Wālongele bya Ñeni

1-3. (a) Lelo musala wāswile kufikila namani ku njibo ya ba Abikele? (b) Lelo i bika byotusa kwifunda bitala uno mwana-mukaji utendelwa?

ABIKELE wamone nsongwalume mutuyuke. Uzakala ne kuzakala​—kadi wādi na bubinga bwa kuzakela. Badi kubwipi na musala. Pobesamba’pa, kwadi kibumbo kya bulwi kya bantu 400 mu dishinda, baila’nka kwipaya bana-balume bonso ba mu kipango kya Nabalu, mulumya Abikele. Kipailo?

² Nabalu ye kalenga-byanzwe. Walongele bilongwa bya bikandangobo, bya kibengo, enka mwalongelanga. Shi kudi babeñanga, pano’ko wabenge kabengwe​—mudyavita musanshibwe wādi uludika kibumbo kya babulwi kifundijibwe divita senene kadi kimukōkele. Ino pano, nsongwalume umo wādi wingidila Nabalu, padi wadi mukumbi, waiya kudi Abikele, na kikulupiji kya amba ukokeja kwikala na bunwa mwa kwibapandijija. Ino, le mwana-mukaji umo wādi wa kulonga kibumbo kya divita bika?

³ Dibajinji, twifundei bidi bintu bityetye pa uno mwana-mukaji utendelwa. Le Abikele mwine wādi ani? Le uno musala washilwile namani? Ne i ñeni’ka yotukokeja kuboila ku kimfwa kyandi kya lwitabijo?

 4. Lelo Nabalu wādi muntu wa muswelo’ka?

⁴ Ba Abikele ne Nabalu kebādipo befwaninwe bu ba mulume ne mukaji. Nabalu kādipo ubwanya padi kusokola mukaji mulumbuluke na uno, ino leka, i kishinte, Abikele au keye pano musongwe na kilubi kya ku bana-balume. Shako, wādi mwana-mulume wa lupeto. Aye mwine wādi wimona bu muntu wa bulēme mpata, ino le bakwabo nabo badi bamumona namani? I bikomo kutana muntu mukwabo mu Bible obesambile mu bishima bibi uno muswelo. Dijina dyandi dine dishintulula amba “Mulembakane,” nansha amba “Kivila.” Le i bambutwile bandi bamupele dino dijina pa kubutuka’ni nansha i kajina kamupele bantu pa mwanda wa bilongwa byandi? Nansha shi i abo, shi i bangi, ino bilongwa byandi byadi biifwene’nka na dyandi dijina. Nabalu wādi na “mutyima mūmu ne bilongwa byandi bibi.” Wādi muntu ukupijañana, ntondwe, muntu utyinwa na bavule kadi mushikibwe.​—1 Sam. 25:2, 3, 17, 21, 25.

5, 6. (a) Le molangila i ngikadila’ka mikatampe yādi na Abikele? (b) Mwanda waka Abikele wāsongelwe na uno muntu mukobakane?

⁵ Abikele aye wādi mwishile kulampe na Nabalu. Dyandi dijina dishintulula amba “Tata Wami I Musangale.” Bashabana bavule betatwilanga kwikala na nsongwakaji wa kilungi kiyampe, ino shabana wa ñeni usangalanga kutabuka kwikala ne mwana wa mutyima muyampe. Pavule pene, muntu mupebwe kilungi kiyampe ukankalwanga kutamija ino ngikadila pamo bwa ñeni, tunangu, bukankamane, nansha lwitabijo. Ino kino kekyādipo namino kudi Abikele. Bible umutendela amba wādi mwana-mukaji wa ñeni kadi mupopoke.​—Tanga 1 Samwele 25:3.

⁶ Bavule dyalelo beipangulanga mwanda waka uno nsongwakaji wa ñeni wāitabije kusongwa na uno muntu mukobakane. Vuluka amba, masongi mavule a mu kitatyi kyāsonekelwe Bible ādi a kusongelwa. Nansha shi mwana upelele, bambutwile bo bādi na kishima kya mfulo. Lelo bambutwile ba Abikele bo bāitabije kusongwa kwa wabo mwana, nansha i abo bamusongeje, mwanda wa kulonda bupeta ne ntumbo ya Nabalu? Le i bulanda bwēbalengeje bamusongeje kwadi? Nansha bikale namani, lupeto lwa Nabalu kēlwamulengejepo ekale mulume muyampe.

 7. (a) Lelo i bika bifwaninwe kwepuka bambutwile dyalelo shi basaka kufundija babo bana mumweno muyampe utala busongi? (b) Lelo Abikele wādi musumininwe kulonga bika?

⁷ Bambutwile ba ñeni bafundijanga babo bana bekale na mumweno muyampe pa busongi. Kebatononangapo babo bana besonge’nka na bantu ba lupeto nansha kwibatakika bashilule kwinangila bakidi bankasampe bininge kebafikīle pa kusela biselwa bya bu mulume nansha bu mukaji. (1 Kod. 7:36) Inoko, Abikele kādipo mwa kulongela mukwabo, mwanda mudilo keujokelangapo mu mapya. Mwanda wādi kemusongwe kala na Nabalu, kadi wāsumininwe kulonga bukomo bwandi bonso mwanda wa kwikala na nsangaji mu ino ngikadilo mikomo.

 8. Le Nabalu wātukile ani, ne mwanda waka ukokeja kunena amba kuno kwādi kubulwa ñeni?

⁸ Nabalu wāletela Abikele bikoleja bibi kutabuka ne pabajinji. Mwanda waātukile i Davida. Davida wādi mwingidi wa Yehova wa kikōkeji wāshingilwe māni na mupolofeto Samwele, waālombwele bu mutongwe wa Leza wādi wa kupingakana mulopwe Solo. (1 Sam. 16:1, 2, 11-13) Davida pa kunyema Mulopwe Solo wa mukao kadi ntapañani, wākashikete mu ntanda mutuputupu na bashidika bandi 600 ba kikōkeji.

9, 10. (a) Davida ne bana-balume bandi bādi bekonda na ngikadilo’ka? (b) Mwanda waka Nabalu wādi wa kusangela byālongele Davida ne bana-balume bandi? (Tala ne musango 10 kunshi kwa dyani.)

⁹ Nabalu wādi ushikata mu kibundi kya Maone inoko wādi wingila kubwipi na Kalamela, kadi bimweka bu wādi’ko ne na ntanda.a Bino bibundi byādi kubwipi ne ntanda ya mikuna ya lumenya luyampe kumunina’mo mikōko, Nabalu wādi umunine’ko mikōko 3000. Bino bibundi byādi mu ntanda mutuputupu. Kunshi kwādi ntanda mituputupu mikatampe ya Palana. Kutunduka, kubwipi na ku Dijiba dya Mwepo, mwādi mu ntanda mutuputupu, muyule binkolankola ne mita. Mu ano matanda Davida ne bantu bandi bāsusukile’mo, bādi bafwaninwe kukapoya mwanda wa kumona kakudya, kadi bātene’mo ne makambakano makwabokwabo. Divule bādi betāna ne basongwalume bādi bakumba luombe lwa uno mpeta Nabalu.

¹⁰ Le bano bashidika bankanka, bāikele na bano bakumbi namani? Kyādi kipēla kobadi kwibadīla mikōko kitatyi kyonso kyobasaka, inoko kebālongelepo namino. Abo bālamine mikōko ya Nabalu ne bengidi bandi bene. (Tanga 1 Samwele 25:15, 16.) Mikōko ne bakumbi bādi batanwa na byaka bikatampe. Banyema ba budyani bāvudīle’ko, kadi byokwādi kubwipi na mikalo ya kunshi kwa Isalela, kwādi kwiya bibumbo byeni bya bantapañani ne bangivi kyaba ne kyaba.b

11, 12. (a) Le Davida wāingidije manwa ne bulēme mu musapu waātumine Nabalu namani? (b) Le muswelo wālondolwele Nabalu ku musapu wa Davida wādi mubi namani?

¹¹ Bine kudisha bano bana-balume bonso mu ntanda mutuputupu wādi mwingilo mukomo. O mwanda difuku dimo Davida wātumine mikendi dikumi kudi Nabalu kukalomba bukwashi. Davida wātongele kitatyi kifwaninwe. Kyādi kitatyi kyobādi batenda mikōko myoya, kyādi kikala bantu na buntu ne kyobādi basoba masobo. Davida wātongele bishima byendele’mo, na kwingidija muneneno wa bulēme. Wētela’nka ne kwitela amba, i “obe mwana Davida,” padi i kusaka kumulēmeka mwanda wādi uyukile amba Nabalu i mumukudile. Lelo Nabalu wālongele’po namani?​—1 Sam. 25:5-8.

¹² Wādi mukalabale! “Webafunina,” mo mwānenene’kyo nsongwalume wisambilwe’po kungala’u pawāile kulombola Abikele byālongekele. I kya bulanda, Nabalu wāfuna bininge pangala pa mikate yandi, mema, ne mwita wandi mulēme. Wāfutulula Davida bu muntu wa bituputupu ne kumudingakanya bu mwingidi mutomboke. Mumweno wa Nabalu wādi padi mwiifwane na wa Solo, mwine wāshikilwe Davida. Abo bonso kebādipo na mumweno na wa Yehova. Leza wādi usenswe Davida kadi kādipo umumwene pamo bwa mwingidi mutomboke ino bu mulopwe ukabikadila Isalela.​—1 Sam. 25:10, 11, 14.

13. (a) Le Davida wālondolwele namani dibajinji ku mutonko wa Nabalu? (b) Le musoñanya udi mu Yakoba 1:20 witufundija bika pa byālongele Davida?

¹³ Mikendi pa kwitola ne kusapwila Davida mobyāpityila, Davida waloba bya mwiko. Webasoñanya amba, “kutai muntu enselele kipete kyandi, muntu kipete kyandi.” Davida nandi pa kuvwala bya bulwi, wāludika bana-balume 400 bakamutambe divita. Wātyipa kukepaya mwana-mulume ense wa mu njibo ya Nabalu. (1 Sam. 25:12, 13, 21, 22) Bukalabale bwa Davida bwādi bwendele’mo, ino byaādi ukimba kulonga byādi byampikwa kwendela’mo. Bible unena amba: “Ke-buntu bukalabale bwa bantu kebulongapo boloke bwa Leza, mhm.” (Yak. 1:20) Penepa, i muswelo’ka wādi ukokeja Abikele kupandija yandi njibo?

14. (a) Le i muswelo’ka wātabwile Abikele ditabula dibajinji mwanda wa kupwija kilubo kyālongele Nabalu? (b) Le i ñeni’ka yotukokeja kuboila ku kwishila kwādi kwishidile ba Nabalu ne Abikele? (Tala ne nkushi kwa dyani.)

¹⁴ Mu muswelo umo bidi, tubamone kala mwatabwila Abikele ditabula dibajinji mwanda wa kupwija kino kilubo kikatampe. Abikele wādi mwishile na wandi mulume Nabalu, mwanda aye wādi wivwana bantu. Uno nsongwalume mwingidi pa kulombola kyaālekela kukasapwila Nabalu uno mwanda, wānenene amba: “Aye udi mwana Bediale, muntu kakōkejapo kwisamba nandi.”c (1 Sam. 25:17) Na bubine, kwimona kwādi kwimona Nabalu bu wa mvubu, kwāmulengeje aleke kuteja bakwabo. Mitatulo ya uno muswelo ivudile kumweka enka ne mu ano etu mafuku mene. Inoko uno nsongwalume mwingidi wādi uyukile Abikele bu mwishile na Nabalu, o mwanda ne kutatana mpika wakamusapwidile uno mwanda.

15, 16. (a) Lelo Abikele wēlombwele namani amba udi pamo bwa mwana-mukaji mulumbuluke utelelwe mu mukanda wa Nkindi? (b) Mwanda waka byālongele Abikele kebilombolapo amba wātombokele lupusa lwa mulumyandi lwa bu mutwe?

¹⁵ Abikele wādi ulanga ne kulonga bintu bukidibukidi. Tutanga amba, “Penepo kalā Abikele wapelakanya.” Mu ino nsekununi imo yonka tutana’mo kino kyubwa kyalamwinwe bu ‘kupelakana’ misunsa iná mituntulu, kisambila pa uno mwana-mukaji. Wāteakenye kyabuntu kya kukapa Davida ne bantu bandi. Kyādi kya mikate, vinyu, mikōko, miseke ya ñano mikange, mañanza momu, ne mikuyu myumu. Na bubine, Abikele wādi uyukile biyampe byaādi nabyo, kadi ye aye wādi wimanine bintu bya mu yandi njibo, pamo’nka bwa mwana-mukaji mulumbuluke wātelelwe mwenda mafuku mu mukanda wa Nkindi. (Nk. 31:10-31) Wātuma bengidi bandi babadikile na bidibwa, kupwa aye webalonda bunka bwandi. Tutanga amba, “Ino kasapwidilepo Nabalu mulumyandi, ehe.”​—1 Sam. 25:18, 19.

¹⁶ Le bino bilombola amba Abikele wātombokele lupusa lwa mulumyandi lwa bu mutwe? Mhm; kyotufwaninwe kuyuka i kino amba, Nabalu wālongele bibi kudi mushingwe māni wa Yehova, kilongwa kyandi kyādi kibwanya kwipaija bantu bavule bampikwa mwanda ba mu njibo yandi. Shi Abikele wākomenwe kulonga’po kintu, abulwepo kumweka bu nandi wādi mulunge kuboko ku bupya-mambo bwa mulume? Mu uno mwanda, wādi ufwaninwe kukōkela Leza, mulume kunyuma.

17, 18. Lelo Abikele wāendele kudi Davida namani, wāmunenene bika, ne i bika byālengeje binenwa byandi bilupule bipa bilumbuluke?

¹⁷ Mfulo mfulō, Abikele wesambakana na Davida ne bantu bandi. Pano napo wāpelakene, watūka pa kimbulu ne kufukama kumeso a Davida. (1 Sam. 25:20, 23) Kupwa wāmulombola Davida byonso byādi mu mutyima wandi, wāmwisāshila bininge pangala pa wandi mulume ne bantu ba mu yandi njibo. Le i bika byālengeje binenwa byandi bilupule bipa bilumbuluke?

¹⁸ Wētwikile mwanda’wa bu wandi ne kulomba Davida amufwile’ko lusa aye. Wājingulwile patōka amba wandi mulume wādi mulembakane enka na mushintulwila dyandi dijina, padi ne kulanga’mba ke kyendele’mopo Davida ape muntu wa uno muswelo mfuto. Wālombola kikulupiji kyandi mudi Davida na kumutela bu ntunguluji wa Yehova, ne kwitabija amba wādi ulwa “malwi a Yehova.” Wālombwele monka amba wādi uyukile mulao wa Yehova utala Davida ne bulopwe bwandi, mwanda wānene amba: ‘Yehova ukakutonga kōdi muledi pa Isalela.’ Kupwa, wāzenza Davida aleke kulonga kintu nansha kimo kibwanya kumulambikilwa mashi nansha kibwanya kwikala mwenda mafuku bu “kya kukukala”​—padi wādi wisambila pa kwikala na mutyima wa mundamunda umutopeka. (Tanga 1 Samwele 25:24-31.) Bine binenwa byandi byādi bya kanye kadi bitenga mutyima!

19. Lelo Davida wālondolwele namani ku binenwa bya Abikele, ne mwanda waka wāmutendele?

¹⁹ Lelo Davida nandi wālondolwele’po namani? Wāitabije byabuntu byāmuletele Abikele ne kunena amba: “Yehova, Leza wa Isalela atōtwe, ye wakutuma dyalelo dino’di kunsambakana; kadi yeselwe dyese ñeni yobe, weselwe dyese ne abe mwine wakunkankaja dyalelo dino’di ku kupya mambo a mashi.” Davida wāmutendela pa kininga kyandi kya kupelakana kwiya kumusambakana, kadi wāitabija amba wamupandija ku kupya mambo a mashi. Wāmunena amba, “Kanda ku njibo yobe talala nyā.” Kupwa wābweja’ko na kwityepeja amba: “Naivwana diwi dyobe.”​—1 Sam. 25:32-35.

20, 21. (a) Lelo i bika byowasangela mu mutyima wa Abikele wa kujokela kudi wandi mulume? (b) Lelo Abikele wālombwele namani bukankamane ne ñeni pa kutonga kitatyi kya kwisamba ne Nabalu?

²⁰ Abikele pa kupwa kwishiya nabo, wādi kavuluka kuno kwitana kwabo; kadi kākankelwepo kumona kwishila kwādi kwishidile uno muntu wa kikōkeji ne wa kanye na muntu wa bikandangobo wādi umusongele. Inoko kāendelelepo kulanga’byo. Tutanga amba: “Byobiya Abikele waiya kudi Nabalu.” Bine, Abikele wājokele kudi wandi mulume koku musumininwe kuvuija kiselwa kyandi kya bu mukaji, mungya bukomo bwandi. Wādi ufwaninwe kumulombola byabuntu byaākapele Davida ne bantu bandi. Mulume wādi na lupusa lwa kuyuka’byo. Wādi kadi ufwaninwe kumuyukija kyaka kyādi kya kwibafikila, kumeso kwa aye kuyukila’byo kungi, shi bitupu bwādi bwa kwikala bumvu bukatampe kwadi. Inoko, kādipo wa kumusapwila’nka paādi ukifika’pa. Nabalu wādi udya masobo pamo bwa mulopwe kadi mukolwe kolwē.​—1 Sam. 25:36.

²¹ Pano napo kadi wālombola bukankamane ne ñeni, wāilaija kufika ne ku lubanga, wandi mulume paatōkelwe malwa mu meso. Wādi ukokeja kumwivwana mwanda malwa ādi kemamutōke, inoko kyādi’nka kyaka mwanda wa bulobo bwandi bwa nyeke. Nansha nankyo, wāmufwena ne kumupityila mu myanda yonso. Ne kutatana kwine mpika, Abikele wādi utengele kufuninwa bya malwa padi’nka ne kukupilwa. Inoko Nabalu aye wāshikata talala nyā, kujina mpika.​—1 Sam. 25:37.

22. Le i bika byāfikīle Nabalu, ne i ñeni’ka yotuboila ku mwanda utala kususula mwine-petu nansha kumulonga bibi mu miswelo yo-yonso?

²² Lelo i bibi’ka byāfikīle uno mwana-mulume? “Mutyima wandi wapungila mwandi, ino waalamuka bwa dibwe.” Padi wākwetwe na musongo kampanda. Inoko, kintu kya mafuku dikumi pa kupita’po, wafwa​—ke pa mwandapo wa uno musongo. Nsekununi itusapwila amba: “Yehova wakupila Nabalu, ne kufwa wafwa.” (1 Sam. 25:38) Na kuno kwipaibwa koloke, Abikele wākudilwe ku buno busongi bwa kasusu. Nansha Yehova byakakipayangapo bantu mu kingelengele dyalelo, inoko ino nsekununi ituvuluja amba i kutupu mwanda utala kususula mwine-petu nansha kumulonga bibi keumwenepo Leza. Ukalonga bintu byonso na boloke mu kitatyi kyandi.​—Tanga Luka 8:17.

23. Le i madyese’ka makwabo atāmbwile Abikele, ne i muswelo’ka waālombwele amba dyese dya kusongwa kedyashintyilepo mwikadila wandi?

²³ Kutalula’mo bidi kukulwa ku busongi bubi, Abikele wāmwenine’mo madyese makwabo. Davida pa kuyuka amba Nabalu wafu, wātuma mikendi mwanda wa kukamunena Abikele besonge. Nandi wālondolola amba, “Talapo bidi, mwingidi-mukaji obe i mupika wa koija maulu a bengidi ba mfumwami.” Na bubine, kāshintyilepo mwikadila wandi na kwizunzula amba ke mukaja Davida; mwanda wālombele’nka ne kwikala mwingidi wa bengidi ba Davida! Penepa tutanga monka bitala kupēlakana kwandi, pano na kwiteakanya mwa kwendela kwa Davida.​—1 Sam. 25:39-42.

24. Lelo Abikele wātenwe na bikoleja’ka ku buluo bupya, ino le mulumyandi ne Leza bādi bamumona namani?

²⁴ Kino kekishintululapo amba Abikele pa kwikala mukaja Davida wādi wa kwikala nyeke ku matwi talala. Davida wādi kala musonge Ahinoame, ne mu kine kitatyi’kya Leza wādi ulekele bantu basonga bakaji bangi, kino kyādi kiletela bana-bakaji ba kikōkeji makambakano mu oa mafuku. Kadi Davida wādi kaikele mulopwe; wādi ukokeja kulwa na bikoleja ne byamalwa kumeso kwa kwingidila Yehova bu mulopwe. Inoko Abikele wāmukweshe ne kumukwatakanya mu mafuku onso awāikele bu wandi mukaji, wāmubutwila ne mwana mwana-mulume, wāfikile ku kujingulula amba udi na mulume umusenswe ne umukwatakenye. Difuku dimo Davida wāmupandije’nka ne ku batumbula bāmukwete! (1 Sam. 30:1-19) Davida wāiwile Yehova Leza, mwine usenswe ne ulēmekele bana-bakaji ba uno muswelo, ba ñeni, bakankamane, ne ba kikōkeji.