Kifuko kidipo mutōtelo wa Yehova mu būmi bwetu
“Mafuku onso nkakutōtanga; kadi nkatendelanga dijina dyobe nyeke na nyeke.”—MITOTO 145:2.
“AMIWA Yehova Leza obe ne Leza wa mukao.” (Divilu 20:5) Mosesa wāivwene ino mbila kutamba kudi Yehova, ne mwenda mafuku, wāpitulukilemo pādi wisamba na muzo wa Isalela. (Kupituluka 5:9) Mosesa wādi uyukile patoka’mba Yehova Leza wādi usaka’mba bengidi Bandi bamutōte enka Aye kete.
2 Ku kitūlo kobādi kubwipi na Lūlu lwa Shinai, bene Isalela ne “kibumbo kikata kine kisobakanemo” kyātambile mu Edipito pamo nabo bāmwene kintu kyobādi kebāmwene. (Divilu 12:38) Kekyādipo kiifwene nansha patyetye na mutōtelo wa baleza ba mu Edipito, bāfwijibwe bumvu na bimpengele nansha binzengele dikumi byēbafikīle. Pēlombwele Yehova kudi Mosesa, kwālongekele bintu bilengeja mōyo: mikungulo, mapeni, ne diwi dikatampe dine dya mpungi dyāletele luzakalo mu kitūlo kyonso. Kupwa, kwālondele mudilo ne mwishi ne lūlu lonso lutuntulu lwatenkena. (Divilu 19:16-20; Bahebelu 12:18-21) Shi kwādi mwine Isalela wādi usakilako bukamoni bukwabo bwa kulombola’mba byādi bilongeka yādi myanda itulumukwa bininge, longa kāelaijepo kitatyi kilampe. Ke-pantu, mu kitatyi kityetye, Mosesa wātukile ku lūlu pa kupwa kutambula mukanda wabubidi wa bijila bya Leza. Kukwatañana na nsekununi ya ku bukomo bwa mushipiditu, “kikoba kya mpala yandi [Mosesa] ke kyeñenya; ino bakwatwa moyo kebatyina kumufwena.” Binebine, wādi mwanda mukatampe utabukile bukomo bwa bantu oketukokejapo kwilwa!—Divilu 34:30.
3 Ku uno muzo wa Leza wakala, kebādipo bakokeja kukimba kifuko kyakutulapo mutōtelo wa Yehova. Wādi Munyongolodi wabo. Bādi bafwaninwe kumupa būmi bwabo. Wādi monka Mujidiki wabo. Ino lelo bāendelele na kutūla mutōtelo wa Yehova pa kifuko kibajinji? Lelo bengidi ba Leza ba mu kino kyetu kitatyi nabo? Mutōtelo wa Yehova udi pa kifuko’ka mu būmi bwabo?—Loma 15:4.
Muswelo Wādi Utōtwa Yehova na Bene Isalela
4 Shi wādi utadila bene Isalela dya kulampe mu kitūlo mobādi mu ntanda mutuputupu, i kika kyowādi ukokeja kumona? Kibumbo kikatampe, ino kyakubulwa kavutakanya, kya mapema mapopwe senene mukokeja kubwana kubwipi kwa miliyo isatu ya bantu ne kupita, bādi bebungile pamo mungya bisaka bisatu, kungala, kunshi, kutunduka ne kushika. Shi wādi utadila pabwipi nakampata, longa wāmwene monka kibumbo kikwabo kubwipi na pabukata bwa kitūlo. Mu totwa tu-bibumbo tutyetutye twa mapena aná, mwādi bisaka bya bene Levi. Pabukata bwa kitūlo mu kipindi mwādi mikalo yādi ikadilwe na mbwija, pādi njibo yādi yubakilwe mu muswelo wapabula. Kyādi “kipema-kyakitango,” nansha tabernakulo, yāubakile bene Isalela ba “mutyima wa manwa” mungya misoñanya ya Yehova.—Umbadilo 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25; Divilu 35:10.
5 Pa kitūlo ne kitūlo, kubwipi kwa pa bitūlo byonso 40 byobāimenepo mu lwendo lwabo lwa mu ntanda mutuputupu, Isalela wādi ushimika’po tabernakulo, ne ye kobādi batēle mutyima bininge. (Umbadilo 33) Omwanda Bible unena’mba Yehova wādi umbukata mwa bantu bandi umbukata mwa kitūlo kyabo. Ntumbo yandi yādi iyūdile mu tabernakulo. (Divilu 29:43-46; 40:34; Umbadilo 5:3; 11:20; 16:3) Dibuku dimo (Our Living Bible) dinena’mba: “Kino kifuko kikola kyobādi bavilulavilula, kyādi na mvubu mikatampe bininge, mwanda kyādi kibungila bisaka byonso pamo mwanda wa kutōta. Kya mvubu nakampata i kino; kyēbatudile umbumo umbula bwa myaka mivule yobādi benda bavilukaviluka mu ntanda mutuputupu ne bādi bavuija mingilo ya muswelo umo umbumo.” Kupitako nakampata, tabernakulo yādi bu muvuluji wabo wa kitatyi ne kitatyi wa kwibayukija’mba mutōtelo wa bene Isalela kudi Umpangi wabo wādi pabukata pa būmi bwabo.
6 Kupwa kwa bene Isalela kufika mu Ntanda ya Mulao, bāendelele kuta mutyima ku tabernakulo mu mutōtelo wabo. (Yoshua 18:1; 1 Samwele 1:3) Kitatyi kityetye kupitapo, Mulopwe Davida wāletele mulangwe wa kūbaka njibo yokebakavilulapo dikwabo. Kino kimweka bu i tempelo, yāubakilwe mwenda mafuku na wandi mwana Solomone. (2 Samwele 7:1-10) Musunsa umbajinji obāshilwile kutōta mu tempelo, dikumbi dyāikile mwanda wa kulombola’mba Yehova wāitabije mine njibo’ya. Solomone wālombēle’mba: “Ino ami nakushimikila njibo ya kikalo, ne pantu pakwikalamo nyeke ne nyeke-ke.” (1 Balopwe 8:12, 13; 2 Bilongwa 6:2) Tempelo mipya yāubakilwe, pano yāikele ke kisumpi kya milombelo ya muzo.
7 Bāna balume bonso bene Isalela bādi bafwaninwe kwenda ku Yelusalema misunsa isatu pa mwaka mwanda wa kukatanwa ku masobo a nsangaji ādi alongibwa mu tempelo mwanda wa kufwijako pamwanda wa madyese ādi ebēsela Yehova. Kuno kupwila kwādi kutelwa bu “masobo a kitatyi kitungilwe na Yehova,” ādi akokela milangwe pa mutōtelo wa Leza. (Levi 23:2, 4, NW) Bāna-bakaji ba bwine-Leza, bādi batanwako pamo ne bantu bakwabo ba mu kisaka.—1 Samwele 1:3-7; Luka 2:41-44.
8 Balembi bālembele ñimbo ya mitoto ku bukomo bwa mushipiditu bālombwele mu binenwa bifwaninwe’mba mutōtelo wādi na mvubu mikatampe mu būmi bwabo. Bāna ba Kola bāimbile amba: “Ē! keo buya bwa dyangi mapema obe, abe Yehova wa bibumbo!” Kyabine, kebādipo batendela buya bwa njibo, mhm. Ino, bāningije mawi abo mwanda wa kutendela Yehova Leza amba: “Mutyima wami ne ngitu mine kumo byelanga lubila kudi Leza wa būmi.” Mwingilo wādi uvuija bene Levi wēbaletele nsangaji mikatampe. Bānene’mba: “Kebo ba katōkwe kabo, shabo! Bēkele mu njibo yobe; bakakutendelanga.” Kyabine, mwine Isalela yense wādi ukokeja kwimba’mba: “Keye wa katōkwe kandi, shandi! wa bukomo bwandi budi mudi abe; wa mutyima wandi mudi misebo ya ku Ziona. . . . Ke benda ku bukomo ne ku bungi bukwabo bukomo, bonsololo abamweka mu kifuko kya Leza mu Ziona.” Nansha shi lwendo lwādi lukuta mwine Isalela kwenda ku Yelusalema padi lwādi lulampe ne luleta bukōke, ino bukomo bwandi bwādi buvudijibwa pādi ufika ku kibundi kikatampe. Mutyima wandi wādi uyūla nsangaji mwanda wādi utendela bininge madyese andi a kutōta Yehova. “Ke-dintu difuku dimo mu bipango byobe dipityile buyampe kanunu [mu kifuko kikwabo]; nsanshilwe kwikala bu-wapakibelo mu njibo ya Leza, e nabyako, [kupita, NW] kwikala mu mapema a bubi. . . . Abe Yehova wa bibumbo, keye wa katōkwe kandi, shandi! yewa muntu ukukulupile.” Binenwa bya uno muswelo bilombola’mba bene Isalela bādi batudile mutōtelo wa Yehova pa kifuko kibajinji.—Mitoto 84:1-12.
9 I kyabulanda pa kuyuka’mba Isalela kāendelelepo kutūla mutōtelo wabine kumeso a byonso. Bēpene ku baleza babubela bātyepeje bupyasakane bobādi nabo kudi Yehova. Yehova wēbēlele mu makasa a balwana nabo, wāitabije baselwe bu misungi mu Babiloni. Myaka 70 kupitapo, po bājokele mu kibundi kyabo, Yehova wēbapēle misoñanya ya kyanga kupityila ku bapolofeto bakikokeji Hakai, Zakadia ne Malaki. Kitobo Ezela ne Mbikavu Nehemia bākankamikile bantu ba Leza bobakulule tempelo ya Leza ne kujokeja mutōtelo wabine. Ino, tutwa twa myaka pakupitapo, mutōtelo wabine wāzobolwelwe monka na muzo.
Bupyasakane Pamwanda wa Mutōtelo Wabine Mu Myaka Katwa Imbajinji
10 Mu kitatyi kyādi kitungilwe na Yehova, Meshiasa wāfikile. Bantu bakikokeji bādi batengele ne lukulupilo mudi Yehova mwanda wa kumona lupandilo. (Luka 2:25; 3:15) Nsekununi ya Luka ilombola’mba Ana mukaja-mufu wādi na myaka 84 “kadipo utamba mu Njibo ya Leza, wadi wingidila Leza mwinya ne bufuku, ushikilwa na nzala, ulomba.”—Luka 2:37, MB.
11 Yesu wānene’mba: “Bidibwa byami i kulonga kiswamutyima kya yewa wantumine ne kupwija mingilo yaampele kumwingidila.” (Yoano 4:34, MB) Vuluka bidi kyālongele Yesu pāpangile bashintudi ba lupeto mu tempelo. Wākuvumikile mesa abo ne bipona byo bādi bapotelejapo bankunda. Mako unena’mba: “[Yesu] Kalekelepo muntu nansha umo uselele kintu’mba apite nakyo mu Njibo ya Leza. Pa kupwa kaebafundija’mba: ‘Kisonekelwe’mba: Njibo yami ikatelwa bu njibo ya bantu ba mizo yonso ya kulombelela’mo, ino banwe mubeyalamuna bu kikalo kya bangivi!’” (Mako 11:15-17, MB) Eyo, Yesu kādipo witabija nansha dimo amba muntu uselele kintu kyo-kyonso apityile mu lubanza lwa tempelo amba ko kashinda kēpi kakusambukila ku mutamba mukwabo wa kibundi. Bilongwa bya Yesu byāningije madingi āletele dibajinji amba: “Nanshi badikilai bidi [kukimba, NW] bulopwe bwa Leza ne boloke bwandi kumo.” (Mateo 6:33) Yesu wētushidile kimfwa kilumbuluke mu muswelo wa kutōta enka Yehova kete. Binebine, wādi wingidija byādi ufundija.—1 Petelo 2:21.
12 Yesu wāshīle monka kimfwa kya kulonda bandi bana-babwanga mu muswelo wāvuije mwingilo wandi na kunyongolola Bayuda bakikokeji bādi basusulwa, ku biselwa bilēma bya mutōtelo wabubela. (Luka 4:18) Na kukōkela ku mbila ya Yesu ya kulonga bana-babwanga ne kwibabatyija, bakristu babajinji bāsapwile na kininga kiswamutyima kya Yehova kitala pa Mfumwabo musangulwe. Yehova wādi usangela bininge muswelo obādi batudile mutōtelo Wandi pa kifuko kibajinji. Omwanda mwikeulu wa Leza wālupwile batumibwa Petelo ne Yoano mu kifungo mobādi kupityila ku kingelengele ne webasapwila’mba: “Endai, mukemane mu Njibo ya Leza, musapwile bantu bino binenwa bya būmi.” Byobāpelwe kininga, bākōkele ku ino mbila. Difuku ne difuku, mu tempelo ya Yelusalema ne ku njibo na njibo bādi “bendelela kumeso na kufundija ne kusapula Myanda Miyampe ya Yesu Meshia.”—Bilongwa 1:8; 4:29, 30; 5:20, 42, MB; Mateo 28:19, 20.
13 Kupangwapangwa pamwanda wa busapudi pokwādi kwenda kutama, Leza wāludikile bengidi bandi bakikokeji basoneke madingi afwaninwe. Mafuku matyetye kupwa kwa mwaka wa 60 K.K., Petelo wāsonekele’mba: ‘Elai kuzumbazumba konso kwa mutyima padi Yehova ke-muntu aye wimutele mutyima. Tūkijai mityima, tengelai, wimushikilwe, ke dyabola kadi, unangakana bwa ntambo ubuluma, ukimba wakubokota. Ino aye mukomenei ne bukankamane bwa mu kwitabija kwenu, pa kuyūka’mba i misongo imo yonka imonwa ne ku bāna benu badi pano pantanda.’ Kyabine, bakristu babajinji bākankamikilwe na bino binenwa. Bādi bayukile’mba kupwa kwa abo kususuka kitatyi kityetye, Leza ukafudijanga matompo abo. (1 Petelo 5:7-10) Umbula bwa mene mafuku amfulo ya ngikadilo ya bintu ya Bayuda, bakristu babine bātundwile mutōtelo wa buswe wa Yehova kupita mokyādi kikadile pakala.—Kolose 1:23.
14 Enka na mwātobēle mutumibwa Petelo, kwāikele bupondo, bantu bāvundamine mutōtelo wabine. (Bilongwa 20:29, 30; 2 Tesalonika 2:3) Bukamoni butamba ku myaka dikumi ya kunyuma mu kitatyi kya myaka katwa imbajinji, bulombola bubinebine bwa uno mwanda. (1 Yoano 2:18, 19) Satana wākunine bakristu babubela umbukata bwa bakristu babine, kyākomene kujingulula bino “biyombo bibi” mu bakristu befwene ñano. Inoko, umbula bwa tutwa twa myaka yālondeleko, bantu bamo-bamo bātudile mutōtelo wa Leza pa kifuko kibajinji, nansha shi kyādi kitula būmi bwabo mu kyaka. Ino enka mu kitatyi kya myaka dikumi yāfudije “kitatyi kitungwe kya bajentaila” popābungakenye Leza bengidi bandi mwanda wa batundule mutōtelo wabine.—Mateo 13:24-30, 36-43; Luka 21:24.
Dyalelo Nadyo Mutōtelo wa Yehova Utudilwe Peulu
15 Mu 1919, Yehova wākomeje basheleko mu bashingwe-māni mwanda wa bendelele na kupāna bukamoni pakubulwa mōyo kujokoloka ntanda yonso mwanda wa kutundula mutōtelo wabine wa Leza. Na kwilundilako kwa “mikōko mikwabo” ya kyelekejo tamba mu 1935 kufika ne dyalelo, kibumbo kya bantu benda bakanda ku “lūlu lwa njibo ya Yehova” ya kumushipiditu kyendanga kivula enka kuvula. Umbula bwa mwaka wa mingilo wa 1993, ba Tumoni twa Yehova 4 709 889 bāmutendele na kwita bakwabo belunge ku mutōtelo wandi udi peulu. Kudi kwishīla kukatampe kwine na ngikadila ya kumushipiditu yakubulwa mvubu ya “tungulu” twa tubitango-tango twa umbikalo wa mutōtelo wabubela kujokoloka ntanda yonso, nakampata mu bipwilo bya Ki-kristu.—Yoano 10:16; Isaya 2:2-4; Mika 4:1-4.
16 Bantu ba mu mutōtelo wabubela bamonanga bipwilo byabo ne majibo abo makatakata nansha ke bakulumpe babo ba bipwilo bu “byabulēme bukatampe,” bebapa ntumbo ne bitenta bikatampe. Ino jingulula butobo bwa Isaya bunena’mba: “Meso mu mutwe a muntu akatūkijibwa panshi, ne kwikandija kwa bantu kukobijibwa, ino Yehova aye kasuku kete ukazunzulwa mu dyodya difuku.” Kino kikalongeka difuku’ka? Umbula bwa kyamalwa kikatampe kikafikidila panopano ponka, “byobiya kadi [baleza] bankishi bakapityididila’tu.” Kukwatañana na kino kitatyi kikatampe kilengeja mōyo, bengidi bonso ba Leza bafwaninwe kwibandaula senene, mwanda bayuke kifuko kyobatudile mutōtelo wa Yehova mu būmi bwabo.—Isaya 2:10-22.
17 Byobadi mu kitango kya bubāna nabana kujokoloka ntanda yonso, ba Tumoni twa Yehova bayukilwe biyampe pamwanda wa bupyasakane bwabo mu busapudi bwa Bulopwe. Mutōtelo wabo kenkapo wa dijina bitupu, wa kwitudilako enka nsaa imo nansha kipindi kya nsaa pa yenga. Mhm, i mwiendelejo wa umbūmi bwabo. (Mitoto 145:2) Kyabine, mwaka wapityile, ba Tumoni kupita 620 000 bateakenye mpangiko yabo mwanda wa kutanwa mu mwingilo wa kitatyi kyonso wa bwine-kristu. Basheleko nabo kebaidilwekopo mutōtelo wa Yehova. Beutudile pa kifuko kibajinji mu misambo yabo ya difuku ne difuku ne mu busapudi bwabo bwa ku bantu bonso, nansha shi biselwa byabo bya kisaka bibalomba bengile bininge mu mingilo yabo ya ngitu.
18 Nsekununi ya būmi bwa ba Tumoni isekununwa mu Kiteba kya Mulami ituyukijanga miswelo mishileshile yāingidije batutu ne bakaka mwanda wa kwendelela na kutūla mutōtelo wa Yehova pa kifuko kibajinji mu būmi bwabo. Kaka umo nkasampe wāpēne būmi bwandi kudi Yehova pādi na myaka isamba, wētudīle kitungo kya kwikala misionele. Banwe bankasampe bansongwalume ne basongwakaji, i kitungo’ka kyomukokeja kwitungila kikokeja kwimukwasha mutule mutōtelo wa Yehova pa kifuko kibajinji mu būmi bwenu?—Talai kishinte kinena’mba: “Je poursuis l’objectif que je me suis fixé à l’âge de six ans,” (Ñendelela na kuvuija kitungo kyonētungīle ponākidi na myaka isamba) mu Kiteba kya Mulami kya 1, kweji 3, 1992 paje 26-30, mu Falanse.
19 Kaka umo mununu nandi wāshīle kimfwa kilumbuluke kya kutūla mutōtelo wa Yehova pa kifuko kifwaninwe. Boba bākweshe bayuke bubinebine bāmukankamikile bininge mwanda wa ominine. Bādi ba mu kyandi “kisaka.” (Mako 3:31-35) Shi nobe ususukanga pamwanda wa lufu lwa mukena obe, lelo uketabija kusengwa ne kukwashibwa na bankasampe ba mu kipwilo? (Tubakulombe ujingulule byānene Kaka Winifred Remmie mu kishinte kinena’mba: “j’ai répondu à l’appel pour la moisson,” (Nālondolwele ku Lwito lwa Mwangulo) mu Kiteba kya Mulami kya 1, kweji 7, 1992, paje 21-23, mu Falanse.) Banwe bengidi ba kitatyi kyonso, mukalombola’mba binebine mutudile mutōtelo wa Yehova pa kifuko kibajinji mu būmi bwenu na kwingidila Yehova na kwityepeja kukatampe konso kobakemutuma, kukōkela mu kiswamutyima kyenu ku buludiki bwa kiteokratike. (Tubakulombe monka ujingulule kimfwa kya Tutu Roy Ryan, mu kishinte kinena’mba: “Fidèlement attaché à l’organisation de Dieu,” (Nemulamakane na kikokeji ku Bulongolodi bwa Leza) mu Kiteba kya Mulami kya 1, kweji 12, 1991, paje 24-27, mu Falanse. Tuvulukei’mba, shi tutula mutōtelo wa Yehova pa kifuko kibajinji, tudi na kikulupiji kya’mba uketukwatakanya. Ketukasakepo kuzumbija mutyima mwanda wa kusaka kuyuka muswelo otukabwanya bisakibwa byetu bya umbūmi. Myanda yāfikile Bakaka Olive ne Sonia Springate ishintulula uno mulangwe. Tala kishinte kinena’mba: “Nous avons d’abord cherché le Royaume,” (Twābadikile bidi kukimba Bulopwe) mu Kiteba kya Mulami kya 1, kweji 2, 1994, paje 20-25, mu Falanse.
20 Lelo muntu ne muntu umbukata mwetu kafwaninwepo kwiipangula bipangujo bimo-bimo bya mushike? Ntudile mutōtelo wa Yehova pa kifuko’ka umbūmi bwami? Lelo mvuijanga mutyipo wami wa kulonga kiswamutyima kya Leza kukwatañana na manwa malumbuluke ondi nao? I mu myanda’ka ya umbūmi bwami mofwaninwe kwilemununa? Bubandaudi bulumbuluke bwa kishinte kilondako buketupa muswelo wa kulanguluka pa muswelo otwingidija bupeta bwetu kukwatañana na kitungo kibajinji kyotwitungile mu būmi bwetu—mutōtelo wa Mfumu Mulopwe Yehova, Tata wetu wa buswe.—Musapudi 12:13; 2 Kodinda 13:5.
1. I kika kilomba Yehova kitala pa mutōtelo?
2, 3. (a) I kika kyālombwele bene Isalela kubwipi na Lūlu lwa Shinai kobādi’amba kwādi kulongeka kintu kitulumukwa bininge? (b) I bipangujo’ka byotukabandaula bitala pa mutōtelo wa bene Isalela ne wa bengidi ba Leza dyalelo?
4. I muswelo’ka wāubakilwe kitūlo kya bene Isalela umbula bwa kitatyi kyobāshikete mu ntanda mutuputupu, ne i kika kyādi pabukata bwa kitūlo?
5. Tabernakulo wādi na kitungo’ka mu Isalela?
6, 7. I njibo’ka ya mutōtelo yāpingakenine tabernakulo, ne yādi ikwasha muzo wa Isalela muswelo’ka?
8. Mitoto 84:1-12 ulombola muswelo’ka mvubu ya mutōtelo wa Yehova?
9. I kika kyāfikīle muzo wa Isalela pobālekele kwendelela kutūla mutōtelo wabine wa Yehova pa kifuko kibajinji?
10, 11. Mutōtelo wa Yehova wādi pa kifuko’ka mu būmi bwa bakristu bakikokeji pādi Yesu pano pantanda?
12. Bana-babwanga ba Yesu bālombwele muswelo’ka mvubu ya kutūla mutōtelo wa Yehova pa kifuko kibajinji?
13, 14. (a) Tamba kitatyi kyādiko bakristu babajinji, Satana wātompele kulonga kika ku bengidi ba Leza? (b) I kika kyāendelele kulonga bengidi ba Leza bakikokeji?
15. Tamba mu 1919, bupolofeto budi mu Isaya 2:2-4 ne Mika 4:1-4 bufikidilanga muswelo’ka?
16. I kika kifwaninwe kulonga bengidi ba Leza bonso kukwatañana na binenwa bidi mu Isaya 2:10-22?
17. Bengidi ba Yehova dyalelo balombolanga muswelo’ka amba batūdile mutōtelo wa Yehova pa kifuko kibajinji?
18, 19. Tela bimfwa bikankamika byowatangile mu nsekununi ya būmi bwa ba Tumoni.
20. I bipangujo’ka bya mushike byotukokeja kwiipangula batwe bene?
Kujokela’mo
◻ Pamwanda utala mutōtelo, i kika kitulomba Yehova?
◻ Tabernakulo yādi ikwasha bu muvuluji wa kintu’ka ku bene Isalela?
◻ Mu myaka katwa imbajinji K.K., i ba ani bāshīle kimfwa kitulumukwa mu kupyasakena mutōtelo wabine, ne muswelo’ka?
◻ Tamba mu 1919, mutōtelo wa Yehova i muzunzulwe muswelo’ka?