Mutōtelo Odimo Lelo Ulondololanga ku Bisakibwa Byobe?
LUVULA, mema, byakudya, kikalo—bino ibiyukane konso bu bisakibwa bya kamweno kabajinji ku bantu. Pakubulwa’byo, ukōminwa ne kufwa. Ino, kitatyi kilampe kunyuma, mutangidiji umo mwine Isalela, Mosesa, wākokele milangwe pa kamweno kakwabo ka bantu, ka mvubu mikatampe mpata kupita bidibwa nansha mema. Mosesa wānene’mba: “Muntu nanshi kamwenapo bumi ku bidibwa byonka, mhm, muntu umona bumi poso’nka ku byonso bitambanga mu kyakanwa kya Yehova.”—Kupituluka 8:3.
Na bino binenwa bya mushike, Mosesa wālombwele kamweno ka kulondolola ku bisakibwa byetu bya kumushipiditu nansha bitala pa mutōtelo. Wālombwele’mba būmi bwetu bwinebwine, bwimanine pa kwibivuija! Umbula bwa yabo myaka 40 yobāpityije mu lwendo lulampe lwa mu ntanda mutuputupu, bene Isalela bāmwene būmi, bukwa-ntala, kupityila ku ‘binenwa byādi bilupuka mu kyakanwa kya Yehova.’ Bāpandile ku kyokya kyādi kyakwikala bu kinkumbulu kikatampe kya kwibaletela lufu. Ku lubila lwa Leza, bidibwa bitelwa bu māna, byapona mūlu mu kingelengele. Mema ālupuka mu mabwe mwanda wa kutalaja kyaka kyabo. Ino Leza walongele bivule kutabuka kukwatakanya enka bisakibwa byabo bya kungitu kete. Mosesa wānena’mba: “Penepo ukalangalanga umutyima obe, amba: Monka mudingidilanga muntu wandi mwana e mwandingidilanga ami Yehova Leza wami.”—Kupituluka 8:4, 5; Divilu 16:31, 32; 17:5, 6.
Bene Isalela kēbalekelwepo bitupu bētudileko abo-bene mbila itala pa kiyampe ne kibi, mu mwiendelejo nansha mu myanda itala mutōtelo. Bādi batambula bwendeji bwādi butamba kudi Leza aye-mwine. Wēbapele Bijila bya Mosesa, mukanda wa bijila utulumukwa wādi upāna bijila bitala pa muswelo wa kulama ngitu ku misongo mu myanda itala bidibwa, bukundwe, butōki bwa mu mwiendelejo ne misoñanya itala pa mutōtelo. Pa kino, Leza wēbakweshe bekale na bumeni bulumbuluke ku ngitu ne ku mushipiditu. Bāmwene būmi kupityila ku ‘byādi bilupuka mu kyakanwa kya Yehova.’
Isalela wādi mwishile bininge na mizo mikwabo. Mu kitatyi kya Mosesa, Edipito wādi umbikalo umbajinji mukomokomo wādi utādile ntanda yonso. Yādi ntanda isenswe butōtyi bininge. Dibuku dimo (World Book Encyclopedia) dinena’mba: “Bene Edipito ba pakala, bādi bakulupile’mba ba deities (baleza balume ne bakaji) bādi na lupusa mu kipindi ne kipindi kya pano panshi ne mu mwingilo onso wa muntu. Bādi batōta bilezaleza bivule. . . . Mu tubundi tonso twa mu Edipito ne mu bibundi bikatampe, bantu bādi batōta leza wabo wapabula kutentekela pa bilezaleza bya ntumbo.”
Lelo buno butōtyi bwa baleza bangi-bangi bwādi bulondolola bisakibwa bya kumushipiditu bya bene Edipito? Mhm. Ntanda ya Edipito yāikele ke kifuko kya kabutyi-butyi ne bilongwa bya bulalañanyi bwa munyanji. Kyaba kya kwibaletela bumeni bwa ngitu ne bwa umbūmi, ino mwiendelejo wa umbūmi wa bene Edipito webafikije ku “mbá imbiimbi.” (Kupituluka 7:15) Nanshi ke kyakutulumukapo, shi Bible wisambila pa baleza ba mu Edipito na muneneno wa nkenye, na kwibatela bu ‘bankishi bamunyanji.’—Ezekyele 20:7, 8.
Kudi ngikadilo ya muswelo umo onka ne dyalelo. Bantu bavule, kubwipi kwa umo ne umo udi na lwitabijo kampanda; kudi batyetye kete betela bu bakubulwa beneleza. Ino i kimweke patōka’mba mitōtelo imikomenwe kupwija bisakibwa bya bantu bya kumushipiditu. Lelo myanda ya mavita, kwisañuna kwa pamwanda wa lukoba, kusakana kwa bidibwa ne bumonya malwa, lelo byadi bikokeja kwikalako shi būmi bwa bantu bwadi bwimanine nabubinebine pa kulonda ‘byonso bilupuka mu kyakanwa kya Yehova’? Bine, mhm! Nansha byokidi uno muswelo, kudi bantu batyetye kete balanguluka pa mulangwe wa kwalamuna mutōtelo wabo. Ino yō, bakwabo nabo, kebaswele ne kwisambila pa myanda itala mutōtelo mine nansha kutá mutyima ku milangwe mipya itala pa mutōtelo!
Kimfwa, muntu umo mu Ghana, Kupona kwa Afrika, wālombwele mwingidi umo mukristu’mba: “Nkulupile’mba Leza wēsokwedile kudi batwe bene Afrika kupityila ku babitobo betu bana-balume ne bana-bakaji bakomokomo, pamo’ka na mwēsokwedile ku Bayuda kupityila ku bapolofeto babo. I kyabulanda pa kumona bamo-bamo umbukata bwetu batwe bene Afrika, bapela kwitabija babitobo betu babatwe-bene, batela’ko Yesu, Mahome, ne bakwabo.”
Mu bisaka bivule bya kishīla bya bwine Afrika, mutōtelo wa bwine-kristu ibeumone bu mutōtelo wa bazungu kete—mutōtelo wa benyi wiile kuleta kavutakanya, keudi na kabuya nansha kamo. Ino lelo kūmija mutyima kwa uno muswelo, kukakukwasha nansha kukankaja bukomo bolonga mwanda wa kumona muswelo wa kuvuija bisakibwa byobe bya kumushipiditu? Lukindi lumo lwa kine Afrika lunena’mba: “Kufwaninwepo kutweja makasa onso abidi mu lweso lwa busuku, amba mwandapo udi na nzala.” Kibidiji kya kudya uno muswelo kilombola kubulwa buleme kadi kikokeja kukufwija bumvu—nakampata shi kuyukilepo bine bidi mu lweso i bika! Ino, bavule batoñanga mutōtelo wabo pakubulwa kulanguluka senene ne kwingidija ñeni, ino i na kukokwa na masenda a mungitu bitupu nansha pamwanda wa bisela bya kishīla kya kisaka.
Mutōtelo uvuija bisakibwa byobe bya kumushipiditu ufwaninwe kwikala bu “kitapwa kyumi, kikola [kya na bukomo bwa buluji bwenu, NW].” (Loma 12:1) Ufwaninwe kulupuka ku butongi bulangulukwe senene na ñeni. Shi ke pano, tubandaulei mwanda utala butongi bwa mutōtelo mowikadile mu mantanda a mu Afrika. Inoko, bilondako bino bikasangaja batangi ba mu bifuko byonso.
[Bilembwa bya pa Bifwatulo]
Mosesa wālombwele kamweno ka kuvuija bisakibwa byetu bya kumushipiditu
Bilonga bamisionele ba mu Bipwilo bya Ki-kristu mu Afrika, ibifikije bavule ku kūmija mityima bapele kwivwana binena Bible