Kangalela Muna Ntemo Unungunukanga
‘E ngyend’a nsongi ina nze ntemo ankezimi, ukezimang’aka yavana kutoma kia.’—NGANA 4:18.
1, 2. E ndungunuka ntemo a mwanda utukanga kwa Yave aweyi ivanganga kwa nkangu andi?
NANI olenda toma songa o mfunu a ntemo muna tombe kia fuku avo ke Yave wa Nzambi ko, wa nto a ntemo? (Nkunga 36:9) ‘Vava kukiang’o kuma yakuna nsuka za nza’ u kavovele Nzambi ‘o ntoto ukitukanga nze tuma kunsi a dimbu; yawonso imonekena nga mvwatu.’ (Yobi 38:12-14) O ntemo a ntangwa ekolo uwokelanga, e mpw’a ntoto mpe itoma monekanga nze una tuma tuampa tusobelanga vava tuyokwanga va tiya.
2 O Yave mpe yandi i nto a ntemo a mwanda. (Nkunga 43:3) Ekolo nza ina mu tombe, Nzambi aludi otemesanga ntemo kwa nkangu andi. Nkia nluta ditwasanga? Nkand’a Nzambi uvovanga vo: ‘E ngyend’a nsongi ina nze ntemo ankezimi, ukezimang’aka yavana kutoma kia.’ (Ngana 4:18) O ntemo a Yave ukezimanga yo minika e ngyenda za nkangu andi, yo velelesa e nkubik’andi yo kiesesa ntemo muna malongi ye fu yau.
Ntemo a Mwanda Uvelelesanga Nkubik’a Nzambi
3. Nkia nsilu una muna Yesaya 60:17?
3 Muna Yesaya wa ngunza Yave wasakula vo: “Muna nsongo ntwasa wolo, muna tadi ntwasa palata, muna nti, nsongo, muna matadi, tadi; nsia luvuvamu se nkengi miaku, unsongi se abangiki aku.” (Yesaya 60:17) O vingisa wolo vana fulu kia nsongo, palata vana fulu kia tadi, nsongo vana fulu kia nti disonganga e ndungunuka ikala muna nkutakani. Kana una vo “mu lumbu yambaninu” tuzingilanga, lunungunuku lwayingi luna muna nkutakani a Mbangi za Yave.—Matai 24:3; 2 Timoteo 3:1.
4. Nkia diambu diasikidiswa muna mvu a 1919? Nkia nluta diatwasa?
4 Muna lubantiku lwa lumbu yambaninu, e nkutakani za Alongoki a Nkand’a Nzambi nze una bayikilwanga Mbangi za Yave, nkangu wasolanga akuluntu ye selo. Kansi, akuluntu akaka ke bakalanga y’etima dia samuna nsangu zambote ko. Akaka nkutu ke bakondwanga kaka luzolo lwa sila umbangi ko, kansi bayoyesanga mpe ana bavanganga wo. Ikuma vo, muna mvu a 1919, diasikidiswa vo konso nkutakani ifwete kala ye mpangi osalanga se mfidi a salu. Ke nkangu a nkutakani ko wasolanga o mfidi a salu, kansi wasolwanga tuka kun’evula dia nkangu a Nzambi. O mfidi a salu, wavewa kiyekwa kia kubikang’e salu kia umbangi ye zunga bafwete sila umbangi yo kasakesa ampangi mu kalanga muna salu kiokio. Muna mvu mialanda, e salu kia samun’e nsangu zambote kiatoma salwa kikilu.
5. Adieyi diakieseswa muna mvu a 1922 ye 1927?
5 Awonso muna nkutakani bakumikwa kwa mvovo mia lukasakeso miavoveswa Alongoki a Nkand’a Nzambi muna lukutakanu lwa mvivu kuna Cedar Point, Ohio kuna América, muna mvu a 1922 vo: “Nusamuna, nusamuna, nusamuna Ntinu ye Kintinu kiandi.” Muna mvu a 1927 batoma sikidisa e salu kia umbangi. E lumbu kia Lumingu kiavaulwa se lumbu kia samuna e nsangu zambote mu nzo ye nzo. Ekuma lumbu kiaki? Kadi kia Lumingu i lumbu kina ulolo wa wantu ke besalanga ko. Ambangi za Yave diau adimosi bevanganga o unu, besianga e ngolo za kingula wantu muna ntangwa ina balenda wanuka muna zinzo zau, kina kia lumingu yovo mu ola za fuku.
6. Nkia nzengo zabakwa muna mvu a 1931? Nkia nluta diatwasa muna salu kia umbangi?
6 Ampangi bakumikwa mu wokesa salu kia umbangi vava babaka e nzengo e nkumbu antete muna lukutakanu lwa mvivu, kina kia Lumingu kia 26 kia ngonde a Yuli 1931 kuna Columbus Ohio, América, i bosi diavangama muna nza yawonso. E nzengo babaka i zazi: “Oyeto tu selo ya Yave wa Nzambi, twavewa kiyekwa kia sala e salu muna nkumbu andi, yo sila Yesu Kristu umbangi yo zayisa kwa wantu vo Yave i Nzambi aludi, Yandi i Mpungu; muna diadi tuzolele yikilwa muna nkumbu yatuka muna nua a Mfumu Nzambi eto ye tuzolele vo twazayakana yo yikilwa vo Mbangi za Yave.” (Yesaya 43:10) E nkumbu yayi yampa, yasonga e salu bafwete sia va fulu kiantete awonso beyikilwanga e nkumbu yayi. Elo, o Yave salu kavana kwa selo yandi yawonso mu sala. E nzengo zazi zatoma tondwa kikilu.
7. Adieyi diasingikwa muna mvu a 1932, ekuma?
7 Akuluntu ayingi bayivana mu salu kia samun’e nsangu zambote. Kansi, muna zunga yakaka, akuluntu ana basolwa kw’ampangi, ke bayangalela ngindu zazi ko, vo konso muntu muna nkutakani kafwete samunang’e nsangu zambote. Ozevo, mayingi mavav’o singikwa ku ntwala. Muna mvu a 1932, e nkutakani zatambula luludiku mun’Eyingidilu, mu yambula fu kia sia vo ampangi muna nkutakani basolanga akuluntu ye selo ya salu. E nkutakani zawonso bafwete sola buka kia selo ya salu vana vena ampangi bazikuka muna mwanda, awana bekuyivananga muna salu kia samuna nsangu zambote. Awana bayivananga emvimba mu salu kia umbangi yau bavewanga e kiyekwa muna nkutakani. Ediadi dianungununa e salu kia umbangi.
E Ndungunuk’a Ntemo Yasoba Diaka Mambu Makaka
8. Nkia diambu diasoba muna mvu a 1938?
8 O ntemo ‘wakezimang’aka.’ Muna mvu a 1938, e fu kia sola akuluntu kiafokoka. Awonso bevewanga kiyekwa muna nkutakani bayantika solwa mun’owu wa nkanikinu mia Nkand’a Nzambi, muna luludiku lwa “ntaudi akwikizi yo lulungalalu.” (Matai 24:45-47) Nkutakani zawonso za Mbangi za Yave zatambula luludiku lualu, e salu kia umbangi kiatwasa nluta miayingi.
9. Adieyi diasoba muna mvu a 1972? Nkia diambu diatomesa?
9 Kina kia 1 kia Oktoba 1972, diambu diakaka diasoba muna mpila ya fidila e nkutakani. Vasikidiswa vo e nkutakani za Mbangi za Yave muna nza yawonso zifwete filwa kwa buka ki’akuluntu, ke kwa nkuluntu mosi kaka ko. E nkubika yayi yampa yakasakesa mpangi zazikuka mu kuyifwanisa mu kala ye kiyekwa muna nkutakani. (1 Timoteo 3:1-7) Muna kuma kiaki, ulolo wa mpangi za makala bayifwanisa yo vewa kiyekwa kia salu muna nkutakani. Ampangi awaya bavana lusadisu lwayingi kwa ulolo wa wantu ampa ana batambulanga e ludi kia Nkand’a Nzambi.
10. Adieyi diavangama muna mvu a 1976?
10 Kina kia 1 kia Yanuali 1976 e Buka kia Selo Yambuta kiavambaniswa mu buka sambanu. Tuka kolo kiakina mambu ma nkubika ye ma nkutakani zawonso ova ntoto, mefilwanga kwa buka yayi. Ediadi diatwasa nsambu zayingi, kadi e salu kiawonso kia Kintinu kifilwanga kwa ‘ululo w’aludiki.’—Ngana 15:22; 24:6.
11. Adieyi diaka diasoba muna mvu a 1992? Mu nkia kuma?
11 Vena mpe ye diambu diakaka diasoba muna mvu a 1992, nze dina diavangama vava Aneyisaele y’akaka bavaika mu kinkole kuna Babele. Muna ntangwa yayina, ke mwakala Anelevi afwana ko, mu sala e salu kia tempelo. Ozevo, basola Anetini bena vo ke Aneyisaele ko, mu sadisa Anelevi. Diau adimosi mpe, muna sadisa ntaudi akwikizi yo lulungalalu mu lungisa ulolo wa salu ova ntoto, ezaka mpangi muna “mameme makaka” bayekekwa e mbebe ya salu muna mvu a 1992. Basolwa mu kala asadisi a Buka kia Selo Yambuta.—Yoane 10:16.
12. O Yave aweyi kasila luvuvamu se nkengi?
12 Mawonso mama nkia nluta metwasanga? “Nsia luvuvamu se nkengi miaku, unsongi se abangiki aku,” u kavova o Yave. (Yesaya 60:17) Vena ye “luvuvamu” vana vena nkangu a Yave o unu, “abangiki” au bekitukanga azodi a “unsongi,” ediadi dikubakumikanga mu sadila Nzambi. Oyau batoma kubama mu sala salu kia samun’e nsangu zambote yo kitula wantu s’alongoki.—Matai 24:14; 28:19, 20.
Yave Otemesanga Ntemo Muna Malongi
13. Yave aweyi katemesena ntemo kwa nkangu andi mu diambu dia malongi muna mvu a 1927-1928?
13 Yave otemesanga mpe ntemo kwa nkangu andi muna diambu dia malongi. Vena ye nona muna Lusengomono 12:1-9. E sono kiaki sinsu tatu kiyikanga: “nkento” una ye vumu yo wuta mwana, “ngobodi,” ye “mwan’eyakala.” Nga ozeye konso sinsu kana nani kiyikanga? Diasasilwa mun’elongi dimosi dina ye ntu a diambu vo “Nascimento da Nação” (Luwutuku lwa Zula) mun’Eyingidilu dia kia 1 kia Malusu 1925 mu Kingelezo. Elongi diadi diakiesesa nkangu a Nzambi mu kuma kia ungunza wa luwutuku lwa Kintinu yo songa mpe vo vena ye nkubika zole, nkubik’a Yave ye ya Satana. I bosi, muna mvu a 1927-1928 nkangu a Nzambi wabakula vo e lumbu kia luwutuku lwa Yesu ye nkinzi mia lumbu kia luwutuku lwa wantu ke mina ngwizani ye Nkand’a Nzambi ko, bayambula mio landa.
14. Nkia ludi kiasengomonwa mu kuma kia malongi muna mvu a 1935?
14 Muna mvu a 1930 malongi matatu mamfunu makieseswa. Se mvu miayingi, Alongoki a Nkand’a Nzambi bakwikilanga vo e “ndong’ayingi” ina iyikwanga muna Lusengomono 7:9-17 yaswaswana ye 144.000 ana beyala ye Kristu s’atinu ye nganga. (Lusengomono 5:9, 10; 14:1-5) Kansi, ke batoma bakulanga ko edi dia ndong’ayingi. Nze una e lekwa yakaka ke itoma zayakananga ko vava kukianga e kuma, yavana ntemo uwokela, muna mvu a 1935 diazayakana vo e ndong’ayingi, i awana bevuluka muna “mpasi zayingi,” yo zinga yakwele mvu ova ntoto. Muna mvu wau mpe, muna nsi zayingi, diakieseswa e diambu diakala se diampasi kwa wan’a Mbangi za Yave ana batanganga mu sikola. Ekolo luzolo lwa nsi lwawokelanga muna wantu a nza, Ambangi bazaya wo vo o kunda sinsu kia nsi (bandeira) vangu dia sambila teke. Muna mvu walanda, diasasilwa vo Kristu kafwila va kuluzu ko, va nti kafwila.—Mavangu 10:39.
15. Nkia ntangwa ye nkia mpila yazayakenena o vauka kwa menga?
15 Muna tandu kia Vit’Azole ya Nz’amvimba, diakala se fu kia wantu kia vutula menga kwa masoladi malwalanga muna vita, o temo a ludi wakiesesa vo o menga mavauka. Eyingidilu dia kia 1 kia Yuli 1945 mu Kingelezo diakasakesa “asambidi awonso a Yave ana bevavang’o vwa moyo a mvu ya mvu muna nz’andi ampa ya unsongi, bazitisa o vauka kwa menga, yo kala ngwizani ye nsiku miansongi mia Nzambi mu kuma kia diambu diadi diamfunu.”
16. E nsekola yawonso ya Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas nkia mvu yavaikiswa? Nkia mambu mole mamfunu mena mo?
16 Muna mvu a 1946, wamoneka o mfunu wa sekola Nkand’a Nzambi una ulenda bakulwa yo lembi koteswa malongi metukanga mu lusansu lwa Kikristu kia Kimpangila. Muna kuma kiaki, salu kia sekola wo kiayantika muna ngonde ya Desemba ya mvu a 1947. Muna mvu a 1950, e nsekola ya Tradução do Novo Mundo das Escrituras Gregas Cristãs yavaikiswa mu Kingeleso. Muna mvu a 1953, e Sono ya Kiyibere mu Kingelezo yanietekwa mu kunku tanu yo vaikiswa malembe malembe. E kunku kiansuka mu mvu a 1960 kiavaikiswa, vioka mvu 12 tuka kiayantikila salu kia sekola. E nsekola yawonso ya Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas yavaikiswa muna mvu a 1961. Owau isekolwanga mu ndinga zayingi, mambu mayingi mamfunu mena mo. Yavutulwisa nkumbu a Nzambi, Yave vana fulu yakatulwa. Vana ntandu, yalanda e sono yantete ya Nkand’a Nzambi yo sadisa mu bakula e ludi kia diambu dia Nzambi.
17. Nkia ntemo wakaka wakezima muna mvu a 1962?
17 Muna mvu a 1962 diakieseswa kana nani i “mpungu-wisa” oyikwanga muna Roma 13:1 ye nkia tezo Akristu bafwete kubalemvokela. Muna toma fimpa Roma kapu kia 13 ye sono yakaka ya Nkand’a Nzambi nze Tito 3:1, 2 ye 1 Petelo 2:13, 17, diatoma zayakana vo o mvovo “mpungu-wisa” ke Yave ko yo Yesu Kristu, kansi ayadi a nza uyikanga.
18. Nkia ludi kiakaka kiakieseswa muna mvu a 1985 ye 1987?
18 Muna mvu mialanda, e ngyend’a nsongi yakwamanana kezima. Muna mvu a 1985 e nsas’a lungiswa “yamu moyo” ye ndungidi nze nkundi a Nzambi, yakieseswa. (Roma 5:18; Yakobo 2:23) E nsas’a yubile ya Kikristu yakieseswa muna mvu a 1987.
19. O Yave aweyi katemesena ntemo kwa nkangu andi mu mvu miviokele?
19 Muna mvu a 1995 e kingana kia vambanisa nkombo ye mameme kiatoma bakulwa. Muna mvu a 1998, e tempelo ya mona-meso kia Yezekele eki kilungananga unu, kiatoma sasilwa. Muna mvu a 1999 yasongwa e ntangwa ye mpila in’e ‘ma kiangemi kiatongamena vana fulu kiavauka.’ (Matai 24:15, 16; 25:32) Muna mvu a 2002 e nsasa a sambila Nzambi “muna mwanda ye ludi” yatoma kieseswa.—Yoane 4:24.
20. Mu nkia mambu mpe o Nzambi katemesena ntemo kwa nkangu andi?
20 Nzambi katemesa kaka ntemo mu mambu ma malongi ye ma nkubika ko, kansi ye ma fu y’Akristu mpe. Kasikil’owu, muna mvu a 1973, o nua fomo diazayakana vo ‘usafu wa nitu’ ye sumu diampwena. (2 Korinto 7:1) Muna mvu mialanda, Eyingidilu dia kia 15 kia Yuli 1983 diatoma songa e fulu kieto muna diambu dia vita ye nwaninwa yampondi. Eyayi i yaka nona ya ntemo, unungunukanga mu lumbu yeto.
Kwamanan’o Kangalela Muna Ntemo Unungunukanga
21. Nkia ngindu zilenda kutusadisa mu kwamanan’o kangalela muna ntemo unungunukanga?
21 “O tonda yo sadila elongi disobwanga ke diambu diakete ko” ukavova mpangi mosi una vo nkuluntu a kolo kiayingi. Nki kiansadisa mu tambulwila ulolo wa mambu ma soba muna mvu 48 se kena nteleki a nsangu zambote za Kintinu? Wavova vo: “Kala ye nyindu ambote i diambu diamfunu. Lembi tonda edi disobele, dikusisa ku nima, ekolo nkubik’a Yave ikwendanga kuntwala. Kele vo mbwene mpasi mu landa longi disobele, mbadikanga mvovo mia Petelo kwa Yesu vo: “E Mfumu, kwa nani tukwenda? o mambu ma moyo a mvu ya mvu, nge una mau.” I bosi ikiyuvulanga: ‘Akweyi nkwenda? Nga nzolele vaika kuna mbazi kuna tombe kia nza yayi?’ Ediadi dikunsadisanga mu sikila ye kwikizi muna nkubik’a Nzambi.”—Yoane 6:68.
22. Nkia nluta tubakanga mu diatila muna ntemo?
22 Kieleka, e nza mu tombe kin’e bu ina. Ekolo Yave ketemesanga ntemo kwa nkangu andi, e nswaswani vana vena nkangu andi yo wantu a nza iwokelanga kaka. O ntemo wau nkia diambu uvanganga kwa yeto? Kana una vo o ntemo utemesanga nzil’a tombe, ke ukatulanga mawulu mu nzila ko, o ntemo a Diambu dia Nzambi mpe ke ukatulanga masakuba ko. Kansi, o ntemo a Nzambi ukutusadisanga mu venga masakuba ye kwamanana kangalela muna ntemo unungunukanga. Yambula twakwamanana wa diambu diasakuka dia Yave “nze mini kiminikanga vana tombe.”—2 Petelo 1:19.
Nga Osungamenanga?
• Nkia mpila yanungunukina e nkubika ya nkangu a Yave?
• O wokela kwa ntemo aweyi kwasingikila diambu dia malongi?
• Nkia nsobani wamwene kala ye nki kikusadisanga mu tambulwila zo?
• Ekuma ozolele kwamanena kangalela muna ntemo unungunukanga?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 18]
© 2003 BiblePlaces.com
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 19]
Lukutakanu lwa mvivu kuna Cedar Point, Ohio, muna mvu a 1922 lwakasakesa Alongoki a Nkand’a Nzambi mu vanga luzolo lwa Nzambi
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 21]
“Tradução do Novo Mundo das Escrituras Gregas Cristãs” yasunzulwa kwa mpangi N. H. Knorr muna mvu a 1950