Lemvokela E Ntona Zaku
“Kuna kw’aveledi, yawonso yavelela: kansi kuna kw’awana basafuka, yo lembi kwikila, ke vena ma kiavelela ko.”—TITO 1:15.
1. Aweyi Paulu kasadisila e nkutakani ya Kerete?
KUNA mfoko a nkangalu andi wetatu wa salu kia kimissionário, Paulu wa ntumwa wakangwa yo filwa mu pelezo kuna Roma yo kala ko mvu miole. Adieyi kavanga vava kavaikiswa? Wakingula sanga kia Kerete yo Tito, ona kasonekena vo: “I yàsisila koko Kerete waludik’oma makondwa, yo tumba mbuta.” (Tito 1:5) Muna lungisa e salu kiandi, diavavanga vo Tito kasadila e ntona zandi.
2. Nkia mambu kawana Tito muna nkutakani a Kerete?
2 Paulu wazayisa Tito dina kafwete vava muna muntu ona otumbwa kinkuluntu muna nkutakani. Wamvovesa vo, vena ye “yimpumbulu yayingi, akwa mfwanti yo luvuki.” Wantu awaya “bebangalakesa nzo zamvimba, wau belongelang’oma ke bafwete longa ko.” Tito wafwana ‘kubatumba kikilu.’ (Tito 1:10-14; 1 Timoteo 4:7) Paulu wavova vo e nyindu ye ntona zau “zasafuka” zakala. Wasadila mvovo safuka mu songa mpila dimbu yovo tinta ilenda yivisila mvwatu miambote. (Tito 1:15) Akaka muna wantu awaya Ayuda, kadi “akwa unzengi” bakala. Kanele vo, muna nkutakani o unu ke muna y’ampangi bekomenenanga unzengi ko, tulenda longoka mayingi mu longi dia Paulu kwa Tito mu kuma kia ntona.
Awana Bena ye Ntona Zasafuka
3. Paulu adieyi kasoneka kwa Tito mu kuma kia ntona?
3 Tala dina diavangama vava Paulu kavana elongi mu kuma kia ntona. “Kuna kw’aveledi, yawonso yavelela: kansi kuna kw’awana basafuka, yo lembi kwikila, ke vena ma kiavelela ko; ye nyindu miau ye ntona zau zasafuka kaka. Bekusanang’o zaya Nzambi; kansi muna mavangu mau nkalu bekumvananga.” Kieleka, diavavanga vo akaka basoba e fu yau kimana “bakala yo vimpi muna lukwikilu.” (Tito 1:13, 15, 16) Ke bazayanga swaswanesa edi diavelela y’edi diasafuka ko, ediadi diavavanga vo basadila e ntona zau.
4, 5. Akaka muna nkutakani a Kerete, nkia nyindu watekama bakala wau? Muna kuma kiaki, adieyi bavanga?
4 Vioka mvu kumi, buka ki’Akristu kia selo yambuta basikidisa vo, o zengwa ke kwavavwanga diaka ko mu kituka se Nkristu akieleka, e nzengo zazi zazayiswa muna nkutakani zawonso. (Mavangu 15:1, 2, 19-29) Kansi, vakala y’akaka kuna Kerete bakwamanana vova vo muntu kafwete ‘zengwa.’ Ke batonda nzengo zabaka selo yambuta ko yo “longelang’oma ke bafwete longa ko.” (Tito 1:10, 11) Wau vo ngindu zatekama bakala zau, basokanga e Nsiku mu kuma kia madia ye luveleleso. Bayantika kudikila mambu muna Nsiku mia Nzambi, nze una bavanganga akulu au muna lumbu ya Yesu yo kuyisia muna yingana y’Ayuda, ye nkanikinu mia wantu.—Maku 7:2, 3, 5, 15; 1 Timoteo 4:3.
5 E nyindu miami miasafulanga e ntona zau yo kubafila mu fundisa akaka. Paulu wasoneka vo: “Kuna kw’awana basafuka, yo lembi kwikila, ke vena ma kiavelela ko.” E ntona zau zabendomoka ke zabafilanga diaka ko muna mavangu ye nzengo zambote. Vana ntandu, bafundisanga Akristu akw’au mu mambu mena vo ke mau ko, mana mevavanga vo Nkristu kabaka nzengo za yandi kibeni. Muna kuma kiaki, Akerete awaya babadikilwanga vo ke bavelela ko. (Roma 14:17; Kolosai 2:16) Kanele vo bayisanang’o zaya Nzambi, muna mavangu mau nkalu bamvananga.—Tito 1:16.
“Kuna Kw’aveledi, Yawonso Yavelela”
6. Nkia buka yole ya wantu kayika Paulu?
6 Aweyi tulenda bakila nluta muna mana kasoneka Paulu kwa Tito? Tala mambu maswaswana mena muna sono kiaki: “Kuna kw’aveledi, yawonso yavelela: kansi kuna kw’awana basafuka, yo lembi kwikila, ke vena ma kiavelela ko; ye nyindu miau ye ntona zau zasafuka kaka.” (Tito 1:15) Paulu kazola vova ko vo kuna kwa Nkristu wavelela, mawonso mpe mavelela, yo vanga mawonso kazolele. Tuzeye ziku kia diambu diadi kadi, Paulu wakiesesa dio muna nkanda akaka kasoneka mu kuma ki’evangu dia zumba, nsambil’a teke, mpandu ye makaka mpe vo, awana bevanganga mambu mama “e kintinu kia Nzambi ke bevwila kio ko.” (Ngalatia 5:19-21) Ozevo Paulu ludi kavova mu kuma kia buka yole yayi ya wantu, awana bavelela y’awana basafuka.
7. E sono kia Ayibere 13:4 nki’evangu kisimanga? Ediadi nkia kiuvu divaikisanga?
7 Ka oma kaka ko masonama mu Nkand’a Nzambi kafwete lemvokela o Nkristu. Tala e mvovo emi miakia: “O longo, mbula luazitiswa kw’awonso, e mfulu mpe mbula yakondwa nsafu: kadi minta-zumba, y’akwa ngyambila, o Nzambi okubafundisa.” (Ayibere 13:4) Kana nkutu awana bena vo ke Akristu ko y’awana ke bena yo zayi wa Nkand’a Nzambi ko, balenda bakula vo e sono kiaki zumba kisimanga. E sono kiaki kia Nkand’a Nzambi ye yakaka mpe, isonganga vo Nzambi otumbanga e yakala yovo nkento wasompa olekanga yo muntu una vo ke nkaz’andi ko. Aweyi tuvova kele vo wantu wole ke basompana ko bevukananga muna nua? Aleke ayingi bevovanga vo evangu diadi ke diambi ko, kadi ke bundana kwa nitu ko. Nga Nkristu ofwete badikila evangu dia vukana mu nua vo diambote?
8. Nkia nswaswani ina vana vena Akristu ye wantu a nza mu kuma ki’evangu dia vukana mu nua?
8 E sono kia Ayibere 13:4 ye 1 Korinto 6:9 kisonganga vo Nzambi otumbanga evangu dia zumba, dia ngyambila (muna Kingerekia vo, por·neiʹa). E mvovo wau adieyi usonganga? Muna Kingerekia o mvovo por·neiʹa i sadila kikento ye kiyakala mu mpila yakaka ke mu una yakubikilwa kwa Nzambi ko yovo mu mpil’ambi. Usadilwanga mpe mu songa mpila zawonso za vukana zivangamanga kuna mbazi a longo, kumosi yo vukana mu nua, kana una vo aleke ayingi mu nza yawonso bebanzanga vo evangu diadi ke diambi ko. Akristu akieleka ke belandanga ngindu ye mavangu ma wantu a “mfwanti yo luvuki” ko. (Tito 1:10) Belemvokelanga e nkanikinu mia Sono Yavelela. Vana fulu kia tonda evangu dia vukana mu nua, bazeye wo vo mun’owu wa Nkand’a Nzambi, evangu diadi diau adimosi kwandi ye zumba, por·neiʹa. Muna kuma kiaki belonganga e ntona zau mu lembi tonda evangu diadi.a—Mavangu 21:25; 1 Korinto 6:18; Efeso 5:3.
Ntona Zaswaswana ye Nzengo Zaswaswana
9. Kele vo “kuna kw’aveledi, yawonso yavelela,” nkia mfunu zina e ntona?
9 Paulu adieyi kazola vova vava kavova vo “kuna kw’aveledi, yawonso yavelela”? Paulu Akristu kayika ana besianga e ngindu ye ntona zau e betela ye nsiku mia Nzambi mina muna Diambu diandi diavumunwinwa. Akristu awaya bazeye wo vo mana ke metumbwanga ko kwa Nzambi, i mambu ma ntona za konso muntu. Vana fulu kia tumba, bebadikilanga mo vo ‘mavelela.’ Ke bevavanga ko vo awonso bavanga nze una beyindulanga muna mambu mena vo o Nkand’a Nzambi ke uvovanga ko dina kafwete vanga o muntu. Yambula twafimpa eyaka nona.
10. O longo (yovo lufwa) nkia mpasi lulenda twasa?
10 Vena ye nzo zayingi zina vo yakala kaka yovo nkento una vo i Nkristu. (1 Petelo 3:1; 4:3) Dilenda kala diampasi kele vo mosi muna kanda osompele yovo ofwidi. Yindula kele vo nkento wa Nkristu una ye yakala dina vo ke Nkristu ko. O mosi muna yitu kia nkaz’andi osompa, kansi o longo mu nzo a Nzambi lukala. (Dilenda kala mpe vo yitu kia yakala ofwidi, elongi dia lufwa mu nzo a Nzambi dikala.) Yau ewole babokelo va fulu kiokio. E ntona za nkento a Nkristu aweyi zikumvovesa? Adieyi kevanga? Vena ye mambu mole kalenda vanga.
11. Songa una nkento mosi a Nkristu kabadikila diambu dia kwenda yovo lembi kwenda kuna longo luvangamena mu nzo a Nzambi? Nkia nzengo kabaka?
11 O Loi osungamene o nkanikinu a Nkand’a Nzambi vo, ‘nuvaika muna Babele Anene,’ kintwadi kia nsambila zawonso za luvunu ova nza. (Lusengomono 18:2, 4) Yandi wateka kala muna dibundu diodio diavangamena lukazalu, ozeye wo vo, ekolo kivovwang’elongi, awonso bafwete yimbila, samba yovo vanga mambu makaka. Kazola ko kwenda ko muna lembi komenenwa mu vanga mambu malenda kulula kwikizi kiandi. Loi ozitisanga nkaz’andi una vo ntu andi mun’owu wa Nkand’a Nzambi yo vava sala yandi kumosi. Ke zolanga kulula nkanikinu a Nkand’a Nzambi ko. (Mavangu 5:29) Muna kuma kiaki, wavovesa nkaz’andi yo luzitu lwawonso vo, wenda ngeye, omono kilenda kwenda ko. Kadi, kele vo ngiele ko yo lembi vanga mana bevanga dilenda kukendeleka, mu kuma kiaki, diambote yalembi kwenda. E nzengo kabaka zansadisa mu kala ye ntona zambote.
12. Aweyi akaka balenda badikila e mboka ya kwenda ku nkinzi a longo luvangamena ku nzo a Nzambi?
12 Rutu wawanana mpe ye diambu diadi. Wazitisanga nkaz’andi yo sikila ye kwikizi kuna kwa Nzambi yo lemvokela e ntona zandi zalongwa kwa Nkand’a Nzambi. Vava kabadika e diambu diadi nze una kavanga Loi, Rutu wasamba yo fimpa “Yuvu Y’atangi” mun’Eyingidilu dia kia 15 kia ngonde a Mayu, 2002. Wasungamena una aleke atatu Ayibere balemvokela e nkanikinu wa kwenda kuna kwa kundilwa e teke, kansi ke bakunda kio ko mu lembi kulula kwikizi kiau. (Daniele 3:15-18) Wabaka nzengo za kwenda yo nkaz’andi, kansi kayisia ko muna mana mavangwa ko, wavanga edi diakala ngwizani ye ntona zandi. Kuna ndekwa zawonso wavovesa nkaz’andi dina e ntona zandi zilenda tonda mu vanga yovo lembi vanga. Rutu wakala ye vuvu vo, o nkaz’andi omona nswaswani ina vana vena nsambila aludi ye ya luvunu.—Mavangu 24:16.
13. Ekuma ka tufwete tokanena ko, kele vo Akristu wole babakidi nzengo zaswaswana?
13 Wau vo Akristu wole awaya babaka nzengo zaswaswana, nga disongele vo konso nzengo kebakanga muntu zambote kwandi yovo mosi muna yau kena ye ntona zasikila ko? Ve. Muna kuma kia mana kazaya mevangamanga muna nzo a Nzambi, Loi wamona vo dia vonza diadi kala kwa yandi mu kwenda. Vava kayindula mana mavangamanga vava kayendanga yo nkaz’andi kuna nzo a Nzambi, wamona vo diambote mu wila e ntona zandi mu lembi kwenda. Wakala ye ziku vo e nzengo kabaka zambote kwa yandi.
14. Akristu adieyi bafwete sungamenanga mu kuma kia nzengo za konso muntu?
14 E nzengo zabaka Rutu nga zambi? Ka wisa kieto ko kia fundisa akaka. Ka tufwete kumfundisa ko yovo kumba wau kabaka nzengo za kwenda kuna nkinzi a longo kana una vo kayisia mu mambu ma nsambila yayina ko. Sungamena elongi dia Paulu mu kuma kia nzengo za konso muntu za dia yovo lembi dia maka madia, wavova vo: “On’odianga, kasavul’on’olembi dia ko; on’olembi dia, kafundis’on’odianga ko . . . Kuna kwa yandi mfumu i ketelamena, ovo bwa. Telameswa ketelameswa; kadi Mfumu win’owu kantelamesa.” (Roma 14:3, 4) Ke vena Nkristu akieleka ko olenda vovesa nkw’andi mu veza e ntona zandi zalongwa. O vanga wo, dikala nze muntu ofilanga nkw’andi mu veza lulukisu lulenda kumvuluza.
15. Ekuma tufwete zitisilanga ntona za wantu akaka?
15 Vena ye mambu makaka mana Akristu awaya bafwete badika. Dimosi muna mambu mama i zaya una akaka bebadikila e nzengo zau. Paulu okutuvovesanga vo: ‘Nukubik’aka diadi, muntu kasila mbunzi andi sakuba ko, ngatu nkankalakani.’ (Roma 14:13) Loi wazaya dio vo e diambu diadi dilenda teses’e sakuba kwa mpangi muna nkutakani yovo kwa esi nzo andi. Dina kadi vanga, wan’andi mpe diadi tokanesa. Kuna diak’esambu, Rutu wazaya vo e nzengo zandi ke zitokanesa ampangi muna nkutakani ko yovo esi belo kiandi. Yeto awonso tufwete sungamena vo, o nkwa ntona zambote ozayanga una nzengo zandi zilenda vanga kw’akaka. Yesu wavova vo: “Konso on’okunteses’esakuba, omosi vana ven’away’andwelo bekwikilang’omo mono, i wete wandi wuwu, ovo ngengele etadi a nikina masa ivwikilu mun’elaka diandi, kasindiswa muna musinin’o mbu.” (Matai 18:6) Kele vo muntu ovezele dina e nzengo zandi zilenda vanga kw’akaka, e ntona zandi zikituka zasafuka nze zina z’Akristu akaka kuna Kerete.
16. Nkia nsobani tulenda mona kwa Nkristu ekolo kenungunukanga?
16 Ekolo Nkristu kenungunukanga muna mwanda, olongokanga sadila e ntona zandi. Tufimpa e nona kia Maku, ona wavubilu ke kolo ko. E ntona zandi zamvovesanga mu venga mavangu metumbwanga muna Nkand’a Nzambi mana kavanganga, nze venga nsambil’a teke ye menga. (Mavangu 21:25) Kieleka, wavenganga kana nkutu mambu makete mena e ngwizani ye mana Nzambi kemenganga. Kuna diak’e sambu, wakiyuvulanga e kuma akaka bevengelanga maka mambu mana ketondanga, nze tala mambu makaka mesongwanga mu televizau.
17. Songa una e ntona ye nzengo za Nkristu zilenda sobela ekolo kenungunukanga muna mwanda.
17 Kuna kwalanda, Maku wanungunuka mu zayi yo wokesa e ngwizani yo Nzambi. (Kolosai 1:9, 10) Nkia nluta diatwasa? E ntona zandi zazikuka. Owau Maku owilanga e ntona zandi yo toma fimpa e nkanikinu mia Nkand’a Nzambi. Kieleka, owau obakulanga vo maka “mambu makete” mana kavenganga, o Nzambi kesimanga mo ko. Vana ntandu, wau vo watoma bakula e nkanikinu mia Nkand’a Nzambi yo lemvokela e ntona zandi zalongwa, owau e ntona za Maku zikumfilanga mu lembi tala muna televizau e mambu mana kamwenanga vo mambote kwandi. Kieleka, e ntona zandi zatoma zikuka.—Nkunga 37:31.
18. Adieyi dikutuvananga kiese?
18 Muna nkutakani zayingi, vena ye mpangi zazikuka muna mwanda ye mpangi zampa. Ezak’e ntangwa, e ntona zau ke zikubazayisanga ko dina bafwete vanga, kansi muna maka mambu e ntona zau zitoma tokananga. Ampangi awaya ntangwa yo lusadisu bevwanga o mfunu muna toma bakula e nkanikinu mia Yave yo longa ntona zau. (Efeso 4:14, 15) Diakiese mu mona vo, muna nkutakani zayingi, muna y’ampangi bena yo zayi wafwana, ngangu zasadila e nkanikinu mia Nkand’a Nzambi ye ntona zina ngwizani ye nyindu mia Nzambi. Ekwe kiese kia kala vamosi ‘y’aveledi’ awaya bezayanga ina “yavelela” muna nyindu ye muna mwanda vana meso ma Mfumu! (Efeso 5:10) Yambula yeto awonso twakala y’ekani dia nungunuka muna mwanda kimana e ntona zeto zakala ngwizani yo zayi wa ludi ye vumi wa Nzambi.—Tito 1:1.
[Mvovo Vana Yand’a lukaya]
a Eyingidilu dia 15 dia ngonde a Setemba, 1983, lukaya lwa 30-1, divananga malongi mu kuma ki’awana basompa.
Nkia Mvutu Ovana?
• Ekuma Akristu akaka kuna Kerete bakadila ye ntona zasafuka?
• Aweyi Akristu wole bena ye ntona zambote balenda bakila nzengo zaswaswana?
• Adieyi dilenda bwila e ntona zeto ekolo tunungunukanga?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 18]
Sicília
NGEREKIA
ÁSIA MENOR
Kerete
Kupero
MBU A MEDITERRÂNEO
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 20]
Akristu wole balenda baka nzengo zaswaswana muna diambu dimosi