Antikristu Basenzekwa
AWEYI wadi vanga muna kuyitanina kele vo ozeye vo vena ye vuku kivondanga wantu muna zunga kiaku? Nanga ovanga mawonso mu tanina nitu aku yo kuyivaula y’awana basambukila kio. Diau adimosi mpe tufwete vanga muna mwanda. Nkand’a Nzambi ukutuzayisanga vo antikristu ‘owau nkutu omu nza i se kena.’ (1 Yoane 4:3) Avo tuzolele venga “kimbevo” tufwete zaya awana bena ye “kimbevo” kiokio yo kubavenga. Diakiese kikilu vo, Nkand’a Nzambi ukutusadisanga mu zaya wantu awaya.
“Antikristu i lembi zola Kristu (yovo kuyisia vana fulu kia) Kristu.” Muna mvovo miakaka, antikristu i awonso besianga Kristu kitantu yovo bekuyivuninanga vo yau i Kristu yovo akunzi andi. Yesu yandi kibeni wavova vo: ‘Ondiona kena yame ko, i ntantu ame; ondion’olembi kutika yame, omwanganisanga.’—Luka 11:23.
Vioka 60 ma mvu tuka lufwa ye lufuluku lwa Yesu yo tombaka kun’ezulu, Yoane wasoneka mu kuma kia antikristu. Muna kuma kiaki, mavangu ma antikristu mezayakananga mu mana bevanganga kw’alandi akwikizi a Yesu ova ntoto.—Matai 25:40, 45.
Antikristu i Awana ke Bezolanga Alandi a Kristu Ko
Yesu walukisa alandi andi vo e nza yawonso ikubamenga. Wavova vo: “I bosi bekunuyekola muna mpasi, yo kunuvonda: nwasaulwa kwa zula yawonso muna nkumbu ame. E ngunza zayingi zaluvunu zibundumuka, yo tungianis’ayingi.”—Matai 24:9, 11.
Wau vo alongoki a Yesu bebangikwanga “muna nkumbu” a Yesu, awana bekubabangikanga i antikristu, ke bezolanga Kristu ko. Akaka muna “ngunza zaluvunu” Akristu bateka kala, yau mpe antikristu. (2 Yoane 7) ‘Engi muna antikristu’ awaya u kasoneka Yoane, “omu yeto i bakatuka, kansi ke bakal’akw’eto ko; kadi kala vo bakal’akw’eto, nga bekalanga yeto.”—1 Yoane 2:18, 19.
E mvovo mia Yesu ye Yoane, misonganga vo antikristu ke muntu mosi ko, kansi buka kia wantu. Wau vo oyau ngunza za luvunu, dimosi muna makani mau i longa malongi ma luvunu. Nkia mpila bevunginikinanga o wantu?
Bemwanganisanga Malongi ma Luvunu
Paulu wa ntumwa walukisa Timoteo kayikenga muna malongi m’avengomoki nze Imènai yo Fileto bena vo “e diambu diau mpe diyandangana nga mbadi” yovo mputa ilembi sasuka. Paulu wakudikila: “Awana batikumukìni mun’owu wa ludi, bevovanga vo o lufuluku luviokele kala, yo bangalakesa lukwikilu lua wantu akaka.” (2 Timoteo 2:16-18) Imènai yo Fileto balonganga vo o lufuluku ke luvangamena mu nitu ko, vo i Akristu, mu mwanda kaka befulwa. Kieleka, Paulu wakiesesa diambu diadi vo, vana ndose a Nzambi, o muntu obakanga moyo vava kekitukanga nlongoki akwikizi a Yesu. (Efeso 2:1-5) Malongi ma Imènai yo Fileto mevezanga nsilu a Yesu wa lufuluku lwa mafwa muna luyalu lwa Kintinu kia Nzambi.—Yoane 5:28, 29.
E buka kia wantu kiayikilwanga vo Gnósticos, yau bamwanganesa elongi dia sia vo o lufuluku mu mwanda kaka luvangamena. Muna kwikila vo o muntu olenda kwandi baka o zayi (mu Kingerekia gnoʹsis ) mu mpil’esivi, Gnósticos basangalakana ye avengomoki Akristu a kimpangila, mindongota mia Mingerekia ye mabundu mesadilanga mpandu kuna Ásia. Bekwikilanga mpe vo mawonso ma kinitu mambi, ekiaki i kuma o Yesu kayizila mu kinitu ko. Elongi diadi diyikilwanga vo Docetismo. Nze una tumwene, Yoane wa ntumwa mu kuma kiau katulukisila.—1 Yoane 4:2, 3; 2 Yoane 7.
Luvunu lwakaka basoka muna tandu yalanda, i longi dia Nzambi mu Ntatu, dilonganga vo o Yesu i Nzambi a Mpungu-ngolo ye Mwan’a Nzambi. O Dotolo Alvan Lamson muna nkand’andi A Igreja dos Primeiros Três Séculos, wasoneka vo, elongi dia Nzambi mu Ntatu “mu nto akaka diatuka, ke diazayakana ko kwa Ayuda ngatu kala muna Sono ya Kikristu. Elongi diadi dianungunuka yo koteswa muna nsambil’a Kikristu kw’alandi a malongi ma Platão,” wa ndongota mwisi Ngerekia.
Elongi dia Nzambi mu Ntatu dina belonganga antikristu, difilanga wantu mu badikila Nzambi se Nzambi ampimpita yo yivisa ngwizani kena yau yo Mwan’andi. (Yoane 14:28; 15:10; Kolosai 1:15) Se badiki, aweyi o muntu kalenda “finamena Nzambi” nze una Nkand’a Nzambi ukutuvovesanga twavanga, kele vo kakala Nzambi ampimpita?—Yakobo 4:8.
Muna sakis’o yivisa mambu, asekodi ayingi a Nkand’a Nzambi bakatula nkumbu a Nzambi, Yave, muna nsekola zau, kansi, vava kiasonekwa Nkand’a Nzambi, e nkumbu andi tezo kia 7.000 ma fulu yasonama. Ke bebadikilanga kaka Mpungu-ngolo ko nze Nzambi ampimpita kansi wakondwa mpe nkumbu. Nkia mpila luvezo kwa Mvangi eto ye Diambu diandi diavumunwinwa! (Lusengomono 22:18, 19) Vana ntandu, o vingisa mazina nze Mfumu ye Nzambi vana fulu kia nkumbu a Nzambi ke dina ngwizani ko ye sambu kia Yesu, vava kavova vo: “Nkumbu aku yazitiswa.”—Matai 6:9.
Antikristu Kintinu kia Nzambi Bevezanga
Antikristu mu wokela kaka bena omu “lumbu yambaninu” eyi tuzinganga. (2 Timoteo 3:1) Ekani diantete dia avunginiki awaya i vunginika wantu balembi zaya fulu kia Yesu nze Ntinu a Kintinu kia Nzambi, kina vo i luyalu lw’ezulu, luna vo, ke kolo ko se luyala e nza yawonso.—Daniele 7:13, 14; Lusengomono 11:15.
Kasikil’owu, afidi akaka a mabundu belonganga vo e Kintinu kia Nzambi mu ntima mia wantu kina. Elongi diadi ke dina ko muna Nkand’a Nzambi. (Daniele 2:44) Akaka bevovanga vo o Kristu osadilanga muna tuyalu twa nza. Kansi, Yesu wavova vo: “E kintinu kiame ke kia nza yayi ko.” (Yoane 18:36) Kieleka, ka Yesu ko, kansi Satana i ‘nyadi a nza’ ye “nzambi a tandu kiaki.” (Yoane 14:30; 2 Korinto 4:4) Ekiaki, i kuma o Yesu kefwasila tuyalu twawonso yo kituka Nyadi mosi kaka a nza. (Nkunga 2:2, 6-9; Lusengomono 19:11-21) Wantu besambanga vo ediadi diavangama vava belombololanga muna sambu ki’Es’eto vo: “E kintinu kiaku kiza. O luzolo luaku luavangam’ova nza nze koko’zulu.”—Matai 6:10.
Wau kina vo afidi ayingi a mabundu bevananga o moko kwa tuyalu twa nza yayi, afidi awaya Kintinu kia Nzambi besianga kitantu yo bangika nkutu awana besamunanga e ludi mu kuma kia kintinu kiaki. Muna kuma kiaki, nkand’a Lusengomono uyikilanga nkembi ankento vo “Babele Anene” ona “wakolwa yo menga m’aveledi, yo menga ma mbangi za Yesu.” (Lusengomono 17:4-6) O nkento ndioyo, otanga mpe zumba kia mwanda, muna kalanga kintwadi ye “ntinu,” mia nza yovo ayadi yo zolwa kwa yau. O nkento ndioyo ke wakaka ko, i nsambila zawonso zaluvunu ova nza. Yandi i mbuta antikristu.—Lusengomono 18:2, 3; Yakobo 4:4.
Antikristu ‘Osianga Mfisi Muna Matu’
Awana bekuyikilanga vo Akristu, ke betinanga kaka ludi kia Nkand’a Nzambi ko, kansi kebezolanga mpe malongi ma nkal’ambote ko mena muna Nkand’a Nzambi. Nkand’a Nzambi wazaisa vo ediadi divangama vava tutanganga vo: “E ntangwa ikwiza, ina vo ke bezizidil’elongi diavimpi ko; kansi wau bena yo matu mamfisi, bekubìdikil’alongi muna mau maketo.” (2 Timoteo 4:3) Avunginiki awaya, beyikilwanga mpe vo “ntumwa zaluvunu, asadi ampuki, bekukitulanga se ntumwa za Kristu.” Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “E mbaninu au, kontwa kwa mavangu mau.”—2 Korinto 11:13-15.
Dimosi muna mavangu mau i “yingalu” yovo mavangu masafu mana mefwasanga e fu ya nkal’ambote. (2 Petelo 2:1-3, 12-14) Nga ketumonanga ko ulolo wa afidi a mabundu ye minkwikizi miau bekuyisianga mu mavangu ke ma Kikristu ko nze i yakala olekanga yo yakala yo ta zumba kuna mbazi a longo? Tezanisa mavangu mama ma wantu ye mana kelonganga Nkand’a Nzambi muna Fuka 18:22; Roma 1:26, 27; 1 Korinto 6:9, 10; Ayibere 13:4; Yuda 7.
Nufimpanga Malongi
Muna kuma kiaki, tufwete wa yo land’e mvovo mia Yoane wa ntumwa, ka tufwete kwikila ko kondwa ziku. “Ke nukwikila mianda miawonso ko,” u kasoneka, kansi, “nutont’ak’e mianda, kana mia Nzambi: kadi ngunza zingi zaluvunu zavaik’omu nza.”—1 Yoane 4:1.
Tala e mbandu ambote y’Akristu muna mbanz’a Beroya muna tandu kiantete. Oyau ‘batambulwila e diambu kuna mvevo a ntima, e lumbu yawonso bafimpidinge e sono, mu zaya o mambu [balongwa kwa Paulu yo Sila] kana wau mena.’ (Mavangu 17:10, 11) Wau vo bakala y’etima dia zaya mambu, esi Beroya bavavang’o zaya kana vo mana bawa ye longwa mu Nkand’a Nzambi matukanga.
O unu mpe Akristu aludi ke bevukumunwanga kwa ngindu za wantu ko, kansi belemvokelanga e ludi kia Nkand’a Nzambi. Paulu wa ntumwa wasoneka vo: “I diau didi nsambilanga vo nzol’eno yanungunukin’o wokela muna zay’e visa, yo tona kwawonso.”—Filipi 1:9.
Avo yamu wau kuna yo zayi wau ko, kitula dio s’ekani diaku dia vwa o ‘zayi wa ludi yo tona kwawonso,’ muna longokanga dina kieleka kelonganga Nkand’a Nzambi. Awana betangininanga esi Beroya ke bevunginikwanga kwa “mambu ma kuvùnina” ko ma antikristu. (2 Petelo 2:3) Kansi, e ludi mu kuma kia Kristu ye alandi andi akieleka kikubavevolanga.—Yoane 8:32, 36.
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 5]
Augustine: ©SuperStock/age fotostock
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 7]
Nze esi Beroya, ‘e lumbu yawonso tufwete fimpanga e sono’
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 4]
DINA KELONGANGA NKAND’A NZAMBI MU KUMA KIA ANTIKRISTU
“Aleke, i ntangw’ambaninu yiyi: [mfoko a salu ki’antumwa] wauna nwawa vo antikristu okwiza, owau mpe, antikristu engi bezidi kala.”—1 Yoane 2:18.
“Nani i ngyangya [yovo mvuni]? ndiona kak’ovanang’o nkalu vo o Yesu ke Kristu ko. I yandi yun’o antikristu, on’ovanang’o Se yo Mwan’o nkalu.” —1 Yoane 2:22.
“Konso mwanda ulembi tambulwidila Yesu, ke wa Nzambi ko: i wau wuwu o mwand’antikristu una nuwidi vo kwiza ukwiza; owau nkutu omu nza se i wina.” —1 Yoane 4:3.
“E kuma kadi, atungianisi engi bavaikidi omu nza, ana balembi tambulwila vo Yesu Kristu okwiza muna nitu. I yandi yuyu o ntungianisi yo antikristu.”—2 Yoane 7.
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 5]
ANTIKRISTU MPILA ZAYINGI BENA
O mvovo “antikristu,” uyikanga awonso bemenganga mana kelonganga Nkand’a Nzambi mu kuma kia Yesu Kristu. Awonso besianga Kintinu kiandi e kitantu yo bangika alandi andi. Ulenda yikilwa mpe e nkubika za wantu, konso muntu yovo zula ina yikuyivuninanga vo Kristu yilandanga yovo kuyisia va fulu kia Masia yo vana nsilu kwa wantu mia mambu mena vo Kristu kaka olenda mo vanga mu twasa kiese yo luvuvamu.