Bitōkeji Bya Mwinya Mu Kitatyi Kya Batumibwa

“Mwinya i mukuninwe boloke, kadi ne nsangaji ya ba mityima myoloke, swā!”​—MITŌTO 97:11.

BYOTUDI bakristu babine, tutendelanga bininge bishima bidi mu Mitōto 97:11! “Mwinya i mukuninwe” kotudi misunsa mivule. Kyabine, bamo-bamo umbukata mwetu baikele kumona kweñenya kwa mwinya wa Yehova umbula bwa makumi a myaka. Bino byonso bituvulujanga mukanda wa Nkindi 4:​18, utangwa’mba: “Kashinda ka boloke kadi pamo’nka bwa mwinya weñenya to-o, wenda ukamba kweñenya, ne kweñenya, kufika enka ne mubukata mwa dyuba.” Mwanda tulēmekanga Bisonekwa kutabuka bisela, batwe ba Tumoni twa Yehova twiifwene na bakristu babajinji. Ngikadila yabo imweka patōka mu mabuku esambilanga pa mānga ya Bisonekwa bya Kigreke bya bwine-Kristu ne mu mikanda yao, byālembelwe ku bukomo bwa mushipiditu wa Leza.

² Mu bitōkeji bibajinji bya mwinya byātambwile balondi babajinji ba Yesu Kristu mwādi bitōkeji bitala padi Meshiasa. Andele wāsapwidile mwanabo Shimona Petelo’mba: “Bātwe tubamone Meshiasa.” (Yoano 1:41) Kitatyi kityetye pakupitapo, Tata wa mūlu wātonwene mutumibwa Petelo alombole bukamoni butala pa uno mwanda mu kitatyi kyāsapwidile Yesu Kristu’mba: “Abewa wi aye Kidishitu, Mwana Leza wa būmi.”​—Mateo 16:​16, 17; Yoano 6:​68, 69.

Kitōkeji Kitala pa Mwingilo Wabo wa Busapudi

³ Kupwa kwa lusangukilo lwandi, Yesu Kristu wāletele bitōkeji bya mwinya bitala pa kiselwa kyādi kifwaninwe kuvuija balondi bandi bonso. Nakampata kimweka bu wāsapwidile bana-babwanga 500 bādi babungakenine mu Ngadilea’mba: “Endai nanshi mukafundijei mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga, kwibabatyija mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya Mushipiditu Sandu. Kadi ne kwibalombola balaminine byonso byo nemulaīle ami mwine. Ebiya, ami nami kadi, ngidi nenu mafuku onso nyeke, ne kumfulo kwine kwa panopantanda. Amena.” (Mateo 28:​19, 20; 1 Kodinda 15:6) Mwenda mafuku, balondi ba Kristu bonso bādi bafwaninwe kwikala basapudi, ne mwingilo wabo wa busapudi kewādipo wa kwimanina enka pa “mikōko mijimine ya bwine Isalela.” (Mateo 10:6) Kebākidipo kadi bakuvuija lubatyijo lwa Yoano bu kyelekejo kya kwisasa mwanda wa kulekelwa bubi. Ino, bādi bafwaninwe kubatyija bantu “mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya Mushipiditu Sandu.”

⁴ Kitatyi kityetye kumeso kwa Yesu kukanda mūlu, batumibwa bandi 11 bakikokeji bāmwipangwile’mba: “Abe Mfumwetu! lelo kōsake kujokeja bulopwe panopano ponka ku bene Isalela’ni?” Kyaba kya kulondolola ku kino kipangujo, Yesu wāleteleko misoñanya mikwabo itala pa mwingilo wabo wa busapudi, kanena’mba: “Bānwe mukapebwa bukomo bwa Mushipiditu Sandu ukemwīla ko mudi, mukēkale [ba tumoni, NW] bami bakusapula mu Yelusalema, ne monso mu Yudea, ne mu Samadia, ne kulampe kwine kumfulo kwa ntanda.” Tamba kala, bākidi enka ba tumoni twa Yehova kete, ino pano bāikele monka ke ba tumoni twa Kristu.​—Bilongwa 1:​6-8.

⁵ Enka mafuku dikumi pakupitapo, balondi ba Yesu bātambwile bitōkeji bya mwinya weñenya bininge! Mu difuku dya Pentekosa mu mwaka wa 33 K.K., wādi musunsa umbajinji obāivwanije shintulwilo ya Yoela 2:​28, 29 unena’mba: “[Ami Yehova] nkapungulula Mushipiditu wami pa ngitu yonsololo; penepo benu bāna bāna-balume ne bana-bakaji bene bakafumika, banunu bana-balume benu bakalota bilotwa, ne bansongwalume benu bakamona bimonwa: Kabidi ne pa bapika nabo bana-balume ne bana-bakaji mu oa mafuku nkapungulula Mushipiditu wami.” Bana-babwanga ba Yesu bāmwene mushipiditu sandu, pamo bwa ndimi ya mudilo, itentamine pa mitwe ya abo bonso​—bana-balume ne bana-bakaji kubwipi kwa 120​—bābungakenine pamo mu Yelusalema.​—Bilongwa 1:​12-15; 2:​1-4.

⁶ Monka mu difuku dya Pentekosa, bana-babwanga bāivwanije musunsa wabo umbajinji’mba binenwa bidi mu Mitōto 16:10 byādi bifunkila padi Yesu Kristu musanguke. Mulembi wa Mitōto wānene’mba: “Abe [Yehova Leza] kukashiepo muya wami mu Kalunganyembo mhm, nansha kulekelela ōbe ujila amone bubole.” Bana-babwanga bājingulwile’mba bino binenwa kebyādipo bifunkila padi Mulopwe Davida, mwanda kibundu kyandi bādi nakyo kufika ne mu dine difuku’dya. Ke kyakutulumukwapo shi bantu kubwipi kwa 3 000 umbukata mwa boba bāivwene kino kitōkeji kipya kyāshintulwilwe bāitabije, ebiya bābatyijibwa mu dine difuku’dya!​—Bilongwa 2:​14-41.

⁷ Bene Isalela bātendele umbula bwa tutwa twa myaka mivule myanda yānene Leza pa mwanda wabo’mba: “Nemuyuka, bonka banwe kasuku kete, ku mafu onso a panopanshi.” (Amose 3:2) Mu uno muswelo bine kyādi kitōkeji kikatampe kya mwinya kyātambwile mutumibwa Petelo ne boba bāendele nandi ku njibo ya Konilusa mudyavita wa mu kibumbo kya bashidika ba mu Loma, kitatyi kyātukile mushipiditu sandu pa Bajentaila betabije bakubulwa kutwejibwa mu disao. Wādi mwanda wa mvubu mikatampe, mwanda owādi musunsa umo kete wāpelwe mushipiditu sandu ku bantu kumeso kwa lubatyijo. Ino kyādi kifwaninwe kwikala uno muswelo. Shi kekyāikelepo nabya longa Petelo kāyukilepo’mba bano Bajentaila bakubulwa kutwejibwa mu disao bādi babwanye bisakibwa mwanda wa kubatyijibwa. Pa kupwa kwivwanija buluji bwa kino kingelengele, Petelo wāipangwile’mba: “Lelo i muntu ka usaka kupela na mema’mba, kebakibatyijibwa bano [Bajentaila] batambula Mushipiditu Sandu pamo’nka na bātwe?” Kyabine, pa bantu bonso bātenwepo kekwādipo nansha umo wādi na buluji bwa kupela, ne bano Bajentaila bābatyijibwe’nka ponka’pa.​—Bilongwa 10:​44-48; enzankanya na Bilongwa 8:​14-17.

Kutupu Kadi Disao

⁸ Kitōkeji kikwabo kyeñenya kya bubinebine kyālupukile pa mwanda utala disao. Kibidiji kya disao kyāshilwile pa kipwano kya Yehova na Abalahama mu mwaka wa 1919 K.K.K. Penepo Leza wāsoñanya Abalahama’mba aye ne bana-balume bakwabo bonso ba mu njibo yandi bādi bafwaninwe kutwejibwa mu disao. (Ngalwilo 17:​9-14, 23-27) Omwanda disao dyāikele ke kayukeno ka kuyukilapo ba ku lukunwa lwa Abalahama. Ino kino kibidiji kyēbapele mītatulo byamwiko! Bipa byālupukileko i bino, kishima “wampikwa kutwejibwa mu disao” kyāikele ke kyakapuni. (Isaya 52:1; 1 Samwele 17:​26, 27) Nanshi kipēla kujingulula mwanda waka bakristu Bayuda babajinji bamo-bamo bādi baningila pa kulama kino kiyukeno. Bamo-bamo umbukata mwabo bātulwile lupata lukomo na Polo ne Banabasa pa uno mwanda. Pa kufudija uno mwanda, Polo ne bakwabo bāendele ku Yelusalema kukepangula ku kitango kyendeji.​—Bilongwa 15:​1, 2.

⁹ Mu kine kitatyi’kya, bano bakristu babajinji kebātambwilepo kitōkeji kupityila ku kingelengele kampanda kyālongekele ebiya kyālombola patōka’mba tamba pano disao kedikidipo musoñanya utala bengidi ba Yehova. Ino, bātambwile uno mwinya wenda ukamba kupityila ku kubandaula Bisonekwa, na kukulupila buludiki bwa mushipiditu sandu, ne na kuteleka myanda yāmwene ba Petelo ne Polo itala pa kwalamuka pa mityima kwa Bajentaila bampikwa kutwejibwa mu disao. (Bilongwa 15:​6-21) Mbila yālombwelwe mu mukanda wāsonekelwe motutanga kino kipindi’mba: “Kibamunengelela Mushipiditu Sandu, ne ku bātwe bene kumo’mba, ketukemutwika kiselwa kitabukile bino’bi mwanda bino abyo i byendele monka. Mwilamei ku byakutūlwa pa bakishi, ne mashi, ne ku byampikwa kutyiba midibu, ne ku busekese.” (Bilongwa 15:​28, 29) Ebiya bakristu babajinji bātentwilwe kiselwa kya kijila kya kutwejibwa mu disao ne kya mbila mikwabo ya mu Mukanda-wabijila wa Mosesa. Omwanda nanshi, Polo wāsapwidile bakristu bene Ngalatea’mba: “Mu bwana-pabo buno, bo twapebwa kudi Kidishitu.”​—Ngalatea 5:1.

Kitōkeji mu Evanjile

¹⁰ Kepadipo kya kwiipangula, pa mwanda utala Evanjile ya Mateo, yāsonekelwe kubwipi kwa mwaka wa 41 K.K., mudi bitōkeji bya mwinya bivule mwanda wa batangi bayo bamwenemo kamweno. I bakristu batyetye bonka ba mu bakristu ba mu myaka katwa imbajinji bēivwanine abo bene kitatyi kyādi kitandabula Yesu bufundiji bwandi. Nakampata, Evanjile ya Mateo iningila na kunena’mba mutwe wa mwanda mukatampe wa busapudi bwa Yesu wādi Bulopwe. Ne Yesu wāningile bininge pa mvubu ya kwikala na masakila malumbuluke! Kwādi bitōkeji bya mwinya bikatampe mu Busapudi bwandi bwa pa Lūlu, mu nkindi yandi (kimfwa mu yoya isekunwinwe mu shapita 13), ne mu bupolofeto bwandi bukatampe budi mu shapita 24 ne 25! Mu nsekununi ya Evanjile ya Mateo, ye amo mudi bino byonso byālombwelwe bakristu babajinji, byāsonekelwe kubwipi kwa myaka mwānda yonka kupwa kwa Pentekosa mu mwaka wa 33 K.K.

¹¹ Kubwipi kwa myaka 15 pakupitapo, Luka wāsoneka Evanjile yandi. Nansha shi myanda mivule idimo īfwene na nsekununi ya Mateo, myanda 59 pa katwa yo yantentekelo. Mu bingelengele byālongele Yesu, Luka wāsekunwinemo bisamba ne nkindi mikwabo mivule, misunsa ibidi kutabuka pa kino kibalwa, keyāsonekelwe na balembi bakwabo ba Evanjile. Kimweka bu pāpityile enka myaka mityetye, Mako wāsoneka Evanjile yandi, na kuningila padi Yesu Kristu bu mwana-mulume wa kilongwa, mwingidi wa bingelengele. Nansha shi Mako wāsonekele myanda mikatampe mivule yābadikile kusonekwa na Mateo ne Luka, wāsonekele lukindi lumo lokebāsonekelepo. Mu lwine lukindi’lwa, Yesu wāenzankenye Bulopwe bwa Leza na nkunwa yakuninwe, yatama, ne yenda ipa bipa.a​—Mako 4:​26-29.

¹² Kupwa palonda Evanjile ya Yoano, yāsonekelwe kubwipi kwa myaka 30 kupwa kwa Mako kusoneka nsekununi yandi. I mulungu wa kitōkeji kikatampe bininge wāletele Yoano utala pa mwingilo wa Yesu, nakampata na kulombola myanda mivule itala pa būmi bwādi nabo kumeso kwa kwikalako Kwandi bu muntu! Enka Yoano kete ye aye usekunwine lusangukilo lwa Lazalasa, kadi i aye kasuku kandi witulombwele misoñanya milumbuluke ya Yesu yāsapwidile batumibwa bandi bakikokeji pamo ne lulombelo lwandi lwa kyanga lwālombele mu bufuku bobāmwabile, lusonekelwe mu shapita 13 kutūla ne ku 17. Kyabine, kinenwe’mba pa myanda katwa idi mu Evanjile ya Yoano mudi myanda 92 isekunwinwe’nka na aye kete.

Bitōkeji bya Mwinya mu Mikanda ya Polo

¹³ Mutumibwa Polo wāingidijibwe nakampata mwanda wa kulombola bitōkeji bya bubinebine ku bakristu bādiko mu kitatyi kya batumibwa. Kimfwa, mukanda wa Polo kudi bene Loma, wāsonekelwe kubwipi na mwaka wa 56 K.K.​—kubwipi na kitatyi kimo kyonka na kyālembele Luka Evanjile yandi. Mu uno mukanda Polo wāletele kitōkeji’mba kubalwa bu moloke i kyabuntu kya buyampe bwa Leza ne kupityila ku lwitabijo mudi Yesu Kristu. Muswelo wāningile Polo pa uno mwanda wa myanda miyampe wālengeje bamo-bamo kumona mukanda wandi kudi bene Loma bu Evanjile yabutano.

¹⁴ Polo wāsonekele myanda mikwabo yādi iletela bakristu ba mu Kodinda kavutakanya. Mukanda wandi wāsonekele bene Kodinda udi na madingi mavule a ku bukomo bwa mushipiditu mumwenanga bakristu kamweno kufika’nka ne mu ano etu mafuku. Dibajinji, wāletele bene Kodinda kitōkeji pa kilubo kyobādi balonga na kutūlako butōtyi bwa bantu bamo-bamo bādi batotwa. Mutumibwa wēbanemunwine, na kwibasapwila na kininga kyonso’mba: “Nemwisashilapo, bānwe bāna betu, ku dijina dya Mfumwetu Yesu Kidishitu, amba bānwe bonso mwisambe kyakanwa kimo kyonka, kemukīketa bānwe bene pala, pala, ehe; nanshi mwikale babambakanibwe pamo, monka umutyima umo, ne pa kutyiba-mambo napo mo monka.”​—1 Kodinda 1:​10-15.

¹⁵ Busekese bwamunyanji bwādi butalwa na meso mu kipwilo kya bwine-Kristu kya mu Kodinda. Muntu umo mwine’mwa wāyete mukaja shandi, omwanda wālongele ‘busekese bwādi bwakubulwa kutelwa nansha umbukata mwa Bajentaila.’ Kyabulanda, Polo wālembele’mba: “Pangai yewa muntu mubi umbukata mwenu.” (1 Kodinda 5:​1, 11-13) Kino kyādi kintu kipya mu kipwilo kya bwine-Kristu​—kupanga muntu pa kipwilo. Mwanda mukwabo wādi usakilwa kitōkeji mu kipwilo kya mu Kodinda wādi mwanda utala pa bantu bamo-bamo ba mu kine kipwilo’kya bādi batwala bana babo ba kumushipiditu mu bidye bya bwine-ntanda mwanda wa kwibasanshija. Polo wēbatopekele bininge pamwanda wa uno mulongelo.​—1 Kodinda 6:​5-8.

¹⁶ Kwādi kadi mwanda mukwabo, wāletele kavutakanya mu kipwilo kya mu Kodinda, i mwanda utala busekese. Mu 1 Kodinda shapita 7, Polo wālombwele’mba mwanda wa kutyina kuponena mu bubi bwa busekese, kyādi kiyampe ku mwana-mulume yense ekale na mukaji wandi ne mwana-mukaji yense nandi na mulume wandi. Polo wālombwele kadi’mba babikungu nabo bakokeja kwingidila Yehova pakubulwa kukwatwa mukose, ino ke bonsopo bādi na kyabuntu kya kwikala babikungu. Ne amba shi mwana-mukaji wafwilwa mulume, udi na bwanapabo bwa kusongibwa dikwabo, ino “namo i monka mudi Mfumwetu.”​—1 Kodinda 7:39.

¹⁷ Bine, Mfumwetu wāingidije Polo bininge mwanda wa kuleta bitōkeji bya mwinya bitala pa lusangukilo! Lelo bakristu bashingwe-māni bakatekunwa na ngitu ya muswelo’ka? Polo wāsonekele’mba: “Kyakuninwe kya ngitu ya bu-muntu; kyasangulwa ke ngitu ya bu-mushipiditu.” Kekudipo ngitu ya bu-muntu ikatekunwa kwenda mūlu, mwanda “mwita ne mashi kebikamonepo kupyana bulopwe bwa Leza.” Polo wābwejejeko’mba ke bashingwe-māni bonsopo bakalāla mu lufu, ino’mba umbula bwa kitatyi kya kwikalapo kwa Yesu bamo-bamo bakatekunwanga mu lufu pamo’nka na mu kukopa kwa diso mwanda wa kukekala na būmi bwakubulwa lufu.​—1 Kodinda 15:​43-53.

¹⁸ Mu mukanda wandi wāsonekēle bakristu bene Tesalonika, Polo wāingidijibwe mwanda wa kuleta kitōkeji kitala pa mafuku akāya kumeso. Difuku dya Yehova dikafika pamo bwa ngivi mu bufuku. Polo wāshintulwile kadi’mba: “Ino po banena’mba: Ke talala, nyā, yonka ndoe; po ponka pa kupapamukilwa ko badi, ne konakanibwa, pamo’nka bwa misongo ya mwana-mukaji pa kubutula mwana, ino ne mwakupandila mwine mpika.”​—1 Tesalonika 5:​2, 3.

¹⁹ Polo wātumine bitōkeji bya mwinya ku bakristu babajinji bādi mu Yelusalema ne mu Yudea kupityila ku mukanda wandi wāsonekēle Bahebelu. Wālombwele na bukomo bonso amba ngikadilo ya mutōtelo wa bwine-Kristu idi peulu pa ngikadilo ya mutōtelo wa Mosesa! Kyaba kya kulonda Bijila byāletelwe kupityila ku bamwikeulu, bakristu bātudile lwitabijo mu bukūdi bwēsambilwepo musunsa umbajinji na Mwana Leza, utabukileko kulampe kwine bamwikeulu bamikendi. (Bahebelu 2:​2-4) Mosesa wādi enka mwingidi mu njibo ya Leza. Inoko, Yesu Kristu ye uludika njibo yonsololo. Kristu i kitobo mukatampe udi pangala pa mulongo wa Melekisedeka, udi pa kifuko kitabukileko kya bitobo bya mu kitatyi kya Alone. Polo wālombwele monka’mba bene Isalela bākomenwe kutwela mwakōlolokwa mwa Leza pamwanda wa kubulwa lwitabijo ne kikokeji, ino bakristu batwela’mo pamwanda wa lwitabijo ne kikokeji kyabo.​—Bahebelu 3:1–4:11.

²⁰ Ebiya kadi, kipwano kipya kitabukileko kipwano kya Bijila kulampe. Pamo’nka na mokyātobelwe myaka 600 kumeso mu Yelemia 31:​31-34, boba ba mu kipwano kipya badi na bijila bya Leza bisonekwe mu mityima yabo ne baloelelwanga kulekelwa bubi kwabinebine. Kyaba kya kwikala na kitobo mukatampe wa kwela bitapwa mwaka ne mwaka mwanda wa bubi bwandi ne bwa bantu bakwabo, bakristu badi na Kitobo wabo Mukatampe mwine Yesu Kristu, wakubulwa bubi ne wāelele kitapwa kya bubi dimo dyonka ne ku mwanda wa bubi bwa bantu bonso. Kyaba kya kutwela pa kifuko kikola kyubakilwe na makasa a muntu mwanda wa kwela kitapwa kyandi, aye wātwelele momwa mūlu mwine, mwanda wa kumweka ku meso a Yehova. Pakwabo kadi, bitapwa bya banyema bya mu Mukanda-wabijila wa Mosesa kebyādipo bikokeja kufundula bubi bonso, longa kebyādipo bifwaninwe kwelwa mwaka ne mwaka. Ino kitapwa kya Kristu, kyāelelwe dimo dyonka kupwididile, kifundulanga bubi. Bino byonso biletanga kitōkeji kitala pa tempelo mukatampe wa kumushipiditu, mu kipango mwingila bashingwe-māni basheleko ne “mikōko mikwabo” dyalelo.​—Yoano 10:16; Bahebelu 9:​24-28.

²¹ Kifuko kibatyepa mwanda wa kuletelako bimfwa bikwabo bivule, kimfwa bitōkeji bya mwinya bidi mu mikanda ya mutumibwa Petelo ne ya bana-babwanga Yakoba ne Yuda. Ino bino bilombwelwe kungala’bi i bibwane mwanda wa kulombola’mba myanda idi mu Mitōto 97:11 ne Nkindi 4:18 yāfikidile mu kitatyi kya batumibwa. Bubinebine bwāshilwile kwendelela tamba ku ñanjilo ne ku byelekejo kufika ne ku kufikidila ne ku bintu bimweke.​—Ngalatea 3:​23-25; 4:​21-26.

²² Kupwa kwa lufu lwa batumibwa ba Yesu ne kushilula kwa bupondo bwātobelwe, mwinya wa bubinebine wāikele kweñenya na kabumbudima kakatampe. (2 Tesalonika 2:​1-11) Inoko, kukwatañana na mulao wa Yesu, kupwa kwa tutwa tuvule twa myaka, Mfumwetu wājokele ne wātene “umpika wabinebine ne wamanwa” upāna bidibwa ku ba “kipango” pa kitatyi kifwaninwe. Bipa byālupukileko i bya’mba, Yesu Kristu wabīkile uno umpika ke kalama wa “lupeto lwandi lonso.” (Mateo 24:​45-47, NW) Lelo i bitōkeji’ka bya mwinya byālondelepo? Kino kyotukesambilapo mu kishinte kilondapo’ki.

[Kunshi kwa dyani]

Kipindi Kibajinji—Bitōkeji bya Mwinya​—Bikatampe ne Bityetye

“Kashinda ka boloke kadi pamo’nka bwa mwinya weñenya to-o, wenda ukamba kweñenya, ne kweñenya, kufika enka ne mubukata mwa dyuba.”​—NKINDI 4:18.

KUKWATAÑANA na Nkindi 4:​18, bukamoni bwa tunangu twa Leza bulombola’mba, kusokwelwa kwa bubinebine bwa kumushipiditu kwendanga kulombolwa bityebitye kupityila ku bitōkeji bya mwinya. Mu kishinte kyabadikile, twamwene muswelo wāfikidile kino kisonekwa mu kitatyi kya batumibwa. Shi myanda mikatampe yonso ya bubinebine bwa Bisonekwa yāsokwelwe patōka yonso pamo, longa yāletele kavutakanya ne fukutu​—mukatampe pamo bwa mfindi ya pa kulupuka mu muta kutambila mu mwinya ukelema bininge. Pakwabo kadi, bubinebine busokolwanga bityebitye bwendelelanga na kuningija lwitabijo lwa bakristu. Abo bukelemejanga lukulupilo lwabo bininge kadi butōkejanga tōo dishinda dyobafwaninwe kulonda.

“Umpika Wabinebine ne Wamanwa”

² Mu kitatyi kya batumibwa, Yesu Kristu wātongele kupa bitōkeji bibajinji bya mwinya ku balondi bandi mu muswelo utabukile ñeni ya bantu. Tudi na bimfwa bibidi bya uno mwinya: Pentekosa mu mwaka wa 33 K.K. ne kwalamuka pa mutyima kwa Konilusa mu mwaka wa 36 K.K. Mafuku pa kupitapo, Kristu wātongele kwingidija kitango kya bantu, pamo’nka na mwātobele butobo’mba: “Lelo yewa umpika [wabinebine ne wamanwa, NW] i ani? ukapebwa kipango kudi mfumwandi amba: Undamine, ulēlamo ne babidibwa pa [kitatyi kifwaninwe, NW]. Dyese ne dyese dyandi! yewa umpika ukalonga’nka namino, ne bikamutāna mfumwandi pa kujoka. I binebine byo nemunena’mba, ukamubīkanga ke kalama wa lupeto lwandi lonso.” (Mateo 24:​45-47) Uno umpika kakokejapo kwikala enka muntu umo kasuku kandi mwanda wādi ufwaninwe kupāna bidibwa bya kumushipiditu tamba kitatyi kyāshilwile kipwilo kya bwine-Kristu mu Pentekosa kufika ne pāile Mfumwetu, Yesu Kristu, kumubala lubalo. Bukamoni bulombola’mba kano kakibumbo ka umpika wabinebine ne wamanwa kabundilwe na bakristu bashingwe-māni bonso bu kibumbo kikidi pano panshi mu kitatyi kyonso kisheleko.

³ I bani bādi babadilwa mu bengidi babajinji ba mu kakibumbo ka umpika wabinebine ne wamanwa? Umo umbukata mwabo wādi mutumibwa Petelo, wātele mutyima ku lubila lwa Yesu lwa’mba: “Kadishe mikōko yami.” (Yoano 21:17) Mu bengidi bakwabo babajinji ba mu kakibumbo ka umpika mwādi Mateo, wāsonekele Evanjile itelwa pa dijina dyandi, ne Polo, Yakoba, ne Yuda, bāsonekele mikanda ya kubukomo bwa mushipiditu. Mutumibwa Yoano, wāsonekele dibuku dya Kusokwelwa, Evanjile yandi, ne mikanda yandi, wādi monka umo wa mu bengidi ba mu kakibumbo ka umpika wabinebine ne wamanwa. Bano bana-balume bāsonekele mikanda idi mu Bible kukwatañana na musoñanya wa Yesu.

⁴ Shi kibumbo kyonso kya bashingwe-māni, nansha shi bekalanga mu kipindi’ka pano pantanda, abo bonso i bengidi ba mu kakibumbo ka umpika, lelo ba “kipango” i ba ani? I abo bonka bashingwe-māni inoko bamwenwe mu muswelo ungi​—bu muntu ne muntu pandi. Eyo, nansha byobadi muntu ne muntu pandi abo bonso badi mu kakibumbo ka “umpika,” nansha mu “kipango,” mungya muswelo obapāna bidibwa bya kumushipiditu nansha kwibidya. Kimfwa: Mutumibwa Petelo utela mikanda ya Polo, pamo’nka na mokilembelwe mu 2 Petelo 3:​15, 16. Na kwītanga, Petelo umweka bu umo wa mu ba kipango wādi udya ku bidibwa bya kumushipiditu byāletelwe na Polo mwimaniji wa kakibumbo ka umpika.

⁵ Pa kino, dibuku Le Royaume millénaire de Dieu s’est approché dinena’mba: “Tamba kitatyi kyādiko kakibumbo ka ‘umpika wabinebine ne wamanwa’ ne mokāingidile umbula bwa tutwa twa myaka pakupwa kwa lufu lwa batumibwa ba Mfumwetu Yesu Kristu, ketudipo na nsekununi mishīle, mhm. Kimweka’mba lukongo lumo lwa kakibumbo ka ‘umpika’ lwādishishe lukongo lwālondelepo. (2 Temote 2:2) Ino mu kipindi kyabubidi kya mu myaka ya tutwa 19 kwādi bantu bakwakamwa Leza bādi basenswe bidibwa bya kumushipiditu bya mu Mukanda Ukola ne bādi basangela kudya’byo . . . Tulasa twa bwifundi bwa Bible . . . twābundilwe ne twāendelele kumeso mu kwivwanija bubinebine bwa pakitako bwa mu Bisonekwa Bikola. Bantu bakubulwa budimbidimbi kadi bakubulwa kwisakila kamweno ka abo bene ba mu bano befundi ba Bible bādi na kampeja bukidi ka kupāna ku bantu bakwabo bino bipindi bya bidibwa bya kumushipiditu bileta būmi. Bādi na mushipiditu wa kikokeji wa ‘umpika’ wātongelwe mwanda wa kupāna ku ba mu ‘kipango’ ‘bidibwa’ bisakibwa bya kumushipiditu ‘pa kitatyi kifwaninwe.’ Bādi na ‘manwa’ pa kusansanya’mba kine’kya kyokyādi kitatyi kibwanine ne kifwaninwe ne pa kujingulula muswelo mulumbuluke wa kupānina bidibwa. Bālongele buninge mwanda wa kwibipāna.”​—Paje 344-345.a

Bitōkeji Bibajinji bya Mwinya mu Kino Kyetu Kitatyi

⁶ Bukamoni bukatampe kutabuka butala pa boba bāingidijibwe na Yehova mwanda wa kuleta uno mwinya wa kumushipiditu wenda ukamba bityebitye, i bwa’mba kebādipo betumbika abo bene. Ngikadila yādi na C. T. Russell, mwimaniji umbajinji wa Sosiete Watch Tower, yādi ya’mba Mfumwetu wādi usangela kwingidija manwa abo a kwityepeja. Pa mwanda utala mutonko wādi umutuka balwana nandi, Tutu Russell wāyukije na bukomo bonso’mba aye kābundilepo “Bantu ba Russell” ne amba kekwādipo kintu nansha kimo kya “Lufundijo lwa Russell.” Ntumbo yonso yādi imwendela Leza.

⁷ Pa kubandaula bipa byālupukileko, kepadipo nansha kyakutatēna’mba mushipiditu sandu wa Yehova wādi uludika bukomo bwādi bulonga Tutu Russell ne boba bādi bengila nandi pamo. Bāletele bukamoni bwēbayukenye bu umpika wabinebine ne wamanwa. Nansha shi bakulumpe bavule ba bipwilo ba mu kine kitatyi’kya bādi bafwatakanya kwitabija’mba Bible i Kinenwa kya Leza kya kubukomo bwa mushipiditu ne amba Yesu i Mwana Leza, bāitabije mfundijo yabubela, ya Ki-babiloni, kimfwa Busatu-Busantu, kubulwa kufwa kwa muya wa muntu, ne masusu a nyeke. Na kulama mulao wa Yesu, kyādi kyendelemo binebine ku mushipiditu sandu kuludika bukomo bwa kwityepeja bwādi bulonga Tutu Russell ne boba bādi bengila nandi pamo bwālengeje bubinebine bweñenye bininge kupita mokyādi kikadile pakala. (Yoano 16:13) Bene Befundi ba Bible bashingwe-māni’ba bālombwele bukamoni’mba bine bādi kipindi kya kakibumbo ka umpika wabinebine ne wamanwa, upelwe mwingilo wa kupāna bidibwa bya kumushipiditu ku ba kipango kya Mfumwetu. Buninge bwabo bwādi bukwashi bukatampe mu kubungakanya bashingwe-māni.

⁸ I mwanda mukatampe pa kumona muswelo wākweshe Yehova pakatampe, kupityila ku mushipiditu sandu, bano Befundi ba Bible babajinji na kitōkeji kya mwinya. Dibajinji, bālombwele patōka na kusumininwa konso’mba Umpangi udiko ne amba udi na dijina dyandi dyabunka Yehova. (Mitōto 83:18; Loma 1:20) Bājingulwile’mba Yehova udi na ngikadila milumbuluke mikatampe ina​—bukomo, boloke, tunangu, ne buswe. (Ngalwilo 17:1; Kupituluka 32:4; Loma 11:33; 1 Yoano 4:8) Bano bakristu bashingwe-māni bālombwele patōka’mba Bible i Kinenwa kya Leza kya kubukomo bwa mushipiditu kadi, i bubinebine. (Yoano 17:17; 2 Temote 3:​16, 17) Kupityidila, bālombwele’mba Yesu Kristu, Mwana Leza, wāpangilwe ne amba wāpene būmi bwandi bu kinkūlwa mwanda wa kukūla muzo onso wa muntu. (Mateo 20:28; Kolose 1:15) Mushipiditu sandu, keudipo nansha kubwipi kwa kwikala’o muntu wabusatu wa mu Busatu Busantu, bēujingulwile’mba i bukomo bwa Leza bwingila.​—Bilongwa 2:17.

⁹ Befundi ba Bible bājingulwile patōka’mba muntu kadipo na muya keufwanga, ino aye mwine ye muya ufwanga. Bājingulwile’mba “mpalo ya bubi i lufu,” ke masusu a nyekepo, kekudipo kifuko nansha kimo kitelwa bu kalunganyembo katēma mudilo. (Loma 5:12; 6:23; Ngalwilo 2:7; Ezekyele 18:4) Pakwabo kadi, bājingulwile patōka’mba lufundijo lwa kwialamuna ke enkapo mwanda wa kubulwa kukwatañana na Bisonekwa, ino alo lonso keludipo na kitako kilombola bukamoni bumweke. (Ngalwilo, shapita 1 ne 2) Bājingulwile kadi’mba Bible upāna milao ibidi​—mulao wa kwenda mūlu utala pa balondi ba Yesu 144 000 bashingwe-māni bamulonda mu lwayo lwandi, ne mulao wa paladisa pano pantanda utala pa “kibumbo kikatampe” kekikokejika kubalwa kya “mikōko mikwabo.” (Kusokwelwa 7:9; 14:1; Yoano 10:16) Bano Befundi ba Bible babajinji bājingulwile’mba ntanda ikekalangako nyeke ne keikasokwapo mudilo, pamo na mwikifundijija bipwilo bivule. (Musapudi 1:4; Luka 23:43) Bēfundile kadi’mba kujoka kwa Kristu kekukamonwepo na meso ne amba ukafikidijanga butyibi pa mizo ne kutūlako paladisa pano pantanda.​—Bilongwa 10:42; Loma 8:​19-21; 1 Petelo 3:18.

¹⁰ Befundi ba Bible bēfundile’mba lubatyijo lukwatañene na Bisonekwa, ke lwa kusampilapo bana batyetye mema, ino kukwatañana na musoñanya wa Yesu udi mu Mateo 28:​19, 20, i kutokenya mu mema bantu badi na lwitabijo bafundijibwe. Bāmwene’mba kwishila kwa mu kipwilo, bakata ba kipwilo wabo mutamba balondi bitupu nabo wabo mutamba, kekudipo na kitako mu Bisonekwa. (Mateo 23:​8-10) Ino, bakristu bonso bafwaninwe kwikala basapudi ba myanda miyampe. (Bilongwa 1:8) Befundi ba Bible bāitabije’mba Kivulukilo kya lufu lwa Kristu kifwaninwe kuvulukwa musunsa umo pa mwaka, mu 14 Nisane. Pakwabo kadi, bāmwene’mba Pasaka i difuku dikōkolokwanga bajentaila. Kutentekelapo, bano bashingwe-māni bādi bakulupile na mutyima umo amba Leza wādi ukwatakanya mwingilo wabo, omwanda kebādipo bakokeja nansha dimo kusela milambu. (Mateo 10:8) Tamba kitatyi kya kunyuma, bājingulwile’mba bakristu bafwaninwe kwiendeja umbūmi kukwatañana na misoñanya ya mu Bible, kubadilamo ne kutamija bipa bya mushipiditu sandu wa Leza.​—Ngalatea 5:​22, 23.

Bitōkeji bya Mwinya Byenda Bikamba

¹¹ Nakampata, tamba mwaka wa 1919, bengidi ba Yehova beselwanga madyese na bitōkeji bya mwinya byenda bikamba. Kitōkeji kya mwinya kikelema bininge kyāeñenye ku kitango kyālongelwe mu mwaka wa 1922 ku Cedar Point byādi tutu J. F. Rutherford, mwimaniji wabubidi wa Sosiete Watch Tower, uningila na bukomo bonso’mba kiselwa kibajinji kya bengidi ba Yehova i kya ‘kusapula, kusapula, kusapula Mulopwe ne bulopwe bwandi’! Enka na mokyānenenwe, mu mwaka wālondelepo, mwinya weñenya wāletele kitōkeji pa lukindi lwa mikōko ne bambuji. Kyāmwekele’mba buno bupolofeto bwādi bufwaninwe kufikidila mu difuku dya Mfumwetu mu kino kyetu kitatyi, ino ke mu Bulopwe bwa Myaka Kanunupo, pamo na mokyādi kilangilwa pakala. Mu Bulopwe bwa Myaka Kanunu, banababo na Kristu kebakabelangapo, ne kufungwa mu bifungo kwine mpika. Penepo, kumfulo kwa Bulopwe bwa Myaka Kanunu, ke Yesu Kristu po, ino i Yehova Leza ukatyiba mambo.​—Mateo 25:​31-46.

¹² Mu mwaka wa 1926, kitōkeji kikwabo kyeñenya kya mwinya kyālombwele’mba divita dya Amakedona kedikekalapo dya butomboki bwa bisaka, pamo na mwādi mulangila Befundi ba Bible pakala. Ino, dikekala divita mukalombola Yehova bukomo bwandi patōkelela mwanda wa bantu bonso bakayukilepo’mba aye i Leza.​—Kusokwelwa 16:​14-16; 19:​17-21.

Nowele​—Difuku Dikōkolokwanga Bajentaila

¹³ Mafuku matyetye pa kupitapo, kitōkeji kya mwinya kyālengeje Befundi ba Bible baleke kuvuluka Nowele. Kumeso kwa kine kitatyi’kya, Nowele wādi uvulukwa nyeke na Befundi ba Bible kujokoloka ntanda yonso, ne kuvulukwa kwa Nowele kyādi kitatyi kya masobo abinebine ku kitako kimanine mingilo ku Brooklyn. Ino mwenda mafuku bājingulwile nabubinebine’mba kibidiji kya kuvuluka difuku dya 25 dya kweji wa Dikumi ne tubidi kyādi kya bajentaila ne kyātongelwe na Bipwilo bipondoke bya Ki-kristu mwanda wa kutweja bajentaila mu bipwilo bukidibukidi. Pakwabo kadi, kyāmwekele’mba Yesu kābutwilwepo mu buyo, mwanda mu kitatyi kya kubutulwa kwandi, bakumbi bādi badisha luombe lwabo mu misanza​—kintu kyokebādipo bakokeja kulonga mu kweji wa Dikumi ne tubidi. (Luka 2:8) Inoko, Bisonekwa bilombola’mba Yesu wābutwilwe kubwipi na 1 kweji wa Dikumi. Befundi ba Bible bājingulwile monka’mba bantu batelwa bu bana-balume ba tunangu, bākapempwile Yesu kubwipi kwa myaka ibidi kupwa kwa kubutulwa kwandi, bādi bajentaila ba majende.b

Dijina Dipya

¹⁴ Mu mwaka wa 1931, kitōkeji kya mwinya wa bubinebine kyāsokwedile bano Befundi ba Bible dijina dibafwaninwe dikwatañene na Bisonekwa. Bantu ba Yehova bājingulwile’mba kebādipo bafwaninwe kwitabija majina a kafutululo ādi ebenika bakwabo, kimfwa dya bu Bantu ba Russell, Bantu Basapula Misanya ya Bulopwe bwa Myaka Kanunu, ne dya bu “bantu batuna kalunganyembo ka mudilo.”c Ino bāshilwile kadi kujingulula’mba dijina dyobēinikile abo bene dya bu​—Befundi ba Bible Kujokoloka Ntanda Yonso—​kedyādipo dibafwaninwe senene. Bādi batabukileko kulampe kwine befundi ba Bible. Kadi, kwādi bantu bavule bādi befunda Bible, inoko bādi beshīle bininge na Befundi ba Bible.

¹⁵ Lelo Befundi ba Bible bāfikile namani ku kwikala na dijina dipya? Kepadi myaka mivule, Kiteba kya Mulami kitumbijanga dijina dya Yehova. Omwanda, kyādi kyendelemo bininge ku Befundi ba Bible kwitabija dijina didi mu Isaya 43:10 amba: “E mwanenena Yehova namino amba: Banwe mwi bami batumoni, ne mwingidi wami o natonga, amba muyukidije ne kungitabija, ne kwivwanija’mba: ami ne aye enka. Kekwadipo wambadikidile kubumbwa kudi Leza kumeso ami, nansha umo mwine, nansha wakunondapo mwine kakekalakopo.”

Kubingija ne “Kibumbo Kikatampe”

¹⁶ Mu dibuku dyabubidi dya dibuku Vindication (kubingija), dyālupwilwe na Sosiete Watch Tower mu mwaka wa 1932, mudi kitōkeji kimo kya mwinya kyālombwele’mba bupolofeto bwa kujokejibwa bwāsonekele Isaya, Yelemia, Ezekyele, ne bapolofeto bakwabo kebwādipo bufunkila (pamo na mokyādi kilangilwa pakala) pa Bayuda ba kungitu bājokele mu Paleshitina bakubulwa lukulupilo ne bādi na milangwe ya kipolitike. Ino amba, buno bupolofeto bwa kujokejibwa, bwāfikidile pa kipindi kityetye pājokele Bayuda kutamba mu bupika bwa mu Babiloni mu mwaka wa 537 K.K.K., bwāfikidile mu kipindi kikatampe kitatyi kya kunyongololwa ne kujokejibwa kwa Isalela wa kumushipiditu mu mwaka wa 1919 ne na kutundubuka kwa paladisa wa kumushipiditu musepelela bengidi ba Yehova babine dyalelo.

¹⁷ Myaka ya kunyuma’i, bitōkeji bya mwinya byālombwele’mba mpango yamvubu ya Yehova keimaninepo pa kukūla bipangwa, ino imanine pa kubingija bubikadi bwandi. Mutwe wa mwanda wa mvubu mikatampe mu Bible wājingulwilwe bu, kewādipo wisambila pa kinkūlwa, ino pa Bulopwe, mwanda bukabingijanga bubikadi bwa Yehova. Kino kyādi kitōkeji kya mwinya kashaa! Bakristu bādi bepāna kebākidipo kadi na lukulupilo lwa kwenda mūlu.

¹⁸ Mu mwaka wa 1935, kitōkeji kya mwinya weñenya kyālombwele’mba kibumbo kikatampe kitelelwe mu Kusokwelwa 7:​9-17 kekādipo kakibumbo kabubidi ka bakwenda mūlu, mhm. Kyādi kilangilwa’mba bantu batelelwe mu ano mavese bādi bamo ba mu bashingwe-māni boba bādi bakubulwa kwitabija pototo ne omwanda bādi bemene kumeso kwa lupona kyaba kya kushikata pa mpona babikēle bu balopwe ne bu bitobo pamo na Yesu Kristu. Ino nabubine, uno mulangwe wa kwikala na lwitabijo luzelazela keudikopo. Muntu ukokeja kwikala na lwitabijo nansha wakubulwa lwitabijo. Omwanda kyāmwekele’mba buno bupolofeto bwādi bufunkila pa ba mu kibumbo kikatampe kekikokejika kubalwa, batambile mu mizo yonso babungakanibwa panopano ne badi na lukulupilo lwa kukekala pano pantanda. Abo i “mikōko” idi mu Mateo 25:​31-46 kadi i “mikōko mikwabo” idi mu Yoano 10:16.

Musalabu​—ke Kiyukenopo kya Bwine-Kristu

¹⁹ Umbula bwa myaka mivule, Befundi ba Bible bādi batumbija musalabu bu kiyukeno kya bwine-Kristu. Bādi’nka ne na kapelete ka “musalabu-ne-kilukwa.” Munenena Bible King James Version, Yesu wālombele balondi bandi batekune “musalabu” wabo, omwanda bantu bavule bāitabije’mba Yesu wāipaibwe pa musalabu. (Mateo 16:24; 27:32) Kadi kino kiyukeno kyālupwilwe pa kibalu kya julunale Kiteba kya Mulami umbula bwa makumi a myaka.

²⁰ Dibuku Riches, dyālupwilwe na Sosiete mu 1936, dyālombwele patōka’mba Yesu Kristu kāipailwepo pa musalabu, ino pādi pa mutyi moloke swaa, nansha pa mutyi. Kukwatañana na byānene muntu umo walupusa, kishima kya Kigreke (stau·rosʹ) kyalamwinwe bu “musalabu” mu Bible King James Version “kilombola, dibajinji, mutyi moloke swaa nansha mutyi. [Kino kishima] kifwaninwe kushiyañanya na kyelekejo kya bipwilo kya mityi ibidi mikimbakanye. . . . Musalabu umbajinji wāsulukile mu Kaladea wakala, ne wādi wingidijibwa bu kyelekejo kya leza Tamuza.” Kupitako kutōta kingidilwa kyāpopelwe’po Yesu, kyādi kifwaninwe kumonwa na mutyima ufīta.

²¹ Kudi bimfwa bivule bya bitōkeji bya mwinya bikatampe ne bikwabo bikokeja kumonwa bu bityetye. Shi usaka kwisambilapo, tubakulombe utale kishinte kilondako.

[Kunshi kwa dyani]