Tujingululei Mikendi Yabine

“[Ami ne Yewa, “NW”] wakukomeja kinenwa kya mwingidi wandi, ne kufikija kukala-ñeni kwa mikendi yandi.”​—ISAYA 44:​25, 26.

YEHOVA LEZA ye Mujinguludi Mukatakata wa mikendi yandi yabine. Wibayukanyanga na kufikidija misapu yaleta kupityila kobadi. Kadi Yehova i Musokodi Mukatakata usokwelanga patōka mikendi yabubela. Lelo wiisokwelanga patōka muswelo’ka? Wibafwijanga bumvu na byabo bingelengele ne na yabo myanda yobalayanga. Kino kyo kilombola amba, nansha byobetūlanga abo bene bu bantu balaya bintu bikāya kumeso, ino na bubine, misapu yabo itambanga ku mifwatakanyo yabo yabubela​—eyo, ku milangwe yabo ya buvila kadi ya kungitu!

² Ba Isaya ne Ezekyele bādi betela bu mikendi ya Yehova Leza. Lelo bādi mikendi yandi? Tutalei bidi. Isaya wātobele butobo mu Yelusalema tamba kubwipi kwa mwaka wa 778 K.K.K. kufika padi ne ku kupwa kwa 732 K.K.K. Ezekyele wāselelwe bu musungi mu Babiloni mu 617 K.K.K. Wākatoba butobo ku banababo Bayuda mwine’mwa. Bano bapolofeto bonso bātobele pakubulwa moyo amba Yelusalema ukonakanibwa. Bapolofeto bakwabo bādi bapatanya amba Leza kakalekapo kino kintu kifike. Lelo i bāni bāikele kumweka bu mikendi yabine?

Yehova Usokwela Patōka Bapolofeto Babubela

³ Kitatyi kyādi Ezekyele mu Babiloni, wāmwene kimonwa kya bintu byādi bilongeka mu tempelo ya Yelusalema. Pa kinjilo kya kibelo kya kutunduka pādi bantu 25. Umbukata mwabo mwādi bamfumu babidi, Yazania ne Pelatia. Lelo Yehova wādi wibamona namani? Ezekyele 11:​2, 3 ulondolola’mba: “Mwana muntu, bene bano’ba bo bantu balangalanga bukondame, ne kukala-ñeni mibimibi mu kibundi kino’ki. Banena’mba: Kyaba kya kushimika mobo kekidipo pabwipi, ehe.” Ino mikendi ya ndoe ya mitatulo yādi inena’mba, ‘Mu Yelusalema kemudipo kyaka nansha dimo. Bine, panopano ponka, tusa kūbaka’mo mobo mavulevule!’ Penepo Leza wāsapwila Ezekyele atobe butobo buponeja bwa bano bapolofeto babubela. Ezekyele witulombola mu vese 13 wa shapita 11 kyokya kyāfikile umo umbukata mwabo, amba: “Kyafika nenki po nadi manga, Pelatia mwana Benaya wafwa.” Kino kyāfikile Pelatia, kekubulwe padi ye wādi mfumu mutumbe, wādi usoñanya bakwabo, mutōtyi wa bilezaleza wa ku meso fututu. Lufu lwandi lwa mu kitulumukila lwālombwele’mba wādi mupolofeto wabubela!

⁴ Kwipaibwa kwa Pelatia na Yehova kekwālekejepo bapolofeto bakwabo babubela kwendelela kubepa mu dijina dya Leza. Bano bañongojani bāendelele na buno bwabo buvila bwa kulaya bintu byampikwa kukwatañana na kiswamutyima kya Leza. Penepo, Yehova wāsapwila Ezekyele amba: “Yo! malwa abo, bapolofeto balembakane balonda mushipiditu wa abo bene, ne kumonapo nansha kimo kine!” Nabo kebādipo ba kwikalako “monka” pamo’nka bwa mukwabo Pelatia, kutyina amba bakamona bimonwa bya kusakila Yelusalema bibi, “bamona bimonwa bya ndoe padi, ino kutupu ndoe.”​—Ezekyele 13:​3, 15, 16.

⁵ Mo monka mokyāmwekele ne ku mutamba wa Isaya, misapu yandi yonso ya kudi Leza itala padi Yelusalema yāfikidile. Mu bushipo bwa mu 607 K.K.K., bene Babiloni bāile, bāonakanya kibundi, ebiya Bayuda bāshele’ko bāselwa bu misungi mu Babiloni. (2 Bilongwa 36:​15-​21; Ezekyele 22:28; Danyele 9:2) Lelo bino byamalwa byālekeje bapolofeto babubela kukambija bantu ba Leza na mibotakanya? Mhm, ino mikendi yabubela yāendelele na kubotakanya!

⁶ Kutentekela pa bino, bene Isalela bāselelwe bu misungi bādi monka babepelwa na babwana-vidye, na babilumbu, ne bambuki balonda malumba a ñenyenye bamitatulo bene Babiloni. Inoko, Yehova wāfwijije bumvu ino mikendi yonso yabubela, wēimwekeja bu bilembakane, na kuvutakanya myanda yobādi balaya. Mu kyonka kitatyi’kya, wālombola Ezekyele bu mukendi wandi wabine, pamo na mwādi mwikadile Isaya. Yehova wāfikidija binenwa byonso byaānene kupityila kudi abo, pamo’nka na mwaēbilaile’mba: “[Ami ne] wakukobakanya biyukeno bya bamabela, ne kukalabaja babitobo; wakuvundamija bañeni, ne kulengeja kuyukidija kwabo ke bulembakane; wakukomeja kinenwa kya mwingidi wandi, ne kufikija kukala-ñeni kwa mikendi yandi.”​—Isaya 44:​25, 26.

Misapu ya Kutulumuka Itala pa Babiloni ne Yelusalema

⁷ Yuda ne Yelusalema byādi bya kushibwa masala, mwakubulwa ushikete’mo, umbula bwa myaka 70. Ino kadi Yehova wānene kupityila kudi Isaya ne kudi Ezekyele amba kino kibundi kikobakululwa, ne ntanda ikashikatwa monka na bantu pa kitatyi kitungwe, monka mwāekitobele! Uno wādi mulao wa kutulumuka bininge. Mwanda waka? Mwanda Babiloni wādi mutumbe bu kibundi kekilekelelanga bakutwa bakyo. (Isaya 14:​4, 15-17) Lelo i ani wādi ukokeja kunyongolola ino misungi? Le i ani wādi wa kubwanya kushinda Babiloni mukomokomo, wādi na mpembwe mipuñame ne mbebe ya mema yādi imukingile nabya? I Yehova Mwinebukomobonso! Wālaile amba ukekilonga, paānene’mba: “[Ami ne] . . . wakunena pantu pa mushike palampe amba: Pōme, kadi nkomija minonga yobe; wakunena ku Shilusa amba: Aye i mukumbi wami, ukafikijanga biyampe byami byonsololo bisaka mutyima, ne kunena ku Yelusalema amba: Ukashimikwa; ne ku njibo ya Leza amba: Kyalwilo kyobe kikālulwa.”​—Isaya 44:​25, 27, 28.

⁸ Langa bidi pa kino! Munonga wa Ufalete kyādi kijika kyabinebine ku bantu, inoko ku meso a Yehova wādi pamo bwa dinoke dya mema diponena pa dilata dityila mudilo pyā. Kino kijika kyāpepukile’nka na mu kukopa kwa diso! Babiloni wāpona kakangabanga. Kwākidi kubwipi kwa myaka 150 kumeso kwa Shilusa mwine Peleshia kubutulwa, Yehova wāsoñanya Isaya atobe butobo bwa kukwatwa kwa Babiloni na uno mulopwe ne kulekelelwa kwa Bayuda bakutwa, na kwibapa lupusa lwandi amba bajoke, bende bakobakulule Yelusalema ne tempelo yandi.

⁹ Tutana buno bupolofeto mu Isaya 45:​1-3: “E mwanenena Yehova kudi mushingwe-māni wandi, kudi Shilusa, yewa o nakwata ku kuboko kwandi kwa lundyo kunekenya mizo ku meso andi . . . ; kushitula binjilo ku meso andi, ne bibelo kebikashitwepo. Ami nkakutangidila ne ludingakanya pa mashinda a tukunakuna; nkatyumuna bipindi bipindi binjilo bya mukuba, ne kutyibakanya mikabo ya bilonda. Ebiyampe nkakupa byabulēme bya pafita fututu, ne byabupeta bya bifuko bifibwe, amba uyuke amba: I ami Yehova wa kwinikile pa dijina dyobe.”

¹⁰ Ivwana, pano Yehova usapwila Shilusa pamo bwa muntu udiko kala mūmi. Kino i kikwatañane na byānene Polo amba, Yehova “utela bintu bidi patupu na bidi ponka.” (Loma 4:17) Kadi, Leza uyukanya Shilusa bu “mushingwe-māni wandi.” Mwanda waka wāmutelele uno muswelo? Na bubine, kekudipo kitobo mukatampe wa Yehova nansha umo wāshingile Shilusa māni ajila pa mutwe. Kuno kushingwa māni i kwa mu bupolofeto. Kishintulula kupululwa bu wa kumwingidila mwingilo kampanda wa pabula. Omwanda Leza wātelele butongi bwaābadikile kutonga Shilusa bu kushingwa’ye māni.​—Enzankanya 1 Balopwe 19:​15-17; 2 Balopwe 8:⁠13.

Leza Ufikidija Binenwa bya Mikendi Yandi

¹¹ Kitatyi kyākatambile Shilusa Babiloni, bekadi bādi’mo bādi beivwana bu bādi na mutyima-ntenke, bakingwe byabinebine. Mwanda kyabo kibundi kyādi kijokolokwe na mbebe ya mema salala, kadi ya nkulwe milampe, yādi ibakingile, ke Munonga wa Ufalete kadi. Ku mbadi ya kutunduka konso kwādi kukunkuja kibundi, kwādi byabu byādi bitungile nsongo ku mbebe ya mema. Mwanda wa kushiañanya munonga na kibundi, Nebukaneza wāubakile kyaātelele bu “mpembwe mikatampe, idi pamo bwa lūlu kenda . . . Nsongo yayo yādi mipuñame pamo’nka bwa lūlu mu bwimwa.”a Ino mpembwe yādi na bibelo bya binjilo bikatampe bya mukuba. Muntu pa kutwela’po, kyādi kimulomba kukanda pa mutenta tamba ku mbadi ya munonga. Omwanda boba bādi bakutwa mu Babiloni kebādipo bafwatakanya nansha dimo amba bakasomboloka!

¹² Ino ke Bayudapo bādi bakutwe’mo, ke-pantu abo bādi na lwitabijo mudi Yehova! Bādi na lukulupilo lukomo. Leza wālaile kupityila kudi bapolofeto bandi amba ukebanyongolola. Lelo Leza wāfikidije uno mulao wandi muswelo’ka? Shilusa wāpele kibumbo kya bashidika bandi mbila ya kupengulwila Munonga wa Ufalete ku makilometele mavule dya kungala kwa Babiloni. Papo, kijika kikatampe kyādi kikingile kibundi kyāalamuka ke munonga mūmu pō. Mu bufuku bonka bwa bitulu’bwa, bantu bādi basenswe kwipūta nsoswe mu Babiloni bālengelwe’ko, bāshiya pululu binjilo bibidi byādi bitadidile ku mema a Ufalete. Yehova kātyumwinepo bipindi bipindi binjilo bya mukuba patōkelela nenki, nansha kushinda panshi bilonde bya bilonda byādi bishityilwe’ko, mhm, ino byāshilwe pululu mu muswelo mukwabo onka wa kubezemuka. Mpembwe ya Babiloni keyālongelepo kintu nansha kimo. Bashidika ba Shilusa kebākidipo kadi na kyobādi ba kwipuñenya na kukanda pa kutwela munda mwa kibundi. Yehova wātangidile Shilusa kumeso, wenda umufundwila “ludingakanya pa mashinda a tukunakuna,” bine, wāmufundwila bijika byonso. Enka namino, Isaya wāmweka bu mukendi wabine wa Leza.

¹³ Pāshilwile Shilusa kuludika kyokya kibundi, byabulēme byonso bya pafita fututu, ne bya mu bifuko bifibwe bine, byādi kebidi mu makasa andi. Mwanda waka Yehova Leza wālongele kino kintu kudi Shilusa? Mwanda wa ayuke’mba Yehova, ‘wāmwinikile pa dijina dyandi,’ ye Leza wa bupolofeto bwabine, Mfumu Mulopwe wa diulu ne ntanda. Wādi wa kujingulula amba Leza wākwete ino mpango mwanda wa kumupa bukomo bwa kunyongolola bantu Bandi, ke Isalela kadi.

¹⁴ Teja binenwa bya Yehova kudi Shilusa, amba: “Mwanda wa Yakoba mwingidi wami, ne wa Isalela mutongwe wami, nakwinika pa dijina dyobe; nakupa dijina, nansha kwadipo undyukile. Ami ne Yehova, ino kekudipo ungi, ehe; po ndi, Leza ungi patupu’ye; nkakuningija, nansha kwadipo ungyukile. Amba bayuke’mba kekudipo ungi nansha umo mwine po ndi, kushi[l]wila kutunduka dyuba ne kushika kwine; ami ne Yehova, ino kutupu ungi nansha umo mwine. Nabumba kitōkeji ne kupanga mfindi; nonga ndoe [pano, i ya kukaloelelwa’mo bantu bandi bāselelwe bu misungi], ne kupanga byamalwa [bya kufikila Babiloni]; penepa ami ne Yehova wa kulonga bino bintu bino’bi byonsololo.”​—Isaya 45:​4-7.

¹⁵ Ntumbo ya bushindañani bwātambwile Shilusa pa Babiloni i ya Yehova, mwanda ye Aye wāmukomeje amba afikidije byādi bisaka mutyima Wandi pangala pa kibundi kya bukondame, ne kupa bwanapabo ku bantu Bandi bākutyilwe. Pa kulonga namino, Leza wāsoñenye madiulu anokeje lupusa lwa boloke ne bukomo. Wāsoñanya ne nshi amba yasame, ilupule bintu bya boloke ne lupandilo ku bantu bandi bāselelwe bu misungi. Ebiya andi madiulu ne nshi bya kyelekejo byākōkela ku ino mbila. (Isaya 45:⁠8) Isaya wāmwekele bu mukendi wabine wa Yehova, myaka katwa ne kupita kupwa kwa lufu lwandi!

Mukendi wa Myanda Miyampe Kudi Ziona!

¹⁶ Ino kudi kintu kikwabo. Isaya 52:7 witusapwila myanda miyampe itala Yelusalema amba: “E-e! keo būya maulu pa ngulu a yewa uleta myanda-miyampe, mwine wela lubila lwa ndoe, uleta myanda miyampe ya dyese, wela lubila lwa lupandilo; unena ku Ziona amba: Leza obe wabikala.” Langai bidi mokyādi kitengela ku mutyima pa kumona mukendi utamba ku ngulu wenda ufwena ku Yelusalema! Kabulwepo kwiya na mwanda. Lelo i mwanda’ka? I mwanda wa nsangaji utala Ziona. Mwanda wa ndoe, eyo, ulombola mutyima muyampe wa Leza. Yelusalema ne tempelo yandi bifwaninwe kukōbakululwa! Papo mukendi wenda wela lubila na buzanzamuke bwa bushindañani amba: “Leza obe wabikala.”

¹⁷ Pāpele Yehova bene Babiloni lupusa lwa kufulamuna lupona lwandi lwa kyelekejo, pādi pashikata balopwe ba ku musuku wa Davida, kyādi kikokeja kumweka bu Kākidipo Mulopwe. Papo, i Marduk, leza mukatampe wa Babiloni wāmwekele bu mulopwe. Ino Babiloni pa kushindwa na Ziona wa Leza, wālombwedidila patōka amba bubikadi bwandi bo budi peulu pa byonso, mūlu ne pano panshi​—amba ye Mulopwe mukatakata mwine. Kadi mwanda wa kukomeneja kino kintu, kyādi kilomba Yelusalema, “kibundi kya mulopwe mukatampe,” ōbakululwe, ne tempelo mine kumo. (Mateo 5:35) Maulu a mukendi wāletele ino myanda miyampe, nansha shi ādi matokane luvumbi, makōke, ino ku meso a bantu bādi basenswe Ziona ne Leza wandi, ādi amweka, ē-e! a būya.

¹⁸ Mwendele bupolofeto, kupona kwa Babiloni kwādi kushintulula amba bulopwe bwa Leza bwāikele kushimikwa, ne amba uno musedi wa myanda miyampe wādi mwedi wa lubila lwādi lutala pa mwine mwanda’wa. Kadi uno musapudi wakala, wēsambile’po Isaya, wādi ufunkila pa mukendi wa myanda miyampe mpata​—miyampe mpata mwanda wa musapu wayo mukomo kadi wimanine pa Bulopwe ne pa bintu bilumbuluke bya ntanda ne ntanda byobukaletela bantu badi na lwitabijo.

¹⁹ Ezekyele nandi wāpelwe bupolofeto bulumbuluke bwa kujokejibwa. Wātobele amba: “E mwanenena Mfumwenu Leza namino amba: . . . Nkalonga bibundi byonso bikekalwamo, ne maputu akashimikululwa monka. Ino [bantu] bakanenena’mba: Ino ntanda ino’i yadi masala ibaalamuka pamo’nka bwa budimi bwa Edena.”​—Ezekyele 36:​33, 35.

²⁰ Bantu ba Leza, bākutyilwe mu Babiloni, bādi badila Ziona wabo bininge. (Mitōto 137:⁠1) Ino pano bādi ba kusangala. Isaya wēbakankamikile’mba: “Kyekelai tusepo, imbai pamo, manwe masala a Yelusalema; mwanda Yehova wasenge bantu bandi, wakūla Yelusalema. Yehova wabāla kuboko kwandi kujila mu meso a mizo yonso; kabidi mafulo onsololo a panopanshi akamona lupandilo lwa Leza.”​—Isaya 52:​9, 10.

²¹ Bine, batongwe ba Yehova bādi na bubinga bukatampe bwa kusangela. Mwanda pano, bādi kebenda kukashikata monka mu bifuko byāikele kushibwa masala, kukebilongolola bikale pamo bwa budimi bwa Edena. Yehova “wabāla kuboko kwandi kujila” pamwanda wabo. Wākonya mutwelo wandi, mu muneneno wa kyelekejo, mwanda wa kwibābula bajokele mu yabo ntanda yobādi bakenene. Uno kewādipo mwanda mutyetye wālupukile mu mānga mu kitulumukila bitupu, mhm. Bantu bonso bādi bōmi mu kine kitatyi’kya, bāmwene ‘kuboko kwa Leza kubāle’ kulonga bintu bya bukomo mu bantu, mwanda wa kupandija muzo mu muswelo utulumukwa. Bantu ba mizo bāpelwe bukamoni bwabinebine bulombola’mba Isaya ne Ezekyele bādi mikendi yabine ya Yehova. Kepādipo muntu wādi wa kwalakana, bonso bāmwene’tu amba Leza wa Ziona ye aye kete Leza mūmi kadi wabine pano pantanda ponsololo. Tutanga mu Isaya 35:​2 amba: ‘Bakamona ntumbo ya Yehova, būya bwa Leza wetu butabuke.’ Boba bāitabije buno bukamoni bulombola bu Yehova ye Leza mwine, bāalamukile kwadi kebamutōta.

²² Bine tufwaninwe kufwijako Yehova pakatampe pene, mwanda aye uyukanyanga mikendi yandi yabine! I aye “wakukomeja kinenwa kya mwingidi wandi, ne kufikija kukala-ñeni kwa mikendi yandi.” (Isaya 44:26) Bupolofeto bwa kujokejibwa bwaāpele Isaya ne Ezekyele butumbijanga buswe bwandi bukatampe, buntu bwandi, ne lusa lwa mutyima ku bengidi bandi. Binebine, Yehova ufwaninwe mitendelo yetu yonso pamwanda wa kino kintu! Kadi dyalelo, tufwaninwe kumufwijako mpata pangala pa muswelo wasokwela patōka mikendi yabubela. Mwanda pano bavule umbukata mwabo balonga bintu bya nkuo mu ino ntanda. Yabo misapu mikomokomo keikwatañenepo na mpango milombolwe ya Yehova. Kishinte kilonda’ko kiketulombola muswelo otukokeja kujingulula ino mikendi yabubela.

[Kunshi kwa dyani]

Lelo Ukokeja Kushintulula?

◻ I muswelo’ka ujingululanga Yehova mikendi yandi yabine?

◻ I ani wāinikilwe na Yehova, kupityila kudi Isaya, bu mwingidi wandi wa kukaponeja Babiloni?

◻ Bupolofeto bwa Isaya bwālombwele muswelo’ka kupona kwa Babiloni kwāikele kufikidila?

◻ Lelo kupona kwa Babiloni kwālombwele kintu’ka kilumbuluke kitala pa dijina dya Yehova?

[Bipangujo bya Kifundwa]

 1. Lelo Yehova uyukanyanga muswelo’ka mikendi yabine, ne usokwelanga patōka mikendi yabubela namani?

 2. I lupata’ka lwādi pa bukata bwa mikendi yālupukile mu Isalela mu myaka yakala?

3, 4. (a) Lelo i misapu’ka ibidi mishile yāletelwe kudi bene Isalela kitatyi kyobākidi mu Babiloni, ne i muswelo’ka wāsokwedile Yehova mukendi umo wabubela patōka? (b) I kika kyānene Yehova bu kikafikila bapolofeto babubela?

5, 6. Nansha byokwādi bapolofeto bonso babubela, ino i muswelo’ka wābingijibwe Isaya bu mupolofeto wabine?

7, 8. I musapu’ka wa ku bukomo bwa mushipiditu wāletelwe na Isaya wādi utala pa Babiloni, ne byandi binenwa byādi bishintulula bika?

 9. I ani wāinikilwe na Yehova bu mwingidi wandi wa kusanshija Babiloni?

10. Shilusa wādi “mushingwe-māni,” mu muswelo’ka, ne i muswelo’ka wādi ukokeja Yehova kumusapwila bintu myaka katwa ne kupita kumeso kwa kubutulwa’ye?

11. Mwanda waka bekadi ba mu Babiloni bādi beivwana bu bādi na mutyima-ntenke?

12, 13. Binenwa bya Yehova kupityila kudi mukendi wandi Isaya byāmwekele bu byabine muswelo’ka kitatyi kyāshindilwe Babiloni na Shilusa?

14, 15. Lelo tubayuka namani amba bushindañani bwātambwile Shilusa pa Babiloni bwādi bwa Yehova?

16. I myanda’ka miyampe yādi ifwaninwe kusapulwa mu kibundi kyāshilwe masala kya Yelusalema kitatyi kyāponene Babiloni?

17, 18. Lelo kushindwa kwa Babiloni na Shilusa kwādi kutenga dijina dya Yehova muswelo’ka?

19. I musapu’ka wādi utala Isalela wāletelwe na Yehova kupityila kudi Ezekyele?

20. I busengi’ka bwāpelwe Yelusalema na Isaya mu bupolofeto bwandi?

21. Binenwa bya Isaya 52:​9, 10 byāfikidile muswelo’ka pa kupona kwa Babiloni?

22. (a) Lelo tufwaninwe kufwijako Yehova dyalelo pamwanda wa bika? (b) Mwanda waka tufwaninwe kufwijako Yehova mpata pa kumona muswelo wasokwela mikendi yabubela patōka?

[Kifwatulo pa paje 17]

Babiloni wādi umweka bu kabwanikapo kushindwa na mizo yādiko mu mafuku a Ezekyele