Kala Wakubama!

“Nukubama: kadi muna ntangwa ilembi yindulwa ikwiz’o Mwan’a muntu.”—MAT. 24:44.

1, 2. (a) Nkia mambu meyikwanga muna ungunza wa Nkand’a Nzambi malenda tezaneswa yo muntu watulwa kwa bulu? (b) Adieyi ofwete vanga mu kuma kia lufwasu lukwizanga?

SE MVU miayingi miavioka, mvangi mosi a yimpa wasakananga ye bulu kiandi muna yangidika wantu. Owu kavova: “Vava bulu kikusakanesanga, olenda mona nze ngeye oveno lukau lusundidi o mfunu ova nza.” Kansi, kina kia 3 kia Oktoba, 2003, e nsaka zazi zafokoka. Muna kuma tulembi zaya, muntu ndioyo watulwa kwa kimosi muna bulu yandi kiapezanga tezo kia 172 lwa kilo. O nkwa yimpa ndioyo kakala wakubama ko ngatu yindula vo olenda tulwa kwa bulu kiandi.

² Diamfunu mu zaya vo Nkand’a Nzambi uvovanga vo vena ye “bulu” kisinga vonda wantu. Muna kuma kiaki, tufwete kala twakubama. (Tanga Lusengomono 17:15-18.) Aki nani bevondwa kwa bulu kiaki? Kuna kinsalukisa, e nza ya Satana isinga vambana. E bulu kiambwaki i buka kia Nações Unidas, e ‘mpaka kumi’ zisunzulanga ayadi a nza. Awaya besinga saula yo fwasa o nkembi, i sia vo, Babele Anene kina vo i kintwadi kia nsambila zawonso za luvunu ova nza. Nkia ntangwa disinga vangama? Ka tuzeye lumbu ye ola ko. (Mat. 24:36) Edi kaka tuzeye vo mu ola ina tulembi yindula divangama, e lumbu kiaki mpe mu finama kaka kina. (Mat. 24:44; 1 Kor. 7:29) Muna kuma kiaki, diamfunu twakala twakubama muna mwanda kimana twavuluka vava kivangama mambu mama ye vava Kristu kekwiza fwasa e nza yayi. (Luka 21:28) Muna kala twakubama, tulenda longoka mu mbandu ya selo yakwikizi ya Nzambi ana bayingila yo mona ndungan’a nsilu mia Nzambi. Nga tulanda mbandu a wantu awaya?

Kala Wakubama nze Noa

 3. Ekuma diakadila diampasi kwa Noa mu sadila Nzambi ye kwikizi kiawonso?

³ Kana una vo umpumbulu wasaka ova nza muna lumbu yandi, Noa wakubama kakala mu mona ndungan’a nsilu a Nzambi. Yindula e ntonta kanwananga zau o Noa vava mbasi zakolama bavwata nitu ya kiwuntu yo leka yo wan’amakento. E mbasi zazi bawuta “makesa” ma wana ana basadilanga ngolo zau mu bangika akaka. (Etu. 6:4) Yindula umpumbulu wavanganga mabamba-ngolo mama muna konso fulu bayendanga. Umpumbulu wawokela ova nza, e ngindu ye mavangu ma wantu mayiva kikilu. Muna kuma kiaki, Yave wa Mpungu-ngolo wasikidisa e ntangwa kadi fwasa yimpumbulu yayina.—Tanga Etuku 6:3, 5, 11, 12.a

4, 5. Mambu mevangamanga mu lumbu yeto aweyi mafwananene ye mana mavangamanga muna lumbu ya Noa?

⁴ Yesu wasakula vo mambu mevangama mu lumbu yeto mefwanana ye mana mavangama muna lumbu ya Noa. (Mat. 24:37) Kasikil’owu, tumonanga una mianda miambi miyivisilanga fu ya wantu. (Lus. 12:7-9, 12) E nkwiya miami miavwatanga nitu za kiwuntu muna lumbu ya Noa. Kana una vo ke bevwatanga diaka nitu za kiwuntu ko, bevavanga vukumuna aleke y’ambuta. Lembi moneka kwa wantu, nkwiya miami beyangalelanga umpumbulu ye mavangu masafu m’awana bevukumunanga ova nza.—Ef. 6:11, 12.

⁵ Muna Nkand’a Nzambi, o Nkadi Ampemba oyikilwanga vo “mumponda-muntu.” Oyikilwanga mpe vo “ndiona wina yo nkum’a fwa.” (Yoa. 8:44; Ayib. 2:14) Kena yo nkuma ko wa vonda konso muntu kazolele. Kana una vo i wau, e vangwa kiaki kia mwanda kitungianisanga yo vukumuna wantu. Osianga ngindu zambi muna ntima mia wantu zikubafilanga mu vonda akaka. Kasikil’owu, vana vena wana 142 bewutukanga kuna Estados Unidos, mosi ovondwanga. Muna kuma kia umpumbulu uwokelanga, nga obenze vo Yave kemonanga wo ko nze una wakala muna lumbu ya Noa? Nga kesinga vanga diambu ko?

6, 7. Noa y’esi nzo andi aweyi basongela lukwikilu yo vumi wa Nzambi?

⁶ Kuna kwalanda, Nzambi wazayisa Noa e nzengo zandi za twasa kizalu ova ntoto mu fwasa nitu zawonso. (Etu. 6:13, 17) Yave wakanikina Noa vo katunga nzaza ikala nze nkele. Noa y’esi nzo andi bayantika tunga nzaza. Nki kiabasadisa mu lemvoka yo kala wakubama vava mfundis’a Nzambi yalwaka?

⁷ Lukwikilu lwasikila yo vumi wa Nzambi wafila Noa y’esi nzo andi mu vanga dina Nzambi kabakanikina. (Etu. 6:22; Ayib. 11:7) Wau vo yandi i se, Noa watatidila ngwizani andi yo Yave yo lembi kuyisia muna mavangu mambi ma wantu a tandu kiandi. (Etu. 6:9) Wazaya wo vo esi nzo andi mpe bafwana kuyikeba mu lembi kuyisia muna mavangu ma umpumbulu yo sambukila ngindu zayiva za wantu babazunganga. Diavavanga vo balembi kuyivana muna mambu ma zingu kia lumbu ke lumbu. Nzambi wabavana salu kina bafwete sala. Diamfunu diakala dia kuyivana mvimba muna salu kiaki.—Tanga Etuku 6:14, 18.

Noa Y’esi nzo Andi Bakubama Bakala

 8. Adieyi disonganga vo esi nzo a Noa vumi wa Nzambi bakala wau?

⁸ Kana una vo Noa otoma yikwanga muna lusansu lwa Nkand’a Nzambi, o nkaz’a Noa yo wan’andi y’akazi au asambidi a Yave mpe bakala. Yezekele wa ngunza wasonga e ziku kia diambu diadi. Wavova vo, kele vo Noa wazinga mu tandu kiandi, wan’andi ke badi vuluzwa mu kuma kia unsongi wa s’au ko. O wan’andi ambuta bakala muna sola lemvoka yovo lembi lemvoka. Muna kuma kiaki, yau kibeni basonga vo Nzambi bazolanga kumosi ye nzila zandi. (Yez. 14:19, 20) Esi nzo a Noa balemvokela luludiku lwandi, yo tanginina lukwikilu lwandi yo lembi yambula vo bavukumunwa kwa wantu akaka mu lembi sala e salu bavewa kwa Nzambi.

 9. Aki nani betangininanga lukwikilu lwa Noa o unu?

⁹ O unu, dialukasakeso mu mona ulolo wa mase muna kintwadi kia wan’angudi omu nza yawonso, bevanganga wawonso balenda mu tanginina Noa. Bezayanga wo vo ke bafwete kaka dikila esi nzo zau ko yovo kubasumbila mvwatu yovo kubatangisa sikola. Kansi, bafwete mpe lungisanga nsatu za mwanda za esi nzo. Muna mpila yayi, besonganga vo bakubama bena muna dina kevanga o Yave ke kolo ko.

10, 11. (a) Noa y’esi nzo andi aweyi bamona ekolo bakala muna nzaza? (b) Nkia kiuvu tufwete kiyuvula?

¹⁰ Noa, nkaz’andi, wan’andi y’akazi au nanga mu mvu 50 batung’e nzaza. Ekolo batunganga e nzaza, nkumbu miayingi bakotanga mo yo vaika. Bakusa yo e dimbu kimana yalembi kota maza, kotesa madia ye bulu. Yindula diambu edi: E lumbu kiavingilwanga kialwaka. Muna lumbu kia 17, kia ngonde yezole ya mvu wa 2370 Vitila Tandu Kieto, bakota muna nzaza. I bosi, Yave wazik’e kielo. E mvula yayantika noka. Ke yakala mpasi mvula ko. E nto za maza ye zianela z’ezulu zaziuka, e nzaza yayantika teyama vana ntandu a maza. (Etu. 7:11, 16) Awana bakala kuna mbazi a nzaza bafwa, awana bakala muna nzaza bavuluzwa. Aweyi Noa y’esi nzo andi bamona? Ka lukatikisu ko bavutula matondo kwa Nzambi. Nanga bavova vo: ‘Ekwe kiese tuna kiau wau twakangala yo Nzambi aludi yo kala wakubama!’ (Etu. 6:9) Nga lenda kuyimona muna buka ki’awana bevuluka muna Armangedo yo vutula matondo kwa Nzambi?

¹¹ Ka vena lekwa ko kilenda kakidila Mpungu-ngolo kalembi lungisa nsilu andi wa fwasa nza yayi ya Satana. Ukiyuvula: ‘Nga ngina ye vuvu vo ke vena diambu dimosi ko muna nsilu mia Nzambi difunga, ye miawonso milungana muna ntangwa kasikidisa?’ Avo i wau, kala wakubama yo sutilang’e “lumbu kia Yave” eki kifinamanga.—2 Pet. 3:12.

Mose Nlungaladi Kakala

12. Nkia mambu mafwana vukumuna Mose?

¹² Yambula twabadika nona kiakaka. Muna ngindu za kiwuntu, Mose zingu kiambote kakala kiau muna Engipito. Wau vo mwan’ankento a Faro wansansanga, Mose madia mambote kadianga yo vwata mwatu miantalu yo kala va fulu kiambote. Watanga sikola zandá. (Tanga Mavangu 7:20-22.) Nanga wakala y’elau dia sala y’evwa diantalu.

13. Nki kisonganga vo Mose wasianga sungididi muna nsilu mia Nzambi?

¹³ Nanga mu kuma kia malongi kavewa kwa mase mandi muna kinsedia, Mose wabakula uzowa wa nsambila za teke za esi Engipito. (Luv. 32:8) E ngangu za Engipito ye zingu kiambote kakala kiau kuna lumbu lwa ntinu ke kiavukumuna Mose ko mu yambula e nsambil’aludi. Wayindulanga e nsilu kasia o Nzambi kw’akulu andi yo kala y’etima dia vanga luzolo lwa Nzambi. Mose wavovesa wan’a Isaele vo: “O Yave wa . . . Nzambi a Abarayama, wa Nzambi a Isaki, wa Nzambi a Yakobo untumini kwa yeno.”—Tanga Luvaiku 3:15-17.

14. Lukwikilu ye unkabu wa Mose aweyi watontelwa?

¹⁴ Nswaswani ye nzambi za teke za Engipito, Mose wakala ye ziku vo Yave wa Nzambi akieleka, Nzambi a moyo. Wazinganga nze yandi wamonanga “ndion’olembi moneka.” Mose wakala ye vuvu vo nkangu a Nzambi ukûlwa muna ubundu, kansi kazaya ko e ntangwa divangama. (Ayib. 11:24, 25, 27) Wasonga etima diandi dia mona luvevoko lw’Ayibere vava katanina ntaudi a mwisi Isaele ona wawandwanga. (Luv. 2:11, 12) Kansi, ke yau ko i ntangwa kasikidisa o Yave. Muna kuma kiaki, Mose watina yo kwenda zingila ku nsi yakaka. Ka lukatikisu ko vo diampasi diakala kwa yandi dia sisa zingu kiambote kuna Engipito yo kwenda zingila muna makanga. Kana una vo i wau, Mose wakwamanana yingila yo lemvokela konso luludiku kavewanga kwa Yave. Kuna kwalanda, una kakala mvu 40 kuna Midiani, Nzambi wansadila mu kûla mpangi zandi muna ubundu. Muna luludiku lwa Nzambi, Mose watambulwila vutuka kuna Engipito. E ntangwa yafwana ina Mose kafwete lungisa kiyekwa kavewa kwa Nzambi yo sala salu kiaki mu mpila ina Nzambi kazola. (Luv. 3:2, 7, 8, 10) Vava kavutuka kuna Engipito, Mose, ona wakala vo nkwa ‘unleka kikilu, ke mu wantu awonso ko bakala va ntoto,’ lukwikilu yo unkabu kavwanga mfunu mu kwenda vana ndose a Faro. (Nta. 12:3) I wau kavanganga nkumbu miayingi ekolo vuku yalandananga kimosi kimosi, lembi zaya kana nkumbu nkwa diaka kafwete kwenda vana ndose a Faro.

15. Nki kiafila Mose mu vava malau ma kembelela S’andi ezulu kana una vo wavanganga mpilakanu?

¹⁵ Muna mvu 40 mialanda, tuka mvu wa 1513 yakuna mvu wa 1473 Vitila Tandu Kieto, Mose wanwananga ye lukendalalu. Kana una vo i wau, wavavanga malau ma kembelela Yave yo kasakesa mpangi zandi Aneyisaele mu vanga diau adimosi. (Nsi. 31:1-8) Ekuma? E kuma kadi walutanga o zola nkumbu a Yave ye kimfumu kiandi ke mu yandi nkumbu ko. (Luv. 32:10-13; Nta. 14:11-16) Kiakala lukendalalu yovo mpilakanu tuvangidi, yeto mpe tufwete kwamanana yikama kimfumu kia Nzambi yo kala ye vuvu vo e mpila kevangilanga mambu isundidi ngangu, unsongi yo wete ke mu mpila zakaka ko. (Yes. 55:8-11; Yer. 10:23) Nga i wau mpe omonanga?

Kwamanana Yingila

16, 17. E sono kia Maku 13:35-37 ekuma kinina ye nsasa kwa ngeye?

¹⁶ “Nutoma tala, nuyingila yo samba: kadi ke nuzeye yo ko, e ntangwa.” (Maku 13:33) Yesu wavana lulukisu lwalu vava kayika oma ma sinsu kisonga e mbaninu a nza yayi. Tala e mvovo miansuka mia ungunza wa Yesu wasoneka Maku: “Nuyingila: kadi ke nuzeye yo ko, e ntangwa ikwiz’e mfumu a nzo, kana masika, ovo’dingidingi, ovo nsusu antete, ovo mene-mene; unkwa kwizila kuna kinsalukisa, kanuwana ku nsi a tulu. Owu inuvovese, kw’awonso mpovele wo, nuyingila.”—Maku 13:35-37.

¹⁷ Mvovo mia Yesu nsasa kikilu mina. Kolo yá kayika ya yingila muna fuku. E kolo kiansuka kiampasi kikilu kikalanga muna yingila, kadi kiyantikanga muna ola yatatu ya mene yakuna kivaik’e ntangwa. Muna ntangw’a vita, eyayi i ola imonekanga vo yambote muna nwanisa mbeni, ina balenda wana ambeni kuna “nsi a tulu.” Diau adimosi mpe o unu, ekolo wantu a nza belekanga tulu twa kimwanda, tufwete sianga ngolo za kala wasikama. Nga lukatikisu tukalanga lwau vo tufwete kwamanana ‘yingila’ yo ‘toma tala’ e ntangwa ikwiza e mbaninu ina yasakulwa ye una tuvuluzilwa?

18. Nki’elau diampwena tuna diau wau vo tu Mbangi za Yave?

¹⁸ O muntu wasakanesanga bulu tuyikidi kuna lubantiku kafwa ko vava katulwa. Kansi, ungunza wa Nkand’a Nzambi uvovanga ye ziku kiawonso vo e nsambil’a luvunu ye nkubika zakaka za nza yayi yambi fwaswa zifwaswa. (Lus. 18:4-8) Yambula selo yawonso ya Nzambi, aleke y’ambuta, bavanga wawonso balenda mu songa vo bakubama mu kuma kia lumbu kia Yave, nze una wavanga Noa y’esi nzo andi. Mu nza tuzingilanga ina vo wantu ke bezitisanga Nzambi ko, alongi a mabundu maluvunu kumosi y’awana bekatikisanga yovo balembi kwikilanga muna Nzambi, betiangunanga Mvangi muna malongi mau. Tufwete keba kimana wantu awaya balembi kutuvukumuna. Yambula twatanginina e mbandu ya wantu tuyikidi yo kwamanana vava malau ma tatidila yo kembelela Yave wa “Nzambi a nzambi,” elo, “Nzambi anene yo nkuma yo umbubu.”—Nsi. 10:17.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

Nga Osungamene?

• Ekuma diavavila Noa kasi’e sungididi muna nsatu za mwanda za esi nzo andi?

• Aweyi lumbu yeto ifwananene ye lumbu ya Noa?

• Ekuma Mose kasilang’e sungididi muna nsilu mia Yave kana una vo wanwananga yo lukendalalu?

• Nkia ungunza wa Nkand’a Nzambi ukufilanga mu kala walungalala muna mwanda?

[Foto ina muna lukaya lwa 25]

Noa y’esi nzo andi basi’e sungididi muna salu kia Yave

[Foto ina muna lukaya lwa 26]

E nsilu mia Nzambi miasadisa Mose mu kala walungalala