Twendelelei Kumeso Kufika ne ku Bushindañani bwa Mfulo!

“Na’mba, ntale, ne ku kabalwe katōka tō, pātentamine wa buta bwa miketo; ino wapebwa kilukwa, kadi kaenda munekenye wakunekenya.”​—KUSOKWELWA 6:2.

 1. I myanda’ka yādi ya kukalongeka kumeso yāmwene Yoano mu kimonwa?

MUTUMIBWA Yoano wāmwene ku bukomo bwa mushipiditu bintu byādi bya kukalongeka kintu kya myaka 1 800 kumeso ne kushintulula mukabikikilwa Kidishitu bu Mulopwe. Yoano wādi usakilwa kwikala na lwitabijo pa kukulupila byobya byaāmwene mu kimonwa. Ino dyalelo batwe tudi na bukamoni bulombola patōka amba kuno kubikikwa kwālailwe kwāfikidile kala mu 1914. Na meso a lwitabijo, tumwene Yesu Kidishitu wenda “munekenye wakunekenya.”

 2. Lelo Dyabola wālongele bika pa kubutulwa kwa Bulopwe, ne kino i bukamoni bulombola bika?

² Kinondanonda na kubutulwa kwa Bulopwe, Satana wāpangilwe mūlu, wāshilula kulwa bulwi bukomo, ne kukalabala byamwiko, ino kākidipo kadi mwa kubwaninya kunekenya. (Kusokwelwa 12:7-12) Bulobo bwandi i bulengeje ngikadilo ya ntanda ikale kubipila’ko. Būmi bwa bantu nabo po pene bwenda boneka. Ku Batumoni ba Yehova, buno i bukamoni bulombola patōka amba Mulopwe wabo pano wendelelanga kumeso “munekenye wakunekenya.”

Kubundwa kwa Kisaka kya Ntanda Impya

3, 4. (a) Lelo i kwalamuka’ka kwa bulongolodi kulongekele mu kipwilo kya bwine Kidishitu tamba kasha bulopwe bubutulwa, ne mwanda waka kyadi kyendele’mo? (b) Le kuno kwalamuka kwālailwe na Isaya kudi na kamweno’ka?

³ Bulopwe pa kubutulwa, kitatyi kyābwene kya kwaluja kipwilo kya bwine Kidishitu​—papo na biselwa bya Bulopwe byenda bivudila’ko​—bilonda enka kifwa kya kipwilo kya bwine Kidishitu kya mu myaka katwa imbajinji. O mwanda manimelo a Kiteba kya Mulami kya difuku 1 ne 15 Kweji 8, 1938, (Falanse) ēsambile pa muswelo unenwe kwingila bulongolodi bwa bwine Kidishitu. Kupwa, nimelo ya mafuku 15 Kweji 3, 1972, (Falanse), yātōkeja mwanda utala pa Kitango Kyendeji kya mu ino myaka, mu kishinte kyādi kinena’mba “Kitango Kyendeji Mokishidile na Kitango kya Mungya Bijila.” Mu 1972, bitango bya bakulumpe byātongwa mwanda wa kukwasha ne kwendeja bipwilo.

⁴ Kujokejibwa kwendele’mo kwa butadi kwākankamikile mpata kipwilo kya bwine Kidishitu. Kadi ku kino kwābwejibwe mpangiko yākwetwe na Kitango Kyendeji ya kufundija bakulumpe biselwa byabo, kutentekela’po ne kwibalombola myanda ya butyibi. Kwendelela kumeso bityebitye kutala pa mpangiko ya bulongolodi bwa Leza pano panshi ne bipa bilumbuluke byālupukile’ko byālailwe kala mu Isaya 60:17 amba: “Nkapingakanya nsahabu pa mukuba, ne ndalama pa lubwe, ne mukuba pa mutyi, ne lubwe pa mabwe; nkapa baledi bobe ndoe, ne batyibi bobe ke boloke.” Kuno kwalamuka kuyampe kwālombwele amba Leza weselanga ne kwitabija boba balunga kuboko na bupyasakane ku Bulopwe bwandi.

 5. (a) Satana wālongele bika pa kumona Yehova wesela bantu Bandi? (b) Mungya munenena Fidipai 1:7, i muswelo’ka wālondolwele bantu ba Yehova ku bukalabale bwa Satana?

⁵ Satana kābudilwepo kumona kuta mutyima ne buswe bwa Leza pa bantu bandi kinondanonda na kubutulwa kwa Bulopwe. Tala kifwa mu 1931, kano kakisumpi ka bene Kidishitu kālombwele ku meso a bantu bonso amba kebadipo Befundi’tu ba Bible bitupu. I Batumoni ba Yehova, batelelwe mu Isaya 43:10! Bikale byādi bya kitanina nansha bikunge, Satana wāpapamwine ntanda yonso kupangwapangwa kwādi kekwamwekele kashā. Ne mu matanda ādi ayukene bu mudi bwanapabo bwa mutōtelo mwine, kifwa mu États-Unis, mu Kanada, ne mu Alemanye, Batumoni bāfikile pa kusamba bisambo kyaba ne kyaba bya kukimba kupebwa bwanapabo bwa kutōta. Kufika mu 1988, Kidye Kikatampe kya États-Unis kyātyiba bisambo 71 bya Batumoni ba Yehova, kadi mu bino bisambo byonso, bābinga’mo bipindi bibidi pa bisatu. Dyalelo kujokoloka ntanda yonso, bulwi bwa ‘kulwila ne kukankamija myanda miyampe mungya bijila’ na kusamba bisambo bukyendelela, monka mwādi musambilwa mu myaka katwa imbajinji.​—Fidipai 1:7.

 6. Le kukankajibwa ne kupelejibwa ke bilekeje bantu ba Yehova kwendelela kobendelela kumeso? Shintulula.

⁶ Mu bula bwa myaka ya 1930, myaka yātwele ku Divita II dya Ntanda, imbikalo ya kasusu yākankeje ne kupeleja mwingilo wa Batumoni ba Yehova mu Alemanye, mu Eshipanye, ne mu Jampani shi twimanine bidi’nka pa ano matanda asatu. Ino mu mwaka wa 2000, mu ano matanda asatu kete mwadi basapudi 500 000 ne kupita basapula Bulopwe bwa Leza. Bine, kino i kibalwa kipite misunsa dikumi ne musubu kya Batumoni bādi ntanda yonso mituntulu mu mwaka wa 1936! I kimweke patōka amba kukankajibwa ne kupelejibwa kudi mu matanda amo kekubwanyapo kulekeja bantu ba Yehova kwendelela kumeso mu bwendeji bwa Yesu Kidishitu, Ntangidiji mushindañani.

 7. I mwanda’ka mukatampe wāmwekele mu 1958, ne i kushinta’ka kutulumukwa kushintyile bintu tamba penepa?

⁷ Kilomboji kikatampe kya kuno kwendelela kumeso kyāmwekele mu 1958, mu New York City, ku kitango kikatakata kya Batumoni ba Yehova, Kubungakana kwa Matanda kwādi na mutwe wa mwanda unena’mba Kiswa-Mutyima kya Leza, kwātenwe bantu 253 922. Mu 1970, mwingilo wādi ke mushilule mu matanda asatu atelelwe kūlu’ku, kutalula’mo enka ntanda yādi itelwa bu Alemanye wa Kutunduka. Ino Batumoni bādi bakidi bakankajibwe mu mwaba mukatampe wa Rusi (Union Soviétique) ne mu mizo yādi ipwene nao Kipwano kya Varsovie. Dyalelo dino mu ino mizo ya Kikoministe mudi tununu tutwa tutano ne musubu twa Batumoni basapula.

 8. I madyese’ka a Yehova eselwe bantu bandi, ne Kiteba kya Mulami kya mu 1951 kyānene’po kika?

⁸ Batumoni ba Yehova i beselwe na kwilundila’ko mwanda bendelelanga na ‘kubadikila bidi kusaka bulopwe bwa Leza, ne boloke bwandi kumo.’ (Mateo 6:33) Bupolofeto bwa Isaya ke bufikidile kala patōka, bunena’mba: “Katyetye kakālamuka kanunu, kadi katyutyu’ka ke muzo mukomo; ami Yehova nkapelakanya’byo mu bitatyi byabyo.” (Isaya 60:22) Ino kwilundila’ko kekwapwile. Tala’tu mu myaka dikumi ya kunyuma’i, kibalwa kya babingiji babingija kubikala kwa Bulopwe kyelundile’ko kyafika pa bantu 1 750 000 ne kupita. Bano bengidi bambulwa nsengwa belunga ku kisumpi i besambilwe’po mu Kiteba kya Mulami kya mu 1951 (Falanse) namino amba: “Leza uteakanyanga kisaka kya ntanda impya. . . . Kino kyo kyalwilo kikapita pa Amakedona, . . . kikabadikila kwikwata’ko na mingilo mu ‘ntanda impya’ . . . , milongololwe mungya kiteokratike, iyukile mingidilo ya bulongolodi.” Kino kishinte kyāvuile mwanda amba: “Nanshi twendelelei kumeso, pakubulwa kutala kunyuma, batwe bonso kya pamo, kisaka kyonso kituntulu kya ntanda impya!”

 9. I kika kilombola amba bintu bifundanga Batumoni ba Yehova mu bula bwa myaka bidi na kamweno?

⁹ Pano’ko bidi, kino kisaka kya ntanda impya kyenda nyeke kīlundila’ko ke kiyuke biyampe mwa kulongela senene bintu bikwasha bininge dyalelo, pakwabo bikakwasha ne mu mwingilo wa kujokejibwa ukengilwa kupwa kwa Amakedona. Kifwa, Batumoni ba Yehova ke bayuke mwa kulongolwela bitango bikatampe, mwa kukwashisha na kampeja-bukidi boba baponenwa na bimpengele, ne mwa kūbakila mobo bukidibukidi. Ino mingilo i mifikije bantu bavule ku kutendela Batumoni ba Yehova ne kwibapa bulēme.

Kulemununa Mimweno Imbi

10, 11. Leta kifwa kilombola muswelo ulemununwanga mumweno umbi umonwanga Batumoni ba Yehova.

¹⁰ Ino kukidi bantu batopeka Batumoni ba Yehova amba kebaloñangapo bintu bilonga bantu bonso. Kinenenwa Batumoni uno muswelo i mwanda balondanga binena Bible, kifwa mu myanda itala kwelwa mashi, kuleka kwikuja mu bimyanda bya ntanda, kutoma mfwanka, ne mwikadilo. Shako kudi bantu bavule baanza kwitabija amba mumweno umona Batumoni bintu o mufwaninwe. Kifwa, dokitele umo wa mu Polonye waityile ku nshinga bilo biludika mingilo ya Batumoni ba Yehova, wanena amba aye ne bengidi nandi ba ku lupitalo bepatenye nsaa mivule pa mwanda utala kwelwa mashi. Mwanda mwine waletele lupata i kishinte kyalupwilwe mu dyonka difuku’dya mu dipepala dya mu Polonye dilupulwanga difuku ne difuku (Dziennik Zachodni). “Ami’wa ntompolanga pangala pa kwingidija kwingidijibwanga mashi mu kiñanga bwingidijeingidije,” ye dokitele’o unena. “Kino kifwaninwe kushintwa, bine nadi nasangala pa kumona muntu umo usaba uno mwanda. Nsangela kuyukila’ko bintu bikwabo.”

¹¹ Ku kukongakana kwa mwaka wadi’mo, bamuñanga batambile mu Kanada, mu Bulaya, mu Isalela, ne mu États-Unis besambile pa myanda ikokeja kukwasha badokitele ilombola mwa kundapila babela pampikwa kwingidija mashi. Ku kuno kukongakana, kobakongakene mu Suise, banene amba padi kwishila na mulangila bantu bavule, mwanda kibalwa kya babemvu bafwanga pa kupwa kwelwa mashi i kikande mpata kupita kya babemvu bafwanga pampikwa kwelwa’o. Batumoni babela pavule kebejangapo kutamba mu lupitalo bukidi kupita’ko boba bobelanga mashi, kadi pavule kundapibwa kwabo kekulombangapo lupeto luvule.

12. Leta kifwa kya bantu ba majina batendele mwimanino wa Batumoni ba Yehova wa kupela kwikuja mu bimyanda bya kipolitike.

¹² I myanda miyampe mivule inenenwanga Batumoni ba Yehova ya pa kupela kobāpelele kwikuja mu bimyanda bya ntanda pa Divita II dya Ntanda, pobākubilwe bininge na Nazi. Bande wa video umo (La fermeté des Témoins de Jéhovah face à la persécution nazie) ulupwilwe na Batumoni ba Yehova, walombwelwe dibajinji ku komponi ka malwa ka Ravensbrück mu Alemanye mu mafuku 6 Kweji 11, 1996, uselele myanda mivule miyampe yobebanenena. Pa kulombolwa’ye dikwabo ku komponi ka malwa katumbe ka mu Bergen-Belsen mu mafuku 18 Kweji 4, 1998, Dokitele Wolfgang Scheel, mutangidiji wa Kité kya Bufundiji bwa Kipolitike mu Saxe wa Kunshi, wanene’mba: “Bumo bwa mu bubinebine mu mānga buvutakenye ñeni i buno butala pa Batumoni ba Yehova bāpelele Kisoshaliste kya Muzo na kusumininwa kukatampe kutabuka bipwilo bya kine Kidishitu. . . . Nansha shi tudi na milangwe’ka pa bufundiji ne bupyasakane bwa mutōtelo wa Batumoni ba Yehova, ino tufwaninwe kuyuka amba kwimanija nshinkidingi kwabo mu umbikalo wa Nazi i kintu kifwaninwe kwibapēla bulēme.”

13, 14. (a) Le i bubandaudi’ka bufwaninwe bobēsambile’po kudi mukelenge umo butala pa bene Kidishitu babajinji? (b) Leta bifwa bya mayampe obanenenanga bantu ba Leza dyalelo.

¹³ Bantu ba majina ne butyibi bwa bidye pobesambilanga Batumoni ba Yehova maya mu myanda ileta lupata, kino kityepejanga mfwatakani ne kulengeja bantu bamone Batumoni biyampe. Divule kino kibatwalanga ku kwisamba na bantu badi bapela kwibevwana dibajinji. Bilongwa bya uno muswelo bikalanga biyampe ne Batumoni ba Yehova bebisangelanga na bubine. Kino kituvuluja byobya byālongekele mu Yelusalema mu myaka katwa imbajinji. Pādi pasaka ba mu Sanhedrini, Kidye kikatampe kya Bayuda, kwipaya bene Kidishitu mwanda wa bupyasakane bwabo mu busapudi, Ngamayela, “mufundiji wa bijila, wadi mulemekwe ku bantu bonso,” wēbadyumwine amba: “Bānwe bene Isalela, tūkanyai bidi, na kyo musaka kulonga bantu bano. . . . Kemukikolwai kwibalonga bantu bano! Mwibalekei bitupu, ke-mintu shi ñēni īno, ne īno mīngilo īkale i ya bantu bitupu, nankyo īkalundwilwa panshi. Wivwane kadi shi i ya Leza, nabya kemukamonepo kwibalundwila panshi, mhm, mwanda wa kutyina’mba mwakalwa na Leza.”​—Bilongwa 5:33-39.

¹⁴ Bantu ba majina, pamo bwa Ngamayela, besambile mayampe panopano pa bwanapabo bwa mutōtelo wa Batumoni ba Yehova. Kifwa, mukelenge umo wadi pa kalā mwimaniji wa Kitango kya Bashayuka Batala Bwanapabo bwa Mitōtelo ne Nkulupilo wanene amba: “Byepelo bya mutōtelo kampanda kebifwaninwepo kutunwa amba mwanda’po’tu nkulupilo yao keitabijibwepo nansha kusangelwa na bantu.” Kadi polofesele wa myanda ya mitōtelo wa ku inivelesite ya Leipzig waipangwile kipangujo kifike’po pa mwanda utala kisumpi kya umbikalo wa Alemanye kyatuminwe kusantaula myanda ya mitōtelo yobadi balangila bu tutangotango, amba: “Mwanda waka enka mitōtelo ya batōtyi badi butyetye yo ikonkotolwa ino bipwilo bibidi bikatampe [Kipwilo kya Katolika Loma ne Kipwilo kya Luthérienne] kukonkotolwa’byo mpika?” Malondololo ketukeakimbepo kulampe, adi mu binenwa bya ntyikala wa kala mwine Alemanye wasonekele amba: “Kekudipo kya kwalakana, i bimweke’tu kala patōka amba kunyuma kwa bilongeka’bi kudi babitabija-vidingi ba mu bipwilo basonshilanga imbikalo mu nkuku ya mapolitike yoikutanga.”

Le I Kudi Ani Kotufwaninwe Kukimba Bunyongolodi?

15, 16. (a) I kika kinenenwa amba kilongwa kya Ngamayela kekyādipo na kamweno kaendaenda? (b) I bantu’ka basatu ba lupusa bākomenwe mu byonso byobālongele bya kusaka kukutulwija Yesu?

¹⁵ Byobya byānene Ngamayela bikimba’tu kulombola amba mwingilo obakwatakanya kudi Leza keukokejapo kukankalwa. Bene Kidishitu babajinji kebābudilwepo kumwena kamweno mu bishima byaānene ku Sanhedrini, ino kadi kebāidilwepo kuvuluka amba binenwa byānene Yesu ku balondi bandi amba bakapangwapangwa nabyo byādi byabine. Ngamayela wālongele kintu kyākalakenye nkuku ya bendeji ba mutōtelo ya kwipaya bene Kidishitu, ino kekyāfundwilepo kupangwapangwa lonso, mwanda tutanga’mba: “Ebiya nabo bamwitabija, ino pa kwibēta batumibwa ko badi, bebakupilakupila, ke bebakome’mba: kemukisapwilaipo mu dijina dya Yesu bānwe, penepo bebaleka kwenda.”​—Bilongwa 5:40.

¹⁶ Yesu paādi usambijibwa, Pontyusa Pilato kāmwenepo mambo apile, o mwanda wāsakile kumukutulula. Ino wātunya. (Yoano 18:38, 39; 19:4, 6, 12-16) Nansha ke ba Nikodema ne Yosefa mwine Adimatea, ba mu Sanhedrini bādi betabila Yesu, bākomenwe kya kulonga mwanda wa kukankaja kidye kileke kumuponeja. (Luka 23:50-52; Yoano 7:45-52; 19:38-40) Kunena na bubine, bunyongolodi butamba kudi bantu banenena bantu ba Yehova​—nansha shi badi na kukanina’ka kwa mutyima​—i bwa kipindi. Ntanda ikendelela na kushikwa balondi babine ba Kidishitu monka mobāmushikilwe aye mwine. Bunyongolodi bwinebwine bukatamba enka kudi Yehova kete.​—Bilongwa 2:24.

17. I kintu’ka kiyukile biyampe Batumoni ba Yehova, ino mwanda waka kekibazozejangapo mu kusumininwa kwabo kobasumininwe kwendelela na kusapula myanda miyampe?

¹⁷ Kunena kuyampe, Batumoni ba Yehova bayukile amba kupangwapangwa kukyendelela. Lwana lukapwa enka shi ngikadilo ya Satana ibatalulwa’ko lonso. Bine, kuno kupangwapangwa, nansha byokekusangajapo, kekulekejangapo Batumoni ba Yehova kwingila mwingilo wa kusapula Bulopwe obapelwe. Lelo badi mwa kulekela namani, abo bantu bobakwatakanyanga kudi Leza? Babambile meso sō kudi Mwendeji wabo mukankamane, Yesu Kidishitu, kifwa kiyampe kya kwiula.​—Bilongwa 5:17-21, 27-32.

18. Le i bikoleja’ka bitengele bantu ba Yehova kumeso’ku, ino bakulupile amba bikafula namani?

¹⁸ Tamba’nka ku ngalwilo kwao, mutōtelo wabine upangwapañwanga bikomo. Panopano ponka ukatambwa kimwesha na Koka, Satana, mu ngikadilo yandi ya kwikijībwa, tamba kasha upangwa mūlu. Ino mutōtelo wabine ukapanda. (Ezekyele 38:14-16) “Balopwe ba panopantanda ponsololo,” bendejibwa na Satana, “bakatambanga Kāna-ka-mukōko divita, ne Kāna-ka-mukōko nandi ukebanekenya, ke-muntu aye i Mfumwandya bamfumu, Mulopwe wa balopwe.” (Kusokwelwa 16:14; 17:14) Eyo, Mulopwe wetu wendelelanga kumeso ku bushindañani bwa mfulo, kwakekala “munekenye” byonso. Bine kwendela nandi kya pamo i dyese dikatampe mpata, mwanda twi bayuke amba kubashala kakitatyi katyetye, kekukekalapo muntu nansha umo ukapatanya kadi batōtyi ba Yehova pobanena’mba: “Leza i wetu”!​—Loma 8:31; Fidipai 1:27, 28.

Le Ukokeja Kushintulula?

• I bika bilongele Yehova mwanda wa kukomeja kipwilo kya bwine Kidishitu tamba ku kubutulwa kwa Bulopwe?

• Satana uloñanga bika mwanda wa kutompa kukalakanya Kidishitu aleke kunekenya ne pa mfulo, ne i bifule namani?

• I mumweno’ka mujalale otufwaninwe kwikala nao pa biyampe bitulongela bantu bampikwa kwikala Batumoni?

• Le i bika bisaka kulonga Satana panopano ponka, ne bikafula namani?

[Bifwatulo pa paje 30]

Kubulwa kwikuja mu bimyanda bya ntanda kwa Batumoni mu Divita II dya Ntanda, kukiletelanga Yehova mitendelo ne dyalelo