Diambu dia Yave Diamoyo
Mambu Mamfunu ma Nkand’a Yesaya—2
YESAYA wasala e salu kiandi kia kingunza kuna kwikizi kiawonso. Mana kavova mebwila kintinu kia makanda kumi ma Isaele malungana. Yesaya wazayisa diaka ungunza wakaka mu kuma kia mana mebwila Yerusaleme.
E mbanz’a Yerusaleme fwaswa ifwaswa, o nkangu andi ufilwa muna kinkole. Kansi, Yerusaleme ke yisala nkatu yakwele mvu ko. Kuna sentu, e nsambila aludi ivutulwiswa. Mama i mambu masina mena muna Yesaya 36:1 yakuna 66:24.a Tulenda bak’e nluta muna badika mana meyikwanga muna kapu yayi, kadi mayingi mena muna ungunza wau, melungananga mu lumbu yeto. Ungunza wakaka ulungana kuna sentu. Kunku kiaki kia nkand’a Yesaya kivwidi mpe ungunza wayingi mu kuma kia Masia.
“E Lumbu Ikwiza”
Muna mvu wekumi ye yá wa luyalu lwa Ntinu Kizekeya (732 vitila Kristu), makesa ma Asuri makota muna Yuda. Yave osidi o nsilu vo otanina Yerusaleme. Ediadi diavangama vava mbasi mosi kaka ya Yave kavonda 185.000 ma makesa ma Asuri.
Kizekeya wabakama kimbevo. Yave wawá e sambu kiandi yo kunwuka, wankudikila mvu 15 mia zingu. Vava ntinu a Babele katuma wantu mu kwenda kumfiaulwisa, Kizekeya wabasonga lusalu lwandi lwawonso lwantalu. Yesaya wazayisa Kizekeya e diambu dia Yave, oku vo: “E lumbu ikwiza, ina yawonso ina mu nzo aku, y’eyi yalunda mase maku yamu unu kiaki, inatuka kuna Babele.” (Yesaya 39:5, 6) Una vavioka mvu 100, o ungunza wau walungana.
Elongi kwa Yeto:
36: 2, 3, 22. Kana una vo wakatulwa e kiyekwa kia kala nlundi a tusalu, Sebena wayambulwa kakala muna salu kia ntinu nze nsoneki vana fulu kia ndiona wamvingila. (Yesaya 22:15, 19) Kele vo tukatwilu e kiyekwa muna nkubik’a Yave, tufwete yangalala sadila Yave muna tezo kieto.
37:1, 14, 15; 38:1, 2. Muna ntangw’a mpasi, diangangu twasambanga kwa Yave yo kumbund’e vuvu.
37:15-20; 38:2, 3. Vava Yerusaleme yavumiswa kwa Asuri, edi dialuta tokanesa Kizekeya i lufwasu lwa Yerusaleme ye luvezo ditwasa muna nkumbu a Yave. Vava kazaya vo e kimbevo kiandi lufwa kikuntwasila, Kizekeya katokanena kaka zingu kia yandi kibeni ko. Edi dialuta kuntokanesa i dia fwa lembi sisa mwana yo vunzanesa luvila lwa Davidi luna lwawutukilanga atinu. Watokana mpe mu kuma kia ndiona wadi kala se ntu muna vita banwananga ye Asuri. Nze Kizekeya, o velelesa e nkumbu a Yave ye ndungan’a luzolo lwandi i diambu difwete lutang’o mfunu kuna kwa yeto ke mu luvuluzu lweto ko.
38:9-20. O nkung’a Kizekeya ukutulonganga vo, kembelela Yave i diambu dilutidi o mfunu muna zingu.
“ITUNGULULWA”
Una kayika lufwasu lwa Yerusaleme ye nkangu ukwenda muna kinkole kuna Babele, Yesaya wazayisa e mvutuka ya nsambila aludi. (Yesaya 40:1, 2) Muna Yesaya 44:28 tutanganga vo: “[Yerusaleme] itungululwa.” E teke ya nzambi za Babele inatwa se “zitu.” (Yesaya 46:1) E Babele ifwaswa. Una vavioka nkama zole za mvu, mawonso mama malungana.
Yave ovana selo yandi se “ntemo kwa zula.” (Yesaya 49:6) “Ezulu” dia esi Babele i sia vo ayadi au, ‘divempolwa nga mwisi,’ o nkangu ‘ufwa nga mbu’; kansi o ‘mwan’ankento a Zione ozezeswa muna kangwa ya nsingu andi.’ (Yesaya 51:6; 52:2) Kw’awana bayiza oku kena yo kunwila, Yave wabavovesa vo: “Kanga nkanga yeno ekangu diakwele mvu, i nkenda zasikila za Davidi.” (Yesaya 55:3) O zingila ngwizani ye nsiku miansongi mia Nzambi difilanga muntu mu ‘yangalela muna Yave.’ (Yesaya 58:14) Kuna diak’esambu, o bi wa nkangu ‘wabavawula yo Nzambi au.’—Yesaya 59:2.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
40:27, 28—Ekuma Isaele kavovela vo: “E nzil’ame iswekamene oku ken’o Yave, o unsongi wame uviokele vana ken’o Nzambi ame”? Ayuda akaka kuna Babele babanzanga vo e mpasi bamonanga zaswekama oku kwa Yave yovo kamonanga zo ko. Basungameswa vo e Babele ke yaswama ko vana meso ma Mvangi a ntoto, ona kemonanga mfune ko ngatu yoya.
43:18-21—Awana batuka muna kinkole nkia kuma bavoveselwa vo ‘ke bayindula oma mankulu ko’? Ediadi ke disonganga ko vo bafwete vilakana mana kavanga o Yave muna kubavevola. Kansi, Yave wazola vo bankembelela mu kuma kia “diambu diampa” dina bamonanga, nze i nkangalu wakondwa vonza muna makanga vava bavutuka kuna Yerusaleme. E “ndong’ayingi” ina ituka muna “mpasi zayingi” bemona mpe mambu mampa mekubafila mu kembelela Yave.—Lusengomono 7:9, 14.
49:6—O Masia aweyi kenena “se ntemo kwa zula” wau vo kwa wan’a Isaele kaka kasila umbangi? Mu kuma kia mana mabwa vava Yesu kafwa. O Nkand’a Nzambi uyikanga e sono kia Yesaya 49:6 mu kuma kia alongoki andi. (Mavangu 13:46, 47) O unu, Akristu akuswa ana besadiswanga kwa ndong’ayingi y’asambidi, bena se “ntemo kwa zula,” betemesanga o ntemo kwa wantu “yakuna nsuk’a nza.”—Matai 24:14; 28:19, 20.
53:10—O Yave aweyi kayangalela kosomona Mwan’andi? O Yave wa Nzambi ankenda, wakendalala kikilu vava kamona Mwan’andi anzolwa muna mpasi. Kana una vo i wau, Wayangalala mu kuma kia lemvo kasonga o Yesu ye dina dilungisa e mpasi yo lufwa lwandi.—Ngana 27:11; Yesaya 63:9.
53:11—Nki i zayi una o Masia ‘kelungisila asongi ayingi’? I zayi una kavwa o Yesu muna kwiza ova nza, kituka se muntu yo mona mpasi zakondwa kuma zamfila yamu lufwa. (Ayibere 4:15) Muna mpila yayi, Yesu wavana kimenga kia lukulu, kina kisadisa Akristu akuswa ye ndong’ayingi mu badikilwa s’asongi vana meso ma Nzambi.—Roma 5:19; Yakobo 2:23, 25.
56:6—Aki nani i “anzenza” ye aweyi ‘besimbininanga ekangu dia Yave’? “Anzenza” i “mameme makaka” ma Yesu. (Yoane 10:16) Besimbininanga ekangu diampa muna lemvokelanga e nsiku mi’ekangu diadi, yikama e nkubika zandi, dia madia ma mwanda kumosi y’Akristu akuswa yo kubasadisa muna salu kia samun’e nsangu zambote za Kintinu yo kitula wantu s’alongoki.
Elongi kwa Yeto:
40:10-14, 26, 28. O Yave nkwa ngolo ye ngemba, nkwa ngangu, o umbakuzi wandi ke una nsuka ko.
40:17, 23; 41:29; 44:9; 59:4. Kikundi ki’ayadi a nza ye teke i ‘ma yankatu’ kwandi. Ke diamfunu ko dia kubabund’e vuvu.
42:18, 19; 43:8. O veza e Diambu diasonama dia Nzambi yo lembi wa malongi kevananga muna “ntaudi akwikizi yo lulungalalu,” dikitulanga muntu nze mpofo ye fwa matu.—Matai 24:45.
43:25. O Yave ovunzunanga makuzuka meto mu kuma kiandi. O zitu wa nkumbu a Yave ulutidi o mfunu ke mu luvevoko lweto ko muna ubundu w’esumu yo lufwa yo vwa moyo.
44:8. Tuyikamwanga kwa Yave ona wina nz’etadi. Katufwete kalanga ye wonga ko wa kunsila umbangi.—2 Samuele 22:31, 32.
44:18-20. O sambila e teke ntima kuvunginikanga. Ke vena lekwa ko kifwete bak’e fulu kia Yave muna ntim’eto.
46:10, 11. E ngangu za ‘sikidisa lukanu lwandi,’ i sia vo, lungisa luzolo lwandi i ziku kianene kisonganga vo Yave i Nzambi akieleka.
48:17, 18; 57:19-21. Avo tubund’e vuvu muna luvuluzu lwa Yave, yo kumfinama yo wil’e nkanikinu miandi, luvuvamu lweto luwokela nze maza ma nzadi, o mavangu meto mansongi nze mavuku ma kalunga. Awana balembi lemvokelanga e Diambu dia Nzambi bena nze ‘kalunga inikukanga.’ Ke bena yo luvuvamu ko.
52:5, 6. Esi Babele babanza vo Nzambi aludi wadingalala kakala. Vava akaka bekalanga mu mpasi, diangangu twalembi yindula mu nzaki e kuma kia mpasi zau.
52:7-9; 55:12, 13. Tuvwidi kuma tatu tufwete kadilanga ye kiese muna salu kia samun’e nsangu zambote za Kintinu yo kitula wantu s’alongoki. E malu meto mambote kw’alembami bena ye nzala za mambu ma mwanda. ‘Tumonananga’ yo Yave, i sia vo, tuvwidi ngwizani ambote yo yandi. Tuvwidi mpe nsambu zayingi za mwanda.
52:11, 12. Muna nata “e sadilwa ya Yave,’ e salu kiandi kiavauka, tufwete kala twavelela muna mwanda.
58:1-14. O vumi yo unsongi wakivunina i mpavala kwandi. Asambidi aludi bafwete kalanga yo vumi wakieleka wa Nzambi ye nzol’a ungudi.—Yoane 13:35; 2 Petelo 3:11.
59:15b-19. Yave ozayanga mana mebwanga ova nza yo vanga diambu muna ntangw’andi.
“OKALA SE KOLOW’A WETE”
Muna yika e mpila yavutulwisilwa e nsambil’aludi kuna nz’ankulu yo mu lumbu yeto mpe, e sono kia Yesaya 60:1 kivovanga vo: “Telama, kezima; kadi o ntemo aku ulueke, o nkembo a Yave udungumukini.” O Zione “okala se kolow’a wete vana koko kwa Yave.”—Yesaya 62:3.
Yesaya wasamba kwa Yave mu kuma ki’akw’andi Aneyisaele ana beviluk’o ntima vava bekala kuna Babele. (Yesaya 63:15–64:12) Vava kayika e nswaswani ya nsambila aludi ye nsambila aluvunu, Yesaya wayika una Yave kesambulwila awana bekunsadilanga.—Yesaya 65:1–66:24.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
61:8, 9—“Ekangu dia mvu ya mvu” i nki ye aki nani i “mbongo”? I kangu diampa dina Yave kakanga y’Akristu akuswa. E “mbongo” i “mameme makaka,” mazunda ma wantu ana betambulwilanga e nsangu besamunanga Akristu akuswa.—Yoane 10:16.
63:5—E nsita za Nzambi aweyi zikunsikininanga? O Nzambi mu tezo kesongelanga e nsita zandi. Makasi mandi mansongi. E nsita zandi zikumfilanga mu fundisila muna unsongi.
Elongi kwa Yeto:
64:6. Wantu alembi lunga ke balendi kuyivuluza ko. Muna lolokwa masumu, mavangu mau mansongi ke mafwana ko, kadi mena nze mvwatu miasafuka.—Roma 3:23, 24.
65:13, 14. Yave osambulanga selo yandi yakwikizi muna lungisanga e nsatu zau za mwanda.
66:3-5. Yave kezolanga akwa disu kunsi a lukaya ko.
“NUYANGALALA”
O ungunza wa vutulwisa e nsambila aludi wafiaulwisa kikilu Ayuda akwa kwikizi ekolo bakala muna kinkole kuna Babele. Yave wavova vo: “Nuyangalala yo kembela yakwele mvu muna kina nsema. Kadi nsema Yerusaleme se kiese, o nkangu andi s’eyangi.”—Yesaya 65:18.
Oyeto mpe mu nza yabukama ye tombe tuzingilanga. (Yesaya 60:2) Mu ‘ntangwa ampasi’ twina. (2 Timoteo 3:1) Muna kuma kiaki, e nsangu za luvuluzu zasonama muna nkand’a Yesaya za lukasakeso kikilu kwa yeto.—Ayibere 4:12.
[Mvovo Vana Yand’a lukaya]
a Muna zaya mayingi ma nkand’a Yesaya 1:1 yakuna 35:10, tala “Diambu dia Yave Diamoyo—Mambu Mamfunu ma Nkand’a Yesaya—1” mun’Eyingidilu dia 1 dia Malusu, 2007.
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 4]
Ng’ozeye e kuma kiantete kiafila Kizekeya mu samba vo kavuluzwa vana moko ma Asuri?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 7]
“Mawete vana miongo o malu ma nteleki a nsangu zambote!”