Mwa Kulongela Bukimbi

MULOPWE SOLOMONE ‘wāfwatakenye ne kukimba ne kulongolola nkindi ya ntanda ne miseke.’ Mwanda waka? Mwanda wādi usaka kulemba ‘bishima byoloke bya bubinebine.’ (Mus. 12:9, 10) Luka nandi ‘wāshetekele bintu byonso tamba ku ngalwilo na bubinebine’ mwanda wa kusekununa mu ndudi myoloke myanda ya mu būmi bwa Kidishitu. (Luka 1:3) Bano bengidi ba Leza bonso babidi bādi balonga bukimbi.

Lelo bukimbi bwine i bika? I kukimba na katentekeji milangwe ikwatañene na mwanda kampanda. Mu bukimbi mudi ne butangi, kadi bilomba ne kulonda misoñanya ya mwa kwifundila. Pakwabo bukimbi i ne kwipangula bantu.

Le i mu bintu’ka mulomba kulonga bukimbi? Tulete’ko bimfwa bimobimo. Kifundwa kyobe kya kasuku nansha butangi bobe bwa Bible bikokeja kukulupwila bipangujo bya mvubu kodi. Muntu kampanda osapwilanga ukokeja kukwipangula kipangujo kikulomba nobe wikale’po na milangwe mipotoloke mwa kumulondolwela. Padi kadi i bakupe mwisambo wa kunena.

Twimanine bidi pa uno mwanda wa kupebwa mwisambo. Milangwe yobakupele kunena ikokeja kwisambila pa myanda itala bantu bonso. Ino ukokeja kwingidija’yo namani itale bantu ba penu? Bwanya’ko myanda mikwabo na kulonga bukimbi. Mwanda umweka bu muyukane ukokeja kuboilwa’ko ñeni ne kukunka ku mityima shi i mukwatakanibwe na kibalwa kimo nansha bibidi bya bintu byalongekele, nansha na kimfwa kikwatañane biyampe na myanda inenenwa’po kadi kitenga būmi bwa bemvwaniki bobe. Padi myanda ilupwilwe yoteakanya i milongolwelwe batangi ba ntanda yonso, ino abe ufwaninwe kwiitandabula, kwela’mo bimfwa, ne kwingidija milangwe’ya ku kipwilo kimo nansha ku muntu umo. Le ukalonga’byo namani?

Kumeso kwa kwikwata’ko na kukimba myanda, bandaula bidi bemvwaniki bobe. Le i bika byobayukile kala? I bika byobasakilwa kuyuka? Kupwa yuka kitungo kyobe. Lelo i kushintulula’ni? i kunekenya’ni? i kubepulula’ni? nansha i kukankamika? Kushintulula kulomba kusela milangwe mikwabo ya kutōkeja nayo mwanda. Nansha shi myanda mine i mivwanikwe kala, ino abe ukokeja kulundila’ko milangwe ya kuyuka i kitatyi’ka ne i muswelo’ka wa kulonga byobanena’bya. Kunekenya i kuleta buluji bwa kulombola mwanda waka kintu kampanda kidi nenki, koku uleta’po ne bubinga. Kubepulula, kulomba kuyukidija ne pa mfulo mu buya ne mu bubi bwa mwanda, ne kubandaula bya binebine bubinga boingidija. Ino kyotukimba ke’nkapo milangwe ityumuna kete, mhm, ino i miswelo ya kunena myanda ya bine na kanye. Kukankamika kulomba kutenga pa mutyima. I kusonshila bemvwaniki bobe ne kūbaka mutyima wabo wa kusaka kulonga munenena myanda isambilwa’po. Bimfwa bimweke bya bantu balongele uno muswelo, nansha ke pobadi batanwa na makambakano, bikokeja kutenga mityima yabo.

Le usaka kala kushilula? Mhm, kokashilula kala. Tala bidi buvule bwa myanda yosaka. Kitatyi nakyo kidi na mvubu. Shi usa kupityija ino myanda ku meso a bantu bakwabo, le upelwe kukapityija’yo mu bula bwa bitatyi binga? I mu minite itano’ni, nansha i mu minite makumi aná ne itano? Le kitatyi i kitungwe kala’ni, kimfwa kya ku kupwila kwa pa kipwilo, nansha i kitatyi kikokeja kushintwa, kimfwa kitatyi kya kifundwa kya Bible ne kya bupempudi bwa bukumbi?

Kya mfulo, i bingidilwa’ka bya bukimbi byodi nabyo? Kutentekela pa byodi kala nabyo ku njibo, le kudi bikwabo mu kibīko kya mabuku ku Njibo ya Bulopwe? Lelo banabetu bengidila Yehova pano ke myaka mivule babwanya kwitabija ukasantaule mu bingidilwa byabo bya bukimbi? Le mu kibundi kyenu mudi kibīko kya mabuku kya bantu bonso mokokeja kutana mabuku obakunene kunyemena’ko, shi i kyendele’mo?

Shi myanda yosaka kukimba i ya kusaka’tu kuyuka buluji bwa kisonekwa, shilula na kukimba’yo mu Bible mwine.

Tala Mwanda Wisambilwa’po. Wiipangule amba: ‘Le bino binenwa byānenwe ani? Lelo mavese a kungala ne a kunshi alombola bika pa ngikadilo yālengeje uno mwanda unenwe nansha yāfikije bantu banenwe’mo ku kulonga namino?’ Divule ino myanda mityemitye ikokeja kwitwivwanija kisonekwa, kadi ineñenyanga kishinte kyosa kwiitweja’mo.

Tulete kimfwa, Bahebelu 4:12 utelwanga nyeke pa kulombola bukomo budi na Mwanda wa Leza butenga mityima ne kwalamuna būmi bwa bantu. Inoko mwanda wisambilwa’po witupūtwila’ko ñeni ya kwivwanija mobikokeja kwikadila namino. Wisambilanga pa bintu byāfikīle Isalela mu bula bwa myaka 40 mu ntanda mutuputupu kumeso kwa kutwela mu ntanda yālaile Yehova kudi Abalahama. (Bah. 3:7–4:13) “Mwanda wa Leza,” mulao wandi waālaile kwibafikija mwa kukōkolokwa mungya kipwano kyaāsambile na Abalahama, kewādipo mufwe; ino wādi mūmi, wenda ufikidila. Bene Isalela bādi na bubinga bonso bwa kwikadila na lwitabijo mu uno mwanda. Ino abo bābudilwe lwitabijo misunsa mivule kitatyi kyādi kibakunkuja Yehova tamba mu Edipito kutūla ne ku Lūlu lwa Shinai, ne pobādi benda dya ku Ntanda ya Mulao. Pa kino, mwitabilo wabo ku muswelo wādi ufikidija Leza mwanda wandi wāsokwele byobādi bafile mu mityima yabo. Ne dyalelo nadyo mo monka, mwanda wa mulao wa Leza usokwelanga patōka bintu bidi mu mityima ya bantu.

Tala Bisonekwa bya Kunyemena’ko. Mabible amoamo adi na bisonekwa bya kunyemena’ko. Le Bible obe nandi? Shi udi nabyo, nabya bikokeja kukukwasha. Tala kino kimfwa kya mu Bible Les Saintes Écritures — Traduction du monde nouveau. Kisonekwa kya 1 Petelo 3:6 kitela Sala bu kimfwa kifwaninwe kwiula bakaji bene Kidishitu. Kisonekwa kya kunyemena’ko kya Ngalwilo 18:12 kibingija uno mwanda pa kunena amba Sala wāityile Abalahama bu mfumwandi “munda” mwandi. Ko kunena’mba kikōkeji kyandi kyādi kya na mutyima umo. Kutentekela pa buno bujinguludi, bisonekwa bya kunyemena’ko bikokeja kukutwala ne ku mavese alombola kufikidila kwa bupolofeto bwa Bible nansha kwa binenwa bya mu kipwano kya Bijila. Ino yuka amba kudi bisonekwa bikwabo bya kunyemena’ko kebiletapo nshintulwilo ya uno muswelo. Padi bilombolanga’tu milangwe iifwene, myanda ya būmi bwa muntu nansha ya kifuko kampanda.

Kimba Myanda na Nkimbilo ya Bible. Nkimbilo ya Bible i nondelo ilonda alufabe ya bishima bikatampe bingidijibwe mu Bible. Ikakukwasha pa kutana bisonekwa bikwatañene na mwanda olonga’po bukimbi. Ponso powibibandaula, ukayukila’ko myanda mikwabo pala pala. Ukemwena abe mwine “kyelekejo” kya bubinebine budi mu Kinenwa kya Leza. (2 Tem. 1:13) Bible Les Saintes Écritures — Traduction du monde nouveau udi na mulongo wa bishima bya kyalwilo utelwa bu “Index des mots bibliques” (Nondelo ya Bishima bya mu Bible). Ino dibuku Concordance complète diselele bishima bivule mpata. Shi didi mu ludimi loyukile, dikakutwala ku mavese onso adi’mo kishima ne kishima kikatampe kya mu Bible.

Kapango kadi pa paje 33 katela bingidilwa bikwabo bya bukimbi bilupwilwe na “umpika wa binebine ne wa manwa.” (Mat. 24:45-47, NW) Bivule mu bino bidi na kifunka, kadi bivule bidi na nondelo munyuma, ya kukukwasha utane pakubulwa kwitupa mwanda mwine okimba. Ku mfulo kwa mwaka ne mwaka nondelo ya myanda ilupulwanga mu Kiteba kya Mulami ne mu Amkeni! mwanda wa kulombola bishinte bilupwilwe mu mwine mwaka’wa.

Kwibidila myanda ilupulwanga mu ano mabuku a kwifunda nao Bible kukokeja kupēleja bukimbi bobe. Kimfwa shi usaka kuyuka myanda ya bupolofeto, ya mfundijo, ya mwiendelejo wa bwine Kidishitu, nansha ya kuyuka mwa kulondela misoñanya ya mu Bible, ubwanya kwiitana mu Kiteba kya Mulami. Ino Amkeni! aye wisambilanga pa myanda ya panopano, pa makambakano a mu ino myaka, pa mitōtelo, pa sianse, ne pa bantu ba mu matanda meshileshile. Nshintulwilo ya nsekununi yonso ya mu Maevanjile mungya ndudi ya bitatyi itanwa mu dibuku Muntu Mukatakata wa Kasha ne Kashele. Bushintuludi bwa vese ne vese bwa mikanda ya mu Bible yonso mituntulu butanwa mu mabuku pamo bwa Ufunuo—Upeo Wao Mtukufu U Karibu!, Ta Mutyima ku Bupolofeto bwa Danyele!, mavolime abidi a dibuku Unabii wa Isaya—Nuru kwa Watu Wote. Mu dibuku Comment raisonner à partir des Écritures namo ukatana’mo malondololo mafike’po a bipangujo tutwa na tutwa bya myanda ya mu Bible bipangulwanga divule mu mwingilo wa budimi. Shi usaka kwivwanija biyampe mitōtelo mikwabo, mfundijo yayo, ne nsekununi ya mānga yayo, tala dibuku Jitihada ya Ainabinadamu ya Kutafuta Mungu. Nsekununi ya myanda mivule ya mānga ya mu ino myaka ya Batumoni ba Yehova itanwa mu dibuku Les Témoins de Jéhovah : Prédicateurs du Royaume de Dieu. Shi usaka kuyuka lapolo wa kutanta kutantyile panopano mwingilo wa busapudi bwa myanda miyampe ntanda yonso, tala dibuku Annuaire de Témoins de Jéhovah dya panopano. Dibuku Études perspicace des Écritures nadyo i kitabo kikata kya bushintuludi kadi didi na tulata twa mu Bible. Dino dyo dibuku diyampe kunyemena’ko shi usaka kuyuka myanda pala pala ya bantu, bifuko, bintu, ndimi, myanda ya mu mānga ikwatañene na Bible.

“Index des publications de la Société Watch Tower.” Kino kitabo Index, kilupulwa pano mu dimi 20 ne musubu, kikakutuma ku myanda mivulevule ya mu mabuku etu. Kino kitabo i kyabanibwe pabidi, kudi nondelo ya myanda ne nondelo ya bisonekwa. Shi koingidija nondelo ya myanda, yuka bidi kishima kimanine’po mwanda osaka kukimba. Shi koingidija nondelo ya bisonekwa, tala kisonekwa kine kyosaka kwivwanija biyampe mu mulongo wa bisonekwa. Shi kudi kintu kampanda ke kipwe kulupulwa mu ludimi loyukile pa mwanda kankenge nansha pa kisonekwa kamukaya mu myaka isambila’po Index kampanda, ukatana mulongo wa mabuku a kunyemena’ko. Tala pa tabulo udi ku ngalwilo ya Index mwa kujingulwila bifupi bya majina a mabuku atelelwe’mo. (Kimfwa, ukayuka amba w99 1/3 15 i Kiteba kya Mulami kya difuku 1 Kweji 3, 1999, paje 15.) Mitwe ya myanda mikatampe, kimfwa “Ministère du champ, rapports” (Lapolo wa Mwingilo wa Budimi) ne “Biographie de Témoins de Jéhovah” (Nsekununi ya Būmi bwa Batumoni ba Yehova) ikakukwasha pa kuteakanya bipindi bikunka mityima bya kunena mu kipwilo.

Kulonga bukimbi kukokeja kutobala bininge, o mwanda ufwaninwe kudyumuka kutyina amba wakapuakanibwa. Ta mutyima ku kitungo kyobe kya kukimba enka myanda ya kipindi kyoteakanya kete. Shi kitabo index kibakutume ku dibuku kampanda, pūtula pa paje nansha mapaje atelelwe’a, kupwa nyemena ku tumitwe twa myanda ne misemwa imbajinji ya misango ya kukutanija myanda mine yosaka. Shi ukimba buluji bwa vese kampanda wa mu Bible, nankyo tala bidi kisonekwa’kya pa paje obakutumine’ko’wa. Kupwa tala nshintulwilo ya kungala ne kunshi.

“Watchtower Library” pa dishike CD-ROM. Shi wingidijanga kompyuta, ukokeja kumwena byabuyabuya mu kwingidija dishike dya kompyuta ditelwa bu Watchtower Library, diselele mabuku etu mavule mpata. Mpangiko ipēla ya kukimba myanda yobatūdile’mo ikakupa muswelo wa kukimba kishima, mulongo wa bishima, nansha binenwa bya mu Bible bitelelwe mu dibuku dyo-dyonso ditwejibwe mu Watchtower Library. Nansha shi kino kingidilwa kya bukimbi kekidipo mu lwenu ludimi, ubwanya kumwena’mo biyampe shi wingidije ludimi loyukile lwisambwa mu matanda mavule.

Polo, mu mukanda wa bubidi wa ku bukomo bwa mushipiditu waātumīne nsongwalume Temote, wāmunene’mo amba nselele ‘mivungo, nakampata ya biseba’ wiye nayo ku Loma. (2 Tem. 4:13) Polo wādi ukwete bilembwa bimobimo na mutyika, wibilama ne kwibilama. Nobe ukokeja kulongela monka. Lelo ulamanga manimelo obe a Kiteba kya Mulami, a Amkeni!, ne a Mwingilo Wetu wa Bulopwe nansha shi kemudi bapwe kwifunda’o ku kupwila kwa pa kipwilo? Shi ulamanga’o, nankyo ukeengidija bu bingidilwa bya bukimbi, pamo na mabuku makwabo a bwine Kidishitu odi nao. Bipwilo bivule bikongakenyanga mabuku a kiteokratike mu kibīko kya mabuku kya ku Njibo ya Bulopwe. Ano mabuku i a kumwena’mo banabetu bonso ba pa kipwilo, i abo a kwingidija popa pobadi ku Njibo ya Bulopwe.

Ta mutyima ku myanda isangaja yokokeja kwingidija pa kwisamba ne pa kufundija. Shi ubatana mu julunale nansha mu dipepala dya ntanda kamwanda kapya, bibalwa, nansha kimfwa kyokokeja kwingidija mu mwingilo obe, keta papye’wa nansha kutentula myanda idi’po. Lemba ne mafuku a kweji, mutwe wa mwanda wa julunale, shi usaka ne dijina dya mulembi nansha mwine ulupwile’dyo. Mu kupwila namo boya’mo milangwe ne byelekejo bya kukukwasha pa kushintulwila bakwenu bubinebine. Lelo kodi mufwatakanye kyelekejo kiyampe ino wabulwa mukenga wa kwingidija’kyo mu kine kitatyi’kya? Lemba’kyo, kupwa wikilame mu doshe yobe. Shi upitanga kala ku Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike pano ke mafuku mavule, nankyo kodi kala muteakanye bipindi bivule. I biyampe kulama mapapye polembele bino bipindi kupita’ko kwiela bweleele. Bukimbi bowalongele bubwanya kukukwasha.

Vuluka amba myanda mivulevule iyukilwanga ku bantu. Luka paādi ukongakanya nsekununi ya Evanjile yandi, i kimweke patōka amba wākongakenye myanda mivule ku batumoni bēmwenine na meso. (Luka 1:1-4) Kepabulwe padi mukwetu mwine Kidishitu ukokeja kukutōkejeja mwanda owadi wikonda nao mu bukimbi. Kukwatañana na Efisesa 4:8, 11-16 (NW), Kidishitu wingidijanga “bantu bu byabuntu” ba kwitutamija mu “buyuki bwa binebine bwa kuyuka Mwanā Leza.” Kwipangula boba ke beje mu mwingilo wa Leza kukokeja kwitutuntwila’ko milangwe ya kamweno. Kadi kwisamba na bantu kukokeja kusokola byobalanga, ne kadi kukakukwasha uteakanye myanda ya kamweno ka binebine umbūmi.

Shi mutyele ubapu kwangulwa, wikalanga ushupulwa mwa kutalwila makanda afile miseke mine idibwa. Ne bipa bya bukimbi bobe nabyo mo monka. Kumeso kwa kukengidija’byo, ufwaninwe kusansanya bintu bya kwingidija na bityakuku bya bitupu.

Shi udi na mwanda okanena mu dishikulu dyobe, wiipangule amba: ‘Lelo uno mwanda onsaka kunena usa kubweja kintu kampanda kya mvubu ku uno wami mwisambo? Nansha byoutobala, lelo ubwanya kulabika bantu batunye kulonda mwanda mwine onsaka kwisambila’po?’ Shi usaka kwingidija myanda ipita mu ntanda nansha ya bintu byalamukaalamuka bya sianse ne kiñanga, tadija shi myanda’ya i ya panopano. Kadi yuka’mba myanda imoimo ya mu mabuku etu ke milemununwe, o mwanda ingidija milangwe mipyamipya isambila pa mwanda okanena.

Kudi buluji bukatampe bwa kudyumukila shi kokimbe kusela myanda mu mabuku a bwine ntanda. Kokilwa’ko amba Kinenwa kya Leza bo bubinebine. (Yoa. 17:17) Ne amba Yesu ye udi na kyepelo kikatampe kya kufikidija mpango ya Leza. O mwanda Kolose 2:3 (MB) unena’mba: “I mudi aye mufilwe byonso bya buleme bya tunangu ne bya ñeni.” Bandaula bipa bya bukimbi bobe kukwatañana na ino milangwe. Pobandaula myanda ya bwine ntanda, wiipangule amba: ‘Lelo ino i myanda mityityijibwe bipitepite, ya kufwatakanya, nansha ilombola mumweno mwīpi? Le i milembwe na milangwe ya kwisakila nansha ya busunga? Lelo mabuku makwabo makulupilwe akwatañene nayo? Kutabukidila, lelo ikwatañene na bubinebine bwa mu Bible?’

Nkindi 2:1-5 witukankamika tukimbe’nka kukimba buyuki, kwivwanija, ne kusansanya pamo “bwa ndalama, . . . ne pamo’nka bwa bilēme bifibwe.” Kino kilombanga kwielela’ko, ino kadi kiletanga mpalo mikatampe. Bukimbi bulombanga kulonga bukomo, ino kukimba myanda kukakupa muswelo wa kutana milangwe ya Leza pa myanda yosaka, kukalemununa milangwe mitupe, ne kukulamatyija mbū ku bubinebine. Kadi kukabweja muneñenya ne buya ku mīsambo yobe, bine ikaleta nsangaji pa kunena ne kuloelelwa pa kwivwana’yo.