Yehova udi ne mwanda na mizo
“Diwi difika ne kumfulo ya panshi; mwanda Yehova udi ne mwanda ne mizo’ya.”—YELEMIA 25:31.
NTANDA ya Yuda yātenwe na myaka ya malwa. Yoshia, mulopwe muyampe, wāikele kutukija bukalabale bwa Yehova mu kitatyi kityetye. Ino lelo i kika kyālondelepo kitatyi kyāipailwe Yoshia mu 629 K.K.K.? Balopwe bamulondele kebālemekelepo Yehova.
2 Ka na mwikilombwela 2 Balopwe 24:19, mulopwe wamfulo wa Yuda, Zedekia, mwana wabuná wa Yoshia, wāendelele na kulonga “kyokya kibikibi mu meso a Yehova, mungya byonsololo byālongele [tutu wandi] Yehoyakimi.” I bipá’ka byālupukileko? Nebukaneza pakukatamba Yelusalema, wākwete Zedekia, wāipaya bandi bana mu meso andi, wamusaba meso ne wāenda nandi ku Babiloni. Pakwabo kadi, bene Babiloni bāselele bipungwa byonso byobādi bengidija mu mutōtelo wa Yehova, basōka tempelo ne kibundi kine kumo. Bantu bāpandile ku lufu, bāendele nabo ku Babiloni bu misungi.
3 Mwaka wa 607 K.K.K., kewālombwelepo enka konakanibwa kwa Yelusalema kete, ino wālombwele ne ngalwilo ya “myaka ya baJentaila” kukwatañana na Luka 21:24. Kino kitatyi kya myaka 2520 kyāfudile mu 1914, kino kyetu kitatyi. Penepo, kitatyi kya Yehova kya kutyiba mbila ne kufikidija butyibi bwandi pa ino ntanda myoneke kupityila mudi wandi Mwana mubikikwe, Yesu Kristu, Nebukaneza Mukatampe kyāfikile. Buno butyibi bwashilwila na muzo wenzakene na Yuda mu kino kyetu kitatyi, ufwatakanya’mba wimanine Leza ne Kristu pano pantanda.
4 Lelo kekudipo kwenzankana pabukata bwa kavutakanya kādiko mu myaka yamfulo ya Yuda munshi mwa balopwe bandi—kusalwa kwa mizo yādi ibajokolokele—ne kano kavutakanya kadi mu Bipwilo bya Ki-kristu dyalelo? Bine kudipo! Ino lelo bupolofeto bwa Yelemia bulombolanga kika pa muswelo ukapwija Yehova ino myanda dyalelo? Twikibandaulei.
5 Bertrand Russell, mwine Angleterre mwifundi wa makumi ne Filosofi wānene pano kēpapite kubwipi kwa myaka 40 amba: “Tamba mu 1914, muntu yense umona mwenda mwalamukila myanda mu ino ntanda, udi na bulanda bukatampe pamwanda wa ngikadilo imweka’mba itwala bantu ku kyamalwa kikatampe kutabuka.” Konrad Adenauer, muntu wa myanda ya mapolitike mu Alemanye wānene’mba: “Mutyima ntenke ne kwikala ku matwi talala, kebijimine mu būmi bwa bantu tamba 1914.”
6 Dyalelo, pamo’nka na mokyādi kikadile mu mafuku a Yelemia, kufwena kwa mfulo ya ino ngikadilo ya bintu i kulombolwe patōka na kuno kumwangwa kwa mashi a bantu bavule bakubulwa nansha mwanda mwine, nakampata umbula bwa mavita abidi a ntanda yonso a mu kino kyetu kitatyi. Kipindi kikatampe kya ano mavita, kyalwilwe na mizo ya Bipwilo bya Ki-Kristu, bītela bu bitōta Leza wa mu Bible. Buno i bunzazangi bwa binebine! Ke kyākutulumukapo shi Yehova wibatumina ba Tumoni twandi kwibapitulukila mu binenwa bidi mu Yelemia 25:5, 6 amba: “Alukai pano enselele ku dishinda dyandi dibi, ne ku bukondame bwa bilongwa byenu . . . Ino kemukilondapo baleza bangi kwibengidila ne kwibatōta, ne kunkolomona ami bulobo mu mingilo ya makasa enu; penepo nkikemusanshijapo nansha patyetye pene.”
7 Inoko, mizo ya Bipwilo bya Ki-Kristu keyalukilepo ku bilongwa byayo. Bekilombwele na kwendelela na kupāna bitapwa byabo kudi leza wa divita mu Corée ne mu Viêt-nam. Kadi bendelelanga na kupāna lupeto ku basunga ba lufu, bantu bapunga bingoma. Matanda a Bipwilo bya Ki-kristu ālupwile kipindi kikatampe bininge kya lupeto mu kanunu katuntulu ka mamiliyare a ma dollars ādi alupulwa ku mwaka ne mwaka mwanda wa kupota byabulwi mu 1980-1989. Tamba mu 1951 kufika mu 1991, lupeto lobaingidije mwanda wa kukwatakanya byabushidika mu Etats-Unis kete, lwāpityile pa kamweno ka ma sosiete a mu Amerika onso pamo. Tamba kitatyi kyobāelele kabobo kakatampe amba Divita dya Munshi-munshi dibapu, mata alasa mudilo obafwindwile, i enka oa ādi kemoneke kete, ino kukishele kibalwa kikatampe kya mata makwabo epaijana ne bakyendelela nyeke na kwiapunga. Mu difuku kampanda, bino bingoma bikokeja kukengidijibwa.
Butyibi Pamwanda wa Mulēlē wa Kipindi kya Bipwilo bya Ki-kristu
8 Binenwa bya Yehova bidi mu Yelemia 25:8, 9, dyalelo bisambilanga nakampata pa Bipwilo bya Ki-kristu bikomenwe kwingidija misoñanya ya boloke ya bwine Kristu: “Po pa mwanda’o wanenena Yehova wa bibumbo amba: Ke-mwi-bantu kemwatejejepo binenwa byami; talapo bidi, nkatuma kuyata mafu onsololo a dya kungala, kabidi nkatuma’o kudi Nebukaneza mulopwe wa Babiloni mwigidi wami, nkebaleta pa ntanda ino’i, ne padi bekadi bayo, ne padi mizo ino’i ijokolokele; ino nkebonakanya fututu, ne kwibalengeja ke kyakwana kadi, ne na kwīla muluji, ke masala a nyeke ne nyeke; i Yehova unena.” Namino, kyamalwa kikatampe kikashilwila pa Bipwilo bya Ki-Kristu bitēla bu bengidi ba Leza, kumfulo, kikasambakana kujokoloka ntanda yonso, “ne padi ino mizo ijokolokele” konso-konso.
9 Kwādi kitatyi kampanda kyobādi balemeka Bible mu Bipwilo bya Ki-kristu, kubwipi kwa mu matanda onso, bādi bamona busongi ne būmi bwa kisaka bu nsulo ya nsangaji, ku lubanga bwē, bantu bādi balanguka na nsangaji ne kuvuija mingilo yabo ya difuku ne difuku. Bavule bādi basangela kutanga ne kwifunda Kinenwa kya Leza abo bene ku kyolwa na mudilo wa lampi. Ino dyalelo, bulalañani, dilubu, kutoma dyamba ne bunkolwankolwa, banuke bajilula bijila, lwiso, bukope, kisanso kya Televizio, ne myanda mikwabo, ibyonakanye būmi bwa bantu mu muswelo ulengeja moyo. Ino yo myanda itangidila musala ukafikidija Yehova Leza pa kipindi kya Bipwilo bya Ki-kristu pamwanda wa mulēle wabyo.
10 Ka na motutangila mu Yelemia shapitra 25 vese 10 ne 11 Yehova unena’mba: “Nkebayata diwi dya nsangaji ne diwi dya tusepo, ne diwi dya musoñañani ne diwi dya musongwa; ne musheku wa dibwe dya kupela, ne kitōkeji kya kinanu. Ebiyampe ino ntanda ino’i yonsololo ikekala masala ne ya kyakwana.” Bine, kikekalanga kyakwana pa kasalwa ma tempelo makatakata ne mobo mayampe a Bipwilo bya Ki-kristu. Kuno konakanibwa kukalongekanga umbula bwa kitatyi’ka? Mu kitatyi kya Yelemia, musala wāfikile Yuda ne mizo yobādi balondakene nayo wāijije myaka 70, isambilapo Mitoto 90:10 bu buvule bwa myaka ya kyelekejo ya būmi bwa muntu. Kufikidila kwa butyibi bwa Yehova bwa mu kino kyetu kitatyi kukekalanga kubwaninine, kwa kuladilapo nyeke.
Butyibi padi Babiloni Mukatakata
11 Ka na mokyātobelwe mu Kusokwelwa 17:12-17, kukekalanga kitatyi kikashilula Yehova kulonga kilongwa kyandi kya kwakamwa na kwikitula mu mutyima wa “masengo dikumi”—ba mudya-vita ba mu Kitango kya Buno bwa Mizo—bakalonge “monka muswidile mutyima wandi” mwanda wa konakanya umbikalo wa mutōtelo wabubela kujokoloka ntanda yonso. Kikalongekanga muswelo’ka? Kudi miswelo mivule ikokeja kwingidija “masengo dikumi” esambilwepo mu Kusokwelwa shapitra 17:16 mwanda wa kushikwa “wabwitwa . . . ne kumusokelela fututu mu mudilo.” Kyabine, mata alasa mudilo imasambakane konso-konso ne akyendelela na kuvudilako mu bifuko bya māka. Ino, tufwaninwe kwilaija kukamona mukakunkila Yehova mityima ya baludiki ba mapolitike mwanda wa kufikidija kinongo kyandi.
12 Mu kitatyi kyakala, Babiloni wāponenwe na bukalabale bwa Yehova. Shi ke pano, kushilwila mu vese 12 wa shapitra 25 wa Yelemia, bupolofeto i bulombole myanda mu muswelo mukwabo, na kukokela milangwe pa bikafika kumeso. Mwingilo wabo wa Kufikidija butyibi bwa Yehova pa kupwa’o, Nebukaneza ne Babiloni bāelelwe mu mulongo umo pamo’nka na mizo mikwabo. Kidi muswelo umo onka ne dyalelo. “Masengo dikumi” atelelwe mu Kusokwelwa Shapitra 17 akonakanya bipwilo bya mitōtelo yabubela, ino kumfulo ao nao akonakanibwanga pamo na “balopwe bonso ba panopantanda,” mokilombwedilwe mu Kusokwelwa shapitra 19. Yelemia 25:13, 14 ulombola mukatyibilwa mambo a Babiloni pamo ne “mizo yonsololo” yādi ipunika bantu ba Yehova. Yehova wāingidije Nebukaneza bu mufikidiji wa mbila na kupá Yuda mfuto. Ino uno mulopwe wa Babiloni ne balopwe bonso bamulondele kebātumbijepo Yehova, bāikele kwizunzula abo bene pamwanda wa mitatulo yabo, kimfwa, bāsubije bitomeno bya mu tempelo ya Yehova. (Daniele 5:22, 23) Ne kitatyi kyātutyilwe Yelusalema na bene Babiloni, mizo yādi ilondakene na Yuda—Moabu, Amona, Tyila, Edoma, ne mizo mikwabo—yāsangele ne kusepa bantu ba Leza. Abo nabo bafwaninwe kufutyijibwa na Yehova.
Butyibi ku “Mizo Yonsololo”
13 Omwanda Yelemia unena mu shapitra 25 vese 15 ne 16 amba: “Ino pano namino e mwanenena Yehova, Leza wa Isalela’wa, kudi ami amba: Yata kitomeno kya vinyu ya buno bulobo budyendyemuka buno’bu, pa dikasa dyami ne kutomeja’kyo mizo yonsololo’ya ko nakutuma ami. Bakatomanga ne kulundalunda bakekala ke bilubi, mwanda wa kipete kyo nkatuma umbukata mwabo.” Mwanda’ka besambila pa ‘kitomeno kya vinyu ya bulobo budyendyemuka bwa Yehova’? Mu Mateo 26:39, 42 ne Yoano 18:11, Yesu wisambila pa “kitomeno” bu kyelekejo kya kiswamutyima kya Leza padi. Muswelo umo onka, kitomeno i kingidijibwe mwanda wa kwelekeja kiswamutyima kya Yehova ku mizo mwanda wa bitome butyibi bwa kinongo kya aye Leza. Yelemia 25:17-26 utela bibumbo bya mizo bidi bu kyelekejo kya mizo ya mu kino kyetu kitatyi.
14 Pamo’nka na mwātutyilwe Yuda, Bipwilo bya Ki-kristu bikasalwanga “ke kyakwana, ne kwīlwa muluji ne mafingo,” bonakani bukekala kufikila pa bisheleko bya umbikalo wa mutōtelo wabubela kujokoloka ntanda yonso. Kupwa, ntanda yonso, kyelekejo kya Edipito, ikatoma kitomeno kya vinyu ya bulobo budyendyemuka bwa Yehova! Eyo, “balopwe bonso ba kungala, ba kulampe ne ba pabwipi ponka, au ku mukwabo au ku mukwabo, kadi malopwe onsololo a panopantanda adi pano panshi” bakekitomanga. Kumfulo, “mulopwe wa Sheshake ukalondela abo kutoma.” Uno “mulopwe wa Sheshake” lelo i ani? Sheshake i dijina dya Babiloni dya kyelekejo, mu mulembelo mukomo kupotolola, mwanda wa kwiinanya. Enka mwādi mwikadile Satana bu mulopwe wakubulwa kumweka wa Babiloni, kadi ye enka aye “mwine wa panopantanda” mu kino kyetu kitatyi, nka na mwēkilombwedile Yesu. (Yoano 14:30) Yelemia 25:17-26 ne Kusokwelwa shapitra 18 kufika ku wa 20 aleta bushintuludi bwa mukelondela bizumba kitatyi kikapityijibwa kitomeno kya bulobo budyendyemuka bwa Yehova. Dibajinji, umbikalo wa mutōtelo wabubela kujokoloka ntanda yonso ukashindwa, pakalonda, lupusa lwa kipolitike, penepo Satana aye mwine ukelwa mu lupongo lulalula—Kusokwelwa 18:8; 19:19-21; 20:1-3.
15 Tamba kitatyi kyobānene’mba Divita dya Munshi-munshi dibapu, pano besambilanga bininge pa mwanda utala ndoe ne mutyima ntenke, ne amba kubashala enka mulopwe umo nkomonkomo. Ka na mwikilombwela Kusokwelwa 17:10 uno mulopwe nkomonkomo, mutwe wa busamba bubidi wa kinyema, “ukekalanga kitatyi kityetye.” Ino kyokya “kitatyi kityetye” kyenda kifwena kumfulo yakyo. Panopano ponka, tubobo tonso twa kipolitike twisambila pa ‘ndoe ne mutyima ntenke’ tukebaletelanga “kupapamukilwa ko badi, ne konakanibwa.” Mo munenena mutumibwa Polo.—1 Tesalonika 5:2, 3.
16 Ntanda yonso ya Satana, kushilwila pa Bipwilo bya Ki-kristu, bifwaninwe kutoma kitomeno kya kinongo kya Yehova. Kyo kilombola mbila yāpelwe Yelemia isekunwinwe mu shapitra 25 vese 27-29, ilombola bubinebine bwa uno mwanda’mba: “Ukebanena’mba: E mwanenena Yehova wa bibumbo, Leza wa Isalela’wa, namino amba: Tomai mwikalei bakolwe, lasai, ponai ne kulangukapo kwine monka mpikila, mwanda wa kipete kyo ntuma umbukata mwenu. Penepa kadi kikekala nenki, shi bapela kuyata kitomeno pa dikasa dyobe kutoma, penepo ukebanena’mba: E mwanenena Yehova wa bibumbo namino amba: Banwe binebine mukatomanga. Mwanda monapo bidi, ami naalula kuleta kyamalwa pa kibundi kitēlwa pa dijina dyami, ino banwe lelo mukekala bampikwa kudingilwa byamwiko’ni? Kemukekalapo bampikwa kudingilwa, ehe; ino ami nkēta kipete pa bekadi bonso ba panshi; i Yehova wa bibumbo unena.”
17 Bino i binenwa bikomo kashaa—kyabine, i binenwa bilenga moyo mwanda i bya Mfumwetu Mulopwe wa umbuo onso wa diulu ne ntanda, Yehova Leza. Umbula bwa tununu ne tununu twa myaka, wāuminine na butukanye mutonko, kufwijibwa bumvu ne mushikwa wa dijina dyandi dikola. Pano, kitatyi kibafika mwanda wa aye kulondolola ku milombelo ya wandi Mwana muswe, Yesu Kristu, yāfundije bandi bana babwanga kitatyi kyādi pano pantanda’mba: “Nanshi mwikale kulombela’nka namino’mba: Abe Tata wetu wa mūlu, dijina dyobe dijile kijila. Bulopwe bobe bufike. Muswidile mutyima obe mūlu ne panopantanda pene i monka.” (Mateo 6:9, 10) Kiswamutyima kya Yehova i kya’mba Yesu ekale kwingila bu kipete Kyandi mwanda wa kufikidija butyibi bwa kinongo kyandi.
18 Mu kusokwelwa shapitra 6, tutangamo bidi’mba Yesu utentamine pa kabalwe katōka mwanda wa ‘kunekenya ne kutyumuna divita.’ (Vese 2) Kino kyāshilwile na kubikikwa kwandi bu Mulopwe momwa mūlu mu 1914. Tubalwe tukwabo ne patentaminepo tumulonda kunyuma, i kyelekejo kya divita dikatampe, nzala, ne bipupo bya mbá bipaijana bininge bisambakene mu ino yetu ntanda yonso. Ino lelo kano kavutakanya kakafulanga kitatyi’ka? Kusokwelwa shapitra 7 wituyukija’mba bamwikeulu baná bakwete bininge “luvula lwa ku mitamba iná ya pano panshi” kufika ne pa kitatyi kikabungakanibwa Isalela wa kumushipiditu pamo ne kibumbo kikatampe kya bantu batamba ku mizo yonso mwanda wa lupandilo. (Verse 1) I kika kikalondapo?
19 Yelemia shapitra 25 vese 30 ne 31, wendelela na kunena’mba: “Yehova ukabuluma aye kūlu, ne kunena diwi dyandi aye ku kikalo kyandi kikola; ukabulumina bikomokomo’tu pa kipombo kyandi; ukatūta kyungwe padi bekadi bonso ba panshi pamo’nka bwa batyimpa mañanza. Diwi difika ne kumfulo ya panshi, mwanda Yehova udi ne mwanda ne mizo’ya, ukemuka ne bangitu bonso; ino bapupakane ukebapana ku kipete; i Yehova unena.” Kekudipo muzo nansha umo ukabulwa kutoma kitomeno kya bulobo budyendyemuka bwa Yehova. Nanshi, ke kya kulengwapo, bantu bonso ba mityima myoloke bafwaninwe kwisansanya abo bene na bubi bwa mizo kumeso kwa kulekelelwa kwa kimpunpu kya luvula lwa bulobo budyendyemuka bwa Yehova na bamwikeulu baná. Kudyendyemuka kwabinebine mwanda bupolofeto bwa Yelemia bwendelela na kunena mu vese 32 ne 33 amba:
20 “E mwanenena Yehova wa bibumbo namino amba: Talapo bidi, kyamalwa kikatamba ku muzo ku muzo, ne kitenshi kikalangulwa kumfulo kwine kulampe kwa panshi. Kabidi bepaibwe na Yehova bakekala pa dyodya difuku’dya kushilwila ku mfulo imo ya panshi kutula ne kumfulo mikwabo ya panshi, ino kebakadilwapo nansha kuboibwapo, nansha kujīkwapo kasha; bakekala bwa bityani pampala pa nshi’ya.” Kyabine, uno mwanda ulenga moyo, ino kino kilongwa i kya mvubu mwanda wa kutōkeja ntanda na kutalulamo bubi bonso kumeso kwa kutulako Paladisa ilailwe na Leza.
Bakumbi Bakabuluka ne Kwabija
21 Vese 34-36 ubwejako na kwisambila pa butyibi bwa Yehova’mba “Bulukai banwe bakumbi, abijai; alañanai banwe bene mu buto, banwe bakatampe ba luombe’ba, mwanda mafuku’a kekutapa-ikukunya kwenu abafikidila, kadi nkemulala bibesebibese, ino mukapona’nka bwa kipungwa kilumbuluke. Penepo bakumbi kebakamonepo dishinda mwa kunyemena, nansha mukatampe wa luombe mwakupandilako mpika. Diwi dya kwabija kwa bakumbi, ne kibuluko kya mukatampe wa luombe! mwanda Yehova usalakanya madyo abo.”
22 Bano bakumbi i ba ani? Ke bakulumpe ba Bipwilo bya Ki-kristupo mhm, abo kebapwe kala kutoma bulobo budyendyemuka bwa Yehova. I bakumbi ba bashidika, besambilwepo kadi ne mu Yelemia 6:3, babungilanga byabulwi byabo pamo na kukolomona Yehova. I baludiki ba kipolitike, bapetela pa mutwe wa bantu bobaludika. Bavule umbukata mwabo i bansunga, ne basendwe mu bonakani. Badi na mulēlē wa kulwa na nzala isusula bantu mu matanda a balanda. Bapetejanga “mukatampe wa luombe,” kimfwa, bampunga ba byabulwi bikomokomo ne bañonaona balwiso bonakanya luvula lwa mulwelele, mema, mityi ne biyombo, aku bapela kupāna bukwashi mwanda wa kupota malawa ne bidibwa bya lupoto lutyetye bikokeja kupandija ma miliyo a banuke badi kubwipi na lufu.
23 Ke kyakutulumukapo shi Yelemia shapitra 25 vese 37 ne 38 ufudija na kwisambila pa boba basaka enka ndoe ya abo bene’mba: “Bipombo bya ndoe byatalajibwa nya-a mwanda wa bulobo byamwiko bwa Yehova. Wazobolola kifyamo kyandi bwa ntambo; mwanda ntanda yabo ibālamuka ke [kyakwakamwa], mwanda wa bulobo bwa kipete kisusula, ne pa mwanda wa bulobo bwandi budyendyemuka.” Bine i kyakwakamwa kyabinebine! Eyo, bulobo budyendyemuka bwa Yehova bukafikidilanga binebine kupityila mudi yewa utelwa mu Kusokwelwa 19:15, 16 bu “Mulopwe wa umbalopwe Mfumwandya bamfumu,” ukaludika mizo na mukombo wa kilonda. I kika kikalondapo?
24 Lelo kodi mutanwe pekalanga paposoka kidimina nansha kivula kikomokomo? Padi kikalanga kilengeja moyo. Ino lubanga lukalondapo, diūlu dikalanga ditōka senene ne kaluvula kalumbuluke, nansha byokokeja kumona bityakuku bya biyombo ne mityi koku ne koku; twikalanga tufwijako Yehova. Pamo ponka ne kitatyi kikapita kimpumpu kya luvula lwa kyamalwa kikatampe, ukokeja kutala ntanda yonso koku ne koku na mutyima wa kufwijako na kumona’mba wi mūmi ne mwiteakanye mwanda wa kutanwa mu mwingilo wa Yehova wa kutōkeja ntanda ikale ke Paladisa ya ntumbo. Mwanda udi ne Yehova ne mizo ukafikanga kumfulo kwao mikatampe, kutumbija dijina dyandi ne kuteakanya dishinda mwanda wa kiswamutyima kyandi kiyukane pa ntanda yonso mu kitatyi kya myaka Kanunu ya Buludiki bwa Bulopwe bwa Meshiasa. Tusaka buno Bulopwe bufike panopano ponka!
[Bipangujo]
1, 2. (a) I kika kyāpityile mu Yuda kupwa kwa lufu lwa mulopwe Yoshia? (b) Mulopwe wamfulo wa Yuda wādi ani, ne wāsusukile namani pamwanda wa kubulwa kikokeji?
3. I kitatyi’ka kyāshilwile pa konakanibwa kwa Yelusalema mu 607 K.K.K., ne i kika kyādi kifwaninwe kukafika kumfulo ya kine kitatyi’kya?
4. Bupolofeto bwa Yelemia i bulupule bipangujo’ka?
5, 6. (a) Tamba 1914, i muswelo’ka ukwatañene ngikadilo idi mu Bipwilo bya Ki-kristu na yādiko mu Yuda kumeso kwa konakanibwa kwandi? (b) I musapu’ka upebwa Bipwilo bya Ki-kristu na kabumbo ka Yelemia ka mu kino kyetu kitatyi?
7. I bukamoni’ka bulombola’mba Bipwilo bya Ki-kristu kebilondangapo kidyumu kya Yehova?
8. Binenwa bidi mu Yelemia 25:8, 9 bikafikidilanga muswelo’ka pa Bipwilo bya Ki-kristu?
9. I muswelo’ka ubipile bininge ngikadilo ya kumushipiditu ya Bipwilo bya Ki-kristu dyalelo?
10. Lombola ngikadilo ikekalamo Bipwilo bya Ki-kristu kupwa kwa kufikidila butyibi bwa Yehova.
11. I ani ukonakanya Bipwilo bya Ki-kristu? Mwanda waka?
12. (a) I kika kyāfikile Babiloni kitatyi kyāpwile konakanya Yelusalema? (b) I kika kikafikila mizo kupwa kwa ayo konakanya Bipwilo bya Ki-kristu?
13. “Kitomeno kya vinyu ya buno bulobo budyendyemuka” kishintulula kika ne i kika kikafikila boba bakekitoma?
14. Kukwatañana na bupolofeto bwa Yelemia, i ba ani bakatoma ku kitomeno kya vinyu ya bulobo budyendyemuka bwa Yehova, ne kidi na kyelekejo’ka mu kino kyetu kitatyi?
15. I kika kikafika kitatyi kyotukomvwana mbila ya ‘ndoe ne mutyima nteke’?
16, 17. (a) I kika kikafikila boba bakapima kunyema butyibi bwa Yehova? (b) Pano pano ponka, kiswamutyima kya Yehova kikafikidilanga pano pantanda kupityila ku bonakani’ka?
18, 19. (a) I ani wiya utentamine pa kabalwe mwanda wa kunekenya mu dijina dya Yehova, ne mwanda’ka ukyelaija dibajinji dya aye kunekenya? (b) Kitatyi kikalekelelwa kimpumpu kya bulobo bwa Yehova na bamwikeulu, i bizumba’ka bilenga moyo bikalongeka pano pantanda?
20. I muswelo’ka ulombwelwe bukalabale bwa bulobo bwa butyibi bwa Yehova, mwanda waka kino kilongwa kidi na mvubu?
21, 22. (a) Mu Yelemia 25:34-36, “bakumbi” ba Isalela bādi ba ani, ne mwanda’ka bebakankamika kubuluka? (b) I bakumbi’ka ba mu kino kyetu kitatyi bafwaninwe butyibi bwa Yehova ne mwanda’ka bafwaninwe kwibutambula?
23. Lombola ngikadilo ikekalako mu kipindi kya Satana kupwa kwa bilongwa bya Yehova bya bonakani.
24. Konakanibwa kwa Mutotelo wabubela ne bisheleko bya ntanda ya Satana kukaleta dyese’ka ku bantu boloke?
[Bilembwa bya pa Bifwatulo]
Yehova utongele kingidilwa kikonakanya Bipwilo bya Ki-kristu
Kupitulukamo
palagrafe 5-24 wa kino kishinte
◻ I ngikadilo’ka ya bunzazangi idi mu Bipwilo bya Ki-kristu ifwaninwe kutyibilwa mambo?
◻ I muswelo’ka ulombwelwe buno butyibi mu Yelemia 25:12-38?
◻ I kitomeno’ka kya butyibi bwa kinongo kikapityijibwa ku mizo yonso?
◻ I bakumbi’ka babuluka ne kwabija, ne mwanda’ka i bavutakanibwe?
[Bilembwa bya pa Bifwatulo]
Kupwa kwa kimpumpu kya luvula lwa kyamalwa kikatampe, kukekalanga ntanda yakubulwamo disubi