Ekuma Noa Kamwenwa Edienga kwa Nzambi Ekuma Dinina Mfunu kwa Yeto

NDONGA mu yeto tusungamenanga e ntangwa twawa nsangu zamfunu. Tusungamenanga mawonso, fulu twakala, salu twasalanga ye una twavanga vava twawa e nsangu zazi. Ka lukatikisu ko, Noa kavilakana ko e lumbu katambula nsangu zambote kwa Yave wa Nzambi wa Mfumu a nsema wawonso. Nkia nsangu zamfunu katambula? Yave wavova vo, wabaka e nzengo za fwasa “nitu zawonso.” Wavovesa Noa vo muna vuluzwa y’esi nzo andi ye bulu ya mpila zawonso, kafwete tunga nzaza yampwena.​—⁠Etuku 6:​9-21.

E Noa aweyi kavanga? Nga wayangalala vava kawa nsangu zazi ovo wakatikisa? Aweyi kazayisila nsangu zazi kwa esi nzo andi? Nkand’a Nzambi ke uvovanga dio ko. Edi kaka uvovanga: “I una kavanga Noa; mun’owu wawonso kankanikin’o Nzambi, i una kavanga.”​—⁠Etuku 6:22.

Kieleka, e mvovo miami misonganga ekuma Noa kamwenwa edienga muna meso ma Nzambi; Noa wavanga wawonso kakanikinwa kwa Nzambi. (Etuku 6:⁠8) Nkia diambu diakaka diafila Nzambi mu mwena Noa edienga? E mvutu za kiuvu kiaki zamfunu kikilu, kadi tufwete kala nze Noa muna vuluzwa vava Nzambi kefwasa diaka yimpumbulu ova nza. Yambula twafimpa una wakala zingu kia Noa muna lumbu yavitila Kizalu.

Nkwiya Miayiza ova Ntoto

Noa wazinga kuna lubantiku lwa lusansu lwa wantu. Tezo kia funda dia mvu diavioka tuka kiasemenwa muntu antete, i bosi Noa kawutuka. Ndonga beyindulanga vo wantu muna kolo kiakina mu nduka bazingilanga, ke bazenganga nsuki ko, mazowa ye ke bazaya salu ya moko ko. E ngindu zazi ke zaludi ko, kadi bavanganga sadilwa ya sengwa ye nsongo. Muna tunga nzaza, Noa nanga lekwa yayi kasadila. O wantu bakala mpe ye masikilu ma nkunga, basompanga, basansang’o wana, bakunanga mbongo muna mpatu yo twela bulu. Basumbanga yo teka lekwa. Muna kuma kiaki, e zingu kiau kiafwanana ye kieto o unu.​—⁠Etuku 4:​20-22; Luka 17:​26-28.

Kansi, mambu makaka maswaswana makala. Muna kolo kiakina wantu mvu miayingi bazinganga. Ke diakala diasivi ko vo muntu kavioka kimbuta kia mvu 800. E mvu miawonso kazinga Noa 950; Adami 930; Metuselake wa nkak’andi o Noa 969.a​—⁠Etuku 5:​5, 27; 9:29.

E diambu diakaka diaswaswana i dina tutanganga mun’Etuku 6:​1, 2: “O wantu vava babantik’o wokel’ova ndose a ntoto, yo wutukilwa wan’amakento, o wan’a Nzambi bamwene wan’amakento a wantu vo miote: bayibongele akazi mun’awonso basolele.” “O wan’a Nzambi” awaya i mbasi zatuka kun’ezulu yo vwata nitu za wantu. Ka bayizila mu luzolo lwa Nzambi ko; ke bayiza sadisa wantu ko. Kansi, “bayambula kak’ekiau kalu,” kun’ezulu yo kwiza vukana ye wan’amankento ambote ova ntoto. Bakituka se nkwiya.​—⁠Yuda 6. 

E mbasi zazi z’akolami ye umpumbulu bakituka se nkwiya basundidi wantu o nkuma ye ngangu, bavukumuna wantu muna fu yambi. Bakala nze yau batuminanga nkangu. Ke bavangilanga mambu kusweki ko, nze kimpumbulu ona oswekanga ndose ye mavangu mandi. Kansi, bavangilanga mawonso vana ntend’a nkongolo kondwa nsoni, yo telamena nkubik’a Nzambi.

Mbasi zazi zina vo wan’a Nzambi, basompana yo wan’amakento, bawuta wana bakala ye ngolo zayingi. Muna ndinga Kiyibere bayikilwanga vo “Anefili.” Muna kuma kiau tutanganga vo: “Anefili bakal’ova nza muna yau lumbu ina, y’oku se ntu, vava kiakala vo wan’a Nzambi bakotele muna wan’amakento a wantu yo kubawutilwa wana: awana i makesa ma nz’ankulu, akwa tunda.” (Etuku 6:⁠4) Anefili mayingi bavanganga muna vumisa wantu. E mvovo “Anefili” una ye nsasa vo “Andangula” ana bewandanga akaka. Mavangu mau mansoki ye umpumbulu meyikwanga muna lusansu ye savu ya nz’ankulu.

Ntantu Z’asongi

Nkand’a Nzambi usonganga vo umpumbulu watoma wokela muna tandu kiakina. Uvovanga vo: “O bi wa muntu se wingi ova nza, ye konso mona-mona kia ngindu za ntima kibi kaka, e lumbu yawonso. . . . e nza yazala ye ngungula. . . . kadi nitu zawonso zitumbwidi e fu yau ova nza.”​—⁠Etuku 6:​5, 11, 12.

I mpila yayi yakala e nza kazingilanga o Noa. Nswaswani ye awonso bakala muna tandu kiakina, “o Noa, nsongi a muntu,” ona “wakangala yo Nzambi.” (Etuku 6:⁠9) Diampasi kwa nsongi a muntu mu zinga vamosi ye wantu akondwa unsongi. Ekwe ntantu kamona Noa muna mawonso mavanganga nkangu! E mpasi kamona Noa nanga zafwanana ye za Loti wa muntu a nsongi wazinga kunima Kizalu. Loti wazinga kumosi ye yimpumbulu muna Sodomo, ‘wamona kikilu e mpasi muna nkal’a yimpumbulu muna yingalu; kadi nsongi a muntu ndiona, wau kakedi yau, yo mona yo wa, obangikidi o moyo ansongi muna lumbu ya lumbu, muna mavangu mau ma umpumbulu.’ (2 Petelo 2:​7, 8) Kieleka, Noa i wau mpe kamona.

Nga okendalalanga mu kuma kia nsangu zambi yovo mu kuma kia fu yambi besonganga wantu ana ozinganga yau? Avo i wau, lenda bakula mpasi kamona Noa. Vava Kizalu kiayiza, Noa 600 za mvu kakala. Yindula mpasi kamona mu zizidila nza ya kondwa unsongi mu mvu miami miawonso. Kieleka, luvevoko kikilu kavavanga.​—⁠Etuku 7:⁠6.

Noa Unkabu Kasonga Muna Kal’e Nswaswani Y’akaka

Noa “walunga muna tandu kiandi.” (Etuku 6:⁠9) Vava Nkand’a Nzambi uvovanga vo Noa walunga muna tandu kiandi, ke disonganga ko vo walunga muna meso ma wantu. Walunga vana meso ma Nzambi, kansi kuna kwa wantu a tandu kiandi kiavitila Kizalu, Noa kakala walunga ko. Tulenda kala ye ziku vo Noa kayangalelanga ngindu za wantu awaya ko, ngatu kuyisia muna nsaka ye mavangu mambi ma lumbu yayina. Yindula una bambadikila vava kayantika tunga e nzaza! Nanga bansevanga yo kumveza. Bayindula vo sakana kasakananga.

Vana ntandu, Noa wakala ye lukwikilu lwasikila muna Nzambi, kalundanga lukwikilu lwalu ko; Nkand’a Nzambi uvovanga vo Noa “nteleki a ndungidi” kakala. (2 Petelo 2:⁠5) Ka lukatikisu ko, Noa wazaya wo vo kitantu kesiwa. Kanoke wa nkulu andi wa muntu ansongi, wazaisa vo Nzambi ofundisa yimpumbulu. Ediadi diafila wantu mu bangika Kanoke, kansi Nzambi kayambula ko vo kavondwa kw’atantu andi. (Etuku 5:​18, 21-24; Ayibere 11:5; 12:1; Yuda 14, 15) Wau vo Satana, ye nkwiya, ye Anefili, ye nkangu wawonso bansia kitantu, Noa unkabu, lukwikilu ye lusadisu lwa Yave kabundang’e vuvu.

Awana besadilanga Nzambi kitantu besiwanga kw’awana ke bekunsadilanga ko. Kana nkutu Yesu Kristu y’alandi andi basiwa kitantu. (Matai 10:22; Yoane 15:​18) Noa wakala ye unkabu wa sadila Nzambi, kana una vo wantu awonso ke bavanganga wo ko. Wazaya wo vo, ovwa edienga dia Nzambi i diambu dilutidi o mfunu ke yangidika atantu Andi ko. Kieleka, Noa watondwa kwa Nzambi.

Noa Wazaya Wo

Nze una tumwene, Noa kuna unkabu wawonso walukisang’o wantu. Aweyi bamwena nsangu zina kazaisanga? Nkand’a Nzambi uvovanga vo una Kizalu ke kiayizidi ko, wantu “badianga yo nuanga, basompanga yo sompesanga, yamuna lumbu kiakota Noa muna nzaza, ke bazaya wo ko, yavana kiayiz’e kizalu, kiabakùkulwisa yau awonso.” Ke balemvokela lulukisu ko.​—⁠Matai 24:​38, 39.

Yesu wavova vo i diau mpe divangama mu lumbu yeto. Tuka mvu miayingi, Mbangi za Yave belukisanga wantu vo Yave osinga vanga diambu mu lungisa nsilu andi wa twasa nz’ampa ya unsongi. Kana una vo mazunda ma wantu belemvokelanga lulukisu lwalu, ndonga ova nza ke betambulwilanga lo ko. “Kuna luzolo” lwau, bevezanga e ziku ye nsasa Kizalu.​—⁠2 Petelo 3:​5, 13.

Kansi, Noa wazaya wo. Walemvokela dina kakanikinwa kwa Yave wa Nzambi. E lemvo wau wamvuluza. Paulu wa ntumwa wasoneka vo: “Muna lukwikilu o Noa, wau kakanikinwa kwa Nzambi oma ke makanini o moneka ko, wau kakala yo vumi wa Nzambi, i kakubikila nzaza muna vuluza nzo andi.”​—⁠Ayibere 11:⁠7.

Mbandu Ambote Muna Tanginina

E nzaza katunga Noa yampwena yakala​—⁠yisundidi olambuka kwa yanzala kia tela somba, yakala nze nzo ya banga tatu. E nzaza Noa, yilutidi lambuka kwa meta 30, ke mu nzaza ya Wyoming ko eyi yabadikilwa vo i nzaza mabaya yilutidi lambuka. Kieleka, e nzaza Noa ke kumbi dia maza ko, kansi diavavanga vo ya zanguka vana ntandu a maza. Kansi, umbangu wayingi wavavwanga mu tunga yo. Diavavanga vo yalengwa dimbu muna kati y’oku mbazi. E nzaza yatungwa mu tezo kia mvu 50.​—⁠Etuku 6:​14-16.

Salu kiayingi mpe kakala kiau. Noa wakala ye salu kia kutika madia ma mvu amvimba mu kuma kia esi nzo andi ye bulu. Una Kizalu ke kiayizidi ko, diavava vo kakutika yo kotesa e bulu muna nzaza. “Noa ovangidi mun’owu wawonso kankanikini o Yave.” Ekwe luvevoko kamona Noa vava kafokola mawonso, i bosi Yave wazika kielo kia nzaza!​—⁠Etuku 6:​19-21; 7:​5, 16.

I bosi kiayiza e Kizalu. E mvula mini 40 ye fuku 40 yanoka. Mvu a mvimba bakala muna nzaza yavana maza makuluka. (Etuku 7:​11, 12; 8:​13-​16) Yimpumbulu yawonso bafwaswa. Noa kaka y’esi nzo andi basala yo moyo muna nza yavelela.

Nkand’a Nzambi uvovanga vo e Kizalu kia lumbu ya Noa i ‘mbandu ya mana mekwiza.’ Mu nkia mpila? Tutanganga vo: “Vo i zulu dina wau, yo ntoto, muna diambu diau adimosi, dialundilw’o tiya, dialundilw’e lumbu kia mfundiswa ye mbukumunw’akwa luvezo.” Nze muna lumbu ya Noa, vekala y’awana bevuluka. Kala ye ziku vo ‘Yave ozeye e mpuluza kevuluz’awana bekumvumina muna umpukumuni.’​—⁠2 Petelo 2:​5, 6, 9; 3:⁠7.

Noa wavumina Nzambi, muntu ansongi wazinga kumosi ye yimpumbulu. Walemvokela mvimba Nzambi. Wakala ye unkabu wa vanga oma mansongi, kana nkutu wazaya wo vo ovezwa yo siwa kitantu kw’awana ke basadilanga Nzambi ko. Muna tanginina Noa mu mpila yayi, yeto mpe tulenda vwa edienga dia Nzambi, tulenda kala ye vuvu kia luvevoko muna nz’ampa ifinamene.​—⁠Nkunga 37:​9, 10.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

[Mvovo Vana Yand’a lukaya 5]

Mavangu mansoki ma Anefili meyikwanga muna lusansu ye savu ya nz’ankulu

[Mvovo mia Sina muna lukay lwa 5]

Alinari/Art Resource, NY

[Foto muna lukaya lwa 7]

Muna tanginina lukwikilu lwa Noa tulenda tondwa kwa Nzambi