Aleke, Yambula Lunungunuku Lweno Lwamoneka
“Toma tala mambu mama; wiyisia mo; o lunungunuku luaku luamoneka kw’awonso.”—1 TIM. 4:15.
1. Alweyi i luzolo lwa Nzambi mu kuma ki’aleke?
SOLOMO wa Ntinu angangu muna Isaele yankulu wasoneka vo: ‘E’toko, mwena kileke kiaku e kiese; yambula ntim’aku wamwesa wete muna lumbu yaku ya kileke.’ (Kim. 11:9) Yave wa Nzambi w’Etuku dia mvovo miami kazolele kaka ko vo nwakala ye kiese muna kileke kieno, kansi kana nkutu vava nu nunuva. Kana una vo i wau, aleke nkumbu miayingi bevanganga vilwa ufwasanga e kiese kiau kia kusentu. Kana nkutu Yobi wa nkwa kwikizi wakendalala mu kuma kia ‘mbi za kileke kiandi.’ (Yobi 13:26) Ekolo besansukanga yo kituka se ambuta, aleke Akristu mayingi bevanganga muna zingu kiau. E mpila zingu besolanga avo kiambi kilenda kubatwasila mpasi muna zingu kiau kiawonso.—Kim. 11:10.
2. Nki’elongi dia Nkand’a Nzambi balenda sadila aleke mu venga mpilakanu?
2 Ngangu zivavwanga kw’aleke mu zaya edi diambote bafwete vanga. Tal’elongi kavana Paulu wa ntumwa kwa esi Korinto. Wasoneka vo: “Ke nukadi yingyana-ngyana muna zayi ko . . . Muna zayi, nuzikuka.” (1 Kor. 14:20) O lemvokela luludiku lwa vwa ngangu za yindula yo badika nze muntu azikuka, dilenda sadisa aleke mu venga mpilakanu.
3. Adieyi lenda vanga mu kala wazikuka?
3 Avo u nleke, sungamena vo ngolo zivavwanga muna zikuka muna mwanda. Paulu wavovesa Timoteo vo: “Ke vakadi muntu kaveza uleke waku ko; kal’aka u mbandu awana bekwikilanga, muna mpova, muna nkala, muna zola, muna nkwikila, muna mpelela. . . . Wiyisia muna tanga, yo wondelela, yo longa. . . . Toma tala mambu mama; wiyisia mo; o lunungunuku luaku luamoneka kw’awonso.” (1 Tim. 4:12-15) Aleke Akristu bafwete nungunukanga yo yambula vo lunungunuku lwau lwamoneka kw’akaka.
Nki i Lunungunuku?
4. Adieyi divavwanga mu nungunuka muna mwanda?
4 O nungunuka i “vatumuka yovo tomesa.” Paulu wawondelela Timoteo vo kakwamanana nungunuka muna mpova, muna nkala, muna zola, muna lukwikilu, muna mpelela, ye muna mpila ya sadila salu kiandi. Wasiang’e ngolo mu songa e fu yayi muna zingu kiandi. Kansi, diavavanga vo Timoteo kakwamanana nungunuka muna mwanda.
5, 6. (a) Lunungunuku lwa Timoteo, nkia ntangwa lwayantika moneka? (b) Aleke aweyi balenda tanginina Timoteo mu nungunuka muna mwanda?
5 Vava Paulu kasoneka elongi diadi, nanga muna mvu mia 61 ye 64 wa Tandu Kieto, Timoteo wakikadila kala se nkuluntu azikuka. Vava kamvana luludiku lwalu kakala diaka nleke ko muna mwanda. Kadi, muna mvu wa 49 yovo 50 wa Tandu Kieto, vava Timoteo kakala mu tezo kia mvu 20, “wakala ye nkumbu ambote vana vena wana-ngudi akwa Luseta ye Ikonio,” ana bamonanga lunungunuku lwandi lwa mwanda. (Mav. 16:1-5) Muna ntangwa yayina, Paulu wanata Timoteo mu salu kia kimisionario. Ke vavioka ngonde zayingi ko, vava Paulu kamona lunungunuku lwa Timoteo, wamfila kuna Tesalonika mu kwenda fiaulwisa yo kumika Akristu bakala muna mbanza yayina. (Tanga 1 Tesalonika 3:1-3, 6.) Kieleka, Timoteo wayantika songa lunungunuku lwandi kw’akaka vava kakala nleke.
6 Avo u nleke muna nkutakani, vanga e ngolo za yima e fu ya mwanda owau, kimana lunungunuku lwaku muna zingu kia Kikristu ye muna ngangu za long’e ludi kia Nkand’a Nzambi lwamoneka kw’akaka. Vava kakala ye kimbuta kia mvu 12, Yesu ‘wanungunuka muna zayi.’ (Luka 2:52) Owau, yambula twafimpa una lenda songela lunungunuku lwaku muna mambu matatu ma zingu kiaku: (1) vava kalanga mu mpasi, (2) vava kubamanga mu sompa, ye (3) vava siang’e ngolo za kituka se “selo kiambote.”—1 Tim. 4:6.
Kala yo ‘Lulungalalu’ mu Zizidila e Mpasi
7. E zingu kia mpasi aweyi kilenda vanga kw’aleke?
7 Carol, mpangi una ye kimbuta kia mvu 17, wavova vo: “Ezak’e ntangwa kiazolanga nkutu sikama ko muna mene, kadi, wayoya yakalanga muna nitu ye muna ngindu.”a Ekuma kayoyelanga? Vava Carol kakala ye kimbuta kia mvu kumi, e longo lwa mase mandi lwafwa, wayenda zinga yo ngudi andi, ona kazolanga diaka nsiku mia Nkand’a Nzambi ko. Nze Carol, ngeye mpe nanga mpasi omonanga zikuyoyesanga yo lembi zaya una lenda zo sundila.
8. O Timoteo nkia mpasi kakala zau?
8 Ekolo Timoteo kanungunukanga muna mwanda, wakala mpe ye mambu mampasi. Kasikil’owu, wayelanga kwayingi kadi kimbevo kia vumu kakala kiau. (1 Tim. 5:23) Vava Paulu kantuma kuna Korinto mu kwenda singika ana bakatikisanga e wisa kiandi, Paulu wavovesa e nkutakani ya Korinto vo basala yandi kumosi, kimana Timoteo kalembi kala yo “wonga” vana bena. (1 Kor. 4:17; 16:10, 11) Nanga Timoteo nkwa wonga yovo nsoni kakala.
9. Nki i lulungalalu? Aweyi luswaswanene ye fu kia unkuta?
9 Muna sadisa Timoteo, Paulu wansungamesa vo: ‘O Nzambi katuvene mwand’a unkuta ko; wa nkuma kaka, yo zola, yo lulungalalu.’ (2 Tim. 1:7) Kala ‘walungalala’ divavanga vo muntu kakala ye ngindu zasikila. Ediadi disongele vo kala yo umbakuzi wa badikila e diambu una dina, ke una tuzolele ko vo diakala. Aleke akaka unkuta bekalanga wau yo vava tina e mpasi muna lekanga kwayingi ye kivana mu tala televizau, nua fomo, malavu mankolwa ye nkembo, ye mavangu ma zumba. Akristu belukiswanga vo ‘bavenga fu kialembi vumina Nzambi, yo maketo ma nza, bakala nkal’a lulungalalu, yo unsongi, yo vumina Nzambi mu tandu kiaki.’—Tito 2:12.
10, 11. Lulungalalu aweyi lulenda kutusadisila mu kituka Akristu azikuka?
10 Nkand’a Nzambi uvovesanga ‘amatoko vo balungalala.’ (Tito 2:6) Muna lemvokela elongi diadi, fwete samba yo bunda e vuvu muna nkum’a Nzambi muna ntangw’ampasi. (Tanga 1 Petelo 4:7.) Muna vanga wau, olenda kala ye vuvu kia nsi a ntima muna ‘ngolo zina zitukanga kwa Nzambi.’—1 Pet. 4:11.
11 Lulungalalu ye sambu i fu yasadisa Carol. Wavova vo: “Zizidila e fu yambi ya ngw’ame i diambu diampasi yakala diau. Kansi e sambu kiansadisa kikilu. Yazaya vo Yave una yame. Muna kuma kiaki, kiakala ye wonga wa muntu ko.” Sungamena dio vo, e mpasi zilenda kukitula muntu ambote yo kukumika. (Nku. 105:17-19; Man. 3:27) Kana nkutu nkia mpila mpasi lenda mweswa, Nzambi kalendi kuyambula ko. ‘Elo, okusadisa.’—Yes. 41:10.
Kubama mu Kala ye Longo Lwakiese
12. Ekuma Akristu ana bazolele sompa bafwete sadila nkanikinu una muna Ngana 20:25?
12 Aleke akaka nzaki bevavanga sompa, kadi bebanzanga vo o sompa kumanisa e nkenda zau ye kinsona yovo tina mambu muna nzo za mase mau. Kansi, o nsilu a longo ke diambu diakete ko. Akaka kuna nz’ankulu, nzaki basianga nsilu wa vauka lembi teka badika dina diavavwanga. (Tanga Ngana 20:25.) Ezak’e ntangwa, aleke ke betoma badikanga ko e ngolo zivavwanga mu kala ye longo lwakiese. Avo bamene kazala, i bosi bebakulanga vo mayingi mevavwanga muna longo, ke dina kaka bayindulanga ko.
13. Awana bazolele banda kimakangu, nkia yuvu bafwete kiyuvula? Nki’elongi dilenda kubasadisa mu kuyifimpa?
13 Ekolo kuyantikidi ko kimakangu, ukiyuvula: ‘Ekuma nzolele sompa? Adieyi ivava muna longo? Nga ndioyo i muntu umfwanukini? Nga yakubama mu lungisa e mbebe ame muna longo?’ Muna kusadisa mu toma kuyifimpa, “ntaudi akwikizi yo lulungalalu” ovaikisanga malongi mayingi mu kuma kia longo.b (Mat. 24:45-47) Badikila malongi mama nze luludiku lutukanga kwa Yave. Toma fimpa dina otanganga yo sadila dio. Kukadi ‘nze mvalu ovo mula zilembi bakula ko.’ (Nku. 32:8, 9) Kala wazikuka muna umbakuzi mu zaya dina divavwanga muna sompa. Avo mwene vo wafwana mu yantika e nzola, sungamenanga o mfunu wa kala “mbandu . . . muna mpelela.”—1 Tim. 4:12.
14. Zikuka muna mwanda aweyi kulenda kusadisila muna longo?
14 Kala wazikuka muna mwanda nsambu mpe ditwasanga vava kiviokanga e lumbu kia lukazalu. O Nkristu azikuka osianga e ngolo mu lwaka “yamuna tezo kia ntel’a luzalu lua Kristu.” (Ef. 4:11-14) Osiang’e ngolo za tanginina kiwuntu kia Kristu wa mbandu eto, ona “kayiyangidika ko.” (Roma 15:3) Vava akazi ke bevavanga wete wa yau kibeni ko, kansi owu wa nkw’andi kaka, bekalanga ye luvuvamu muna longo lwau. (1 Kor. 10:24) O yakala kafwete songanga o zola kwa nkaz’andi, o nkento kafwete siang’e ngolo za sakalela nkaz’andi nze una Yesu kesakalelanga Yave wa Ntu andi.—1 Kor. 11:3; Ef. 5:25.
“Lunganisa Uselo Waku”
15, 16. Aweyi lenda songela lunungunuku muna uselo waku?
15 Muna sadisa Timoteo kazaya mfunu a salu kavewa, Paulu wasoneka vo: “Ikanikinini vana ndose a Nzambi, yo Kristu Yesu, . . . telek’ak’e diambu; kwamanana dio.” Wakudika vo: “Sala salu kia nteleki a nsangu zambote, lunganisa uselo waku.” (2 Tim. 4:1, 2, 5) Muna lungisa kiyekwa kiaki, diavavanga vo Timoteo ‘kasansukila muna mambu ma lukwikilu.’—Tanga 1 Timoteo 4:6.
16 Aweyi lenda ‘sansukila muna mambu ma lukwikilu’? Paulu wasoneka vo: “Wiyisia muna tanga, yo wondelela, yo longa. Toma tala mambu mama; wiyisia mo.” (1 Tim. 4:13, 15) Muna zikuka muna mwanda, divavanga vo twakala y’elongi dia yeto kibeni. E mvovo “wiyisia mo” usonganga vo kuyivana emvimba muna salu. Nga una ye fu kia longoka? Nga okuyisianga muna ‘mambu masina ma Nzambi’? (1 Kor. 2:10) Nga kimolo kalanga kiau mu longoka? O fimpa dina longokanga dilenda kusadisa mu vwa zayi.—Tanga Ngana 2:1-5.
17, 18. (a) Nkia mambu fwete sil’e ngolo? (b) E mbandu a Timoteo aweyi ilenda kusadisila muna salu kia Kikristu?
17 Michelle, nleke una vo mviti a nzila, wavova vo: “Muna lungisa uselo wame una ufwene, ikalanga ye nkubik’ambote y’elongi dia mono kibeni, yo kalanga muna tukutakanu. Ediadi dikunsadisanga mu nungunuka muna mwanda.” E salu kia kimviti a nzila kilenda kusadisa mu tomesa e mpil’aku ya sadila Nkand’a Nzambi muna salu kia umbangi yo nungunuka muna mwanda. Si’e ngolo za kala ntangi ambote yo vana mvutu zasikila muna tukutakanu tw’Akristu. Nze nleke wazikuka muna mwanda, fwete toma kubikanga malongi mevewanga muna Sikola ya Salu kia Kimfumu yo sadila nto za malongi.
18 ‘Sala e salu kia nteleki’ disongele vo sala e salu kiaku una ufwene yo sadisa akaka kimana bavuluka. Ediadi divavanga vo watomesa e ‘mpil’aku ya longa.’ (2 Tim. 4:2) Muna salanga e salu kia umbangi y’awana besalanga e salu kiaki se kolo kiayingi, olongoka e mpila belongelanga, nze una Timoteo kalongokela muna salanga kumosi yo Paulu. (1 Kor. 4:17) Muna kuma ki’awana kasadisa, Paulu wavova vo kabakawulwila kaka nsangu zambote za Nzambi ko, kansi ye ‘moyo andi’ mpe, i sia vo, wasadilanga e zingu kiandi kiawonso mu kubasadisa, e kuma kadi, wabazola kikilu. (1 Tes. 2:8) Muna landa e mbandu a Paulu muna salu kia umbangi, fwete kala nze Timoteo, ona wayivana mu sadisa akaka yo ‘sala muna lunungunuku lua nsangu zambote.’ (Tanga Filipi 2:19-23.) Nga i wau mpe okuyivaninanga muna salu kia Kikristu?
Lunungunuku Kiese Lutwasanga
19, 20. O lunungunuku lwa mwanda aweyi lutwasilanga e kiese?
19 Ngolo zivavwanga muna nungunuka muna mwanda. Kansi, avo ozindalala mu tomesa e mpil’aku ya longa, kuna kukwiziwa okala y’elau dia ‘vwamisa ayingi’ muna mwanda yo kubakitula se ‘kiese kiaku yovo kolow’aku a lusanu.’ (2 Kor. 6:10; 1 Tes. 2:19) Fred osalanga salu kia ntangwa ke ntangwa wavova vo: “Nswaswani ye mvu miavioka, owau ikuyivananga kwayingi mu sadisa akaka. Dialudi vo e kiese kia vana kisundidi eki kia tambula.”
20 Muna songa e kiese kemonanga muna nungunuka muna mwanda, Daphne wa dumbelele una vo mviti a nzila wavova vo: “Vava yayantika zaya mayingi mu kuma kia Yave, ngwizani ame yo yandi yawokela. Kiese kiayingi ditwasanga vava muntu kesadilanga ngangu zandi mu yangidika Yave.” Ke ntangwa zawonso ko wantu bemonanga lunungunuku lweto lwa mwanda, kansi Yave omonanga lo yo kunyangidika. (Ayib. 4:13) Ka lukatikisu ko, yeno aleke Akristu nulenda vana nkembo kwa S’eno ezulu. Muna kuma kiaki, nukwamanana yangidika ntim’andi muna songanga lunungunuku lweno kw’akaka.—Nga. 27:11.
[Mvovo Vana Yand’a lukaya]
a E nkumbu zakaka zasobwa.
b Tala elongi “Será que essa é a pessoa certa para mim?” muna nkanda Os Jovens Perguntam Respostas Práticas, Volume 2; “Orientação divina para a escolha de um cônjuge,” mun’Eyingidilu dia 15 dia ngonde Mayu, 2001; ye “Quão sábio é casar-se na adolescência?” muna Despertai! ya kia 22 kia ngonde Malusu, 1984.
Adieyi Olongokele?
• Adieyi divavwanga mu nungunuka muna mwanda?
• Aweyi lenda songela lunungunuku lwaku . . .
• vava kalanga mu mpasi?
• vava kubamanga mu sompa?
• muna salu kia umbangi?
[Foto ina muna lukaya lwa 15]
Sambu kilenda kusadisa mu sunda e mpasi
[Foto ina muna lukaya lwa 16]
Aweyi aleke ateleki balenda tomesena mpil’au ya longa?