“Ke Nuvutula Muntu Mbi Muna Mbi Ko”
“Ke nuvutula muntu mbi muna mbi ko. Nusungamen’oma mansongi vana ndose a wantu awonso.”—ROMA 12:17.
1. Nkia fu betoma songanga o wantu?
DIAMBU diantete kevanganga kingyana-ngyana vava kenungunwanga kwa mpangi andi i kumvutulwila mpe. Diankenda kikilu vo ke wan’akete kaka ko besonganga e fu kia vutula mbi muna mbi. Ndonga muna ambuta mpe besonganga e fu kiaki. Vava befungiswanga makasi, bevutulanga mbi muna mbi. Ambuta nanga ke bewandanga akw’au mu moko ko, kansi balenda wo vanga mu mpila zakaka. Balenda kumba muntu ubavangidi mbi yovo kunkota e nsoki mu mambu ma kinkita ye makaka mpe. Mana bevanganga wantu malenda kala maswaswana, kansi ekani diau, diau adimosi kwandi, vutula mbi muna mbi.
2. (a) Ekuma Akristu akieleka bevengelanga e fu kia landa e kunda? (b) Nkia yuvu ye nkia kapu kia Nkand’a Nzambi tufimpa?
2 Kana una vo, luzolo lwa landa e kunda ngolo lukalanga, Akristu akieleka bevenganga lo. Besianga ngolo mu lemvokela elongi dia Paulu wa ntumwa wavova vo: “Ke nuvutula muntu mbi muna mbi ko.” (Roma 12:17) Nki kilenda kutufila mu lemvokela nkanikinu wau wamfunu? Musungula kwa nani katufwete vutula mbi muna mbi ko? Muna vutula e yuvu yayi, yambula twafimpa e mvovo mia Paulu mina muna Roma kapu kia 12 yo mona ekuma o lembi landa e kunda dinina se diambu dia zola, diansongi ye diambote mu vanga. Tubadika mambu matatu mama, dimosi dimosi.
“Dianu vo, Inuwondelelele”
3, 4. (a) Nkia diambu kayika Paulu muna Roma kapu kia 12? O mvovo “dianu vo” aweyi usonganga? (b) E nkenda za Nzambi nkia diambu zifwete fila Akristu a esi Roma mu vanga?
3 Muna kapu kia 12, Paulu mambu ma yá kayika mena mfunu muna zingu kia Akristu. Wayika edi dia ngwizani eto yo Yave, ye minkwikizi y’akw’eto, ye mindembi kwikila ye kuna kwa ayadi. Paulu wasonga vo vena ye kuma kiampwena tufwete vengela makani mambi kumosi ye fu kia vutula mbi muna mbi, vava kavova vo: “Dianu vo, abunzi, inuwondelelele muna nkenda za Nzambi.” Tala o mvovo wau, “dianu vo.” Vava muntu kevovanga dianu vo, disonganga vo “otekele yika kala mambu makaka.” (Roma 12:1) Ozevo, o Paulu nanga edi kazola vova: ‘Mu kuma kia dina ntekele kunuzayisa, inuwondelele nwavanga dina ikunuzayisa owau.’ O Paulu nkia diambu kavovesa Akristu muna Roma?
4 Muna kapu kia 1 yakuna 11, Paulu wayika elau diampwena diavewa kwa Ayuda ye kwa esi Zula, dia yala kumosi yo Kristu muna Kintinu kia Nzambi. Kansi, Isaele yakingutukila yabembola e vuvu kiaki. (Roma 11:13-36) Mu “nkenda za Nzambi” kaka badi vwila elau diadi. Adieyi bafwete vanga Akristu mu kuma kia lukau lwalu lwangovo lwa Nzambi? Bafwete vutula matondo yo vanga una kavova o Paulu vo: ‘Nutambika to yeno se kimenga kiamoyo, kiavauka, kialuyangalalu kuna kwa Nzambi, se salu kieno kiansongi.’ (Roma 12:1) Akristu awaya aweyi balenda tambikila e to yau “se kimenga” kwa Nzambi?
5. (a) O muntu aweyi kalenda tambikila e to kiandi se “kimenga” kwa Nzambi? (b) Nkia nkanikinu bafwete lemvokela Akristu?
5 Paulu wavova vo: “Ke nwiyisi’e fwani-fwani ye tandu kiaki ko: nukituk’aka muna mpanguluk’a nyindu mieno, nwatont’owu win’o luzolo lua Nzambi luambote, luayangalalu, luakunkuka.” (Roma 12:2) Vana fulu kia yambula vo mwand’a nza yayi wasoba ngindu zau, bafwete kala yo nyindu una wakala muna Kristu. (1 Korinto 2:16; Filipi 2:5) Akristu awonso akieleka bafwete lemvokela nkanikinu wau muna zingu kiau kia lumbu ke lumbu.
6. Nze una kavova Paulu muna Roma 12:1, 2, nkia diambu dilenda kutufila mu lembi vutula mbi muna mbi?
6 E mvovo mia Paulu muna Roma 12:1, 2 aweyi milenda kutusadisila? Nze Akristu akuswa kuna Roma, tuvutulanga kikilu matondo kwa Nzambi mu kuma kia ulolo wa nkenda kesonganga kwa yeto. Dianu vo, o ntima wazala ye kiese ukutufila mu sadila Nzambi ye ngolo zeto zawonso, ye mavwa ye ngangu. Ukutufila mpe mu vanga mawonso tulenda mu kala yo nyindu una wakala muna Kristu, ke mu landa nyindu a esi nza ko. Kala yo nyindu a Kristu, dilenda soba e mpila tukadilanga y’ampangi zeto za mwanda y’awana bena vo ke mpangi zeto ko. (Ngalatia 5:25) E mbuta diambu i diadi: Avo tukala ye nyindu a Kristu, ke tuvutula muntu mbi muna mbi ko.—1 Petelo 2:21-23.
“O Zola, Mbula Kwakondwa Kuvùnina”
7. Nkia zola kuyikwanga muna Roma kapu kia 12?
7 Lembi vutula mbi muna mbi ke diambu diansongi kaka ko muvanga, kansi diambu dia zola mpe. Tala una Paulu kabadikila o zola. Muna nkand’a Roma, Paulu nkumbu miayingi kasadila mvovo “zola” (muna Kingerekia vo a·gaʹpe) vava kayika zola kwa Nzambi ye kwa Kristu. (Roma 5:5, 8; 8:35, 39) Kansi, muna kapu kia 12, Paulu mu mpila yakaka kasadila a·gaʹpe, wayika e zola kesonganga o muntu kwa nkw’andi. Vava Paulu kavova vo tukau twa mwanda twaswaswana, ye vena y’ampangi zaswaswana basadilanga to, Paulu wayika e fu kina Akristu awonso bafwete kala kiau. Wavova vo: “O zola, mbula kwakondwa kuvùnina.” (Roma 12:4-9) Zola akaka i sinsu kiswaswanisanga Akristu akieleka. (Maku 12:28-31) Paulu okutuwondelelanga twakala ye ziku vo e zola tusonganga yeto Akristu kwakieleka.
8. Aweyi tulenda songela zola kwakondwa kuvùnina?
8 I bosi, Paulu wasonga mpila tulenda songela zola kwakondwa kuvùnina, vava kavova vo: “Numona dina diambi e ngemi; nutatidila dina diambote.” (Roma 12:9) ‘Mona e ngemi’ ye ‘tatidila,’ mvovo miankuma kikilu. O ‘mona e ngemi’ i sia vo “menga kikilu.” Katufwete menga kaka e mfwilu milenda kututwasila e mbi ko, kansi, tufwete menga mpe e mbi. (Nkunga 97:10) O mvovo ‘tatidila,’ mu mvovo wa Kingerekia watuka, un’e nsasa vo “simbinina.” O Nkristu osonganga zola kwa kieleka, otatidilanga yovo simbinina fu kia zola yo kitula kio se fu kiandi.
9. O Paulu nkia diambu kavova yo vutukil’o vova?
9 Paulu wavova yo vutukil’o vova e mpila tulenda songela zola vo: “Nusambul’awana bekunubangikanga; nusambula, ke nusibi ko.” “Ke nuvutula muntu mbi muna mbi ko.” “Azolwa, ke nulandi kunda ko.” “Kusundwa kwa bi ko, sunda kak’o bi muna wete.” (Roma 12:14, 17-19, 21) Mvovo miami mia Paulu misonganga mu mpila yakiá, una tufwete kadila ye mindembi kwikila kana nkutu awana bekutusianga kitantu.
“Nusambul’awana Bekunubangikanga”
10. Aweyi tulenda sambulwila awana bekutubangikanga?
10 Aweyi tubadikilanga elongi dia Paulu: “Nusambul’awana bekunubangikanga”? (Roma 12:14) Yesu wavovesa alandi andi vo: “Nuzol’atantu eno, nubasambil’ana bekunubangika.” (Matai 5:44; Luka 6:27, 28) Muna kuma kiaki, imosi muna mpila tulenda sambulwila awana bekutubangikanga i kubasambidila. Tufwete dodokelanga Yave kaziula o meso m’awana bekutusianga kitantu kuna bubu kimana bazaya e ludi. (2 Korinto 4:4) Dialudi vo, dilenda kala diampasi mu samba kwa Nzambi kasambula awana bekutubangikanga. Avo tukala yo nyindu a Kristu, tusonga zola kw’atantu eto. (Luka 23:34) Nkia nluta tulenda baka muna songang’o zola?
11. (a) Adieyi tulenda longoka muna mbandu ya Setefano? (b) Nze una usonganga zingu kia Paulu, adieyi dilenda vanga atantu akaka?
11 Setefano, mosi mun’awana basamba muna wete di’atantu au, e sambu kiandi ke kiakala kiampavala ko. Vioka kina kia Pentikosti ya mvu a 33 wa tandu kieto, Setefano wanatwa kuna mbazi a Yerusaleme kw’awana basianga ludi e kitantu yo kuntubila matadi. Una kafwidi ko, okazidi muna nding’angolo vo: “E Mfumu, kubayekek’esumu diadi ko.” (Mavangu 7:58–8:1) Mosi mun’awana kasambidila Setefano muna lumbu kiakina i Saulu, ona watonda lufwa lwandi yo kala vana kavondelwa. I bosi, Yesu ona wafulwa wamoneka kwa Saulu. Mbangiki ndioyo wakituka se nlandi a Kristu ye ntumwa Paulu ona wasoneka nkanda kwa esi Roma. (Mavangu 26:12-18) Nze una kasambila Setefano, o Yave waloloka Paulu mu mana kateka vanga. (1 Timoteo 1:12-16) Ekiaki i kuma Paulu kawondelela Akristu vo: “Nusambul’awana bekunubangikanga.” Wazaya mu dina diambwila vo, abangiki akaka balenda kituka se selo ya Nzambi. Diau adimosi, atantu akaka mu lumbu yeto bekitukanga se minkwikizi mu kuma kia nkal’a luvuvamu ya selo ya Yave.
“Nukadila Kuna Ungudi yo Wantu Awonso”
12. E mvovo mia Paulu muna Roma 12:9, aweyi minina e ngwizani ye mia Roma 12:17?
12 O lulukisu lwakaka kavana Paulu lwa mpila tulenda kadila ye mindembi kwikila i lwalu: “Ke nuvutula muntu mbi muna mbi ko.” E mvovo miami ngwizani mina ye dina kateka vova Paulu vo: “Numona dina diambi e ngemi.” O muntu aweyi kalenda vovela vo omenganga e mbi, kele vo mbi muna mbi kevutulanga? Ndiona ovanganga wo, zola ‘kwakuvùnina’ kesonganga. I bosi Paulu wavova vo: “Nusungamen’oma mansongi vana ndose a wantu awonso.” (Roma 12:9, 17) Aweyi tulenda sadila e mvovo miami?
13. Aweyi tufwete kadila “vana ndose a wantu awonso”?
13 Muna nkand’andi kwa esi Korinto, Paulu wasoneka e mpasi zamweswa antumwa. Wavova vo: ‘Twakitukidi se kumbu dia nza, ye mbasi, yo wantu. . . . Ovo tulevolwa, tusambula kaka; ovo tubangikwa, tuzizila kaka. Ovo tuyikwa ngikw’ambi, tuwondelela kaka.’ (1 Korinto 4:9-13) Diau adimosi mpe o unu, esi nza besianga Akristu akieleka o meso. Vava awana batuzungidi bemonanga mavangu meto mambote kana nkutu vava tubangikwanga kondwa kuma, balenda wa e nsangu zambote zina tukubasamunwinanga.—1 Petelo 2:12.
14. Nkia tezo tufwete nungunwina luvuvamu?
14 Nkia tezo tufwete nungununa luvuvamu? Tufwete lo nungununa mu mpila isundidi. Paulu wavovesa mpangi zandi z’Akristu vo: “Ovo dilendakana, vana dieno’sambu, nukadila kuna ungudi yo wantu awonso.” (Roma 12:18) “Ovo dilendakana” ye “vana dieno’sambu,” e mvovo miami, misonganga vo kala mu luvuvamu y’akaka ke diambu diakete ko. Kansi, katufwete kulula nkanikinu mia Nzambi ko muna vava nungununa luvuvamu yo wantu. (Matai 10:34-36; Ayibere 12:14) Kansi kadi, tuvanga wawonso tulenda mu nungununa luvuvamu kwa “wantu awonso”, lembi kulula nsiku miansongi.
“Ke Nulandi Kunda Ko”
15. Nkia kuma kiyikwanga muna Roma 12:19 kifwete kutufila mu yambula landa kunda?
15 Paulu wayika kuma kiakaka ke tufwete vutulwila mbi muna mbi ko, kadi i diambu diansongi dia vanga. Wavova vo: “Azolwa, ke nulandi kunda ko, nusila kaka makasi e nzila: kadi diasonama vo, e kunda, kiame; mono kwame nsenda, i Yave wau.” (Roma 12:19) O Nkristu olandanga kunda, nkwa lulendo. Ovavanga kuyisia mu dina difwanukini kaka kwa Nzambi. (Matai 7:1) Muna senda o mbeni yandi kibeni, osonganga vo kekwikilanga ko muna mvovo mia Yave vo “mono kwame nsenda.” Kansi, Akristu akieleka bebundanga vuvu vo Yave ‘olanda kunda ki’adimbuki andi.’ (Luka 18:7, 8; 2 Tesalonika 1:6-8) Beyambulanga e kunda vana moko ma Nzambi.—Yeremiya 30:23, 24; Roma 1:18.
16, 17. (a) Ayeyi i nsas’a mvovo “bidika makala ma tiya” vana ntu a muntu? (b) Nga wamona kala una evangu diambote diazezesela ntim’a mundembi kwikila? Yika e nona.
16 Landila ntantu e kunda, ntim’andi kaka dibadisanga, kansi, kumvutulwila e wete dilenda yoyesa ntim’andi. Ekuma? Tala dina kasoneka Paulu kwa Akristu kuna Roma vo: “O ntantu aku, ovo nzala kefwa, undika; ovo’vwina kefwa, unwika: kadi ovo wau ovanga, obidika makala ma tiya vana ntu andi.” (Roma 12:20; Ngana 25:21, 22) Nki i nsas’a mvovo miami?
17 “Obidika makala ma tiya vana ntu andi,” mvovo usonganga evangu dia kenza matadi mantalu, diavangamanga kuna nz’ankulu. Bakotesanga wolo mun’esoka dia tiya, ke basianga kaka makala kuna nsi a wolo ko kansi vana ntandu a wolo mpe. O makala masiwanga vana ntandu a wolo mawokesanga yandula e wolo kimana etadi diadi diangolo diazeza yo katula e mvindu ina muna wolo. Diau adimosi mpe, muna vang’o wete kwa ntantu, tulenda “zezesa” o bala kwandi kwa ntima yo vaikisa e fu yandi yambote. (2 Ntinu 6:14-23) Kielela, mpangi zayingi za nkutakani ya Akristu, bakota muna nsambila aludi mu mona mavangu mambote bavangwa kwa selo ya Nzambi.
Ekuma Katufwete Vutulwila Mbi Muna Mbi Ko?
18. Lembi vutula mbi muna mbi, ekuma dinina diansongi, diazola ye diambote mu vanga?
18 Muna Roma kapu kia 12, tumwene kuma yayingi katufwete ‘vutulwila muntu mbi muna mbi ko.’ Diantete, lembi vutula mbi muna mbi i diambu diansongi difwete vangwa. Wau vo Nzambi okutufwilanga e nkenda, diansongi vo twayitambika kwa Yave yo lemvokela nkanikinu miandi kumosi ye nkanikinu wa zola atantu eto. Diazole, lembi vutula mbi muna mbi, i diambu diazola tufwete vanga. Muna lembi vutula mbi muna mbi yo nungununa luvuvamu, i tulenda sadisila atantu mu kituka se asambidi a Yave. Diatatu, lembi vutula mbi muna mbi i diambu diambote mu vanga. Avo tulende akaka e kunda tusonga vo tu akwa lulendo, kadi Yave ovovanga vo: “E kunda, kiame.” Ovovanga mpe: “O lulendo ovo luizidi, e nsoni zizidi: Kansi tu, vana vena nlêka i vena ngangu.” (Ngana 11:2) Muna yambula vo Nzambi kasenda atantu eto, tusonganga vo tu alembami.
19. Nkia diambu tuwa mun’elongi dilanda?
19 Muna fokola elongi diandi, Paulu watusonga una tufwete kadila ye akaka. Wawondelela Akristu vo: “Kusundwa kwa bi ko, sunda kak’o bi muna wete.” (Roma 12:21) Nkia ngolo zambi tunwananga zau o unu? Aweyi tulenda zo sundila? Elongi dilanda divana e mvutu za yuvu yayi.
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 24]
Roma kapu kia 12 kisonganga e ngwizani bafwete kala yau Akristu yo:
• Yave
• minkwikizi y’akwau
• mindembi kwikila
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 25]
Adieyi tulenda longoka muna nona kia Setefano?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 27]
Nga Olenda Sasila?
• Nki’elongi ditoma yikwanga muna Roma kapu kia 12?
• Nki kikutufila mu lembi vutula mbi muna mbi?
• Nkia nluta tubaka mu lembi “vutula muntu mbi muna mbi”?