Bufundiji bwa Leza kushiyañana na bufundiji bwa bandemona
“Bamobamo bakabomboka mu kwitabija, ke bateje matwi kudi bibanda, bibasenga bubelabubela, ne ku mfundijo ya bademona.”—1 TEMOTE 4:1.
FWATAKANYA bidi shi ushikete būmi bobe bonso butuntulu mu ntanda mulwibwa divita difuku ne difuku. Kikekala muswelo’ka shi pa kulala, mulalanga nyeke munshi mwa mikungulo ya matá ne pa kulanguka mwivwananga enka lungwe lwa matá asobolwa? I kya bulanda na kuyuka’mba mo mwikadile būmi bwa bantu mu bipindi bimo-bimo bya pano pantanda. Ino, kumushipiditu, bakristu bonso badi mu ino ngikadilo. Badi mubukata mwa bulwi bukatampe bulwibwa tamba kubwipi kwa mu myaka 6 000, bwenda bukoma bininge mu kino kyetu kitatyi. Dino divita dya myaka mivule namino i divita’ka? I bulwi budi pabukata bwa bubinebine ne bubela, bufundiji bwa Leza na bufundiji bwa bandemona. Kukwatañana na bilongwa bilonga kipangwa kimo umbukata mwa byobya byākolomwene dino divita—i kyendelemo kwiditela bu divita dya malwa makomokomo, dileta lufu kutabuka mu mānga yonso ya muzo wa muntu.
2 Mutumibwa Polo wālombwele mitamba ibidi ilwa buno bulwi kitatyi kyāsonekele Temote’mba: “Aye Mushipiditu kwisamba wisambidilanga biyampe’mba: Mu ao mafuku a kumfulo’a bamobamo bakabomboka mu kwitabija, ke bateje matwi kudi bibanda, bibasenga bubelabubela, ne ku mfundijo ya bademona.” (1 Temote 4:1) Tubajingulula’mba mfundijo ya bandemona yādi ya kwingidija lupusa lukatampe bininge mu “mafuku a kumfulo.” Kukwatañana na kitatyi kyādiko Polo, kino kyetu kitatyi kyo kyenzakene na mafuku a kumfulo. Tujingulwile monka’mba “kwitabija” kyo kishiyañene na mfundijo ya bandemona. Mu uno vese, ‘lwitabijo’ kifunkilanga pa bufundiji bwa Leza, bwimanine pa binenwa bya Leza bya ku bukomo bwa mushipiditu bitanwa mu Bible. Luno lwitabijo lo lupāna būmi. Lufundijanga mukristu muswelo wa kulonga kiswamutyima kya Leza. I bubinebine butwala ku būmi bwanyeke.—Yoano 3:16; 6:40.
3 Muntu yense ukabomboka mu lwitabijo kakatambulapo būmi bwanyeke. Mu divita dyonso, kwikalanga bepaibwangamo. I kya bulanda bukatampe ku yewa ukepāna aye mwine mwanda wa kongolwa na mfundijo ya bandemona! (Mateo 24:24) I muswelo’ka otukokeja batwe bene kwiepuja tuleke kukwatwa? I na kupela lonso ino mfundijo ya bubela, ingidila enka mpango ya “mulopwe wa bademona,” Satana Dyabola. (Mateo 12:24) Bine, mfundijo ya Satana i bubela, mwanda Satana i “shandya ne bubela.” (Yoano 8:44) Tubandaulei mwāingidijije bubela na manwa mwanda wa kongola bambutwile betu babajinji.
Mfundijo ya Bandemona Ibasokokela Patōka
4 Ino myanda imisekununwe mu Bible mu Ngalwilo 3:1-5. Na kwingidija nyoka, Satana wāfwenene kwādi mwana-mukaji Eva ne wamwipangula’mba: “Lelo i nankyo nanshi Leza wanena’mba: Kemukadyako ku mityi yonso, shi mityi ka, shi mityi ka, idi mu budimi’ni, a?” Kino kipangujo kimweka bu kyakubulwa kyaka, ino twikibandaulei monka. “Lelo i nankyo?” Satana umweka bu aye ubezemuka, pamo bwa aye unena’mba: ‘Mwanda’ka Leza wanene kintu kya uno muswelo?’
5 Pakubulwa kuyuka nansha mwanda, Eva wāitabije’mba i amo. Wādi uyukile bufundiji bwa Leza pa uno mwanda, amba Leza wāsapwidile Adama’mba shi bakadye kipá kya ku mutyi wakuyukanya buya ne bubi bakafwa. (Ngalwilo 2:16, 17) Kyabine, kipangujo kya Satana kyātonwene milangwe yandi, ne wādi umuteja senene kufika ne pa mulangwe wa mvubu wālupwile: “Kwivwana nyoka kanena mwana-mukaji amba: Mhm, binebine kemukafupo.” Kino kyādi kinenwa kibi kashaa! Satana wātopekele Yehova, Leza wa bubinebine, Leza wa buswe, Umpangi, amba wadimbile Bandi bana!—Mitoto 31:5; 1 Yoano 4:16; Kusokwelwa 4:11.
6 Ino, Satana wānene myanda mivule. Wāendelele na kunena’mba: “Mwanda Leza uyukile’mba difuku dyo mukadyako ponkapo meso akemuputuka. Kabidi mukekalanga bwa Leza kuyuka biya ne bibi.” Kukwatañana na binenwa bya Satana, Yehova Leza—nansha byāteakenye bintu bivule bine pamwanda wa bambutwile betu babajinji—wādi usaka kwibasuminwa kintu kilumbuluke nakampata. Kādipo usaka bekale pamo bwa baleza. Satana wāalakene buyampe bwa Leza. Kadi wākankamikile mushipiditu wa kusaka kupwija bilokoloko ne kubulwa kulemeka bijila bya Leza, amba kulonga uno muswelo kukekala na kamweno. Nabubinebine, Satana wāalakene bubikadi bwa Leza bwabikele pangala pa bipangwa byandi byonso, amba Leza kadipo na lupusa nansha lumo lwa kutudila bantu mikalo mu byobalonga.
7 Ebiya, na bino binenwa bya Satana, mfundijo ya bandemona yāshilula kwimvwanwa. Ne pano pene, ino mfundijo imbi ikankamika misoñanya ya muswelo umo ya bumpikwa Leza. Enka na mwēkilongele mu budimi bwa Edena, Satana, ne mishipiditu mikwabo ya butomboki yēlungile kwadi, upelanga nyeke kwitabija lupusa lwa leza lwa kutulako misoñanya ifwaninwe kuludika bantu. Ukyendelela nyeke na kupela kwitabija bubikadi bwa Yehova ne utompa kutonona bantu bapele kukokela kudi Shabo wa mūlu.—1 Yoano 3:8, 10.
8 Mu luno lupotopoto lubajinji mu bulwi butala pa bufundiji bwa Leza ne mfundijo ya bandemona, Adama ne Eva bātyibile mbila imbi ne bājimije kikulupiji kyabo kya kwikala na būmi bwanyeke. (Ngalwilo 3:19) Myaka pakupitapo, ngitu yabo yāshilula konakana, kyēbalombwele patōka wābepele i ani, ne wānene bubinebine mu budimi bwa Edena i ani. Inoko, kubwipi kwa tutwa twa myaka kumeso kwa kufwa yabo ngitu, bāikele ke babimonya malwa babajinji mu bulwi butala pa bubinebine ne bubela kitatyi kyobāmwene’mba kekidipo na mvubu būmi bwabo buludikwe na Umpangi wabo, Nsulo ya būmi. Kyo kitatyi kyobāfwile kumushipiditu.—Mitoto 36:9; enzakanya na Efisesa 2:1.
Mfundijo ya Bandemona Dyalelo
9 Ka na mokisekunwininwe mu mukanda wa Kusokwelwa, ku bukomo bwa mushipiditu, mutumibwa Yoano wātwelwe ku “difuku dya Mfumwetu,” dyāshilwile mu 1914. (Kusokwelwa 1:10) Mu kine kitatyi’kya, Satana ne bandemona bandi bāpangilwe mūlu ne kwelwa mu nkulwe ya pano panshi—kwikijibwa kukatampe kwine kwa uno kinkwa wa Umpangi wetu Mukatakata. Diwi dyandi kedyādipo dikimvwanwa dikwabo momwa mūlu na kwenda kusambilasambila bengidi ba Yehova kitatyi kyonso. (Kusokwelwa 12:10) Ino lelo mfundijo ya bandemona yāendelele muswelo’ka pano pantanda kushilwila mu Edena? Nsekununi inena’mba: “Ponkapo yewa mukishi mukatakata waelwa panshi; yewa nyoka wa kala na kalā, wakutelwa dya bu-dyabola ne dya bu-Satana, ñongoji wa panopantanda ponso.” (Kusokwelwa 12:9) Ntanda yonso yāponene mu bubela bwa Satana! Kekyakutulumukapo mwanda Satana utelwa bu “mwine mulopwe wa panopantanda”!—Yoano 12:31; 16:11.
10 Lelo Satana witabije’mba i munekenibwe tamba kitatyi kyāpangilwe momwa mūlu? Nansha dimo! Usumininwe na kwendelela kulwa na bufundiji bwa Leza ne na boba bebulamete. Kupwa kwa kupangwaye momwa mūlu, Satana wāendelele na bulwi bwandi: “Penepo mukishi’wa nandi [Satana] wakalabala ne kukalabala byamwiko pa mwana-mukaji, waendele wakatamba bakwabo basheleshelepo ba lukunwa lwandi, bālamine bijila bya Leza, ne kulamata ku busapudi bwa Yesu.”—Kusokwelwa 12:17.
11 Kutentekela pa bulwi bwandi na bengidi ba Leza, Satana uyudije ntanda yonso na myanda ya bubela yaenda uyukija bantu, ne ulonganga bukomo bwa kumuna bantu bonso. Mu kimonwa kimo mu bimonwa byāmwene bidi mu Kusokwelwa bitala pa difuku dya Mfumwetu, mutumibwa Yoano wāmwene banyema bantanda basatu, kyelekejo kya Satana, bulongolodi bwandi bwa kipolitike pano pantanda, ne lupusa lubīkele bantu mu kino kyetu kitatyi. Mukanwa mwa bano banyema basatu, mwādi mutamba byula. Kino i kyelekejo’ka? Yoano unena’mba: “Ke-bintu i bibanda bya bademona, bilonga bingelengele, kadi ke byenda kudi balopwe ba panopantanda ponsololo, kwibakongakenya divita dya difuku dikatakata dya Leza, Mwinebukomobonso.” (Kusokwelwa 16:14) I kimweke patōka’mba mfundijo ya bandemona ingilanga bininge pano pantanda. Satana ne bandemona bandi bakilwa nyeke divita na bufundiji bwa Leza, ne bakendelelanga na kwikilonga kufika ne pakemikwa mwingilo wabo ku bukomo na Yesu Kristu, Meshiasa Mulopwe.—Kusokwelwa 20:2.
Muswelo wa Kujingulula Mfundijo ya Bandemona
12 Lelo bantu bakaminwe Leza bakokeja kukomena mfundijo ya bandemona? Eyo, bakokeja kwikibwanya pamwanda wa buluji bubidi. Dibajinji, mwanda bufundiji bwa Leza budi na lupusa lukatampe; ne dyabubidi, mwanda Yehova walupwila patōka manwa engidija Satana mwanda wa tumone muswelo wa kumukomena. Ka na mwānenene mutumibwa Polo, “ketwidilwepo budyumuku bwandi.” (2 Kodinda 2:11) Tuyukile’mba Satana wingidijanga kupangwapangwa bu muswelo wa kufikidija mpango yandi. (2 Temote 3:12) Wingidijanga muswelo mukomo kujingulula utompa kutakika ñeni ne mityima ya boba bengidila Leza. Wāongwele Eva ne kutamija kilokoloko kibi mu mutyima wandi. Utompanga kulongela monka dyalelo. Polo wāsonekele bene Kodinda’mba: “Nanshi nkwetwe moyo mwanda wa kutyina na’mba; padi shi pa ka, shi pa ka mwakongolwa ku uno mutyima umo, o mutele mudi Kidishitu, monka mwāongwelele nyoka Eva ku bukosoke bwandi.” (2 Kodinda 11:3) Tubandaulei mwaonakenya milangwe ya bantu mu myanda yonso.
13 Satana wātopekele Yehova kudi Eva na kubepa’mba shi bantu bakatombokele Umpangi wabo, bakekala pamo bwa baleza. Ngikadilo imbi idimo bantu dyalelo ilombola’mba i Satana ye mbepai, ino ke Yehova po. Dyalelo bantu ke baleza po! Inoko, Satana wālondeje bubela bukwabo pa bubela bubajinji. Walupula mulangwe wa’mba muya wa muntu keufwangapo. Wāpimine kupa bantu dishinda dikwabo dya kwikala bu baleza mu muswelo mukwabo. Penepo, na kwimanina pa luno lufundijo lwa bubela, washilula kusambakanya mfundijo ya kalunganyembo ka mudilo, kikungilo, kutōta mishipiditu imbi, ne mitōtelo ya kishīla kya bankambo. Ne pano pene, kudi binunu bya bantu bikidi mu bupika bwa buno bubela.—Kupituluka 18:9-13.
14 Kyabine, myanda yāsapwidilwe Adama na Yehova yādi yabine. Na kulubila Leza, Adama wādi ufwaninwe kufwa. (Ngalwilo 5:5) Kitatyi kyāfwile Adama ne lukunwa lwandi, bāikele ke myuya mifwe, yakubulwa kuyuka mwanda nansha kulonga kintu kampanda. (Ngalwilo 2:7; Musapudi 9:5, 10; Ezekyele 18:4) Pamwanda wa bubi bobāpyene kudi Adama, myuya yonso ifwanga. (Loma 5:12) Inoko mu Edena, Yehova wālaile amba kukaya lukunwa lukalwa na mingilo ya Dyabola. (Ngalwilo 3:15) Luno lukunwa wādi i Yesu Kristu, Mwana Leza wabunka. Yesu wāfwile pakubulwa bubi, ne kitapwa kya būmi bwandi kyāikele ke kinkulwa mwanda wa kupota bantu ku ngikadilo yabo ya lufu. Boba balombola lwitabijo mudi Yesu na kikokeji bapebwanga muswelo wa kutambula būmi bwa nyeke bwājimije Adama.—Yoano 3:36; Loma 6:23; 1 Temote 2:5, 6.
15 Kinkulwa, kyo kikulupiji kyabinebine kya bantu kikebapa lupandilo ino ke mulangwepo wakubulwa kwendelamo unena’mba muya wendelelanga na būmi kupwa kwa lufu. Buno bo bufundiji bwa Leza. Bo bubinebine. Kadi i kiyukeno kilumbuluke kya buswe ne tunangu twa Yehova. (Yoano 3:16) Tufwaninwe kwikala na kufwijako pamwanda wa buno bubinebine botubefunde ne pamwanda wa kunyongololwa mu mfundijo ya bandemona!—Yoano 8:32.
16 Kupityila ku bubela bwandi bwa mu budimi bwa Edena, Satana wākankamikile Adama ne Eva bekale kwilongela myanda mu kiswamutyima kyabo kupitako kuludikwa na Leza ne kukulupila mu tunangu twabo abo bene. Dyalelo, tumonanga bipá byadi bifwaninwe kulupuka ku buno butomboki, kimfwa buñonaona, makambakano atala lupeto, mavita, ne kubulwa kwa kumvwañana kudi pano pantanda dyalelo. Kekyakutulumukapo shi Bible unena’mba: “Ñeni ya panopantanda i bulembakane kwa Leza”! (1 Kodinda 3:19) Inoko, bantu bavule badi na bulembakane bwa kusaka kususuka kupitako kutá mutyima ku bufundiji bwa Yehova. (Mitoto 14:1-3; 107:17) Bakristu betabije bufundiji bwa Leza, bepukanga kutwela mu dino dikinga.
17 Polo wāsonekele Temote’mba: “Yō! abe Temote, lama kyo walobekelwe; vundamina byakubotakanya bijilula bijila, ne bya lupata bya’mba, i ñeni [buyuki, NW]; nanshi keñenipo [ke buyukipo, NW]. Bidi ne bamobamo bētabije’byo bibalubija mwendele kwitabija.” (1 Temote 6:20, 21) Buno ‘buyuki’ bulombola monka mfundijo ya bandemona. Ikokeja kwikala milangwe ya bupondo yādi ikankamika bantu bamo-bamo mu kipwilo mu kitatyi kya Polo. (2 Temote 2:16-18) Mwenda mafuku, buno bebumwene pamo bwa ‘buyuki,’ kimfwa (buyuki bwimanine pa myanda ya pabula ya mu mitōtelo) gnosticisme, ne filozofi ya Kigreke, byāonakenye kipwilo. Dyalelo nadyo, bupakano, (mfundijo inena’mba bintu byonso bikomo kujingululwa na muntu i kikomo kwibitabija) agnostisme, mfundijo ya’mba muntu utambile ku kwialamuna ne mfundijo ifutulula bisonekwa, i bimfwa bya buyuki bwa bubela, pamo ne milangwe yakubulwa kukwatañana na bisonekwa ilupula tupondo twa mu kino kyetu kitatyi. Bipá bilupuka ku buno buyuki bwa bubela bimweka mu konakana kwa mwikadilo wa bantu, ngikadila ya kubulwa kulemeka ba lupusa, budimbidimbi, ne mwino udi mu ino ngikadilo ya bintu ya Satana.
Kulamata ku Bufundiji bwa Leza
18 Nansha shi Satana i muyuje ino ntanda na mfundijo ya bandemona tamba mu Edena, kudi nyeke bantu bamo-bamo bakimba bufundiji bwa Leza. Dyalelo, kibalwa kya bano bantu kifika mu ma miliyo. Kutentekelapo ne basheleko mu bakristu bashingwe-māni badi na kikulupiji kya kukabikala pamo na Yesu mu Bulopwe bwa momwa mūlu ne kibumbo kikatampe kya “mikōko mikwabo” kidi na kikulupiji kya kukapyana ntanda munshi mwa buno Bulopwe. (Mateo 25:34; Yoano 10:16; Kusokwelwa 7:3, 9) Dyalelo, ino mikoko ibungilwanga pamo mu bulongolodi budiko kujokoloka ntanda yonso, ne Isaya wēsambile pobadi na kunena’mba: “Ebiyampe kadi bāna bobe bonsololo bakalombojibwa na Yehova, ne ndoe ya bāna bobe ikekala mikatampe.”—Isaya 54:13.
19 Kufundijibwa na Yehova ke kishintululapo enka kuyuka misoñanya ya binebine—nansha shi idi na mvubu mikatampe. Yehova witufundija mwakwikadila na bantu, muswelo wa kwingidija bufundiji bwa Leza mu būmi bwetu batwe bene. Kimfwa, tukomenanga mwino, ngikadila ya munyanji, ne mushipiditu wa bwanapabo usambakene mu ntanda yonso itujokolokele. Tuyukile’mba kulondalonda bupeta bwa pano pantanda—kitwala ku lufu. (Yakoba 5:1-3) Ketuvulaminwepo bufundiji bwa Leza bwitulombwelwe na mutumibwa Yoano amba: “Kemukisanswa pano pantanda, nansha byapanopantanda bīne. Shi muntu usenswe panopantanda, nankyo lusa lwa Tata keludipo mudi aye, mhm.”—1 Yoano 2:15.
20 Mu binenwa byandi ku bene Kodinda, Polo wālombwele ngikadilo idimo bantu betabija mfundijo ya bandemona’mba: “Bakusabibwa meso a mutyima kudi Leza wa panopantanda [Satana], boba bakubulwa kwitabija; mwanda wa kutyina’mba, mwinya wa myanda miyampe ya ntumbo ya Kidishitu, aye udi kifwa kya Leza, wakebatemena.” (2 Kodinda 4:4) Satana usakanga monka kusaba meso a mutyima a bakristu babinebine. Mu Edena, wāingidije nyoka mwanda wa kongola mwingidi umo mu bengidi ba Leza. Dyalelo, wingidijanga bingojila nansha ma sinema mudi myanda ya munyanji ne mpangiko mishileshile ipita ku televizio. Wingidijanga ma radio, bitabu ne ñimbo. Buta bukomo bwaingidija nakampata i balunda babi. (Nkindi 4:14; 28:7; 29:3) Twikalei nyeke badyumuke mwanda wa kujingulula bino bintu—manwa ne mfundijo ya bandemona.
21 Ketukilwaiko amba binenwa bya Satana bya mu Edena bwādi i bubela; byānene Yehova byo byādi byabine. Tamba ka penepa, bubela bwendelelanga nyeke. Satana ulombolanga nyeke amba i mbepai, ne bufundiji bwa Leza i bubinebine bwakubulwa kupatanibwa. (Loma 3:4) Shi tulamate ku Kinenwa kya Leza, tukekala nyeke ku mutamba wa bubinga mu bulwi butala pa bubinebine ne bubela. (2 Kodinda 10:4, 5) Shi ke pano, twikale basumininwe mwanda wa kupela mfundijo yonso ya bandemona. Mu uno muswelo, tukomininanga kufika ne ku kitatyi kikafula bulwi budi pabukata bwa bubinebine ne bubela. Bubinebine bukashinda. Satana kakekalakopo dikwabo, ne i enka bufundiji bwa Leza bukomvwanwa kujokoloka ntanda yonso.—Isaya 11:9.
[Bipangujo]
1. Bakristu badi umbukata mwa bulwi’ka?
2. (a) Kukwatañana na Polo, i mitamba’ka ibidi ilwa umo ku mukwabo? (b) I kika kyādi kisaka kunena Polo pa kutela ‘lwitabijo’?
3. (a) Mu bulwi budi pabukata bwa bubinebine ne bubela, i kika kikafikila boba bakepāna abo bene bu kitapwa? (b) I ani ufyeme kunyuma kwa mfundijo ya bandemona?
4, 5. I bubela’ka bwāsapwidilwe Eva na Satana ne mwanda’ka kyādi kibi bininge?
6. Satana wāpelele kwitabija buyampe ne bubikadi bwa Yehova pa bantu muswelo’ka?
7. Mfundijo ya bandemona yāivwenwe musunsa umbajinji kwepi, lelo kidi muswelo umo ne dyalelo?
8. I kika kyājimije ba Adama ne Eva mu Edena, ne Yehova wābingile muswelo’ka?
9. I ngikadilo’ka ilupwile mfundijo ya Satana umbula mwa tutwa twa myaka?
10, 11. Satana ne bandemona bandi bengidijanga lupusa mu myanda’ka dyalelo?
12. (a) Mwanda’ka kikokejika kukomena mfundijo ya bandemona? (b) I manwa’ka engidija Satana mwanda wa kongola bengidi ba Leza?
13. I bubela’ka bubepa Satana ku bantu dyalelo tamba mu Edena?
14, 15. I bubinebine’ka butala pa lufu ne kikulupiji kya bantu mu mafuku a kumeso?
16. Kusaka kwa bantu kwa kwingidija tunangu twabo kwalupwile bipá’ka umbula bwa myaka mivule?
17. I kika ‘kitelwa wi buyuki’ busambakenye Satana ne i bipá’ka bilupukileko?
18. I ba ani dyalelo bakimba bufundiji bwa Leza?
19. Kufundijibwa na Yehova kishintulula kika?
20, 21. (a) I kika kingidija Satana mu bukomo bwandi bwalonga mwanda wa kusaba meso a bantu? (b) I madyese’ka akatambula boba balamete ku bufundiji bwa Leza?
[Bilembwa bya pa Bifwatulo]
Mfundijo ya bandemona yāivwenwe musunsa umbajinji mu budimi bwa Edena
Bufundiji bwa Leza butala pa kinkulwa ne Bulopwe kyo kikulupiji kimo kete ku bantu
Ukashintulula Namani?
◻ Mfundijo ya Satana yāivwenwe musunsa umbajinji kwepi?
◻ I bubela’ka bumo-bumo bulupwile Satana ne bandemona bandi?
◻ Satana wingidijanga lupusa lwandi mu myanda’ka dyalelo?
◻ I bika bingidija Satana mwanda wa kutundula mfundijo ya bandemona?
◻ I madyese’ka akatambula boba balamete ku bufundiji bwa Leza dyalelo?