Kweji 6

Yehova wāeselele bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji pobāibidile ngikadilo yāshintyile. Bādi bapangwapangwa kitatyi ne kitatyi, kadi kyaba kimo mu kitulumukila. Tutalei byātene ba Banabasa ne mutumibwa Polo kitatyi kyobādi basapula mu Lesetala. Dibajinji, bātundailwe na kyanga kudi boba bādi bebateja. Ino kitatyi pa kupita’po, balwana “banekenya bibumbo bya bantu,” kadi bamo mu bano’ba bāasa Polo mabwe ne kumushiya mupungile. (Bil. 14:19) Ino ba Banabasa ne Polo bāendelela kusapula ku bifuko bikwabo. Le i bika byālupukile’ko? Bālongele “bana ba bwanga bavule,” kadi binenwa byabo ne kimfwa kyabo byākomeje batōtyi-nabo. (Bil. 14:​21, 22) Bavule bāmwenine’mo mwanda ba Banabasa ne Polo kebālekele’byopo nansha byobātenwe na kupangwapangwa kwa mu kitulumukila. Netu tukeselwa shi twendelele kwingila mwingilo witupele Yehova. w23.04 p. 16-17 mus. 13-14

Mulopwe Davida wāikele na balwana bavule mu būmi bwandi, kadi wālombēle divule Yehova amukwashe. Davida wādi ukulupile amba Yehova wāivwene milombelo yandi ne kwiilondolola. Nobe ubwanya kwikala na kino kikulupiji. Bible witukulupija amba Yehova ubwanya kwitupa tunangu ne bukomo botusakilwa pa kūminina. Ubwanya kwingidija kisaka kyetu kya ku mushipiditu, enka ne boba kebamutōtapo pano, mwanda wa kwitukwasha mu muswelo kampanda. Nansha Yehova byabwanya kuleka kulondolola milombelo yetu mu muswelo otwadi tulangila, tuyukile amba ukeilondolola. Uketupa byobya byotusakilwa kadi mu kitatyi kine kyotusakilwa’byo. Nanshi endelela kulombela na lwitabijo koku ukulupile amba Yehova ukakukwasha tamba’nka pano, kadi ukavuija “bisaka mutyima wa bintu byonso byūmi” mu ntanda mipya.—Ñim. 145:16. w23.05 p. 8 mus. 4; p. 13 mus. 17-18

I biyampe kuta mutyima pa byabuyabuya bidi mu kufikila pa kitungo kyobe. Le i byabuyabuya’ka byokata’ko mutyima? Shi kitungo kyobe i kitala kutanga Bible nansha kulombela, langulukila pa mokikaningijija kipwano kyobe na Yehova. (Ñim. 145:​18, 19) Shi kitungo kyobe i kya kwikala na ngikadila kampanda ya bwine Kidishitu, tá mutyima pa mokikakukwashisha ulumbulule kipwano kyobe na bakwenu. (Kol. 3:14) Le wabulwa’po kulemba bubinga bonso bwine bosakila kufikila pa kitungo kyobe? Kadi tala kyaba kyonso popa polembele buno bubinga. Ne kadi, pwana na bantu bakakukwasha ufikile’po. (Nki. 13:20) Shako na bubine batwe bonso, kwikalanga ne kitatyi kyoketwikalangapo na mutyima wa kusaka kufikila pa kitungo kyetu. Lelo kino kishintulula’mba ketubwanyapo kufikila’po? Aa. Tubwanya kwendelela kulonga bukomo bwa kufikila pa kitungo kyetu nansha ke mu kitatyi kyoketudipo na mutyima wa kusaka kufikila’po. Nansha byokebipēlapo kulonga namino, ukasangala shi ufikile pa kitungo kyobe. w23.05 p. 27-28 mus. 5-8

Kuyuka’mba twiselelanga kiselwa mu mwanda utala butyibi botukwata, kwitulengejanga twisāse bubi bwetu, tulemunune bilubo byetu, ne kuleka kujokela mu bilubo bimo byonka. Kulonga namino kubwanya kwitukwasha twendelele kunyema lubilo lwa būmi. Shi wakwete butyibi bubi, itabija ngikadilo yodi’mo pano. Kokijimija bukomo bobe bwa mu ñeni ne mu malango mwanda wa kwibingija nansha mwanda wa kwitopeka, nansha kutopeka bantu bakwabo. Abe itabija bilubo byobe ne kulonga bukomo bwa kulumbulula ngikadilo yodi’mo pano. Shi witopekanga pa kintu kibi kyowalongele, lomba Yehova na kwityepeja, itabija kilubo kyobe, kadi mwisāshile akulekele. (Ñim. 25:11; 51:​3, 4) Lomba lusa muntu owasanshije, kadi shi i byendele’mo, kimba bukwashi bwa bakulumpe. (Yak. 5:​14, 15) Boila ñeni ku bilubo byobe, kadi longa bukomo bwa kuleka kujokela’mo. Shi ulonge namino, kulupila’mba Yehova ukakufwila lusa ne kukupa bukwashi bosakilwa.—Ñim. 103:​8-13. w23.08 p. 28-29 mus. 8-9

Mulopwe Yehoashe wāmwenine bininge mu bukwashi bwa Yehoyada. (2 Ba. 12:2) Kino kyālengeje uno mulopwe nkasampe asake kusangaja Yehova. Inoko Yehoyada pa kufwa, Yehoashe wāshilula kuteja bamfumu batupondo. (2 Bi. 24:​4, 17, 18) Nansha byobyāsense bininge Yehova, aye “wadi utuma’nka kutuma bapolofeto umbukata mwabo ba kwibajokeja . . . , ino abo bapela kwivwana.” Kebātejejepo enka ne Zekadia mwanā Yehoyada, wādi wingila bu mupolofeto ne bu kitobo wa Yehova, kadi mwanabo na Yehoashe mwanā mankaji wandi. Mulopwe Yehoashe wāipaya Zekadia. (2 Bi. 22:11; 24:​19-22) Yehoashe kāendelelepo kwakamwa Yehova mu muswelo muyampe. Yehova wānenene amba: “Boba bamfutulula nabo bakazobejibwa.” (1 Sa. 2:30) Mwenda mafuku, kibumbo kityetye kya bene Shidea kyānekenya “kibumbo kikatampe bininge” kya Yehoashe ne ‘kumutapa bilonda bibibibi.’ (2 Bi. 24:​24, 25) Yehoashe bāmwipaya kudi bengidi bandi pa mwanda wa Zekadia wāwaipaile. w23.06 p. 18-19 mus. 16-17

Mutumibwa Polo wālongele kitatyi kampanda mu Efisesa, usapula’mo ne kufundija myanda miyampe. (Bil. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Wādi usenswe banababo bininge, kadi wādi usaka kwibakwasha bekale nyeke na kikōkeji kudi Yehova. Bene Efisesa bobālembēle mukanda kudi Polo, bādi dibajinji bamunwe na milangwe ya mutōtelo wa bubela ne na kabutyibutyi. Kibundi kya Efisesa kyādi kitumbīle busekese ne mwiendelejo wampikwa bumvu. Bantu bādi besambila mīsambo ya kiboja mu bikailo bya kibundi, enka ne ku mafetyi a bipwilo. (Ef. 5:3) Bene Efisesa bavule bājimije “mutyima onso wa bumvu,” binenwa bishintulula kishima pa kishima amba, “kebādipo bakivwana misanshi.” (Ef. 4:​17-19) Kumeso kwa bene Efisesa kwifunda kuyuka kiyampe ne kibi, mutyima wabo wa mundamunda kewādipo wibatopeka. O mwanda Polo wēbalombwele amba “ñeni yabo idi mu fukutu, kadi i basonsoloke ku būmi bwa kwa Leza.” Bene Efisesa bamo kebāshelepo nyeke mu fukutu. w24.03 p. 20 mus. 2, 4; p. 21 mus. 5-6

Ngideoni wādi unenwe kwingila bininge pa kuvuija mwingilo wandi wa bu mutyibi. Kitatyi kyānyemene bene Midyana bufuku ku bulwi, Ngideoni wēbalondele tamba ku Musanza wa Yezelele kutūla ku Munonga wa Yodano. (Bat. 7:22) Le Ngideoni wāimanine pa Yodano? Aa! Nansha byobākokele, aye ne bana-balume 300 baābukile Yodano ne kwendelela kwibapanga. Ku mfulo, bakwata bene Midyana ne kwibanekenya. (Bat. 8:​4-12) Ngideoni wākulupile amba Yehova ukamupa bukomo, ne bine wāmupele’bo. (Bat. 6:​14, 34) Ngideoni ne bandi bana-balume bāpangile balopwe babidi bene Midyana lwa nshi abo papo mobimwekela bādi bakandile pa bangamedia. (Bat. 8:​12, 21) Inoko, na bukwashi bwa Yehova, bene Isalela bākwata bano balopwe ne kunekenya divita. Ne bakulumpe nabo babwanya kukulupila mudi Yehova, mwine “kakōkangapo nansha kupungila kwine.” Ukebapa bukomo kitatyi kyobasakilwa’bo.—Isa. 40:​28-29. w23.06 p. 6 mus. 14, 16

Tubwanya kwikala na mutyima muninge nansha shi tubatanwa na matompo’ka. O mwanda kulupila mudi Yehova. Tala Balaka mwaānekenyinye divita mwanda wa kukulupila bulombodi bwa Yehova. Nansha ngabo ne mukobe byokebyādipo bikimweka mu yabo ntanda monso, Yehova wāmusoñenye akalwe bulwi na basola belumbile senene ba bene Kenani bādi bendejibwa na Shisela. (Bat. 5:8) Mupolofeto mukaji Debola wāsapwila Balaka atūke lūlu akalwe na Shisela ne makalo andi 900 mu nshi midingakane. Nansha byobyādi bya kwikala bikomo bininge ku bene Isalela kulwa na bano bantu bādi na makalo mu nshi midingakane, inoko Balaka wākōkele. Basola pa kutūka Lūlu lwa Tabola, Yehova wānokeja mvula mukatampe. Makalo a Shisela āshilula kujama mu ntoto, Yehova wāpa Balaka bushindañani. (Bat. 4:​1-7, 10, 13-16) Netu Yehova uketupa bushindañani shi tumukulupile ne kulonda bulombodi bwaetupa kupityila ku bulongolodi bwandi. w23.07 p. 19 mus. 17-18

Kitūkijetyima i kya mvubu mpata pa kupanda. Pamo’nka bwa bengidi ba Yehova ba kikōkeji ba pa kala, netu tufwaninwe kwilaija Leza na kitūkijetyima afikidije milao yandi. (Bah. 6:​11, 12) Bible witudingakanyanga na kidimye. (Yak. 5:​7, 8) Kidimye wingilanga bininge mwanda wa kukuna bikunanwa byandi ne kwibisangila mema, inoko kayukangapo i kitatyi’ka kine kyobitama. O mwanda kidimye wilaijanga na kitūkijetyima koku ukulupile amba ukangula bikunanwa byandi. Ne batwe netu, twingilanga bininge mingilo ya ku mushipiditu, nansha byoketuyukilepo ‘i difuku’ka dine dīya Mfumwetu.’ (Mat. 24:42) Twilaijanga na kitūkijetyima, koku tukulupile amba pa kitatyi kitungwe, Yehova ukafikidija byonso byaetulaile. Shi amba twabudilwe kitūkijetyima, twadi tubwanya kukōka’byo kwilaija ne kushilula kusāsuka mu bubine. Kadi twadi ba kushilula kulondalonda bintu bibwanya kwituletela nsangaji ya dyalelo. Inoko shi tudi na kitūkijetyima, tubwanya kūminina kufika ne ku mfulo ne kupanda.—Mika 7:7. w23.08 p. 22 mus. 7

Na kudingakanya bupolofeto budi mu Danyele 2:​41-43 na bupolofeto bukwabo budi mu mukanda wa Danyele ne wa Kusokwelwa, twi bevwanije amba binyantyilo byelekeja Angeletele-Amerika, umbikalo wa ntanda wa dyalelo. Danyele unena pangala pa uno umbikalo wa ntanda amba, “bulopwe’bwa nabo bukekala kipindi kimo kikomo, kipindi kikwabo nakyo kyampikwa bukomo.” Mwanda waka kipindi kikwabo kikekala kyampikwa bukomo? Mwanda bantu bitupu, bene belekejibwe na dilongo dinekena, bazozejanga bukomo bwao bwa kulonga bintu na bukomo na bwa kyuma. Twifunda bubine buvule bwa mvubu ku nshintulwilo yāletele Danyele pa nkishi wa mu kilotwa. Dibajinji, Umbikalo wa Ntanda wa Angeletele-Amerika i mulombole bukomo mu miswelo kampanda. Kimfwa, waingile mwingilo mukatampe mu kunekenya Divita I ne II dya Ntanda. Inoko, uno umbikalo wa ntanda waikele kuzozejibwa kadi ukendelela kuzozejibwa na kubulwa kumvwañana kudi mu bukata bwa babikalwa bao. Dya bubidi, uno umbikalo wa ntanda wa Angeletele-Amerika ukekala wa mfulo kuludika kumeso kwa Bulopwe bwa Leza kufudija malopwe onso a bantu. w23.08 p. 10-11 mus. 12-13

Kitatyi kimo, Davida wātyumikilwe mutyima pa mwanda wa masusu ne makambakano awādi ulwa nao. (Ñim. 18:​4, 5) Ino buswe bwa Yehova bwāmutūkije mutyima. Yehova wākunkwije mulunda nandi mutyumukwe mutyima mu “madyo a lumenya,” ne mu “bifuko bya kukōkolokwa bisangilwe mema biyampe.” Kino kyākomeje Davida ne kumukwasha endelele kwingidila Yehova. (Ñim. 18:​28-32) Ne dyalelo nadyo, buswe bwa ndamatyidile bwa Yehova bwitukwashanga tūminine kitatyi kyotulwa na matompo ne makambakano mu būmi. (Mad. 3:22; Kol. 1:11) Divule, būmi bwa Davida bwādi mu kyaka, kadi wādi na balwana bavule bankomokomo. Inoko, buswe bwa Yehova bwāmulengeje eivwane biyampe ne bu mukingwe. Kuyuka kwādi kuyukile Davida amba Yehova udi nandi mu bitatyi byonso, kwāmukulupije amba ukamukwasha. O mwanda wāimbile amba: “[Yehova] waunkūla ku moyo wami onso.” (Ñim. 34:4) Moyo wa Davida wādi mwendele’mo, ino buswe bwa Yehova bwādi bukomo bupita moyo wandi. w24.01 p. 30 mus. 15-17

Boila ñeni ku butyibi bubi bwākwete Yehoashe. Pāfwile Kitobo Mukatampe Yehoyada, Yehoashe wāpwene na balunda babi. (2 Bi. 24:​17, 18) Wātejeje madingi a bamfumu Bayuda bene kebādipo basenswe Yehova. Tukulupile bu nobe witabije amba Yehoashe kādipo ufwaninwe kupwana na bano balunda babi. Inoko aye wātejeje madingi a bano bantu. Kadi Zekadia mwanā mankaja Yehoashe paāsakile kumulemununa, Yehoashe wāmwipaya. (2 Bi. 24:​20, 21; Mat. 23:35) Bine kyādi kilongwa kibi mpata kadi kya kubulwa ñeni! Yehoashe wāshilwile būmi bwandi biyampe, inoko kya bulanda wāikala kapondo kadi ntapañani. Ku mfulo, bengidi bandi bāmwipaya. (2 Bi. 24:​22-25) Bine, būmi bwandi bwādi bwa kwikala muswelo mukwabo shi wāendelele kuteja Yehova ne boba bamusenswe! w23.09 p. 9 mus. 6

Yesu wāyukile amba mutumibwa Petelo ukendelela kwikala muntu wa kikōkeji. O mwanda wāmusapwidile na kanye amba: “Leka kwivwana moyo.” Petelo byobāmukulupile kudi Yesu, kino kyāshintyile būmi bwandi. Mwenda mafuku, Petelo ne mwanabo Andele bāshile mwingilo wabo wa buluwe, bāikala balondi ba Meshiasa ba kitatyi kyonso. Buno butyibi bwēbatwele ku madyese a kutendelwa. (Mako 1:​16-18) Petelo wēmwenine myanda mivule ya kutendelwa mu kwikala mulondi wa Kidishitu. Wāmwene Yesu ubelula babela, upanga bandemona, enka ne kusangula bafwe. (Mat. 8:​14-17; Mako 5:​37, 41, 42) Kadi Petelo wāmwene kimonwa kya kutendelwa kya mwingilo wa Yesu wa mu mafuku a kumeso wa bu Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza. Kino kinkumenkume kyāikele na lupusa lukatampe pādi. (Mako 9:​1-8; 2 Pe. 1:​16-18) Petelo wāmwene bintu byakādipo wa kumona shi kāikelepo mulondi wa Yesu. Bine, ye uno wāsangele bininge pa kujingulula’mba kālekelepo milangwe mibi yaādi nayo pādi aye mwine, imulengeje abulwe ano madyese onso! w23.09 p. 21 mus. 4-5

Mutumibwa Petelo wāingidije mu mukanda wandi mubajinji binenwa bya amba “mwisanswei bininge.” Buno buswe kebupūtangapo’tu enka bubi butyetye, ino ne “milwi ne milwi ya bubi.” (1 Pe. 4:8) Padi Petelo wāvulukile bufundiji bwa lulekelo bwāmufundije Yesu myaka kunyuma. Mu kine kitatyi’kya, Petelo ye uno wādi ulanga’mba wādi muntu muyampe paānenene amba, ubwanya kulekela mwanabo “kufika ne pa misunsa isamba-ibidi.” Inoko Yesu wāmufundija aye—kubadila’mo ne batwe bene—kulekela “kufika ne pa misunsa 77,” ko kunena’mba pampikwa mfulo. (Mat. 18:21) Shi bikukomenanga kulonda ano madingi, kokatyumukwa mutyima! Bengidi ba Yehova bonso ba kubulwa kubwaninina bibakomenanga kyaba kimo kulekela. Kintu kya mvubu kya abe kulonga pano, i kulonga bukomo bobe bonso bwa kulekela mwanenu ne kulonga nandi ndoe. w23.09 p. 29 mus. 12

Mu difu dya mushipa, Yona wākulupile amba Yehova ukateja milombelo yandi ya kwityepeja ne ya kwisāsa. Ne kadi wākulupile amba Yehova ukamukwasha. Kupwa, Yona paājokēle pa nshi myūmu, wādi kabwanya kwitabija mwingilo mukwabo obamupa ne kwiuvuija. (Yona 2:10–3:4) Le kitatyi kyotanwa na makambakano kampanda, uzumbijanga mutyima bininge, wakomenwa ne kunena’byo senene mu milombelo? Nansha ukōkanga bininge kokomenwa ne kwifunda? Vuluka’mba Yehova wivwanije senene ngikadilo yodi’mo. Nanshi nansha ke kitatyi kyolombela milombelo ya bishima’tu bityetye, kulupila’mba Yehova ukakupa bine byosakilwa. (Ef. 3:20) Shi misanshi ya ku ngitu ne mu malango ikulengeja ukomenwe kutanga ne kwifunda, ubwanya kuteja mawi makwate a Bible nansha a mabuku etu esambila pa Bible. Kadi ubwanya kuteja ñimbo yetu nansha kutala mavideo pa jw.org. Shi ulombela Yehova ne kukimba kilondololwa mu byakudya bya ku mushipiditu byaetupa, nabya umwitanga akukomeje. w23.10 p. 13 mus. 6; p. 14 mus. 9

Kipema ne matempelo āubakilwe mwenda mafuku mu Yelusalema ādi meifwane ku bintu byādi munda. Munda mwādi tundimbwa tubidi—“Kifuko Kijila” ne “Kijila Nakampata”—bine byādi byabanibwe na mpashila. (Bah. 9:​2-5; Div. 26:​31-33) Munda mwa Kijila mwādi kitūlwa-binanu kya olo, kisōkelo kya kusōkela’po ensense, ne meza a mikate milombolwe. Enka “babitobo bashingwe māni” kete bo bādi bapelwe lupusa lwa kutwela munda mwa Kijila mwanda wa kwingila mingilo yabo ikola. (Umb. 3:​3, 7, 10) Mu Kijila Nakampata mwādi sanduku wa olo wa kipwano mwine wādi welekeja kwikala’po kwa Yehova. (Div. 25:​21, 22) Enka kitobo mukatampe kete ye wādi upēlwe lupusa lwa kutabuka mpashila, mwanda wa kutwela mu Kijila Nakampata musunsa umo pa mwaka mu Difuku dya Kupūta Bubi. (Lev. 16:​2, 17) Wādi utwela’mo na mashi a banyema mwanda wa kupūta bubi bwandi ne bwa muzo onso mutuntulu. Mwenda mafuku, Yehova wālombwele patōka nshintulwilo ya bino bintu byādi mu kipema.—Bah. 9:​6-7. w23.10 p. 27 mus. 12

Tutana divule mu Kinenwa kya Leza musoñanya wa ‘kwisanswa batwe bene na bene.’ (Yoa. 15:​12,; Loma 13:8; 1 Ts. 4:9; 1 Pe. 1:22; 1 Yo. 4:11) Inoko, buswe i ngikadila ya mu mutyima, nansha ya muntu wa munda, kadi i kutupu muntu ubwanya kumona mu mutyima wetu. Le penepo, i muswelo’ka otukokeja kumwekeja buswe botwisenswe batwe bene na bene? I kupityila ku binenwa ne bilongwa byetu. Kudi miswelo mivule yotubwanya kulombola’mo amba tusenswe batutu ne bakaka. Miswelo imo i ino: “Mwisambei bubine umo ku mukwabo.” (Zek. 8:16) “Lamai ndoe banwe bene na bene.” (Mako 9:50) Ikalai babajinji “mu kwilēmeka banwe bene na bene.” (Loma 12:10) “Mwitambulei banwe bene na bene.” (Loma 15:7) “Endelelai . . . kwilekela.” (Kol. 3:13) “Mwiselejei’ko nyeke biselwa bilēma.” (Ngt. 6:2) “Mwisengei nyeke banwe bene na bene.” (1 Ts. 4:18) ‘Mwitamijei nyeke banwe bene na bene.’ (1 Ts. 5:11) ‘Mwilombelelei banwe bene na bene.’—Yak. 5:16. w23.11 p. 9 mus. 7-8

Difuku ne difuku, tukwatanga butyibi bwitulomba lwitabijo lukomo. Kimfwa, tukwatanga butyibi mu mwanda utala balunda, kwipwija mukose, masomo, busongi, bana, ne kaji. I biyampe twiipangule amba: ‘Le butongi bwami bulombola bu nkulupile amba ino ngikadilo ya bintu i ya lupito ne isa kutalulwa’ko panopano ponka? Nansha ne mongolwe na bantu balanga’mba lufu yo mfulo ya bintu byonso?’ (Mat. 6:​19, 20; Luka 12:​16-21) Tukakwata butyibi buyampe kutabuka shi tukomeja lwitabijo lwetu lwa amba ntanda mipya ibafwena. Kadi tutanwanga ne na makambakano alomba lwitabijo lukomo. Tubwanya kutanwa na kupangwapangwa, misongo ya zenzeka, nansha na bintu bibwanya kwitutyumuna mutyima. Shi makambakano akishilula, tubwanya kwiominina. Ino shi abaije kupita motwadi tulangila—bibwanya kwitulomba lwitabijo lukomo pa kwiominina ne kwendelela kwingidila Yehova na nsangaji.—1 Pe. 1:​6, 7. w23.04 p. 27 mus. 4-5

Yehova utengēle tulonge bintu kukwatañana na milombelo yetu. Kimfwa, tutu ubwanya kulomba Yehova amukwashe bamupe konje ku kaji mwanda wa akatanwe ku kitango kya ntanda. Le Yehova ubwanya kulondolola namani ino milombelo? Ubwanya kupa uno tutu bukankamane bwasakilwa pa kukamona mukulu wandi wa kaji. Inoko uno tutu ufwaninwe kwenda kukamona mukulu wandi wa kaji ne kumulomba. Bibwanya kumulomba kwisamba nandi misunsa mivule. Ubwanya enka ne kulomba kushinta kitatyi kyandi kya kwingila na kya mwingidi mukwabo. Nansha kulomba konje wa mafuku a kumutyiba lupeto. Yehova utengēle twendelele kumulomba pangala pa makambakano etu. Yesu wālombwele amba, bintu bimo byotulomba kebiketupebwapo ponka na ponka. (Luka 11:9) Nanshi kokakōka! Endelela kulomba na mutyima umo. (Luka 18:​1-7) Kitatyi kyotulonga namino, tulombolanga Yehova amba bintu byotumulomba i bya mvubu mpata kotudi. Kadi tulombolanga lwitabijo mu bukomo bwandi bwa kwitukwasha. w23.11 p. 22 mus. 10-11

Yehova wālaile mulunda nandi Abalahama amba, mizo yonso pano pa ntanda ikeselwa kupityila ku lutundu lwandi. (Ngo. 15:5; 22:18) Abalahama byaādi na lwitabijo lukomo mudi Leza, wākulupile amba mulao wa Leza ukafikidila. Nansha nankyo, Abalahama paādi kadi na myaka 100 ne wandi mukaji na myaka 90, bano ba mulume ne mukaji ba kikōkeji bādi kebabutwile mwana. (Ngo. 21:​1-7) Ino Bible unena’mba: “Pa mwanda wa lukulupilo, [Abalahama] wāikele na lwitabijo amba ukekalanga shandya mizo mivule mungya byobya byānenenwe.” (Loma 4:18) Uyukile amba lukulupilo lwa Abalahama lwāfikidile. Wāikele shandya Izake, mwana waātengēle mu kitatyi kilampe. Mwanda waka Abalahama wākulupile amba Yehova ukafikidija mulao wandi? Pa mwanda wa kipwano kyandi na Yehova, Abalahama “wādi ukulupile binebine amba byobya byalaile [Leza] ukokeja kadi kwibilonga.” (Loma 4:21) Yehova wāitabije Abalahama ne kumutela bu moloke pa mwanda wa lwitabijo lwandi.—Yak. 2:23. w23.12 p. 8 mus. 1-2

Nkasampe mwana-mulume ukulupilwa uvuijanga biselwa byandi byonso na kininga. Twisambilei’ko pa kimfwa kibwaninine kya Yesu. Yesu kādipo usūla mingilo nansha kuleka kwiivuija. Wāvuije mingilo yāmupele Yehova, nansha ke pobyādi bikomo kwiingila. Wādi usenswe bantu—nakampata bandi bana ba bwanga—kadi wāpēne būmi bwandi na mutyima tō. (Yoa. 13:1) Nanshi iula Yesu na kuvuija mwingilo o-onso obakupa. Shi kuyukilepo mwa kwiwingidila, wityepeje ne kulomba bukwashi ku batutu batame ku mushipiditu. Kokingila’o bya kajilwilo. (Loma 12:11) Ino vuija’o ne pa mfulo, ne kwiwingila pamo bwa ‘abe ulongela’byo Yehova, ke bantupo, aa.’ (Kol. 3:23) Shako, kudipo mubwaninine, nanshi ikala mutūkanye ne kwitabija bilubo byonso byolonga.—Nki. 11:2. w23.12 p. 26 mus. 8

Tusangalanga kitatyi kyotubatyijibwa ne kubadilwa mu kisaka kya Yehova. Boba badi na dino dyese dya pa bula, betabije byānenene Davida kaimba wa mitōto amba: “Wa nsangaji i yewa otonga ne kumufwenya kubwipi amba ekale mu bipango byobe.” (Ñim. 65:4) Yehova katwejangapo muntu ye-yense mu bipango byandi. Utoñanga boba belombwele amba basakanga kupwana nandi. (Yak. 4:8) Shi ubepāna ne kubatyijibwa, ubwanya kukulupila’mba ‘ukakupungulwila madyese kufika ne byokukabulwepo kintu nansha kimo.’ (Mal. 3:10; Yel. 17:8) Kubatyijibwa i ñanjilo’tu. Ukasaka kulonga bukomo bobe bonso mwanda wa kwiendeja mungya mpiko yobe ya kwipāna, nansha ke kitatyi kyotanwa na matompo a lwitabijo lobe. (Mus. 5:​4, 5) Byokodi mwanā bwanga wa Yesu, ukalonda senene kimfwa kyandi ne misoñanya yandi.—Mat. 28:​19, 20; 1 Pe. 2:21. w24.03 p. 8 mus. 1-3

Le tunene namani shi abe ne mwinē pobe, kemusangelangapo kupityija kitatyi pamo? Le i bika byomubwanya kulonga? Langulukilai pa kimfwa kya mudilo. Keushilulangapo kiponka na ponka bu lubimbi. Bilombanga kusonshila’po nkuni bityebitye. Ne banwe nenu, mubulwe’po kushilula na kupityija pamo kitatyi kityetye difuku ne difuku? Longai bintu byomusangela banwe bonso. (Yak. 3:18) Shi mushilule bityebitye, buswe bomwisenswe nabo bukavudila’ko. Bulēme i bwa mvubu mu busongi. Budi pamo bwa luvula lulengejanga mudilo utēme bininge. Pampikwa luvula, bukidi ponka mudilo ukabula. Muswelo umo onka, pampikwa kwilēmeka, buswe bwa ba mulume ne mukaji bubwanya kutyepa bukidibukidi. Inoko, ba mulume ne mukaji balonga bukomo bwa kwilēmeka, balengejanga buswe bobesenswe buvudile’ko. I biyampe kuvuluka’mba kya mvubu ke kulangapo amba ulēmekele mwinē pobe, inoko i shi mwinē pobe umonanga’mba umulēmekele. w23.05 p. 22 mus. 9; p. 24 mus. 14-15

Bengidi ba Yehova ba kikōkeji ba mu Bible, besambila pa bitatyi byobātenwe na makambakano ne kuzakajibwa na balwana nabo nansha kuningilwa kukwabo. (Ñim. 18:4; 55:​1, 5) Netu tubwanya kuningilwa ku masomo, ku kaji, na ba mu kisaka, nansha na ba lupusa. Kitatyi kyotwikonda na misongo, tubwanya kuzakala’mba tusa kufwa. Mu bino bitatyi, tubwanya kwiivwana pamo bwa mwana mutyetye kadipo na bukomo. Le Yehova witukwashanga namani mu bitatyi bya uno muswelo? Wituseñanga ne kwitutalaja. Nanshi Pityija kyaba ne kyaba kitatyi pamo na Yehova—ko kunena’mba kulombela kwadi ne kutanga Kinenwa kyandi. (Ñim. 77:​1, 12-14) Ebiya shi ubatanwa na makambakano, milangwe yobe mibajinji ikekala ya kunyemena kudi Tata obe wa mūlu. Mulombole mowiivwanina ne byolwa nabyo. Muleke esambe nobe ne kukusenga kupityila ku Bisonekwa.—Ñim. 119:28. w24.01 p. 24-25 mus. 14-16

Kwikala na mutyima wa kusaka kufikila pa kitungo kya ku mushipiditu kukwashanga muntu afikile’po. Shi bine udi na mutyima usaka kufikila pa kitungo kyobe, ukalonga bukomo bwa kufikila’po. Kadi shi mutyima wetu usaka bininge kufikila’po, po pene tukafikila’po. Le pene’po i bika bibwanya kukulengeja wikale na mutyima wa kusaka kufikila pa kitungo kyobe? Lomba Yehova akupe mutyima wa kusaka kufikila’po. Kupityila ku mushipiditu wandi, Yehova ubwanya kukupa mutyima wa kusaka kufikila pa kitungo kyobe. Kyaba kimo, twitungilanga kitungo mwanda tuyukile amba tunenwe kwitungila’kyo, kadi kulonga namino i kuyampe. Inoko tubwanya kubulwa mutyima wa kusaka kufikila’po. Langulukila pa byobya ke bikulongele Yehova. (Ñim. 143:5) Mutumibwa Polo wādi ulangulukila pa kanye ka ku buntu bitupu kāmulombwele Yehova, ne kino kyāmulengeje amwingidile bininge. (1 Ko. 15:​9, 10; 1 Tm. 1:​12-14) Ne abe nobe, shi ulangulukile bininge pa byobya ke bikulongele Yehova, po pene ukekala na mutyima wa kusaka kufikila pa kitungo kyobe.—Ñim. 116:12. w23.05 p. 27 mus. 3-5

Tusangajanga Tata wetu wa mūlu potutendela dijina dyandi. (Ñim. 119:108) Le kino kishintulula amba Leza mwinē bukomo bonso, udi pamo bwa bantu ba kubulwa kubwaninina basakanga bantu bakwabo bebatendele, mwanda basakilwa kukankamikwa? Aa. Potutendela Tata wetu wa mūlu, tukwashanga ku kubepulula bubela bukwabo bwābepele Satana pangala pa umo ne umo motudi. Satana wānenene amba kekudipo muntu nansha umo ukabingija dijina dya Yehova na lulamato. Mungya aye, i kutupu muntu nansha umo motudi udi na bululame. Unenanga’mba batwe bonso tukaleka’byo kwingidila Leza shi tubamone amba kulonga namino kuketukwasha tumwene’mo. (Yoba 1:​9-11; 2:4) Inoko Yoba muntu wa kikōkeji wāmwekeje amba Satana i mbepai. Le abe nobe? Batwe bonso tudi na dyese dya kubingija dijina dya Tata wetu na lulamato, ne kumusangaja na kumwingidila na bululame. (Nki. 27:11) Bine dino i dyese dikatampe dyotudi nadyo. w24.02 p. 8-9 mus. 3-5

Pa kupwa kwa kitatyi kya ba Mosesa ne Yoshua, Yehova wātūdile’ko batyibi mwanda wa kwendeja bantu bandi. Kupwa, mu kitatyi kya balopwe, Yehova wātongele’ko bapolofeto mwanda wa kuludika bantu bandi. Balopwe ba kikōkeji bādi balonda madingi a bapolofeto. Kimfwa, Mulopwe Davida wāitabije na kwityepeja bulemununi bwa mupolofeto Natana. (2 Sa. 12:​7, 13; 1 Bi. 17:​3, 4) Mulopwe Yehoshafata wālondele bwendeji bwa mupolofeto Yahaziele ne kukankamika bantu ba Yuda bekale “na lwitabijo mudi bapolofeto [ba Leza].” (2 Bi. 20:​14, 15) Mulopwe Hezekia paādi mu ngikadilo mikomo, wālombele bukwashi kudi mupolofeto Isaya. (Isa. 37:​1-6) Kitatyi kyonso kyādi kilonda balopwe bwendeji bwa Yehova, nandi wādi wibesela ne kukinga muzo. (2 Bi. 20:​29, 30; 32:22) Byāmwekele patōka’mba Yehova wādi wingidija bapolofeto mwanda wa kwendeja bantu bandi. w24.02 p. 21 mus. 8

Satana usakanga tupwane na bantu balengeja tukolelwe bininge kulēmeka misoñanya ya Yehova. Tufwaninwe kuvuluka’mba bantu botupwene nabo ke enkapo boba botupityija nabo kitatyi pamo mpala na mpala. Mubadilwa ne boba botwisamba nabo pa malezo a mīsambo. Tufwaninwe kulwa na mulangilo wa ino ntanda umona’mba mwiendelejo wa busekese i muyampe. Tuyukile biyampe amba i mubi. (Ef. 4:​19, 20) O mwanda i biyampe kwiipangula’mba: ‘Lelo noñanga bukomo bwa kupela kipwano kyampikwa mvubu na bengidi-nami, bakwetu ba ku masomo, nansha na bantu bakwabo kebalēmekapo misoñanya myoloke ya Yehova? Le nkōkelanga na bukankamane misoñanya ya Yehova nansha shi bantu bamo bantela’mba ne muntu wa kasuminiji mwanda’po neikōkela?’ Monka mulombwela’kyo 2 Temote 2:​20-22, tufwaninwe ne kutadija kitatyi kyotutonga balunda ba kupwana nabo mu kipwilo kya bwine Kidishitu. Tuvulukanga’mba bamo kebakokejapo kwitukwasha twendelele kwingidila Yehova na kikōkeji. w24.03 p. 22-23 mus. 11-12

Le kashā kodi mulangulukile pa mwikadile Yehova? Nansha Yehova byakamwekangapo, Bible umutela mu miswelo mivule. Umutela bu “dyuba ne ngabo” ne bu “mudilo uloteja.” (Ñim. 84:11; Bah. 12:29) Mumwekelo wandi i mudingakanibwe pamo bwa dibwe dya safile, kintu kikelema, ne pamo bwa nkongolo ukelema. (Ezk. 1:​26-28) Yehova byakamwekangapo, tubwanya kukomenwa kwitabija amba witusenswe. Bamo balañanga’mba Yehova kabwanyapo kwibasanswa pa mwanda wa būmi bwabo bwa pa kala. Yehova wivwanije milangwe yabo ne mobeivwanina. Mwanda wa kwitukwasha, Yehova i mwitusokwele ngikadila yandi ya buswe mu Kinenwa kyandi. Binenwa bimo bitela Yehova amba i buswe. (1 Yo. 4:8) Ko kunena’mba aye mwine ye buswe. Byonso byalonga wibiloñanga na buswe. Buswe bwa Leza i bukatampe, kadi wibulombolanga ne ku boba kebamusenswepo.—Mat. 5:​44, 45. w24.01 p. 26 mus. 1-3

Yehova wātongele Mosesa mwanda wa kutambija bene Isalela mu Edipito, kadi wēbapele bukamoni bwa patōka na kwibapa dilenga dya dikumbi mu dyuba ne dilenga dya mudilo bufuku. (Div. 13:21) Mosesa wālondele dilenga, dine dyāmuludikīle aye pamo ne bene Isalela ku Dijiba Dityila. Bantu bātuyukile pobālangile amba abajikilwa na dijiba ne na kibumbo kya divita kya bene Edipito kyādi kibalonda. Inoko kekyādipo kilubo. Yehova mwine ye wēbaludikīle’ko kupityila kudi Mosesa. (Div. 14:2) Ebiya Leza wēbapandija mu muswelo utulumukwa bininge. (Div. 14:​26-28) Mu bula bwa myaka 40 yālondele’po, Mosesa wāendelele kulonda dilenga dya dikumbi pa kwendeja bantu ba Leza mu ntanda mutuputupu. (Div. 33:​7, 9, 10) Yehova wādi wisambila na Mosesa mu dilenga, kupwa Mosesa wākasapwila bantu bulombodi bwa Yehova. Bene Isalela bādi babwanya kumona patōkelela’mba Yehova wingidijanga Mosesa mwanda wa kwibendeja. w24.02 p. 21 mus. 4-5