Akento, Nusakalela Akazi eno
“Akento nusakalel’akazi eno.”—EFESO 5:22.
1. Ekuma o zitisa yakala dinina diampasi o unu?
MUNA nsi zayingi, vava toko ye ndumba bekazalanga, o nkento osianga nsilu vo osakalela nkanz’andi. Kansi, e mpila ina akala ayingi bekadilanga y’akazi au, ilenda kitula o nsilu wau se wampasi mu lungisa. Kansi, o lubantiku lwa longo lwambote lwakala. O Nzambi wabonga luvati lwa Adami wa yakala diantete yo vanga nkento. Adami wavova vo: “E! ndioyù tu, i visi kia visi yame, ye nitu a nitu ame.”—Etuku 2:19-23.
2. E mpila yina akento bebadikilanga e fulu kiau muna longo, aweyi isobelanga mu lumbu yayi?
2 Kana una vo lubantiku lwa longo lwambote lwakala, buka kimosi kiyikilwanga vo nkubika ya luvevoko lw’akento (movimento de libertação feminina) kina kivavanga katula akento mu wisa ki’akala kiayantika muna mvu a 1960 kuna Estados unidos. Muna kolo kiakina, nkento mosi kaka vana vena 300 z’akala wasisanga esi nzo andi. Kansi, kuna lubantiku lwa mvu a 1970, tezo kia akento 3 vana vena akala 100 basisanga esi nzo zau. O unu, dimonekanga vo akento benuanga malavu, nua fomo, tá zumba nze akala. Nga diadi zingu kia kiese diatwasa kw’akento? Ve. Muna nsi zakaka, ulolo mun’awana besompanga, bevambananga. E ngolo zivanganga akento akaka za soba e fulu kiau muna longo, nga kiese ditwasanga ovo mpasi?—2 Timoteo 3:1-5.
3. E mpasi za longo aweyi zakotela?
3 E mpasi za longo aweyi zakotela? E mpasi zazi zayantika vava Eva kavukumunwa kwa mbasi ankolami, “o niok’ankulu, una vo, Nkadi Ampemba, wa Satana.” (Lusengomono 12:9; 1 Timoteo 2:13, 14) Satana ovavanga soba dina kelonganga o Nzambi. Kasikil’owu, Nkadi Ampemba ofilanga wantu mu badikila longo nze muntu uyisidi nsinga mu laka. Muna nzila z’amwangi a nsangu za nza, Satana ovavanga kitula malongi ma Nzambi nze mambi ye maviokela e ntangwa. (2 Korinto 4:3, 4) Kansi, avo tutomene fimpa mana kevovanga o Nzambi mu kuma kia fulu kia nkento muna longo, tumona vo malongi ma Nkand’a Nzambi mamfunu kikilu.
Lulukisu Kw’awana Besompa
4, 5. (a) Ekuma o nkento kafwete kifimpila una kasompele ko? (b) O nkento adieyi kafwete vanga una kasompele ko?
4 Nkand’a Nzambi uvananga lulukisu kw’awana bazolele sompa. Uvovanga vo omu nza yayi iyalwanga kwa Nkadi Ampemba, kana nkutu awana bena yo longo lwasikila “mpasi” bemona. Wau vo Nzambi wakubika o longo, Nkand’a Nzambi ulukisanga awana bazolele sompa. Mu kuma kia nkento wafwila yakala yo vevoka mu sompa yakala diakaka, nsoneki mosi a Nkand’a Nzambi wavova vo: “Olut’o mona wete, ovo okala una kena.” O Yesu mpe wakanikina kimpumpa kw’awana ‘balenda wo tambula.’ Kansi, avo zolele sompa, ofwete sompana kaka yo ndiona una “muna Mfumu,” i sia vo, yo selo kia Nzambi ona wakiyekola yo vubwa.—1 Korinto 7:28, 36-40; Matai 19:10-12.
5 O lulukisu luvananga Nkand’a Nzambi lwa sia vo, ‘o nkento asompa wakomwa muna nkaz’andi kwa nsiku,’ i kuma kisonganga vo o nkento ofwete sola ndiona kesompana yandi. Ovo yakala ofwidi yovo otele zumba yo vambana yandi, ozevo o nkento ‘ovevokele muna nsiku a nkaz’andi.’ (Roma 7:2, 3) E nzol’a meso ilenda kala yambote kw’awana bebanda kimakangu, kansi ke yau ko itwasanga o longo lwakiese. Muna kuma kiaki, o nkento una vo mpumpa kafwete kiyuvula: ‘Nga nzolele kikilu kota muna longo luna nkadila muna nsiku a yakala diadi?’ Kafwete badika e kiuvu kiaki, una kasompele ko, ke kunima longo ko.
6. Nkia nzengo zibakanga akento ayingi o unu? Ekuma dinina diamfunu?
6 Muna nsi zayingi o unu, o nkento olenda sola kana vo katonda yovo lembi tonda ndiona unzolele. Kansi, osola e nsol’ambote dilenda kala diampasi kwa nkento, kadi luzolo lwa kala ye kikundi ye zola itwasanga longo lulenda kala lwasaka. Nkwa ngangu mosi wasoneka vo: “O luzolo lwanzaki lwa vanga diambu, kana sompa yovo tomboka mongo, lulenda kutufila mu lembi teka fimpa kana vo e nzengo tubaka zambote yo wila kaka ndiona okutuzayisanga dina tuzolele wa.” O muntu otombokanga mongo olenda sia zingu kiandi mu vonza kele vo ovangidi dia uzowa. Diau adimosi mpe, o lembi sola nsol’ambote ya ndiona osompana yandi dilenda twasa mpasi zayingi.
7. Nkia luludiku luvewanga mu kuma kia sola ndiona osompana yandi?
7 O nkento kafwete toma bakula e nsasa ya kala muna nsiku a yakala dina dinzolele. Muna mvu miavioka, ndumba mosi ya mwisi Índia wavova vo: “Mase meto batulutidi e kimbuta ye ngangu, diampasi dikalanga mu vunginikwa nze yeto. . . Kwa mono ke diampasi ko dia kuyivuna.” Malongi mevananga mase ye akaka, malenda sadisa. Nludiki mosi a longo wakasakesa aleke mu vavang’o zaya e mase ma ndiona kazolele sompana yandi kimana katoma tala e ngwizani kekala yau ye mase mandi ye yitu yandi yakaka.
Una Yesu Kasongela Lusakalalu
8, 9. (a) O Yesu aweyi kabadikilanga lusakalalu lwandi kwa Nzambi? (b) O lusakalalu nkia nluta lulenda twasa?
8 Kana una vo o sakalela akala dilenda kala diampasi, akento bafwete badikila e fu kiaki vo kiambote nze una Yesu kavanga. Kanele vo, o sakalela Nzambi diavavanga vo kamon’e mpasi yo fwa nkutu vana nti, o Yesu kiese kamonanga muna sakalela Nzambi. (Luka 22:41-44; Ayibere 5:7, 8; 12:3) Akento bafwete landa mbandu a Yesu, kadi o Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “O ntu a nkento, i’yakala; o ntu a Kristu, i Nzambi.” (1 Korinto 11:3) Kansi, akento ke bafwete sakalela kaka kintu ki’akala ko vava besompanga.
9 O Nkand’a Nzambi usonganga vo akento, bakala basompa yovo ampumpa, bafwete sakalela e kintu ki’akala ana bevitanga o ntu muna nkutakani ya Akristu. (1 Timoteo 2:12, 13; Ayibere 13:17) Vava akento belandanga luludiku lwa Nzambi, besonganga mbandu ambote kwa mbasi muna nkubika kavanga o Nzambi. (1 Korinto 11:8-10) Vana ntandu, akento anunu ana bena vo basompa, muna mbandu besonganga ye malongi mau, belonganga akento mu ‘sakalela akazi au.’—Tito 2:3-5.
10. O Yesu aweyi kasongela mbandu ambote ya lusakalalu?
10 O Yesu wazayanga mfunu a lusakalalu. Lumbu kimosi, watuma Petelo mu kwenda futa mpaku za yau ewole kwa ayadi yo kumvana nkutu e nzimbu zina kafuta. Kuna kwalanda Petelo wasoneka vo: “Nusakalela konso eki kitumbwa kwa wantu, muna diambu dia Mfumu.” (1 Petelo 2:13; Matai 17:24-27) Muna kuma kia mbandu ambote ya lusakalalu kasonga o Yesu, tutanganga vo: ‘Wayisisa nkatu, kabaka mpw’a ntaudi, wakituka se fwaniswa kia muntu, wau kawanuka muna mpil’a muntu, kakusakidika, kalemvoka yamuna fwa.’—Filipi 2:5-8.
11. Ekuma Petelo kalongela akento mu sakalela akazi au kana nkutu vo mindembi kwikila?
11 Vava kalonga Akristu mu sakalelela kana nkutu ayadi akwa ntima miambadi a nza yayi, Petelo wavova vo: “Muna diambu diadi i nwasuminwa: kadi o Kristu wanumwen’e mpasi, wanusisil’e mbandu, nwalanda muna ntambi zandi.” (1 Petelo 2:21) Una kayika e mpasi kamona o Yesu ye una kazizidila zo, Petelo wakasakesa akento ana bakala vo akazi au mindembi kwikila, oku vo: “Diau adimosi, yeno akento, nusakalel’akazi eno; kimana, ovo vena y’ana balembele lemvokel’e diambu, babakilwa muna nkal’akazi au, ke mu diambu ko; wau bemonanga nkal’eno aziku yo vumi.”—1 Petelo 3:1, 2.
12. O lusakalalu lwa Yesu nkia nluta lwatwasa?
12 O songa lusakalalu vava ovezwanga yo levolwa kw’akaka dilenda badikilwa nze lutovoko. Kansi, o Yesu ke wau ko kabadikila dio. Petelo wasoneka vo: “Una kalevolwa, kavutwidi malevo ko; una kamon’e mpasi, kavumisi ko.” (1 Petelo 2:23) Akaka ana bamona Yesu vava kamweswanga mpasi, bakituka minkwikizi. Muna wantu awaya vakala yo mwivi ona wakomwa vana ndambu andi ye mfumu a makesa mana mamvonda. (Matai 27:38-44, 54; Maku 15:39; Luka 23:39-43) O Petelo mpe wasonga vo akala akaka bena vo mindembi kwikila, kana nkutu awana bebangikanga akento, balenda kituka Akristu vava bemona e nkal’a lusakalalu y’akazi au. O unu, tumonanga e ziku kia diambu diadi.
Akento Aweyi Balenda Bakila Akazi Au?
13, 14. O sakalela e yakala una vo mundembi kwikila nkia nluta ditwasanga?
13 Akento ana bekitukanga Akristu bebakanga akazi au vava betangininanga Kristu. Vava Bakala kuna lukutakanu lwa mvivu, yakala dimosi edi kavova mu kuma kia nkaz’andi una vo Nkristu: “Mbwene vo dia uzowa yavanganga muna mpila yambangikilanga. Kana una vo i wau, wanzitisanga. Kasidi nkutu kundevola ko. Kavavanga kunkomekena lukwikilu lwandi ko. Wandunga-lunganga muna zola kwawonso. Muna lumbu kia lukutakanu lwampwena, wasikamanga una o kuma ke kwakiele ko mu kundambila madia yo sala salu yakaka ya nzo. E fu yandi yambote yayantika kunsikamesa luzolo lwa longoka Nkand’a Nzambi. Muna kuma kiaki, o unu se i Mbangi a Yave.” Kieleka, eyakala diadi ‘wabakilwa muna nkal’a nkaz’andi, ke mu mvovo ko.’
14 Nze una Petelo kasonga, ke mana kevovanga ko o nkento i metwasanga nluta, kansi mana kevanganga. Ediadi diamoneka muna nkento mosi ona walongoka e ludi kia Nkand’a Nzambi yo bak’e nzengo za kalanga muna tukutakanu. O nkaz’andi wamvovesa vo: “Agnes, avo vaikidi mu mwelo wau, kukotela wo diaka ko.” Agnes kavaikila mu “mwelo wauna” ko, kansi mu mwelo wakaka kavaikila. Muna lumbu kiakaka kia lukutakanu, wamvumisa vo: “Kukungwana ko vava ovutuka.” Wavaika muna nzo lumbu tatu. Vava kavutuka, Agnes wanyuvula kuna vumi wawonso vo: “Nga má kia dia ozolele?” Agnes wakwamanana songa vumi wandi muna Yave. Muna kuma kiaki, o nkaz’andi watambulwila longoka Nkand’a Nzambi, wakiyekola kwa Nzambi. Kuna kwalanda, wakituka se nkuluntu yo vewa kiyekwa kiayingi.
15. Nkia “mpienga” ikanikinwanga kw’akento bena vo Akristu?
15 Akento tuyikidi, basonga e fu kina kakanikina Petelo wa ntumwa , i sia vo, “mpienga,” kansi ke mu viokesa tezo ko muna “mpand’a nsuki” yovo mu “mpwat’a mvwatu.” Petelo wavova vo: ‘E mpieng’eno mbula yakala ya wuntu waswekama wa ntima kaka, muna mvwatu ulembi wolakana wa ntim’anleka, yo lembama, wina vo, muna meso ma Nzambi, wantalu kikilu.’ O ntim’anleka yo lembama umonekanga mun’ezu dia ndinga ye muna fu yambote, ke mu fidisa mpaka ko ngatu vav’oma masundidi e tezo. Muna mpila yayi, o nkento una vo Nkristu osonga vo otoma zitisanga nkaz’andi.—1 Petelo 3:3, 4.
Mbandu Zifwete Tangininwa
16. O Sara aweyi kenena se mbandu ambote kw’akento bena vo Akristu?
16 Petelo wasoneka vo: “I mpienga yiyi akento avelel’a nz’ankulu bayiviengesa, ana basianga Nzambi e vuvu, wau basakalel’akazi au kibeni.” (1 Petelo 3:5) Akento awaya bazaya wo vo o yangidika Yave muna lemvokelanga luludiku lwandi ditwasa zingu kiakiese kia nzo yo moyo a mvu ya mvu. Petelo wayika e mbandu a Sara wa nkaz’a Abarayama, ona “walemvokela Abarayama, kankunyikila vo ‘mfumu.’” Sara wasadisanga nkaz’andi wa vuminanga Nzambi, ona watumwa kwa Nzambi mu kwenda zingila ku nsi a kinzenza. Wasisa e zingu kiambote muna mbanza bakalanga yo sia nkutu e zingu kiandi mu vonza. (Etuku 12:1, 10-13) Petelo wasanisina Sara mu kuma kia mbandu ambote ya unkabu kasonga, wavova vo: “Oyeno nu wan’andi, nwavanga mawete, yo lembi mona nkutu o wonga.”—1 Petelo 3:6.
17. Ekuma Petelo kasungamena Abingaile se mbandu ambote kw’akento bena vo Akristu?
17 Abingaile i nkento akaka wa nkwa unkabu kasungamena mpe o Petelo, ona wabundanga Nzambi e vuvu. Abingaile “nkwa zayi” kakala, kansi o Nabale wa nkaz’andi “wambâdi, nkwa fu yambi” kakala. Vava Nabale kazola sadisa Davidi ko ye makesa mandi, babak’e nzengo za kumvonda y’esi nzo andi awonso. Kansi, Abingaile wavanga diambu mu tanina esi nzo andi. Wabonga madia yo sia mo van’ebuluku, wayenda wanana yo Davidi ye makesa mandi ekolo bayizanga. Vava kamona Davidi, wakulumuka van’ebuluku, wafukama vana malu mandi yo kundodokela kalembi vanga edi diambi. Davidi wamfwila e nkenda yo vova vo: “Matondo kwa Yave wa Nzambi a Isaele ona watumini kwa mono o unu wawanana yame. Usambwilu o zayi waku.”—1 Samuele 25:2-33.
18. Akento mbandu a nani bafwete landa kele vo yakala diakaka ozolele kubavukumuna? Ekuma?
18 E mbandu yakaka yambote ina akento bafwete tanginina i mbandu a Nsulami, ona wasonga kwikizi kiandi kw’etoko dia mvungudi ona wanzitikila. E nzol’andi mun’etoko dia mvungudi ke yakuluka ko kana nkutu vava kazolwa kwa ntinu amvwama. Muna songa e nzol’andi kwa toko dia mvungudi, wavova vo: “Unsia nze dimbu muna ntim’aku, nze dimbu muna koko: Kadi zola kwina ye nsiamu nze lufwa; e nsongo zina ye nsita nze nsi-a-fwa . . . Maza mayingi ke mezima zola ko, yovo nkoko miavindisa ko.” (Nkung’a Nkunga 8:6, 7) Yambula akento awonso ana bena vo bazitikilwa, bakwamanana mpe songa kwikizi kiau kw’akazi au yo kubazitisa.
Luludiku Lwakaka lwa Nzambi
19, 20. (a) Ekuma akento bafwete sakalela akazi au? (b) Nkia mbandu ambote besongwanga akento?
19 Muna fokola, tubadika e kapu kina e sono kibongelo o ntu elongi tulongokanga: “Akento nusakalel’akazi eno.” (Efeso 5:22) Ekuma lusakalalu lwinina o mfunu? E sono kilende kikudikilanga vo: “Kadi o yakala i ntu a nkaz’andi, nze Kristu i ntu a dibundu.” Muna kuma kiaki, akento bevoveswanga vo: “Waun’e dibundu disakalelele Kristu, i una mpe akento, basakalel’akazi au muna mawonso.”—Efeso 5:23, 24, 33.
20 Muna lemvokela nkanikinu wau, akento bafwete longoka yo tanginina e mbandu y’Akristu akuswa. Vanga luzolo wa tanga 2 Korinto 11:23-28 yo zaya e mpasi kazizidila o Paulu wa ntumwa, una vo mosi muna Akristu akuswa, mu kuma kia kwikizi kiandi muna Yesu Kristu wa Ntu andi. Nze Paulu, akento kumosi y’akaka muna nkutakani, bafwete kwamanana sakalela Yesu. Akento bevanganga wo vava besakalelanga akazi au.
21. Adieyi dilenda kasakesa akento mu kwamanana sakalela akazi au?
21 Kana una vo akento ayingi o unu ke beyangalelanga sakalela akazi au ko, o nkento angangu ofwete badika e nluta ditwasanga. Kasikil’owu, kele vo nkento una ye yakala dia mundembi kwikila, o sakalela kintu kiandi muna mawonso mana ke mekululanga nsiku mia Nzambi ko, dilenda kunsadisa mu ‘vuluz’o nkaz’andi.’ (1 Korinto 7:13, 16) Vana ntandu, o nkento oyangalala mu zaya vo Yave wa Nzambi otondanga evangu diani ye osinga kunsambula wau ketangininanga e mbandu a Mwan’andi anzolwa.
Nga Osungamenanga?
• Ekuma o sakalela yakala dilenda kadila diampasi kwa nkento?
• O sompa nkia kuma ke dinina diambu diakete ko?
• O Yesu aweyi kenena se mbandu ambote kw’akento? O landa e mbandu andi nkia nluta dilenda twasa?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 16]
Ekuma o sompa ke dinina diambu diakete ko?