Kutamija mutyima wa kwakamwa Leza
“Akamwa Yehova ne kusonsoloka ku kibi.”—NKINDI 3:7.
MU Nkindi, mukanda wa mu Bible, mudi madingi a kumushipiditu a mvubu mikatampe. Ku ngalwilo, Yehova wāteakenye uno mukanda-wamadingi mwanda wa kufundija muzo wandi wa Isalela wakala. Dyalelo, uno mukanda upānanga nkindi ya tunangu ku muzo wandi ujila wa bakristu, “batwe bekeleko mu kino kitatyi kyamfulo.”—1 Kodinda 10:11, MB; Nkindi 1:1-5; 1 Petelo 2:9.
2 Shi tujokele ku Nkindi 3:7, tutanga’mba: “Kokekalapo bu wañeni mu meso obe abe mwine; akamwa Yehova ne kusonsoloka ku kibi.” Tamba kitatyi kyādiko bambutwile betu babajinji, pāongwelwe Eva na Satana na mulao wa “kuyuka biya ne bibi,” tunangu twa bantu abo bene ketulondololangapo ku bisakibwa bya bantu. (Ngalwilo 3:4, 5; 1 Kodinda 3:19, 20) Kino i kimweke patōka nakampata mu kino kyetu kitatyi, kupitako mu kitatyi kyokyonso kya mānga ya muzo wa muntu—kino kitatyi kya “mafuku a kumfulo” kyangula bantu bipá bitamba ku milangwe ya’mba Leza kadikopo, muntu wālupukile ku nyema, ne kwivuba mu mukao wa kwisañuna pamwanda wa lukoba, mu bukalabale ne mu miswelo yonso ya byabulongelonge. (2 Temote 3:1-5, 13; 2 Petelo 3:3, 4) Ino i ‘ngikadilo impya ya ntanda ya kavutakanya,’ ONU nansha ke mitōtelo mishileshile mine ya pano pantanda keikokejapo kwiilongolola.
3 Kinenwa kya Leza kya bupolofeta kituyukija’mba bademona bendanga kudi “balopwe ba panopantanda ponsololo, kwibakongakenya divita dya difuku dikatakata dya Leza, Mwinebukomobonso . . . kuntu kwa kutelwa mu ki-Hebelu, dya bu-Amakedona.” (Kusokwelwa 16:14, 16) Panopano ponka, luzakalo lukatampe lukatamba kudi Yehova lukaponena pa bano balopwe nansha baludiki. Kikekalanga pamo ka na bwa moyo mukatampe wakwetwe bene Kenani kitatyi kyāile Yoshua ne bene Isalela kufikidija butyibi pobadi. (Yoshua 2:9-11) Ino dyalelo, i Yoshua wa kyelekejo, Kristu Yesu—“Mulopwe wa umbalopwe, Mfumwandya bamfumu”—‘ukakupila mizo ne ukeikumba na mukombo wa kilonda’ mwanda wa kulombola “bukalabale bwa Leza Mwinebukomobonso.”—Kusokwelwa 19:15, 16.
4 I ani ukapanda mu kine kitatyi’kya? Bakanyongololwa ke bobapo bakaponenwa na luzakalo lukatampe mhm, ino i boba bonso batamija mutyima wabinebine wa kwakamwa Yehova. Pakyaba kya kwimona bu bañeni mu meso abo abo bene, abo ‘basonsolokanga ku kibi.’ Na kwityepeja konso, batwejanga mu malango abo bintu biyampe, mu uno muswelo i bafundule bintu bibi mu milangwe yabo. Basepelele kulemeka Mfumwetu Mulopwe Yehova, “Mutyibi mwine wa panopantanda,” aye ukatyibanga yense ukelunga ku bubi, ka na mwāfudijije bantu ba mu Sodoma bādi na mwiendelejo wa munyanji. (Ngalwilo 18:25) Bine, ku bantu ba Leza “kwakamwa Yehova yo nsulo ya būmi, ne kufunduka ku makinga a lufu.”—Nkindi 14:27.
5 Mu ano mafuku a butyibi bwa Leza, boba bakapāna butuntulu bwabo bonso kudi Yehova, na kutyina byobya byonso kebimusangaja, bakamona kufikidila kwa buno bubinebine bulombwelwe kupityila mu kyelekejo mu Nkindi 3:8: “[Kwakamwa Yehova] kikekadila ke bukomo mu musuku obe, kadi ne māni a umikondo ku bikupa byobe.”
Lemēkai Yehova
6 Nsangaji yetu ya kwakamwa Yehova, pamo ne buswe bwa mushike kwadi, bifwaninwe kwitutonona tute mutyima ku Nkindi 3:9: “Lēmeka Yehova ne mu bintu byobe bine, ne byamulakisho bya ntundubuko yobe yonso.” Kebafwaninwepo kwitutakika mwanda wa tulēmeke Yehova na kutūla byabuntu, mhm. Kino kifwaninwe kwikala kiswamutyima kya muntu aye mwine, ka na mokinenenwe kubwipi kwa misunsa 12 tamba mu Divilu 35:29 kufika ne ku Kupituluka 23:23 pamwanda utala milambu mu Isalela wakala. Bino bipá byamulakisho byotukapāna kudi Yehova bifwaninwe kwikala byabuntu bilumbuluke, bilombola kufwijako kwetu pamwanda wa buyampe bwandi ne kanye-kabuswe kaetulombola. (Mitoto 23:6) Bifwaninwe kulombola mpangiko yotukwete mwanda wa ‘kukimba bidi dibajinji bulopwe ne boloke bwandi.’ (Mateo 6:33) Lelo i bipá’ka bikalupuka ku kulēmeka Yehova na bintu byetu bya mvubu mikatampe? “Nabya ko kuyula bitala byobe bikayula bā, kadi nguvu yobe ikamwangala ne vinyu mipya.”—Nkindi 3:10.
7 Dibajinji, Yehova uketwesela ku mushipiditu. (Malaki 3:10) Omwanda nanshi, bipá bya mulakisho byotumupa bifwaninwe kwikala dibajinji bya kumushipiditu. Tufwaninwe kwingidija kitatyi kyetu, bukomo bwetu, ne buninge bwetu bwa mu ngitu na kulonga kiswamutyima kyandi. Ku wandi mutamba, uketudisha pamo’nka na Yesu wamwēne uno mwingilo pamo bwa “bidibwa” byakumukankamika. (Yoano 4:34) Bitala byetu bya bidibwa bya kumushipiditu bikayūla, ne nsangaji yetu, yenzakenibwe na vinyu impya, ikamwangala. Pakwabo kadi, ka na motulombelelanga na kikulupiji mwanda wa tupebwe bidibwa bya kungitu ku difuku ne difuku, muswelo umo onka, tufwaninwe kutakamana na kutūla byabuntu kukwatañana na misokwe yetu mwanda wa kukwatakanya mwingilo wa Bulopwe kujokoloka ntanda yonso. (Mateo 6:11) Bintu byonso byotudi nabyo, kutentekelapo ne bintu bya kungitu, bitambanga kudi Tata wetu wa mūlu wa buswe. Uketupungulwila madyese mapitepite, kukwatañana na muswelo otwingidija bino bintu bya mvubu mwanda wa kumutumbija.—Nkindi 11:4; 1 Kodinda 4:7.
Matope a buswe
8 Mu Nkindi shapitra 3 vese wa 11 ne wa 12, besambīle’mo kadi pamwanda utala kipwano kya nsangaji kidi pabukata bwa tata ne mwana mu bisaka bya bwine-kristu, mokikadile pabukata bwa Yehova ne bandi bāna baswe ba kumushipiditu pano pantanda. Tutangamo’mba: “Wami mwana, kokafutulula madingi a Yehova; nansha kukōka ku matope andi. Mwanda yewa musanshibwe na Yehova umudingilanga, pamo’nka bwa shamuntu ne mwanandi waloelelwe.” Bantu ba pano pantanda kebasakangapo kutopekwa. Bantu ba Yehova, bafwaninwe kusangela matope. Mutumibwa Polo wātelele bino bishima bya mu Nkindi, na kunena’mba: “Abe mwanami kokipunika madingi a Yehova, nansha kupungila pa kufundijibwa kudi aye. Ke-muntu yewa musanshibwe na Yehova umudingilanga ne madingi . . . nanshi kudingilwa madingi kuno kwine kekuyūkenepo’mba, i kwakusangaja mutyima, mhm; amba i kwakufityijako fututu, ino pa kupitako ke kupe bipa bitalala, nyā, ke bipa bya boloke kadi.”—Bahebelu 12:5, 6, 11.
9 Eyo, kutopekwa ne kololwa i bifwaninwe nakampata pamwanda wa kwilemununa kwa umo ne umo umbukata mwetu, twikale kololwa na bambutwile, kupityila ku kipwilo kya bwine-kristu, nansha kitatyi kyotulanguluka pa Bisonekwa mu bwifundi bwetu bwa pakasuku. Kutá mutyima ku matope, i mwanda utala būmi nansha lufu, ye mwikilombwela ne Nkindi 4:1, 13 amba: “Bami bāna bana-balume, tejai bulombodi bwa shabantu, ne kutá mutyima ku kuyuka kumvwanija. Uminina’tu ku bulombodi, kokalekelela’bopo; wibulaminine, mwanda abo [bo] bobe būmi.”
Nsangaji milumbuluke kutabuka
10 Bino bishima bilondako bino i bilumbuluke kashaa, bine i ‘binenwa bifwaninwe ne bya bu-binebine’! (Musapudi 12:10) Bino bishima byānene Solomoni kupityila ku bukomo bwa mushipiditu bilombola nsangaji ya binebine. I bishima byotufwaninwe kulemba mu mityima yetu. Tutanga’mba:
11 “Keye wa nsangaji yewa muntu umona ñeni [tunangu, MN], kadi ne muntu wikala na kumvwanija [kusansanya, MN]. Mwanda kamweno kabyo katabukile būya kamweno ka ndalama, kabidi kadīlo kabyo katabukile būya nsahabu itōka. Bitabukile bulēme mabwe a lubi, kadi nansha kimo kyosaka kikōkeja kudingakanibwa nabyo. Bula bwa mafuku budi mu dikasa dyandi dya lundyo, kadi mu dikasa dyandi dya lunkuso mudi bupeta ne bulēme bwine. Mashinda abyo i mashinda mayampe onka, kadi tushinda twabyo tonso i twa ndoe. I mutyi wa būmi kudi boba bebikwata, kabidi i bya nsangaji ku enselele wibyuminina.”—Nkindi 3:13-18.
12 Tunangu—i kishima kitelelwe nakampata mu mukanda wa Nkindi, misunsa 46 mu Nkindi yonso! “Kwakamwa Yehova yo ngalwilo ya [tunangu, MN].” Buno i bwineleza, kwingidija tunangu twimanine pa buyuki bwa Kinenwa kya Leza kupanga bantu bandi muswelo wa kwiendeja senene mu byaka bikomokomo bya mu ino ntanda imbi ya Satana. (Nkindi 9:10) Kusansanya kutelelwe misunsa 19 mu Nkindi, kukwashangako tunangu, twitukwashangako tulwe na makinga a Satana. Mu kwendelela na kuvudija bilongwa byandi bya budimbidimbi, Walwana netu mukatakata udi na tununu ne tununu twa myaka mivule mu kwingidija manwa. Ino batwe tudi na kintu kya mvubu mikatampe kupitako kwikala na myaka mivule ya bwino pamo bwa mwalimu bitupu—kusansanya kwa kwakamwa Leza, manwa a kuyuka kushiyañanya kintu kyoloke na kibi ne kusañuna dishinda dilumbuluke dya kulonda. Byobitufundija Yehova kupityila ku Kinenwa kyandi.—Nkindi 2:10-13; Efisesa 6:11.
13 Koneka kwa ngikadilo itala kamweno ne mudīlo kujokoloka ntanda yonso dyalelo, kulombolanga kufikidila kwa bupolofeta bwa Ezekyele 7:19 bunena’mba: “Bakēla ndalama yabo mu mikenza, ne nsahabu yabo ikekalanga’nka bwa kintu kya disubi; ndalama yabo ne nsahabu yabo keikakokejapo kwibanyongolola mu difuku dya bukalabale bwa Yehova, mhm.” Bintu bya bupeta byonso bya mvubu bya pano pantanda kebyakwenzakanyapo na lupusa lwa tunangu ne kusansanya bileta lupandilo. Mulopwe wa tunangu Solomoni wabwejejeko’mba: “Ino ñeni [tunangu, MN] i bwa nsakwa, monka mwikadile bupeta i nsakwa; ino butabukile bwa ñeni [tunangu, MN] i bwino bwa kwilama būmi bwa yewa udi nayo.” (Musapudi 7:12) Bine, dyalelo nsangaji idi na boba bonso banangila mu mashinda a Yehova na bulumbuluke ne batonga na tunangu “bula bwa mafuku,” būmi bwanyeke, kyabuntu kipāna Leza ku yewa yense ulombola lwitabijo mu kitapwa kya kinkulwa!—Nkindi 3:16; Yoano 3:16; 17:3.
Tutamijei mushipiditu wa tunangu twabinebine
14 I kyendelemo ku batwe bantu, bapāngilwe mu kimfwa kya Leza, kulonga bukomo bwa kutamija mushipiditu wa tunangu ne kusansanya, ngikadilo yālombwele Yehova aye mwine kitatyi kyādi uvuija mwingilo wandi mulumbulke wa bupangi. “Yehova wālwile ntanda ne ñeni [tunangu, MN], kadi i na kwivwanija [kusansanya, MN] kwakomeje nako madiulu.” (Nkindi 3:19, 20) Wāendelele na kupānga bipangwa, kāingidijepo maleñanya makomo kupotolola, nansha kupityila ku kwialamuna kwa bintu (évolution), ino wēkilongele kupityila ku bupangi bwa ponka na ponka, kintu ne kintu ‘mungya musaka wakyo,’ ne na mpango ya tunangu. (Ngalwilo 1:25) Kumfulo, kitatyi kyāpangilwe muntu wādi na ñeni ne manwa matabukile a banyema, byungwe bya nsangaji ya bamwikeūlu bāna ba Leza byāivwanikilwe momwa mūlu. (Enzakanya na Yoba 38:1, 4, 7.) Kusansanya, tunangu ne buswe byatūdilweko kala na Yehova bimwekanga patōka mu byonso byāpangile pano pantanda.—Mitoto 104:24.
15 Ketufwaninwepo enka kutamija ino ngikadilo ya Yehova: tunangu ne kusansanya kete, ino tufwaninwe ne kwiikwatakanya pototo; ketukilekai kwifunda Kinenwa kyandi mu bwifundi bwetu. Witudingila’mba: “Wami mwana, bine bino’bi kebikikusonsolokapo mu meso obe. Lama ñeni [tunangu, MN] mituntulu ne kulangalangapo. Enka namino’u bikekala ke būmi bwa muya obe, kadi ne tudyangibwa twa mu nshingo yobe.” (Nkindi 3:21, 22) Namino, tukananga mu ndoe ne mutyima nteke mu ñeni, nansha ke mu kitatyi kikaya pamo bwa ngivi difuku dya ‘kitulumukila dya bonakani’ dikafudija ntanda ya Satana. (1 Tesalonika 5:2, 3) Mu kitatyi kya kyamalwa kibuke akyo kine, “kokatyīna moyo wa kutulumuka, nansha musala wa bapupakane pa kufika. Mwanda Yehova ukekala lukulupilo lobe, kabidi ukalama kūlu kobe kupya mpika.”—Nkindi 3:23-26.
Kusaka kulonga biyampe
16 I mu ano mafuku motufwaninwe kulombola bupyasakane mu kusapula ino myanda miyampe ya Bulopwe mwanda wa kupāna bukamoni ku mizo yonso. Ino uno mwingilo wa bukamoni ukokeja kukwashibwa na mwingilo mukwabo wa bukristu, utelelwe mu Nkindi 3:27, 28 amba: “Kokapelejapo biyampe kudi bene’byo, po dikōkeja dikasa dyobe kulonga’kyo. Kokanenapo mwikadi nobe amba: Enda wiye monka, kadi dya kesha nkakupa’kyo; pokidi nakyo mu kuboko.” (Enzakanya na Yakoba 2:14-17.) Mwanda bantu bavule mu ino ntanda bakambakanibwanga na bulanda ne nzala, kitufwaninwe kukwashako bakwetu bukidibukidi, nakampata bana betu ba kumushipiditu. Lelo ba Tumoni twa Yehova balondololanga muswelo’ka?
17 Tusele kimfwa kimo: Umbula bwa mwaka wāpityile, mbila yāelelwe mu Yougoslavie mwanda wa kulomba bukwashi. Bana betu ba mu bibundi bya pabwipi bālondolwele mu muswelo mulumbuluke. Mu mwaka wapityile’u, mu kitatyi kya mashika-makomokomo, myotoka mivule ya bukwashi yamwēne muswelo wa kutwela mu bipindi byādi bilwilwamo mavita, yādi iselele mabuku mapya, bivwalwa bya kyanga, bidibwa, ne malawa mwanda wa kukwasha ba Tumoni. Difuku dimo, ku mukalo wa ntanda imo, bana betu bālombele lupusa lwa kusela bidibwa bishileshile byādi bilema ntonyi 15, ino bebāpa lupusa lwa kusela ntonyi 30! Ba Tumoni twa Yehova ba mu Autriche batuma bukidibukidi myotoka mikwabo isatu. Bintu byonso byāfikile, yādi ntonyi 25. Bana betu bāivwene nsangaji mikatampe mpata pa kutambula bino bidibwa bivule bya kungitu ne bya kumushipiditu!
18 Ino lelo boba bātambwile bino bintu bālondolwele muswelo’ka? Pakubulwa ne kwija kwine, mukulumpe uno wālembele’mba: “Ba tutu ne ba kaka ba mu Sarajevo i bomi kadi badi biyampe, ne kintu kya mvubu kutabuka, kufika ne dyalelo tukidi na bukomo kumushipiditu bwa kūminina mu dino divita dya kavutakanya. Ngikadilo itala bidibwa, yādi mikomo bininge. Shi ke pano, Yehova ēmwesele ne kwimupa mpalo pamwanda wa bukomo bo mwetulongela. Ba lupusa ba mu ino ntanda, balemekanga ba Tumoni twa Yehova bininge pamwanda wa kimfwa kya būmi bwabo bulumbuluke ne pamwanda wa kulēmeka kobalemeka ba lupusa. Tubemufwijako kadi bininge pamwanda wa bidibwa bya kumushipiditu byomwetutumina.”—Enzakanya na Mitoto 145:18.
19 Bano ba tutu bādi mu kyāka, nabo bālombwele kufwijako na kwikala bapyasakane mu mwingilo wabo wa busapudi. Bantu bavule bene badi pabwipi nabo, bendanga kobadi mwanda wa kwibalomba bashilule bwifundi bwa Bible bwa kunjibo. Mu kibundi kya Tuzla, mobāpelwe ntonyi 5 ya bidibwa, basapudi 40 batūdile lapolo wa nsa 25 ku muntu ne muntu yobapityije mu mwingilo mu kweji umo, kino kyakweshe bininge bapania kitema ba mu kine kipwilo’kya. Kwādi kibalwa kikatampe kya bantu 243 bātenwe ku Kivulukilo kya lufu lwa Yesu. Bine, bano bana betu baswe ‘bānekenye byonso bino pamwanda wa Yesu Kristu webasenswe.’—Loma 8:37, MB.
20 Buno bukwashi bwālombwelwe na kutuma myotoka mivule ya bidibwa ne bivwalwa bya kyanga byātuminwe mu mantanda a Rusi wakala, i budingakane na bupyasakane bwa bana betu ba mu ano mantanda. Kimfwa, mu Moscou, kibalwa kya bantu batenwe ku Kivulukilo uno mwaka, kyadi kya bantu 7 549, kwenzakanya na kibalwa kya bantu 3 500 mu mwaka wapityile. Umbula bwa kitatyi kimo kyonka, bipwilo byelundileko, byatunduluka pa 12 kufika ku 16. Mu mantanda onso a Rusi wakala (kutalulamo enka ntanda ya Baltes), kwilundilako kwa kibalwa kya bipwilo kwādi kwa bipwilo 14 pa katwa, basapudi ba Bulopwe 25 pa katwa, bapania 74 pa katwa. Uno i mushipiditu wa bupyasakane ne kwipāna! Kituvuluja “kwenzakana” kwādiko mu kitatyi kya myaka katwa imbajinji. Bakristu bādi na kamweno kavule mu bintu bya kumushipiditu ne bya kungitu, bapēne byabuntu na mutyima umo ku boba bādi babudilwe, inoko bupyasakane bwa boba bādi bafudilwe bwāpele nsangaji ku bapanyi.—2 Kodinda 8:14.
Tushikwei bintu bibi
21 Shapitra wabusatu wa Nkindi ufula na kwitudyumuna mu bishinte bishileshile’mba: “Kokābilapo muntu wa bingojila, kokatongapo mashinda andi nansha dimo. Mwanda mupupakane i wa munyanji kudi Yehova; ino kifibwa kyandi kidi ne balulame. Mafingo a Yehova adi mu njibo ya mupupakane; ino nanshi wesela dyese kīkalo kya boloke. I binebine ubeñanga bakibengo, ino upana buntu kudi beubija. Bañeni bakapyana ntumbo, ino bumvu ko kwizunzula kwa bivila.”—Nkindi 3:29-35.
22 I muswelo’ka otukokeja kwepuka kwikala umbukata mwa bivila? Tufwaninwe kwifunda kushikwa bibi, eyo, kushikwa byobya bishikilwe Yehova—mashinda onso a munyanji a bingojila adi mu ino ntanda ya butapañani. (Tala kadi Nkindi 6:16-19.) Tufwaninwe kutamija bintu biyampe—bubinebine, boloke, butukanye—namino mu kwityepeja ne na kwikala na moyo wa kwakamwa Leza tukekala na “bupeta ne bulēme ne būmi.” (Nkindi 22:4) Ino ikekala mpalo ya yewa yense umbukata mwetu ukengidija na kikōkeji musoñanya unena’mba: “Kulupila mudi Yehova ne mutyima obe onsololo.”
[Bipangujo]
1. Mukanda wa Nkindi wālembelwe ba ani?
2. Mwanda’ka kidyumu kidi mu Nkindi 3:7 i kifwaninwe bininge mu ano mafuku?
3. I bizumba’ka bya mu kino kyetu kitatyi byātobelwe mu bupolofeto?
4, 5. I ba ani bakapanda ne mwanda waka?
6. I kika kiketutonona mwanda tute mutyima ku madingi adi mu Nkindi 3:9?
7. I bipá’ka byamulakisho byotufwaninwe kulambula Yehova, ne tukamwenamo kika?
8, 9. I muswelo’ka otufwaninwe kumona kutopekwa ne kololwa?
10, 11. I binenwa’ka bimo-bimo bisangaja bilombwelwe mu Nkindi 3:13-18?
12. I muswelo’ka otukokeja kumwena mu tunangu ne mu kusansanya?
13. I kika kikokeja kwitukwasha mu kitatyi kya masusu makomo atala pa lupeto, ne mu muswelo’ka?
14. I mu miswelo’ka mwālombwele Yehova kimfwa kya tunangu?
15. (a) Mwanda’ka kekifwaninwepo enka kutamija tunangu? (b) I kikulupiji’ka kitonona Nkindi 3:25, 26 kotudi?
16. I kilongwa’ka kikwabo kilombwa ku bakristu kutentekela pa mwingilo wa bupyasakane mu busapudi?
17-19. (a) I bukwashi’ka bwa bukidibukidi bwādi busakibwa umbula bwa mwaka wa 1993, ne kwādi malondololo’ka? (b) I kika kyālombwele’mba bāna betu bādi mu kyāka ‘banekenye byonso’?
20. I “kwenzakana’ka” kwālongekele mu ntanda a Rusi wakala?
21. I muswelo’ka ushiyañene bantu ba tunangu na bivila kukwatañana na binena Nkindi shapitra 3?
22. (a) I muswelo’ka otukokeja kwepuka kubalwa pamo na bivila? (b) I kika kishikilwe boba badi na tunangu, ne i kika kyobatamija, ne bakatambulanga mpalo’ka?
[Bilembwa bya pa Bifwatulo]
Boba bapāna byabuntu byabo bilumbuluke kudi Yehova bākeselwa pavule
Ukashintulula namani?
◻ I muswelo’ka wingidijibwa dyalelo kisonekwa kimaninepo kino kishinte kyotufunda kino?
◻ I muswelo’ka otukokeja kulēmeka Yehova?
◻ Mwanda’ka ketufwaninwepo kupela matope?
◻ Nsangaji milumbuluke kutabuka itanwanga kwepi?
◻ Mwanda’ka tufwaninwe kusanswa bintu biyampe ne kushikwa bintu bibi?