Nga Una yo Ntima Uzeye Yave?

1, 2. Ekuma akaka beyangalelanga e bundu ya nsanda?

NGA oyangalelanga dia bundu ya nsanda (figo)? Ndonga beyangalelanga dia bundu yayi. Muna kuma kiaki, o nti wau utoma kunwanga mu fulu yayingi ova nza. Ayuda kuna nz’ankulu batoma yangalelanga bundu ya nsanda. (Nak. 3:12; Luka 13:6-9) E bundu ya nsanda yambote kikilu muna nitu, akaka nkutu bevovanga vo nlongo mia ntima.

² Yave watezanesa bundu ya nsanda ye ntima mia wantu. Yave kazola vova ko una e bundu ya nsanda ilenda twasila vimpi wambote muna nitu za wantu. O ntima kayika wa kimwanda. Dina kavova muna Yeremiya wa ngunza dilenda twasa nluta muna ntim’aku ye muna ntima mia azolw’aku. Ekolo tubadikanga dina kavova, yindula dina yeto Akristu tulenda longoka muna mvovo miami.

 3. E nsanda zayikwa muna kapu kia 24 kia Yeremiya nki misunzulanga?

³ Entete, yambula twabadika dina Nzambi kavova mu kuma kia bundu ya nsanda muna lumbu ya Yeremiya. Muna mvu wa 617 Vitila Tandu Kieto, Ayuda bavanganga mana Yave kemenganga. Nzambi wasonga Yeremiya mona-meso kia mana mebwila Yuda. Wayika mpila zole za bundu ya nsanda, i sia vo, “nsanda zambote” ye zina “zambi kikilu.” (Tanga Yeremiya 24:1-3.) E nsanda zambi i Sedekiya wa Ntinu y’akaka ana babangikwa kwa Nebukandesa wa Ntinu ye makesa mandi. Kansi, adieyi tuvova mu kuma kia Yezekele, Daniele ye akundi andi atatu ana bayikadila kuna Babele kumosi y’Ayuda ana benatwa muna kinkole ke kolo ko? Awaya bakala nze nsanda zambote. Akaka muna Ayuda bevutuka mu tungulula Yerusaleme ye tempelo.—Yer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

 4. Dina kavova o Yave mu kuma kia nsanda zambote ekuma dinina dialukasakeso kwa yeto?

⁴ Yave wavova mu kuma ki’awana basunzulwanga kwa nsanda zambote vo: “Ikubavana ntim’a kunzaya, ovo i Yave kwame: oyau bekala nkangu ame.” (Yer. 24:7) Ekiaki i sono kibongelo ntu a diambu w’elongi diadi. E mvovo miami mialukasakeso kikilu kwa yeto! Nzambi una ye luzolo lwa kutuvana ‘ntima una unzeye.’ Mu sono kiaki, o mvovo “ntima” luzolo lwa muntu uyikanga. Ka lukatikisu ko vo ngeye mpe ozolele vwa ntima wau yo kala mosi muna nkangu andi. Muna vwa ntima wau divavanga vo walongokanga Nkand’a Nzambi, sadila mana olongokanga, viluka o ntima yo yambula nzila zambi. I bosi, ofwete yekola zingu kiaku kwa Nzambi yo vubwa muna nkumbu a Se, yo Mwana, yo mwand’avelela. (Mat. 28:19, 20; Mav. 3:19) Nanga walungisa kala mawonso mama, yovo olungananga ye Mbangi za Yave y’ekani dia lungisa mambu mama.

 5. Kapu yayingi ya nkanda Yeremiya nani itoma yikanga?

⁵ Kana nkutu vo twalungisa kala mawonso mama, tufwete kwamanana sia sungididi muna makani ye mavangu meto. Tuzay’e kuma ekolo tubadikanga diambu diakaka kasoneka Yeremiya mu kuma kia ntima. E kapu yakaka ya nkanda Yeremiya iyikanga oma ma zula yakala lukufi ye Yuda. Kansi, kapu yayingi ya nkanda wau iyikanga oma ma zula kia Yuda mu kolo kia luyalu lw’atinu tanu. (Yer. 1:15, 16) Elo, e nsangu kasoneka Yeremiya i mu kuma ki’akala, akento yo wana ana bakala vo nkangu wakiyekola kwa Yave. Akulu au yau kibeni basola kala se nkangu uvwilu kwa Yave. (Luv. 19:3-8) Muna lumbu ya Yeremiya, o nkangu watambulwila diaka kala nkangu wakiyekola kwa Nzambi. Bavova vo: “Tulueke oko wina; kadi onge u Yave wa Nzambi eto.” (Yer. 3:22) Kansi, aweyi wakala ntima miau?

 6. Ekuma tufwete sila sungididi mu dina Nzambi kavova mu kuma kia ntima?

⁶ Madotolo balenda sadila masini mu zaya nkal’a ntima ye una usadilanga. Kansi Yave olenda zaya mayingi mu kuma kia ntima, nze una kavanga muna lumbu ya Yeremiya. Nzambi wavova vo: “O ntima usundidi mawonso o tekama, wayela kikilu: nani ozeye wo? Omono Yave nsata ntima . . . yavana kwa konso muntu mun’owu wa fu yandi, mun’owu wa mbongo a mavangu mandi.” (Yer. 17:9, 10) O Nzambi olenda zaya zolela yeto, ngindu zeto ye makani tuna mau muna zingu. Nzambi olenda fimpa ntim’aku. Kansi, ongeye mpe olenda kwaku fimpa ntim’aku.

 7. Aweyi Yeremiya kayikila ntima mia Ayuda ayingi muna lumbu yandi?

⁷ Muna fimpa ntima mieto, tufwete kiyuvula: ‘Aweyi wakala e ntima mia Ayuda muna lumbu ya Yeremiya?’ Muna bak’e mvutu, badika dina Yeremiya kavova: “E nzo a Isaele awonso balembi zengw’e ntima.” Yeremiya kayika zengwa kwa wan’amakala esi Yuda ko, kadi wavova vo: “E lumbu ikwiza, i Yave wau, ina ntumb’awonso bazengwa muna lembi zengwa kwau.” Muna kuma kiaki, kana nkutu Ayuda ana bazengwa, bayikilwa vo wantu “balembi zengw’e ntima.” (Yer. 9:25, 26) Aweyi disongele?

8, 9. Muna diambu ditadidi ntima, adieyi diavavwanga kw’Ayuda ayingi?

⁸ Tulenda bakula e nsas’a mvovo ‘lembi zengw’e ntima’ mu dina Nzambi kavovesa Ayuda bafwete vanga, oku vo: ‘Nukatula kutu ya ntima mieno, e yeno Ayuda y’esi Yerusaleme: e nsita zame zinkwa kwama . . . muna kuma kia bi wa mavangu meno.’ Akweyi kwatukanga mavangu mau mambi? Muna kati kwa ntima miau. (Tanga Maku 7:20-23.) Elo, Nzambi muna Yeremiya wasengomona etuku dia mavangu mambi ma Ayuda. Ntima miakolama bakala miau. E makani ye ngindu zau ke zayangidikanga Nzambi ko. (Tanga Yeremiya 5:23, 24; 7:24-26.) Nzambi wabavovesa vo: “Nwiyizeng’oku kwa Yave, nwakatula kutu ya ntima mieno.”—Yer. 4:4; 18:11, 12.

⁹ Muna kuma kiaki, Ayuda muna lumbu ya Yeremiya lupasu lwa ntima bavavanga, i sia vo, zengw’e ntima’ nze una wavanga Aneyisaele muna lumbu ya Mose. (Nsi. 10:16; 30:6) Muna ‘katula kutu ya ntima miau,’ diavavanga vo bavengomona mawonso mayivisanga ntima miau, nze ngindu, zolela ye makani mana ke makala ngwizani ko ye makani ma Nzambi.—Mav. 7:51.

10. Nze Davidi, adieyi tufwete vanganga?

¹⁰ Tufwete vutulanga matondo kwa Nzambi wau kekutusadisanga mu bakula ntim’a kimwanda. Kansi, akaka balenda kuyiyuvula: ‘Ekuma Mbangi za Yave o unu bafwete tokanena diambu diadi?’ Ke mu kuma kia sia ko vo Akristu ayingi muna nkutakani nzila zambi belandanga yovo bakituka se “nsanda zambi,” nze una wakala Ayuda ayingi kuna nz’ankulu. O unu, selo ya Nzambi besianga ngolo za kala akwa kwikizi ye aveledi. Kana una vo i wau, sungamena ndomba kavanga Davidi kwa Yave: “Unsata, e Nzambi, wazaya ntim’ame. Untonta wazaya ngindu zame: Tala kana nzila mpasi in’omu mono.”—Nku. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (a) Ekuma konso muntu mu yeto kafwete fimpilanga ntim’andi? (b) Adieyi Nzambi kalendi vanga ko?

¹¹ Yave ozolele vo konso muntu mu yeto kanzaya yo kwamanana tondakana kwa yandi. Muna kuma ki’asongi, Yeremiya wawova vo: “E Yave a vu, on’omika nsongi, yo mona nsi a mbundu yo ntima.” (Yer. 20:12) Wau vo Mpungu-ngolo omikanga ntima, kana nkutu mina mi’asongi, oyeto mpe tufwete kuyifimpanga mu zaya una wina ntima mieto. (Tanga Nkunga 11:5.) Vava tuvanganga wo, tulenda bakula ngindu, makani yovo zolela ina tufwete singika. Tulenda bakula mana meyivisanga ntima mieto, i sia vo, ‘kutu ya ntima mieto,’ ina tufwete katula vana vau. I wau uvangilwanga lupasu lwa ntima. Avo okwikidi vo diambote mu fimpanga ntim’aku a kimwanda, nkia mambu ofwete vavanga? Aweyi olenda vangila nsobani zivwilu o mfunu?—Yer. 4:4.

¹² E ziku kia diambu i kiaki: Ke tufwete vingilanga ko vo Yave katukomekena twasoba konso fu. Wavova mu kuma kia “nsanda zambote” vo ‘okubavana ntim’a kunzaya.’ Kavova ko vo komekena kekubakomekena basoba ntima miau. Diavavanga vo yau kibeni basonga luzolo lwa vwa ntima uzeye Nzambi. Nga ke diau adimosi ko tufwete vanga?

13, 14. Aweyi ntim’a Nkristu ulenda kunsila mu vonza?

¹³ Yesu wavova vo: “Muna ntima metukanga makani mambi, mponda, zumba, ngyambila, ngiya, umbangi waluvunu, ntiangu.” (Mat. 15:19) Kieleka, avo mpangi oyambwidi vo ntim’andi wamfila mu tá zumba yo lembi viluk’o ntima, olenda vidisa emvimba e ngwizani andi yo Yave. Kansi, kana nkutu ndiona katele zumba ko, olenda yambula vo ngindu zambi zawokela muna ntim’andi. (Tanga Matai 5:27, 28.) Ekiaki i kuma tufwete fimpilanga ntima mieto. Avo ofimpidi ntim’aku, nga olenda mo solola ngindu zambi mu kuma kia nkento yovo yakala dimosi olengokelanga moyo? Nga vena ye diambu diasweki dina Nzambi ketumbanga dina ofwete vengomona muna ntim’aku?

¹⁴ Dilenda mpe kala vo mpangi una vo kavondele kwandi muntu ko, kansi oyambulanga vo makasi mawokela muna ntim’andi yamu tezo kia saula mpangi andi Ankristu. (Fuka 19:17) Nga kafwete sia ngolo ko za katula ngindu zazi zambi?—Mat. 5:21, 22.

15, 16. (a) Yika nona kisonganga vo Nkristu olenda kala yo ‘ntima walembi zengwa.’ (b) Ekuma Yave ke zolelanga ko vo twakala ye ‘ntima mialembi zengwa’?

¹⁵ Diakiese vo, Akristu ayingi ke bena ye kimbevo kiaki kia ntima ko. Kansi, Yesu wayika mpe “makani mambi.” E makani mama i ngindu yovo fu ilenda yivisa mambu mayingi ma zingu kieto. Kasikil’owu, tulenda banza vo zola muna yitu yeto kwau kusundidi o mfunu. Dialudi vo Akristu bafwete zolanga yitu yau, ke bafwete kala nze wantu a nza yayi ko ana bakondelo ungudi mu lumbu yayi yambaninu. (2 Tim. 3:1, 3) Kansi, tulenda viokesa tezo muna mpila tusongelanga zola muna yitu yeto. Ayingi beyindulanga vo “menga masundidi o zita ke mu maza ko.” Muna kuma kiaki, bevavanga tanina yitu yau muna mambu mawonso. Avo muntu ovangidi yitu kiau e mbi, bemonanga vo yau bavangilu yo. Mpangi za Dina bafunga kikilu makasi mu kuma kia nsoni zamweswa o nsang’au. Makasi mabafila mu vonda ulolo wa wantu. (Etu. 34:13, 25-30) Yindula e ngindu zakala muna ntim’a Abesalome, ezi zamfila mu vonda mpangi andi Amenone. (2 Sam. 13:1-30) Nga ke “makani mambi” ko mabafila mu vanga mambu mama mansoki?

¹⁶ Kieleka vo Akristu akieleka ke bevondanga wantu ko. Kansi, balenda yima ngindu zambi mu kuma kia mpangi eyakala yovo ankento ovangidi yitu kiau e mbi. Yovo dilenda kala vo yindula kwa nkatu bayindwidi vo yitu kiau diambu diambi bamvangidi. Ediadi dilenda kubafila mu yantika tina kala vamosi yo mpangi au Ankristu ona bayindwidi vo yitu kiau kavangidi e mbi yovo lembi kuntambula nkutu kuna nzo au. (Ayib. 13:1, 2) Kansi, o Nkristu ona ozolanga mpangi zandi kalendi wo vanga ko. Yave ozeye mana mena muna ntima mieto. Avo solwele makani mambi muna ntima mieto, olenda kutubadikila vo tu ‘wantu alembi zengw’e ntima.’ (Yer. 9:25, 26) Sungamena awana Yave kavovesa vo: ‘Nukatula kutu ya ntima mieno.’—Yer. 4:4.

17. O kala yo wonga wa Yave aweyi dilenda kutusadisila mu vengomona konso ngindu zambi zina muna ntima mieto?

¹⁷ Adieyi tuvova kele vo ofimpidi ntim’aku a kimwanda yo mona vo kulemvokelanga nzaki ko tuludiku kevananga o Yave? Adieyi ofwete vanga avo omwene vo ‘ntima walembi zengwa’ una wau? Dilenda kala vo wonga wa wantu una wau, etima dia kala y’etunda yovo mavwa mayingi. Nanga fu kia lulendo una kiau yovo kia vanga konso dina ozolele. Ke ngeye ko i muntu antete wasonga fu yayi. (Yer. 7:24; 11:8) Yeremiya wasoneka vo Ayuda ana bakondwa kwikizi muna lumbu yandi “ntim’ankumfu yo kolama” bakala wau. Wakudikila vo: “Ke bevova muna ntima miau ko vo, mbula twamona Yave wa Nzambi eto o wonga, on’ovananga mvula muna nsungi.” (Yer. 5:23, 24) Ediadi disonganga vo dimosi muna mambu malenda kutusadisa mu ‘katula kutu ya ntima’ mieto i kala yo wonga wa Yave yo kunzitisa. O wonga wau ulenda kutusadisa mu vengomona konso ngindu zambi zina muna ntima mieto yo vanga konso dina Yave katuvovese.

18. Yave nkia nsilu kasia kw’awana bena mun’ekangu diampa?

¹⁸ Tulenda sala entwadi yo Yave ekolo kekutuvananga ‘ntima una unzeye.’ Owau i nsilu kasia kwa Akristu akuswa bena mun’ekangu diampa. Wavova vo: “Nsiku ame nsia muna mbundu zau, muna ntima miau nsoneka wo; kala nkala Nzambi au, oyau bekala nkangu ame.” Adieyi kevanga kw’awana betoma kunzaya? Wakudikila vo: “Ke belonga diaka konso muntu o nkw’andi ko, yovo mpangi andi, oku vo, Zaya Yave: kadi awonso bekunzaya, tuka nleke yamuna mbuta, . . . kadi yambulwila ngyambulwila bi wau, o masumu mau kiyindula mo diaka ko.”—Yer. 31:31-34.a

19. Nkia vuvu bena kiau Akristu akieleka?

¹⁹ Kiakala vo kun’ezulu yovo ova ntoto osinga vwila nsambu zakwele mvu zitwasa ekangu diadi diampa, ofwete kala y’etima dia zaya Yave yo kala mosi muna nkangu andi. Muna vwa nsambu zazi, divavanga vo masumu meto malolokwa muna nzil’a lukûlu lwa Kristu. O zaya vo Yave olenda kuloloka, difwete kufila mu lolokanga akaka, kana nkutu vo diampasi mu vanga wo. Ofwete sia ngolo za katula konso makani mambi yovo makasi olenda kala mau muna ntima. Muna mpila yayi, osonga vo Yave ozolele sadila yo toma kunzaya. Okala nze awana Yave kavovesa muna nzil’a Yeremiya vo: “Nukumpava, nwansolola, ovo nukuntomba muna nsi eno a tima. Nsoloka kwa yeno.”—Yer. 29:13, 14.