18) O unu, diamfunu twalemvokelanga luludiku tuvewanga kwa “ntaudi akwikizi yo lulungalalu.” (Matai 24:45) Tufwete wanga e diambu dia Nzambi divovang’oku nim’eto vo: “Eyayi i nzila, nudiatila mo; ovo nubelok’oko kwa lunene, yovo oko kwa lumonso.” (Yesaya 30:21) Vava e mpasi zayingi zifinama, nanga vekala ye tuludiku tusinga vewa. Muna sikila mu lumbu yayina yampasi, divava vo twadiatila kumosi ye selo yakwikizi ya Yave.
16. Adieyi tulenda longoka mu mpila ina Nzambi kasobela mambu muna kûla Aneyisaele?
16 Sungamena vo Yave wavengomona Aneyisaele muna vonza, vava balwaka vana fulu kiakala vo ku ndambu miongo kuna ntwala Mbu Ambwaki. Diamoneka vo e nzila bayendela ke yambote ko. Kansi o Yave nkwa ngolo, mawonso mavangama muna nkembo andi yo luvuluzu lwa nkangu andi. O unu, dilenda kala vo ke tutoma bakulanga ko ezaka nzengo zibakwanga muna nkutakani. Kansi, tufwete bund’e vuvu muna luludiku kekutuvananga o Yave muna ntaudi andi akwikizi. Ezak’e ntangwa, dilenda moneka vo atantu eto sunda besunda. Muna kuma kia lembi lunga kweto, ke tubakulanga mawonso ko. Kansi o Yave muna ntangw’andi, olenda soba e mambu nze una kavanga mu kuma kia wan’a Isaele.—Ngana 3:5.
Bund’e Vuvu Muna Yave
17. Ekuma tufwete bundil’e vuvu muna luludiku lwa Nzambi?
17 Nga olenda yindula e vuvu bakala kiau Aneyisaele vava basungamenanga una elunzi di’etuti diabafilanga muna mwini, dina dia tiya muna fuku? Ediadi diasonga e ziku vo “mbasi a Nzambi” wabafilanga muna nkangalu au. (Luvaiku 13:21, 22; 14:19) O unu, tulenda kala ye vuvu vo Yave una yo nkangu andi muna kubafila, kubatanina yo kubakûla. Tufwete sungamenanga o nsilu owu: “[Yave] keyambula minkwikizi miandi ko. Yakwele mvu belungwa-lungwa.” (Nkunga 37:28) Ka tufwete vilakana ko evu kiangolo ki’ambasi ezi zisadisanga e nkangu a Nzambi o unu. Muna lusadisu lwau, tulenda ‘telama yo mona mpuluz’a Yave.’—Luvaiku 14:13.
18. Ekuma tufwete ‘vwatila nwaninwa yawonso ya Nzambi’?
18 Adieyi dikutusadisa mu kala ‘twatelama’ muna nzil’a ludi? Muna vwatanga e nwaninwa ya mwanda kayika o Paulu muna nkanda kasoneka kwa esi Efeso. Paulu wa ntumwa olukisanga vo ‘twavwata nwaninwa yawonso ya Nzambi.’ Nga tuvwatanga e nwaninwa yawonso ya mwanda? Muna mvu ukwiza, diambote konso muntu mu yeto kayifimpa mu zaya kana vo ovwatanga e nwaninwa yayi yawonso una ufwene. O mbeni eto, Satana wa Nkadi Ampemba, ozeye lutovoko lweto, ovavanga kutubaka mun’esokolo yovo kutunwanisa. Vu ya umwanda ya bi ‘tunwananga’ yau. Kansi, muna ngolo za Yave, tulenda kweto sunda.—Efeso 6:11-18; Ngana 27:11.
19. Avo tuzindalala, adieyi tulenda vanga?
19 Yesu wavovesa alongoki andi vo: “Muna luzindalalu lueno i nubakila mioyo mieno.” (Luka 21:19) Yambula twakala amosi mun’awana bezizidila e mpasi ye kwikizi kiawonso yo sambulwa kwa Nzambi kimana ‘twatelama yo mona mpuluz’a Yave.’
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 22]
E sono kia mvu a 2008 i kiaki: ‘Nutelama, nwamona mpuluz’a Yave.’—Luvaiku 14:13.
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 19]
“Konso mana mateka sonekwa, masonekenwa muna longwa kweto”
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 20]
Lulendo lwa Faro lwatwasa mfwilu muna Engipito
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 21]
Isaele yavuluka vava bavanga dina batumwa kwa Yave
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 22]
Nkia Mvutu Ovana?
• Nkia mambu mesinga vangama kuna sentu?
• O Yave aweyi kasongela o nkum’andi wa vuluza muna mvu a 1513 vitila Kristu?
• Adieyi okwamanana vanga kuna sentu?