‘Wakangala yo Nzambi Aludi’

1, 2. Noa y’esi nzo andi Nkia salu basalanga? Ye nkia mpasi bawanana zau?

NOA oziolele nima yo nana nitu mu kuma kia mabibi. Yindula Noa wavwanda vana nti ekolo kevundanga fiakete yo tungununa e nzaza ampwena ina katunganga. Wawanga e nsudi a dimbu ye mazu ma salanganu ya zengela nti. Vana kavwanda, Noa wamonanga wan’andi bafuntukanga muna salu kia vala e nti. Tuka mvu miayingi, wan’andi ye akazi au kumosi yo nkaz’andi anzolwa bayivananga mu salu kiaki. Kana una vo e salu kiatoma nungunuka, salu kiayingi kiasala mu fokola.

² Wantu muna zunga babanzanga vo mazowa. Ekolo Noa yo wan’andi batunganga nzaza, wantu basevanga vava bawanga vo vekwiza kizalu kidimuna ntoto wawonso. Vava Noa kabalukisanga mu kuma kia vonza kiakina, wantu bamwenanga dio vo dialuvunu yovo dia uzowa. O wantu awaya ke babakulanga ko e kuma Noa y’esi nzo andi bafwasilanga ntangw’au muna salu kina babadikilanga vo kiakondwa mfunu. Kansi, o Yave wa Nzambi a Noa kambadikilanga ko vo zowa.

 3. Mu nkia mpila Noa kakangalela yo Nzambi?

³ Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Noa wakangala yo Nzambi.” (Tanga Etuku 6:9.) Aweyi disongele? Ka disongele ko vo Nzambi wakangala va ntoto yovo Noa wayenda kun’ezulu. Kansi, wau vo Noa walemvokelanga Nzambi yo toma kunzola, diakala nze yandi wakangalanga entwadi yo Yave nze akundi. Vioka mvu miayingi, Nkand’a Nzambi wavova mu kuma kia Noa vo: ‘Muna lukwikilu [lwandi], i kayelesel’e nza.’ (Ayibere 11:7) Aweyi Noa katumbila nza muna lukwikilu lwandi? Adieyi tulenda longoka muna lukwikilu lwandi?

4, 5. Muna lumbu ya Noa, aweyi e mbi yawokelela?

⁴ Noa wazingilanga mu nza yakala vo e mbi wokela kaka yawokelanga. E nza yambi yakala tuka muna lumbu ya Kanoke wa nkak’andi, wa nkwa unsongi ona wakangala yo Nzambi. Kanoke wasakula e ngiz’a lumbu kifundiswa wantu ambi ova nza. Owau, muna lumbu ya Noa, e mbi yawokela kikilu. Kieleka, e nza yafwasakana vana ndose a Yave kadi yazala ye nsoki. (Etu. 5:22; 6:11; Yuda 14, 15) Adieyi diawokesa e mbi yayi?

⁵ Sumbula kiabwa vana vena mbasi za Nzambi kun’ezulu. Mosi muna yau wakolamena Yave yo kituka se Nkadi Ampemba wa Satana vava kakumba Nzambi yo vukumuna Adami yo Eva bakolamena Nzambi. Muna lumbu ya Noa, mbasi zakaka bayikama Satana mu kolamena Yave. Bayambula salu kabavan’o Nzambi kun’ezulu, bakulumuka ova ntoto yo vwata nitu za wantu yo sompa miote mi’akento. Mbasi zazi akwa lulendo y’eloko bakala, bavukumunanga wantu muna mavangu mambi.—Etu. 6:1, 2; Yuda 6, 7.

 6. Anefili nkia mambu mambi batwasa mu nza? Yave nkia nzengo kabaka?

⁶ Vana ntandu, e mbasi zazi zayantika vukana y’akento yo wuta makesa ma wana ana bakala ye ngolo zayingi. Nkand’a Nzambi okubayikilanga vo Anefili, i sia vo, “Andangula” ana bewandanga akaka. O umpumbulu wawokela ova nza mu kuma kia mavangu mansoki m’Anefili. Muna kuma kiaki, o Mvangi wamona vo “bi wa muntu se wingi ova nza, ye konso mona-mona kia ngindu za ntima kibi kaka, e lumbu yawonso.” Yave wabaka nzengo vo vava vevioka mvu 120, ofwasa nza yayina yambi.—Tanga Etuku 6:3-5.

 7. Noa yo nkaz’andi, nkia mpasi banwana zau mu tanina wan’au muna umpumbulu wa lumbu yau?

⁷ Diampasi diakala mu sans’o wana muna nza ya mpila yayina. Kansi, Noa walenda toma sans’o wan’andi. Wasolola nkento ambote. Vava Noa kalungisa mvu 500, nkaz’andi wawuta wana tatu, Seme, Kami ye Yafete.a Mase mama, bavanganga mawonso muna tanina wan’au muna umpumbulu wavangamanga muna lumbu yau. Wau vo yindende bekalanga ye fu kia sivika “makesa” ye “akwa tunda,” nanga wana basivikanga Anefili awaya. Diampasi diakala kwa Noa yo nkaz’andi mu tanina wan’au muna mavangu mawonso mambi ma makesa mama. Kansi, balenda kubalonga e ludi mu kuma kia Yave wa Nzambi ona omenganga mavangu mawonso mambi. Bakala ye mbebe ya sadisa wan’au kimana bazaya vo Yave omonanga ntantu mu kuma kia umpumbulu yo ukolami una va nza.—Etu. 6:6.

 8. O unu mase mangangu aweyi balenda tanginina mbandu a Noa yo nkaz’andi?

⁸ O unu amase balenda bakula dina diatokanesanga Noa yo nkaz’andi. Nze muna lumbu ya Noa, e nza ya tandu kieto mpe yazala ye nsoki yo ukolami. E mbanza zazala y’aleke bena vo yimpumbulu. Kana nkutu nsaka zisokwanga mu kuma kia wan’akete, zazala ye mavangu mansoki. Mase mangangu bevanganga mawonso muna lukisa wan’au muna kubalonganga oma ma Yave wa Nzambi a luvuvamu, ona ofokola mavangu mawonso mansoki. (Nku. 11:5; 37:10, 11) O wana balenda longoka oma mansongi kana nkutu mu nza yayi yambi. Noa yo nkaz’andi bamona e ziku kia diambu diadi. O wan’au bakola yo kituka se wantu ambote, basompa akento bakala ye luzolo lwa sia salu kia Yave wa Nzambi aludi va fulu kiantete muna zingu kiau.

9, 10. (a) Nkia nkanikinu a Yave wasoba zingu kia Noa? (b) Adieyi Yave kavovesa Noa mu kuma kia mpila ye kuma kafwete tungila e nzaza?

⁹ Lumbu kimosi, e zingu kia Noa kiasoba emvimba. Yave wazayisa ekani diandi dia fwasa e nza yayina kwa selo kiandi kianzolwa. Nzambi wakanikina Noa vo: “Wiyivangila nzaz’a ngofa.”—Etu. 6:14.

¹⁰ E nzaza yayi ke yakala nze ezi za unu ko. Ke yakala yasongoka ko kuna ntu yovo yavindumuka ngatu kala ye salanganu ikalanga muna makumbi ma maza o unu, nze ntembo yovo nkafi (leme). Kansi yakala nze nkel’ampwena. Yave wazayisa Noa e mpila kafwete tungila e nzaza yo kunkanikina vo kakusa yo dimbu muna kati yo ku mbazi. I bosi, wanzayisa e kuma. Wavova vo: “Omono ntwasa kizalu kia maza ova nza . . . e ma yawonso in’ova nza fwa ifwa.” Kansi, Yave wavovesa Noa vo: “Okota yaku muna nzaza, onge yo wan’aku yo nkaz’aku y’akazi a wan’aku.” Noa wakotesa mpe bulu ya mpila zawonso muna nzaza. Awana kaka bakala muna nzaza i badi vuluka muna Kizalu eki kiafinamanga.—Etu. 6:17-20.

11, 12. Noa nkia salu kiampwena kavewa? Adieyi kavanga?

¹¹ Noa salu kiampasi ye kiampwena kavewa. Kadi, e nzaza yanene yakala—tezo kia meta 133 muna lambuka, meta 22 muna vonga ye meta 13 muna sina. E nzaza yayina isundidi nzaza zivangwanga o unu muna nene. Nga Noa watina e salu kavewa, yovo yidima yo tungila e nzaza mu mpila ina ke yadi kuntwasila mpasi zayingi ko? O Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “I una kavanga Noa; mun’owu wawonso kankanikin’o Nzambi, i una kavanga.”—Etu. 6:22.

¹² Nanga mvu 40 yovo 50 miavioka mu fokola e salu kiaki. Diavavanga vo bazenga nti, nata mio, vala mabaya yo yikakesa mo. E nzaza yakala nze nzo ya banga (andares) tatu, ye masuku ye mwelo muna ndambu. Yakala ye zianela kuna ntandu ye nludi walengwa dimbu kimana maza malembi kota muna nzaza.—Etu. 6:14-16.

13. Nkia salu kiasunda mpasi kwa Noa vioka salu kia tunga nzaza? Aweyi wantu babadikilanga kio?

¹³ Ekolo e mvu miaviokanga, e mpw’a nzaza yayantika o moneka. Noa wayangalelanga lusadisu lwa esi nzo andi. Kansi, vakala ye salu kiakaka kiasunda e mpasi vioka salu kia tunga e nzaza. Nkand’a Nzambi ukutuzayisanga vo Noa “nteleki a ndungidi” kakala. (Tanga 2 Petelo 2:5.) Kuna unkabu wawonso, Noa walukisa e yimpumbulu ya tandu kiakina mu kuma kia lufwasu lwafinamanga. Adieyi bavanga o wantu awaya? Vioka mvu miayingi, Yesu wasasila vo wantu awaya ‘ke bavanga diambu ko.’ Bayivananga muna salu yau ya lumbu ke lumbu nze dia, nua, kazala yo lembi sia sungididi muna lulukisu lwa Noa. (Mat. 24:37-39) Ka lukatikisu ko vo ayingi bavezanga Noa y’esi nzo andi, akaka nkutu nanga bamvumisanga yo kumbangika. Nanga bavavanga mpe ningamesa e salu kia tunga e nzaza.

14. Adieyi esi nzo z’Akristu balenda longoka muna mbandu a Noa y’esi nzo andi?

¹⁴ Kansi, Noa y’esi nzo andi ke bayambula salu kiau ko. Bakwamanana tunga nzaza kana una vo wantu babadikilanga salu kiaki vo kiakondwa mfunu. Esi nzo z’Akristu o unu, balenda longoka mayingi muna lukwikilu lwa Noa y’esi nzo andi. Vana ntandu, Nkand’a Nzambi uvovanga vo mu “lumbu yambaninu” a nza yayi tuzingilanga. (2 Tim. 3:1) Yesu wavova vo e tandu kieto kikala nze tandu kina Noa katunga nzaza. Avo wantu a nza bavezele nsangu za Kintinu kia Nzambi besamunanga, kubatianguna yovo kubabangika, Akristu bafwete sungamenanga Noa. Akristu, ke yau ko i wantu antete bebangikwanga.

15. Noa nkia mpasi zambwila vava kalungisa tezo kia mvu 600?

¹⁵ Vioka mvu miayingi, e nzaza yafokoka o tungwa. Vava Noa kalungisa tezo kia mvu 600, wafwilwa azolw’andi. O Lameke wa s’andi wafwa.b Vioka mvu tanu, Metuselake wa nkak’andi mpe wafwa ye kimbuta kia mvu 969, muntu wazinga mvu miayingi lutila akaka ana beyikwanga muna Nkand’a Nzambi. (Etu. 5:27) Metuselake yo Lameke mu tandu kimosi bazingila yo Adami wa muntu antete.

16, 17. (a) Nkia nkanikinu Noa kavewa vava kalungisa mvu 600? (b) Yika diambu diesivi bamona Noa ye esi nzo andi.

¹⁶ Muna kimbuta kia 600 ma mvu, Yave wa Nzambi wakanikina Noa vo: “Kota muna nzaza, ongeye ye nzo aku yawonso.” Nzambi wakanikina mpe Noa kakotesa bulu ya mpila mu mpila muna nzaza, kabonga nsambwadi nsambwadi muna bulu yavelela eyi yafwana muna tambikwa se kimenga ye nzole nzole muna bulu yalembi velela.—Etu. 7:1-3.

¹⁷ Noa y’esi nzo andi ke bavilakana lumbu kiakina ko. Tuka kuna mfinda, bulu ya mpila mu mpila nze nuni, bulu ya futa ye bulu iyatatanga yayizanga yo kota muna nzaza. Ke diavavanga ko vo Noa kakutakesa e bulu yayina yawonso ya futa ye kubaleba bakota muna nzaza. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: ‘Bakotele . . . kwa Noa muna nzaza.’—Etu. 7:9.

18, 19. (a) Aweyi tulenda badikila e yuvu ya mindembi kwikila mu kuma kia lusansu lwa Noa? (b) Aweyi tumwenanga e ngangu za Yave muna mpila kavuluzila bulu?

¹⁸ Akaka bekatikisanga vo: ‘Aweyi diadi vangamena e diambu diadi? Aweyi e bulu yayi yawonso badi zingila kumosi kuna luvuvamu?’ Badika diambu edi: Nga diampasi kwa Nsemi a nza mu yala e bulu kavanga kiakala bulu ya futa yovo ya vata? Sungamena vo Yave wa Nzambi yandi wavanga bulu yawonso. Kuna kwalanda, wavambula maza ma Mbu Ambwaki yo ningamesa e ntangwa. Nga diampasi kwa Nzambi mu lungisa mawonso kayika muna lusansu lwa Noa? Ve, walungisa mo.

¹⁹ Kieleka vo Nzambi wafwana sola mpila yakaka ya vuluzila bulu. Kansi, wasola mpila ina ikutusungamesanga e mbebe kavana Nzambi kwa wantu kuna lubantiku, i sia vo, yala má yawonso yamoyo ina ova ntoto. (Etu. 1:28) O unu, mase mayingi besadilanga lusansu lwa Noa muna longa wan’au vo Yave ovwanga wantu ye bulu kavanga o mfunu.

20. Aweyi Noa y’esi nzo andi bayivanina muna salu muna lumingu lwansuka vitila Kizalu?

²⁰ Yave wavovesa Noa vo lumbu nsambwadi kaka isidi otwasa Kizalu. Ka lukatikisu ko vo mu lumbu yayina, Noa y’esi nzo andi salu kiayingi bakala kiau. Yindula salu kia kotesa bulu yawonso muna nzaza, kubika madia ma bulu ye ma esi nzo yo nata lekwa yawonso muna kati. Yindula nkaz’a Noa ye akazi a Seme, Kami, Yafete ekolo bakivananga muna salu kia kubika nzaza yo kitula yo se fulu kiambote muna zingila.

21, 22. (a) Ekuma ka tufwete sivikila ko e fu kia luvezo basonganga wantu muna lumbu ya Noa? (b) O luvezo batambula Noa y’esi nzo andi nkia tangwa lwafokoka?

²¹ Adieyi tuvova mu kuma kia wantu akaka? Kana una vo bamonanga ziku vo Nzambi wasambulanga Noa ye salu kasalanga, ‘ke bavanga diambu ko.’ Bamonanga mpe bulu ekolo yakoteswanga muna nzaza. Kansi, e kadilu kiau ka kifwete kutusivikisa ko. O unu mpe, wantu ke bevanganga diambu ko mu kuma kia ziku kisonganga vo mu lumbu yambaninu ya tandu kiaki tuzingilanga. Nze una Petelo wa ntumwa kasakula, vena ye avezi ana bevezanga awana belemvokelanga lulukisu lwa Nzambi. (Tanga 2 Petelo 3:3-6.) Diau adimosi mpe, wantu baveza Noa y’esi nzo andi.

²² Nkia ntangwa luvezo lwafokoka? Lusansu lusonganga vo vava Noa kakotesa esi nzo andi ye bulu muna nzaza, ‘Yave ozikidi kielo kuna nim’andi.’ Avo avezi vana ndambu bakala yo mona vava Nzambi kakanga e kielo, nanga bayambula o veza. Avo ke wau ko, e mvula vava yayantika noka ka lukatikisu ko vo, babutama. Nze una Yave kavova, e mvula yakwamanana noka yavana nza yawonso yadimuka.—Etu. 7:16-21.

23. (a) Aweyi tuzayidi wo vo Yave kayangalela lufwa lwa yimpumbulu ko muna lumbu ya Noa? (b) Ekuma dinina diangangu o unu mu tanginina lukwikilu lwa Noa?

²³ Nga Yave wayangalela o lufwa lwa yimpumbulu yayina? Ve kikilu. (Yez. 33:11) Kadi, wabavana elau dia soba mavangu mau mambi yo vanga edi diambote. Nga bavanga wo? E mpil’a zingu kia Noa kiavana e mvutu za kiuvu kiaki. Muna kangala yo Yave yo lemvokela Nzambi muna mambu mawonso, Noa wasonga vo wantu awaya bakala y’elau dia vuluka. Muna mpila yayi, lukwikilu lwandi lwatumba e nza yambi ya tandu kiandi yo senzeka umpumbulu wa wantu a tandu kiandi. O lukwikilu lwandi lwavuluza moyo andi ye mioyo mia esi nzo andi. Avo otanginini lukwikilu lwa Noa, olenda vuluza moyo aku y’awana ozolanga. Nze Noa, olenda kangala kumosi yo Yave wa Nzambi nze nkundi aku. Kikundi kiaki kilenda zingila yakwele mvu.