Nansha Byotwikalanga Na Njia Ketubudilwepo Kikulupiji

“Ebiya kadi, bānwe bāna betu, ketusakilepo twa’mba, mwikale bakubulwa ñeni pa boba bakulāla tulo, mhm, kadi [kemukikala ne bulanda pa mutyima, MB] pamo bwa bakwenu bampikwa kyo bakulupile.”​—1 TESALONIKA 4:13.

LELO kwāikele kujimija mukena obe? Nansha shi tudi na myaka inga, bavule umbukata mwetu bāikele kufitwa mutyima pamwanda wa lufu lwa muntu obabutulwa nandi nansha mulunda nabo. Pakwabo wādi nkambo wabo, mbutwile, mwikadi nabo nansha mwana. Bununu, misongo, ne ma akisida byangulanga bipa kitatyi ne kitatyi. Bukalabale, buñonaona, ne divita, bivudijanga bulanda ne njia. Mwaka ne mwaka kujokoloka ntanda yonso, kibalwa kya bantu kupita miliyo 50 bafwanga. Kibalwa kya bantu bādi bafwa difuku ne difuku mu mwaka wa 1993 kyādi kya bantu 140.250. Lufu lufikilanga balunda ne kisaka, kadi mulangwe wa kwimona bu muntu ufwidilwe wikalanga mukomo bininge.

² Lelo tubulwe kumvwana bulanda pamo na bwāumvwene bambutwile bamo ba mu Kaliforni, mu Amerika, bājimije wabo mwana mwana-mukaji wādi na dīmi, mu muswelo ulenga moyo mu akisida ya motoka ya mukitulumukila? Mu kine kizumba kyakubulwa kulangila’kya, bājimije wabo mwana mwana-mukaji umo yenka ne mwana wādi mu dīmi wādi wa kwikala munkana wabo umbajinji. Wandi mulume wājimije mukaji ne mwana wandi wambedi shi mwana-mulume shi mwana-mukaji. Ku bambutwile kufwilwa mwana, ukidi nkasampe nansha mutame mwine, i mwanda okebetabijangapo. Kekyendelemopo bāna kubadikila kufwa kumeso kwa bambutwile babo. Muntu yense umbukata mwetu usenswe būmi. Nanshi binebine, lufu i walwana mukatampe.​—1 Kodinda 15:26.

Lufu Lubatwela mu Kisaka kya Bantu

³ Bubi ne lufu bibabikala bulopwe umbula bwa myaka tununu tusamba ne kupita mu mānga ya muntu, tamba kitatyi kyātombokele bambutwile betu babajinji, Adama ne Eva. (Loma 5:14; 6:​12, 23) Bible ketulombwelepo mobeivwanine pāipailwe wabo mwana Abele na tutu wandi Kena. Pamwanda wa buluji buvule, uno mwanda wēbaletele bulanda bukatampe. Mu uno mwanda, bājingulwile bubinebine bwa lufu musunsa wabo umbajinji pa lufu lwa wabo mwana. Bāmwene bipa bya butomboki bwabo ne bya ngikadila ya kwendelela na kwingidija bwanapabo bwabo bwa kwitongela mu muswelo umbi. Nansha byādyumwinwe na Leza, Kena wātongele kwipaya nkasandi. Tuyukile’mba Eva wātenekelwe bininge pamwanda wa lufu lwa Abele mwanda kitatyi kyābutwile Seta wānene’mba: “Leza waumpingakenya lukunwa lukwabo padi Abele, ke-muntu Kena wamwipaile.”​—Ngalwilo 4:​3-8, 25.

⁴ Bambutwile betu babajinji bāmwene monka bubinebine bwa mfuto yebāpele Leza—ya’mba shi bakamutombokele ne kupela kumukōkela, ‘kufwa bakafwanga.’ Nanshako byābepele Satana, kimweka patōka’mba mfumo isambila pa kubulwa kufwa kwa muya yādi keyayukene, nanshi kebādipo bakokeja kumwena bukankamane bwabubela mu ino mfumo. Leza wāsapwidile Adama amba: Ukajokela “ku biloba; mwanda e mo walupwilwe, ke-wi-muntu wi biloba, kabidi i ku biloba konka kokajokela.” Kēsambilepo pa būmi bwa mu mafuku akāya kumeso bu muya keukafwanga momwa mūlu, mu mudilo wanyeke, mu kikendelo kya myuya, mu kikungilo, nansha mu kifuko kikwabo kampanda, mhm. (Ngalwilo 2:17; 3:4, 5, 19) Byobādi myuya myūmi yālongele bubi, bāfwile ne mwenda mafuku kebākidikopo. Mulopwe Solomoni wāsonekele ku bukomo bwa mushipiditu amba: “Bōmi bayukile’mba bakafwa; nanshi bafwe kebayukilepo nansha kimo kine, nansha abo kukamona mpalo mpikila; mwanda kivulukilo kyabo i kivulaminibwe. Lusa lwabo nalo pano i loneke, ne nshikani yabo mine mo monka, ne kwabila kwabo kwine kumo; nansha abo kwikala monka nyeke na kyepelo kya bintu bilongwa munshi mwa dyuba, nansha kimo kine.”​—Musapudi 9:​5, 6.

⁵ Bino binenwa i byabine kashaa! Nabubine i ani ukokeja kuvuluka bankambo bandi bādiko kepapite myaka tutwa tubidi nansha tusatu? Pavule nansha bibundu mobājikilwe kebikiyukanapo ne kadi kebikitelwepo mutyima. Lelo kino kishintulula’mba kekukidipo kikulupiji kya kumona bakena betu bāfwile? Ke amopo. Mata wāsapwidile Yesu pa mwanda utala mwanabo mwana-mulume Lazalasa mufu amba: “Kuyūkako ngyūkile’mba, ukasangukanga ponka pa kusanguka pa difuku dya mfulo.” (Yoano 11:24) Bahebelu bādi bakulupile’mba Leza ukasangulanga bafu mu kitatyi kikāya kumeso. Kino kekyēbakankejepo kwikala na njia pamwanda wa lufu lwa mukena wabo.​—Yoba 14:13.

Bana-balume ne Bana-bakaji Bakikokeji Bāivwene Njia

⁶ Kubwipi kwa tununu tuná twa myaka pakupitapo, pāfwile Sala mukaji wa Abalahama, “Abalahama waiya kutulula muyoa ne kumudila Sala.” Uno mwingidi wa Leza wakikokeji wālombwele mwiivwanino wandi wamushike pamwanda wa lufu lwa wandi mukaji wakikokeji yādi usenswe. Nansha byādi mwana-mulume wa kininga, kāivwenepo bumvu bwa kulombola njia yādi nayo na kusumija impolo.​—Ngalwilo 14:​11-16; 23:​1, 2.

⁷ Mwanda wa Yakoba nao wādi muswelo umo. Pāfityilwe mutyima pamwanda wa kwitabija kwāitabije’mba wandi mwana Yosefa wāipailwe na nyema wantanda, lelo wālongele namani? Tutanga mu Ngalwilo 37:​34, 35 amba: “Ebiya Yakoba wasana bivwalwa byandi, wavwala kikolwa mu kifuka kyandi kadila wandi mwana mafuku mangi mangi. Penepo bāna bandi bonsololo ne bana-balume ne bana-bakaji, bataluka ke bamusenge, ino aye wapela kusengibwa amba: Mwanda nkatūkanga ku kalunganyembo ne kudila kudi wami mwana; kadi shandi wamudila.” Eyo, ikyendelemo ne kifwaninwe ku muntu kulombola njia yadi nayo pamwanda wa mukena wandi ufwile.

⁸ Kukwatañana na bibidiji bya mu kino kitatyi, nansha bya mu yabo ntanda, bamo-bamo bakokeja kulanga’mba Yakoba wāpityije’byo ne myanda yālongele keyādipo yendelemo. Ino Yakoba wātamijibwe mu bulungu bwa muswelo ungi ne mu kitatyi kishīle na kino. Muswelo wālombwele njia yandi​—na kuvwala kikolwa mu kifuka​—i musunsa umbajinji utelelwe kino kilongwa mu Bible. Inoko, nka na mokilombwedilwe mu Bisonekwa bya Kihebelu, kudila kwādi kulombolwa monka na kutulula muyoa, kudila na bitēle, ne na kushikata mu buto. Kimweka patōka’mba Bahebelu kebādipo na kintu kyādi kibakankaja mu muswelo wabo wa kulombola njia.a​—Ezekyele 27:​30-32; Amose 8:10.

Njia mu Kitatyi kya Yesu

⁹ Lelo i kika kyotukanena pamwanda utala bana-babwanga ba Yesu ba mu kitatyi kyakala? Kimfwa, pāfwile Lazalasa, bana babo bana-bakaji Mata ne Madia bādidile bininge ne kusumija impolo pamwanda wa lufu lwandi. Lelo Yesu wādi muntu mubwaninine wālongele namani pāfikile ku yabo njibo? Nsekununi ya Yoano inena’mba: “Ebiya Madia byāfikile kwādi Yesu pa kumumona, wamuponena pa maulu andi, kamunena’mba: Abe Mfumwami, shi wadipopo longa nankyo mwanetu kafwilepo. Ebiya Yesu pa kumumona byādila ne baYudea bene baīle ke badila nabo, ino aye bulobo bwamukwata, ku mutyima ke kudi fututu, kaipangula’mba: Le aye mwine mumubīkile pi? Abo amba: Abe Mfumwetu, twaya ukamone. Penepo Yesu ne impolo yamusuma.”—Yoano 11:​32-35.

¹⁰ “Penepo Yesu ne impolo yamusuma.” Bino bishima bityetye’tu bilombola ngikadila ya bu-muntu yādi na Yesu, muswelo wādi witūla pa kyaba kya bakwabo, ne mwiivwanino wandi. Nansha byādi ukulupile amba kukekala lusangukilo lwa bafu “Yesu wāsumije impolo.” (Yoano 11:​35, Traduction du monde nouveau) Nsekununi yendelela na kunena’mba ne bantu bādi bamutala kebeneneja’mba: “Ee! Talai bidi mwaadi umuswedile [Lazalasa]!” Kyabine, shi Yesu wādi muntu mubwaninine wāsumije impolo pamwanda wa mulunda nandi wāfwile, nanshi shi mwana-mulume nansha mwana-mukaji adile ne kusumija impolo dyalelo ke mwandapo ulenga bumvu.​—Yoano 11:36, MB.

I Kikulupiji’ka Kidiko Pamwanda wa Bafu?

¹¹ I kika kyotukokeja kwifunda mu bino bimfwa bya mu kitatyi kyāsonekelwe Bible? Kwikala na njia ikyendelemo ne ketufwaninwepo kumvwana bumvu bwa kulombola njia yotudi nayo. Nansha lukulupilo lwa lusangukilo byolusenganga bantu pa mityima, lufu lwa mukena lwikalanga nyeke luvutakanya ñeni, ne luteneka bininge. Pakwabo myaka nansha makumi a myaka, ya bulunda nansha bukwashi bwapabwipi botwadi nabo bibafule mukitulumukila ne mu muswelo ulenga moyo. Bine, ketufwaninwepo kwikala na bulanda ku mutyima pamo bwa boba bakubulwa lukulupilo nansha boba badi na nkulupilo yabubela. (1 Tesalonika 4:13) Kadi, ketudimbwangapo na mfumo yo-yonso inena’mba muntu udi na muya keufwanga nansha’mba muya wa muntu ulupukanga mwadi ne ukabutulwanga dipya bu nyema nansha kintu kikwabo mwanda wa kwendelela na būmi. Tuyukile biyampe amba Yehova wālaile ‘madiulu mapya ne ntanda impya mukekala boloke.’ (2 Petelo 3:13) Leza “ukapampula impolo yonso mu meso [etu]; ne lufu nalo kelukēkalakopo dikwabo kadi, mhm, nansha kuyoyokota miyoa, nansha kudila kwine, nansha misongo mīne mpika. Bintu bibajinji bibatukidila.”​—Kusokwelwa 21:4.

¹² I kikulupiji’ka kidiko pamwanda wa boba bafwile?b Polo mukristu musoneki wātonwenwe na bukomo bwa mushipiditu mwanda wa kwitusenga pa mityima ne kwitupa kikulupiji pāsonekele’mba: “Wanshikani wafulako kukavutakanibwa i lufu.” (1 Kodinda 15:26) Bible wa Bwalamuni bwa Myanda Miyampe ku Bonso unena’mba: “Walwana nandi ukafudila konakanyibwa i lufu.” Mwanda waka Polo wādi ukulupile amba kikalongeka? Mwanda wāitabije ne wāfundijibwe na yewa wāsangwilwe mu bafu, Yesu Kristu. (Bilongwa 9:3-19) Omwanda Polo wānenene kadi’mba: “Ke-luntu lufu byo lwatwelele pa muntu [umo Adama], ne kusanguka kwa bafu nako mo monka, kubatwelela pa muntu [umo Yesu]. Ke-twi-bantu mo tufwila bātwe bonso mudi Adama, mo monka mo tukamwena ne būmi, bātwe bonso, mudi Kidishitu.”​—1 Kodinda 15:21, 22.

¹³ Bufundiji bwa Yesu bwitusenga pa mityima bininge ne bwitupa kikulupiji kya myanda ikāya kumeso. Kimfwa, i kika kyālongele mu mwanda wa Lazalasa? Wāendele ku kibundu kobājikile umbidi wa Lazalasa pādi kepapite mafuku aná. Wālombēle na diwi ditunduke ne, “pa kwisamba nabya waningija diwi dikatampe’mba: Abe Lazalasa, lupukamo! Ponkapo ne mufu watambamo monka mwavungilwe umbisandi byobāmujikile nabyo, ku maulu ne ku makasa kwine, ne kipeta mu meso andi. Ino Yesu webanena’mba: Muvungululeimo ēnde.” Lelo ukokeja kufwatakanya kutulumuka ne nsangaji byādi bimweka mu bilungi bya Mata ne Madia? Balondakani nabo bābezemukile bininge pa kumona kino kingelengele! Kekyakutatanapo shi bantu bavule bādi babanjila bāikele na lwitabijo mudi Yesu. Inoko, bakulumpe ba mitōtelo balwana nandi, ‘bāshilwile kukala ñeni mwakumwipaila.’​—Yoano 11:​41-53.

¹⁴ Yesu wālongele luno lusangukilo lukomo kuvulaminwa ku meso a bantu bavule. Kyādi kyakumwenako kya lusangukilo lukalongeka mu mafuku akāya kumeso lwātobele mu kitatyi kyakala, pānene’mba: “Kemukatendelai pa kino’ki mwaka wiyako’wa bonso badi mu bibundu bakēvwana diwi dyandi [Mwana Leza]. Ne kutamba bakatambemo, ino boba balongele biyampe bakasangukila ku būmi, nanshi boba balongele bibi bakasangukila ku kidye.”​—Yoano 5:28, 29.

¹⁵ Ka na motwadi tubekinenena kungala, mutumibwa Polo wādi ukulupile mu lusangukilo. Kikulupiji kyandi kyādi kimanine pa nsulo’ka? Pakala wādi uyukene bwi Solo wa bilongwa bibi, wādi upangapanga bakristu. Dijina dyandi ne mwikadila wandi wādi uleta luzakalo pabukata bwa bantu bādi na lwitabijo. Kupityidila, lelo keyepo wāimanine lufu lwa Shitevani mukristu wādi wakubulwa mwanda na kumwasa mabwe? (Bilongwa 8:1; 9:1, 2, 26) Ino, mu dishinda dya kwenda ku Damakasa, Kristu wāsangwilwe wātonwene Solo alanguluke pa bilongwa byandi, wamupūta meso umbula bwa kitatyi kityetye. Solo wāivwene diwi dyādi dimusapwila’mba: “Abe Solo! abe Solo! le i kika kyo umpangilapangila? Aye’mba: Mfumwami le wi ani le? Kwivwana kudi Mfumwetu amba: Ke ami Yesu kadi ōenda upangapanga abewa.” Nka mwine Kristu wāsangwilwe’wa wāpele monka Ananaisa, wādi wikele mu Damakasa, mbila ya kwenda ku njibo mwādi Solo ulombela ne amuputule meso. Shi kepano, pamwanda wa myanda yobēmwenine abo bene, Solo ne Ananaisa bādi na buluji bufwaninwe bwa kukulupila mu lusangukilo.​—Bilongwa 9:4, 5, 10-12.

¹⁶ Jingulula mwālondolwele Solo, mutumibwa Polo, pobāmutwele ku meso a mbikavu Fediki kitatyi kyādi ke mukristu obādi bapangapanga. Tutanga mu Bilongwa 24:15 amba: “Ne byo nkulupile kudi Leza na’mba; kusanguka kwa bafu kudiko, kwa boloke, ne bampikwa koloka kumo.” I kimweke patōka’mba Polo, kādipo ukulupīle mu bufundiji bwa Kigreke bwa bajentaila bwa kubulwa kufwa kwa muya wa muntu ufwatakanibwa’mba wendelelanga na būmi kupwa kwa kufwa nansha mu bayakalunga. Wāitabije ne wākulupīle mu lusangukilo. Ku bamo-bamo kino kishintulula kyabuntu kya kukekala na būmi bwakubulwa lufu bu bipangwa bya kumushipiditu momwa mūlu pamo na Kristu ne ku bavule bakajokela ku būmi mu ntanda mibwaninine.​—Luka 23:43; 1 Kodinda 15:20-22, 53, 54; Kusokwelwa 7:4, 9, 17; 14:1, 3.

¹⁷ Shi kepano, Bible witupa mulao wapatōka ne kikulupiji kilumbuluke kya’mba kupityila ku lusangukilo, bavule bakamonanga monka bakena babo pano pantanda ino mu ngikadilo mishile bininge na ino yotudimo.​—2 Petelo 3:13; Kusokwelwa 21:1-4.

Bukwashi ku Boba Badi na Njia

¹⁸ Pano tuyukile bikāya kumeso ne njia yetu. I kika kyotufwaninwe kulonga mwanda wa kukomena kino kitatyi kya matompo a kujimija mukena wetu? I kika kikokeja kulonga bantu bakwabo mwanda wa kukwasha boba badi na njia? Pakwabo kadi, i kika kyotufwaninwe kulonga mwanda wa kukwasha bano bantu bakusaka kuyampe bakubulwa lukulupilo lwabine botutana mu mwingilo wa busapudi ne badi monka na njia? Ne i myanda’ka idi mu Bible iketusenga pa mityima bininge isambila pa bakena betu bālele mu lufu? Kishinte kilondako kiketulombola myanda imo-imo ya kulonga.

[Kapango pa paje 24]

Bukwashi ku Boba Badi na Njia

Ku Kitango “Kwakamwa kwa Leza” kyalongelwe mu mwaka wa 1994-1995, Sosiete Watch Tower walombwele’mba kwalupwilwe mukanda umpya utalaja mityima udi na mutwe wa mwanda unena’mba: Quand la mort frappe un être aimé... Uno mukanda ukankamika, wālupwilwe mwanda wa kusenga bantu ba mizo ne ndimi yonso pa mityima. Nka na mowekimwena kala, uleta shintulwilo ya lufu ipēla idi mu Bible ne ngikadilo idimo bafu. Kupitapo nakampata, uleta kitokeji kitala pa mulao wa Leza, wālaile kupityila padi Yesu, wa kusangukila ku būmi mu ino ntanda ikekala ke paladisa mitokejibwe. Binebine, usenga mityima ya boba badila. Nanshi, kikekala kingidilwa kikakwasha mu mwingilo wa bwine-kristu ne ukakwasha mwanda wa kulangula kamweno, kakalupula bifundwa bivule bya Bible. Bipangujo bya kwendeja nabyo bwifundi bitudilweko kala mu muswelo wendelemo mu tupango tudi kumfulo kwa kipindi ne kipindi mwanda wa kulonga kujokelamo kupēla kwa myanda yotukefunda na muntu wakusaka kuyampe udi mu madilo.

[Kunshi kwa dyani]

[Bipangujo]

1. Muzo wa muntu utanwanga na myanda’ka kitatyi ne kitatyi?

2. Mungya buluji, i mwanda’ka umweka bu wakubulwa kwendelamo utala pa kufwilwa bana?

3. Lufu lwa Abele lwātenekele ba Adama ne Eva muswelo’ka?

4. Mwanda waka nsekununi isambila pa kubulwa kufwa kwa muya keyādipo ipāna bukankamane kupwa kwa lufu lwa Abele?

5. Lukulupilo lwabine lutala pa bafu i lukulupilo’ka?

6, 7. Abalahama ne Yakoba bālongele kika kitatyi kyobātenwe na lufu?

8. Pavule, Bahebelu bādi balombola njia yabo muswelo’ka?

9, 10. (a) I kika kyālongele Yesu pāfwile Lazalasa? (b) Mudidilo wa Yesu witulombola kika pamwanda wandi?

11. (a) I kika kyotukokeja kwifunda mu bimfwa bya bantu ba mu kitatyi kyāsonekelwe Bible pamwanda utala mudidilo? (b) Mwanda waka ketufwaninwepo kwikala na njia pamo bwa boba bakubulwa kikulupiji?

12. Polo wāyukije kikulupiji kyādi nakyo mu lusangukilo muswelo’ka?

13. Bantu bādi babanjila bālongele’ka pa lusangukilo lwa Lazalasa?

14. Lusangukilo lwa Lazalasa kyādi kyakumwenako kya mwanda’ka?

15. I bukamoni’ka bwāmwene ba Polo ne Ananaisa bwa lusangukilo lwa Yesu?

16, 17. (a) Tuyukile muswelo’ka amba Polo kādipo ukulupile mu bufundiji bwa Kigreke bwa kubulwa kufwa kwa muya? (b) I lukulupilo’ka lulumbuluke lwitupa Bible? (Bahebelu 6:17-20)

18. (a) I kingidilwa’ka kikwasha kyālupwilwe ku Kitango “Kwakamwa kwa Leza”? (Tala mu kapango) (b) I bipangujo’ka bisakilwa malondololo?

[Bilembwa bya pa Bifwatulo 23]

Lubanga Lubajinji, foto yakwetwe na W. Bouguereau, tamba ku filime imbajinji ya Photo-Drama of Création, 1914

[Bilembwa bya pa Bifwatulo 24]

Pāfwile Lazalasa, Yesu wādidile

[Bilembwa bya pa Bifwatulo 25]

Yesu wālangwile Lazalasa kutamba mu bafu

Lelo Ukokeja Kulondolola?

◻ Mwanda waka tukokeja kunena’mba lufu i walwana?

◻ Bengidi ba Leza ba mu kitatyi kyāsonekelwe Bible bālombwele njia yabo muswelo’ka?

◻ I kikulupiji’ka kidiko pamwanda wa bakena betu bafwile?

◻ I nsulo’ka yāimaninepo Polo mwanda wa kukulupila mu lusangukilo?