Songa Zola yo Luzitu Muna Lunga-lunga Lubini Lwaku
“Konso muntu, mbula kazol’owandi nkento nze i yandi kibeni; vo i nkento, kavumina nkaz’andi.”—EFESO 5:33.
1, 2. Nkia kiuvu bafwete kiyuvula, awonso bena vo basompa? Ekuma?
YINDULA vo otambwidi lukau lwatoma zingwa ye masono vana ntandu mevovanga vo: “Toma lo lunga-lunga.” Adieyi ovanga muna lunga-lunga lo? Kieleka, ovanga mawonso olenda mu lembi lo fwasa. Adieyi tuvova mu kuma kia lukau lwa longo?
2 O Naomi wa nkento ansona wa mwisi Isaele, wavovesa Orepa yo Rutu vo: ‘O Yave kanuyambula nwasolola vundu, konso muntu vana nzo a nkaz’andi.’ (Rutu 1:3-9) Nkand’a Nzambi uvovanga mu kuma kia nkento ambote vo: “Efwa dia mase, nzo yo mavwa: Kansi nkento anlungaladi kwa Yave ketuka.” (Ngana 19:14) Kele vo wasompa, ofwete badikilanga nkaz’aku nze lukau lwatuka kwa Nzambi. Aweyi otadilanga lukau wavewa kwa Nzambi?
3. Nkia luludiku kavana Paulu bafwete lemvokela akala y’akento?
3 Vava kasonekena Akristu a tandu kiantete, Paulu wa ntumwa wavova vo: “Konso muntu, mbula kazol’owandi nkento nze i yandi kibeni; vo i nkento, kavumina nkaz’andi.” (Efeso 5:33) Tala una yakala yo nkento balenda lemvokela luludiku lwalu muna mpil’au ya vovela.
Keba yo “Bi Ulembi Vwena”
4. O lubini aweyi lulenda lwekela yovo wuka?
4 O Yakobo wa nsoneki a Nkand’a Nzambi wavova vo o lubini i “bi ulembi vwena,” ye “luzele yo nlongo ampondi.” (Yakobo 3:8) Yakobo wazaya e ludi kia diambu diadi vo o lubini lwambi lulenda vonda. Ka lukatikisu ko, wazaya kingana kimosi kia Nkand’a Nzambi kitezanisanga mvovo mialembi badikwa nze “ntoba za nsosolo.” Kingana kiaki kivovanga mpe vo “o lubini lu’akwa ngangu, wuka luwukanga.” (Ngana 12:18) Kieleka, e mvovo mivwidi nkuma. Milenda lweka yovo wuka. E mvovo miaku nkia diambu mivanganga muna longo lwaku? Avo oyuvwidi e kiuvu kiaki kwa nkaz’aku, nkia mvutu kekuvana?
5, 6. Nkia mambu mekitulanga o simbinina lubini se diambu diampasi?
5 Kele vo mvovo mia lutiangu mikotele muna longo lweno, nulenda kweno singika e diambu diadi. Kansi, ngolo divavanga. Ekuma? E kuma kadi tufwete nwana ye usumuki weto. Esumu twavwila dikutufilanga mu yindula yovo vovesa muntu yo nkw’andi mu mpil’ambi. O Yakobo wasoneka vo: “Ovo vena y’on’olembi ta sakuba muna mvovo andi, ndiona i nzikuki a muntu, olenda bindika to kiawonso.”—Yakobo 3:2.
6 Vana ntandu a usumuki weto, e mpila kasansukila o muntu ilenda kumfila mu sadila lubini mu mpil’ambi. Akaka mu nzo za mase ‘ke bawizananga ko basansukila . . . minkondwa-volo ye akwa lunzi.’ (2 Timoteo 3:1-3) Nkumbu miayingi, wana besansukilanga mu nzo za mpila yayi, fu yayi mpe besonganga muna kimbuta kiau. Kansi, o usumuki yovo nsansuk’ambi ka yifwete fila muntu ko mu sadila mvovo mia lutiangu. O zaya mambu mama dilenda kutusadisa mu zaya ekuma dinina diampasi kw’akaka mu simba lubini mu lembi vova mvovo mia lutiangu.
‘Venga Makumbu’
7. O Petelo adieyi kazola vova vava kawondelela Akristu mu ‘venga . . . makumbu mawonso’?
7 O sadila mvovo mia lutiangu muna longo, kusonganga kondwa kwa zola ye luzitu kuna kwa yakala yovo kwa nkento. Ekiaki i kuma Petelo kawondelela Akristu mu ‘venga . . . makumbu mawonso.’ (1 Petelo 2:1) E mvovo wa Kingerekia wasekolwa vo “makumbu” una ye nsasa vo “mvovo mia malevo.” Usonganga vo, ‘lwekela wantu mu mvovo.’ E mvovo wau usonganga e mfwilu ulenda kututwasila o sadila lubini mu mpila yambi.
8, 9. E mvovo mia matingu nkia mfwilu milenda twasa? Ekuma akazi bafwete mio vengela?
8 Mvovo mia lutiangu nanga milenda badikilwa nze diambu diakete kwandi, kansi yindula dina dilenda bwa kele vo yakala yovo nkento osadidi mio. O Yikila nkaz’aku vo zowa, molo yovo nkw’eloko, disonganga vo veza okumvezanga. Ediadi ke diambote ko. Adieyi tuvova mu kuma kia sakisang’o yika mpilakanu za nkaz’aku? Nga kusakisanga ko vava ovovanga vo: “Lumbu yawonso ngeye kaka osukininanga” yovo “kukungwilanga nkutu ko.” E mvovo mia mpila yayi, mifilanga o yakala yovo nkento mu vana mvutu zambi kwa nkaz’andi yo vaikisa e ntantani.—Yakobo 3:5.
9 Mvovo mia matingu milenda yivisa mbokena yo tukisa makasi muna longo, ediadi dilenda twasa mfwilu miayingi. Muna Ngana 25:24 tutanganga vo: “Wete o kala vana konko kia nludi, ke mu kala muna nzo antwadi yo nkento antantani ko.” E mvovo miami ke miyikanga kaka nkento ko kansi ye yakala dia ntantani mpe. Malembe-malembe e mvovo mia matingu milenda fwasa ngwizani muna longo yo fila yakala yovo nkento mu yindula vo kezolwanga ko. Kieleka, diamfunu mu simbininanga lubini. Aweyi dilenda vangilwa?
“Bindika Lubini”
10. Ekuma dinina diamfunu mu lunga-lunga lubini?
10 Muna Yakobo 3:8 tutanganga vo: “Lubini, ke vena on’olenda lo lemvola ko.” Wauna nkwa mvalu kesadilanga bindikilwa muna nua a mvalu, oyeto mpe tufwete vanga mawonso tulenda mu bindikanga tubini tweto. “O muntu, ovo okubanzilang’o unkwikizi, wau kalembi bindika lubini luandi, yo vukika kak’o ntim’andi, o unkwikizi wa ndiona wavela.” (Yakobo 1:26; 3:2, 3) E mvovo miami misonganga vo e mpila osadilanga lubinu lwaku ke diambu diakete ko. Ke luyivisa kaka e ngwizani aku yo nkaz’aku ko, kansi lulenda fwasa mpe e ngwizani aku yo Yave wa Nzambi.—1 Petelo 3:7.
11. Aweyi olenda vengela vo diambu diakete diakituka se ntantani zampwena?
11 Diangangu dia badikanga mpila ovovelanga yo nkaz’aku. Kele vo vabwidi e ntantani, vava zo singika. Badika dina diabwa muna zingu kia nzo kia Isaki yo nkaz’andi Rebeka nze una wasonama muna Etuku 27:46–28:4. ‘O Rebeka ovovese Isaki vo, e zingu kiame kisakwidi muna diambu dia wan’amakento a Kete: o Yakobo, ovo obonga nkento muna wan’amakento a Kete, a esi nsi, e zingu kiame se nki oku ngina?’ O Isaki kavana mvutu zambi ko kwa nkaz’andi. Kansi, watuma Yakobo wa mwan’andi kenda vavi nkento wa mumpumina Nzambi, mu lembi twasa mpasi kwa Rebeka wa nkaz’andi. Yindula vo vavaikidi ntantani vana vena yakala yo nkento. Vana fulu kia vova vo “ongeye,” olenda vova “omono.” Ediadi dilenda vengesa ntantani muna longo. Muna bonga e nona, vana fulu kia vova, “ongeye kukalanga yame vamosi ko,” ekuma olembi vovela vo “edi mbwene vo tufwete vaulanga e ntangwa ayingi mu kalanga vamosi.” Kutumbi nkaz’aku ko, kansi, vava singika e diambu. Venga fu kia vava kana nani una ye ndungidi yovo nani una ye ngyelele. Muna Roma 14:19 tutanganga vo: “Mbula twatatidil’oma ma ungudi, yo mana tuvangaziana.”
Venga “Ndudi Yawonso, Makasi Y’ekudi”
12. Muna lunga-lunga lubini, nkia diambu tufwete lomba muna sambu? Ekuma?
12 Mayingi mevavwanga muna bindika lubini, ke mu keba kaka mana tuvovanga ko. Kieleka e mvovo mieto misonganga mana mena muna ntima mieto. Yesu wavova vo: “O muntu ambote muna lusalu luambote lua ntim’andi i kebongang’edi diambote; ona wambi mpe muna luna luambi i kebongang’edi diambi: kadi muna ulolo wa ntima, o nu’andi i uvovelanga.” (Luka 6:45) Muna kuma kiaki, muna lunga-lunga lubini lwaku ofwete samba nze Davidi: “Unsemena ntim’avelela, e Nzambi; yo vangulula mwand’aziku omu mono.”—Nkunga 51:10.
13. Aweyi e ndudi yo makasi y’ekudi dilenda fidila muntu mu vova mvovo mia lutiangu?
13 Paulu wavovesa Akristu kuna Efeso ke mu venga kaka mvovo mia lutiangu ko kansi bavava mpe vengomona e ngindu zambi zifilanga muntu mu vova mio. Wasoneka vo: “E ndudi yawonso, yo makasi, y’ekudi, ye miangu, yo kumbaziana, mbula makatulw’omu yeno, y’efwenka diawonso.” (Efeso 4:31) Ng’omwene? Paulo wayika ntete “ndudi yawonso, yo makasi, y’ekudi” i bosi kayika “miangu, yo kumbaziana” yovo mvovo mia lutiangu. Kadi makasi, mau mefilanga o muntu mu vova mvovo mia lutiangu. Ozevo, ukiyuvula: ‘Nga ndudi yo makasi nlundanga mu ntima? Nga i “nkwa nsita”?’ (Ngana 29:22) Ekiaki avo i fu kiaku, samba kwa Nzambi kasadisa mu sunda kio yo yima volo kilenda kusadisa mu venga makasi. Muna Nkunga 4:4 tutanganga vo: “Nuzakama, ke nusumuka ko: Numokena ye ntima mieno vana mfulu, nwakal’e pi-i.” Kele vo e ntantani se ziwokela yo mona vo kulenda songa volo ko, lemvokela luludiku lwa Ngana 17:14 luvovanga vo: ‘Katuka, una ke vakedi nzonzi ko.’ Vambuka mu fikolo yavana makasi mefokoka.
14. E fu kia funga makasi nkia mpasi kilenda twasa muna longo?
14 Ke diambu diakete ko mu sunda makasi ye nsita, musungula kele vo muntu mu “ndudi yawonso” kena nze una kayika o Paulu. E mvovo wa Kingerekia kasadila Paulu ndudi yawonso, usasilwanga vo fu kia “funga makasi yo lembi zola vanga luvuvamu” ye ‘lund’ekasi muna ntima.’ Ezak’e ntangwa, e ntantani zakaka zikalanga vana vena yakala yo nkento zikitukanga se nkaku ampwena yo zingila lumbu yayingi. E mpasi zikotanga muna nzo vava e ntantani ke zitoma singikwanga ko una ufwene. O lund’ekasi mu mambu mavioka, dia uzowa. E diambu diabwa kala ka dilendi sobwa ko. Diambote mu vilakana e mbi yo loloka o nkw’aku. O zola “ke kubadika diambi ko.”—1 Korinto 13:4, 5.
15. Adieyi disadisa awana bakulukilwa sadila e mvovo mia malevo mu soba e mpil’au ya vovela?
15 Aweyi kele vo mu nzo isadilanga mvovo mia mbadi wasansukila yo sambukila e fu kiaki? Olenda kwaku soba e fu kiaki. Nanga wayisila kala e nkendelo mu mambu makaka ofwete venga muna zingu kiaku. Nkia nkendelo olenda sia muna mvovo miaku? Nga obindikanga o nu’aku una kuvaikisi mvovo mia malevo ko? Nanga olenda vanga dina diasonama muna Efeso 4:29, muna tutanganga vo: “E diambu diansafu ke divaika mu nua mieno ko.” Muna wo vanga divavanga vo wakatula “uwuntu wankulu ye mpanga zandi, yo vwata uwuntu wampa, una uvangululwa yamuna zayi muna fwaniswa kia ndiona wansema.”—Kolosai 3:9, 10.
‘Mbokena’ Diambu Diamfunu
16. O lembi mokena aweyi kulenda yivisila ngwizani muna longo?
16 Dilenda kala diavonza vava yakala yo nkento beyambulanga o mokena, evangu diadi ke disadisanga ko muna singika e diambu. E mbokena ka zifwete sadilwanga ko mu tumba nkaz’aku, kadi dilenda kunkendeleka o ntima. Elo, olembi mokena yo nkw’aku, mpasi kaka diwokesanga, e fu kiaki ke kisadisanga ko muna singika diambu dibwidi. Nkento mosi wasompa wavova vo: “Vava tuvutukilanga vovana ke tumokenanga diaka mambu matwasa ntantani ko.”
17. Adieyi bafwete vanga Akristu benwananga ye mambu mampasi muna longo?
17 Vava ntantani zikwamanananga muna longo, diampasi dikalanga mu singika zo. Muna Ngana 15:22 tutanganga vo: ‘Vana vakondelo moko kia mbumba, tukanu tufwasukanga: Mun’aludiki engi i tusikidila.’ Ofwete vwanda yo mokena yo nkaz’aku mu kuma kia diambu dinubwididi. Wila nkaz’aku yo ntima lemvoka. Avo kulendanga wo vanga ko, ekuma olembi lombela lusadisu kw’akuluntu muna nkutakani ya Akristu? Oyau bena yo umbakuzi wa mwanda ye ngangu za sadila malongi ma Nkand’a Nzambi. Bena ‘s’etininu muna tembwa, y’eswekameno muna nkuka.’—Yesaya 32:2.
Olenda Kwaku Sadila Lubini mu Mpil’ambote
18. Nkia diambu diampasi diyikwanga muna Roma 7:18-23?
18 O bindika lubini lweto ke diambu diakete ko. Diau adimosi mpe, diampasi muna lunga-lunga mavangu meto. Paulu wa ntumwa wayika mpasi kanuananga zau vava kasoneka vo: “Nzeye wo vo omu mono, i sia vo, omu nitu ame, ke mwin’edi diambote ko: kadi o zola kwina yame, vo i vang’edi diambote, ke kwau ko. Edi diambote, dina nzolele, kivanga dio ko: edi diambi kaka, dina ndembele zola, i mvanganga. Kansi ovo mvanga dina ndembele zola, ke mono kwame diaka mvanga dio ko, esumu kaka, dina dikalang’omu mono.” O “nsiku esumu una win’omu yîkwa [yeto]”, ukutufilanga mu sadila lubini ye yikwa yakaka ya nitu mu mpil’ambi. (Roma 7:18-23) Kansi, tulenda sunda e fu kiaki muna lusadisu lwa Nzambi.
19, 20. E mbandu a Yesu aweyi ilenda sadisila yakala yo nkento mu bindika tubini twau?
19 O longo luna akazi besongaziananga o zola yo luzitu, e mvovo mia malevo ye matingu ke mikalanga ye fulu ko. Badika e mbandu kasonga Yesu Kristu mu kuma kiaki. Yesu kasidi sadila mvovo mia luvezo ko kw’alongoki andi, kana nkutu mu lumbu kiansuka kia zingu kiandi ova ntoto vava alongoki batantananga kana nani vana bena osundidi. (Luka 22:24-27) Nkand’a Nzambi uvovanga kwa “akala” vo, “nuzolang’akazi eno, waun’o Kristu wazola dibundu, yo kuyekwela dio.”—Efeso 5:25.
20 Adieyi tuvova mu kuma kia nkento? O nkento kafwete “vumina nkaz’andi.” (Efeso 5:33) Nga nkento ovuminanga nkaz’andi olenda kunkazila yo kumvutulwila matingu? Paulu wasoneka vo: “Nzolele nwazaya wo, ovo, o ntu akal’awonso, i Kristu: o ntu a nkento, i’yakala; o ntu a Kristu, i Nzambi.” (1 Korinto 11:3) Akento bafwete sakalela ntu miau nze una Kristu kesakalelanga ntu andi. (Kolosai 3:18) Kanele vo ke vena muntu ko wasumuka olenda tanginina Yesu muna mawonso, avo nusidi ngolo “nwalanda muna ntambi zandi” disadisa yakala yo nkento mu sunda e fu kia sadila lubini mu mpil’ambi.—1 Petelo 2:21.
Adieyi Olongokele?
• O lubini lwambi aweyi lulenda fwasila o longo?
• Ekuma dinina diampasi mu bindika lubini?
• Nki kikutusadisa mu lunga-lunga e mvovo mieto?
• Adieyi ofwete vanga kele vo ntantani zikotele muna longo lwaku?