Lelo Yehova Usakanga Tulonge Bika?
“Lelo i kika kyaswele Yehova kodi, a? Poso’nka kulonga buluji, ne ku[s]wa kanye, ne kunanga mu kwiubija na Leza obe.”—MIKA 6:8.
1, 2. Mwanda waka bengidi bamo ba Yehova bazozanga pa mutyima, ne i bika bisa kwibakwasha?
VERA i mwine Kidishitu wa kikōkeji wa myaka 75, kadi kabole wabelabela. Unena’mba: “Kyaba kimo ntalanga pa dididisha namona batutu ne bakaka bene Kidishitu basapula ku njibo ne njibo. Impolo iyengayeñanga mu meso mwanda nsakanga kusapula nabo, ino yō, misongo nayo inkoleja pa kwingidila Yehova.”
2 Lelo nobe kodi mwiivwane namino? Eyo, bonso baswele Yehova basakanga kunanga mu dijina dyandi ne kubwanya bisakibwa byalomba. Ino tukalonga namani shi misongo ibetuzozeka, shi tubanunupa, nansha shi tubavudilwa biselwa mu kisaka? Tukokeja kujondwa mutyima mwanda bino bikoleja bikokeja kwitubudija kufikila pa bintu byonso byabila kulonga mutyima wetu mu mwingilo wa Leza. Shi tudi mu ino ngikadilo, nankyo bine bubandaudi bwa Mika shapita wa 6 ne wa 7 busa kwitukankamika. Ano mashapita alombola patōka amba bisakibwa bya Yehova i byenzankane senene, bikokejika kufikila’po.
Mwikadilanga Leza na Bantu Bandi
3. Yehova wikele namani na bene Isalela bantomboki?
3 Dibajinji, tutalei mu Mika 6:3-5 tuyuke mwikadilanga Yehova na bantu bandi. Vuluka amba mu mafuku a Mika, bene Isalela i bantomboki. Nansha namino, Yehova wibanena bya lusa na bino bishima’mba: “A bantu bami.” Kadi wibalōnga’mba: ‘A bantu bami, vulukai’po, nemwisashila’po bidi.’ Pa kyaba kya kwibatopeka na bukalabale, aye watenga mityima yabo na kwibepangula’mba, “Kyo nemulonga i kika, le a?” Webakankamika’nka ne kwibakankamika amba “nondololei bidi bukamoni po ndi.”
4. Kifwa kya Leza kya lusa kifwaninwe kwitupa netu mutyima’ka?
4 Bine, Yehova wetupe batwe bonso kifwa kiyampe mpata! Wita ne bantomboki bene Isalela ne bene Yuda ba mu mafuku a Mika amba “bantu bami,” wibalōnga ne kwibalōnga amba ‘nemwisashila’po bidi.’ Bine, netu twikalei na mutyima wa lusalusa ne kanye mu byonso byotulongela boba babadilwa mu kipwilo! I kyabine, ku bamo, kuloeja nabo kipwano i bulwi bukatampe, pakwabo bakokeja kwikala bakōkekōke ku mushipiditu. Inoko shi baswele Yehova, tukasangela kwibakwasha ne kwibakwatyilwa lusa.
5. I mwanda’ka wa mvubu ulombwelwe mu Mika 6:6, 7?
5 Pano, tupūtulei mu Mika 6:6, 7. Mika wipangula lunkunkwa-mulongo lwa bipangujo amba: “Le nkāya kumeso a Yehova nebika ne kwibandika ami mwine ku meso a Leza wa mulamula, a? Lelo nkāya kumeso andi ne byakwela bisōkwe, ne bañombe bāna ba mwaka umo’ni, a? Lelo Yehova ukatōkejibwa ne tununu na tununu twa mikōko-milume, nansha na makumi ne makumi a tununu twa minonga ya māni’ni, a? Lelo nkapana umbedi wami pa kujilula kwami, kipa kya ngitu yami pa bubi bwa mūya wami’ni, a?” Mhm, kebibwanikapo kusangaja Yehova “na tununu twa mikōko-milume, nansha na makumi ne makumi a tununu twa minonga ya māni.” Kudi kintu kampanda kikokeja kumusangaja. Lelo i kintu’ka?
Tufwaninwe Kulonga Buluji
6. I bisakibwa’ka bisatu bilomba Leza bidi mu Mika 6:8?
6 Tutanga mu Mika 6:8 byobya bitusakila Yehova tulonge. Mika waipangula’mba: “Lelo i kika kyaswele Yehova kodi, a? Poso’nka kulonga buluji, ne ku[s]wa kanye, ne kunanga mu kwiubija na Leza obe.” Bino bisakibwa bisatu i bitenge myanda ya motwiivwaninanga, ya motulangilanga, ne ya motulongelanga. Mutyima ufwaninwe kwitukunka twikale na ino ngikadilo, tulange ne mwa kwiilombwela, ne kulonga bukomo bwa kumwekeja’yo patōka. Pano tubandaulei bino bisakibwa bisatu kimo kimo.
7, 8. (a) “Kulonga buluji” kushintulula bika? (b) I bukondame’ka busambakene mu mafuku a Mika?
7 “Kulonga buluji” kushintulula kulonga byoloke. Muswelo ulonga Yehova bintu o mwine musoñanya wa buluji nansha boloke. Inoko bantu ba mu myaka ya Mika, baloñanga byakubulwa koloka, pa kyaba kya byoloke. Mu miswelo’ka? Tala binena Mika 6:10. Ku mfulo kwa uno vese, kunenwe amba bansunga bapimina bantu bintu pa “kitompekejo kya madimbo,” ko kunena amba, kityetye mpata. Vese wa 11 ubweja’ko amba bengidija “byabulēmi bya bubelabubela.” Ebiya vese wa 12 nandi amba “ludimi lwabo i lwa budimbidimbi.” Nanshi bitompekejo bya madimbo, bya bulēmi bya bubelabubela, ne binenwa bya bubela byo bivudile mu bya busunga bisungwa mu mafuku a Mika.
8 Inoko milongelo ya bukondame keikadikilepo’nka mu kīkwe, ehe. Idi’nka ne mu bityibilo bya mambo bine. Mika 7:3 ulombola amba “mfumu ulomba kyakulomba, ne mutyibi usaka mpalo.” Eyo, batyibi bapebwanga majika-kanwa amba baponeje bantu bampikwa mwanda na maviyo. Kadi “muntu mukatampe,” mukelenge wa lupusa mu kibundi, nandi welunga mu bya bupolapola. Bine, Mika unena amba ba mfumu, ne mutyibi, ne muntu mukatampe “bakuta’kyo pamo,” bine, bomvwañananga mu bya bunkuma-bibi byabo.
9. Le ba Yuda ne Isalela abaonwe namani na bukondame bulongwa na babi?
9 Bya bukondame bilonga bendeji babi bibaone Yuda ne Isalela yense. Mika 7:5 ulombola amba kubulwa boloke kubafikija bantu ku kubulwa kwikulupila abo bene na bene, pa bukata bwa bapwani, bwa balunda ba pa mutyima, ne bwa besongele bene. Vese wa 6 unena amba bibaleta kavutakanya mu bantu na babo ba musuku; bana bana-balume na bashabo, bana bana-bakaji na bainabo beela mwenji abo bene na bene.
10. Mu ano mafuku mubikele kubulwa boloke, bene Kidishitu badi na mwiendelejo’ka?
10 Le dyalelo nadyo? Mwene tumonanga ngikadilo pamo bwa ino? Netu twi bajokolokwe, pamo’nka bwa Mika, na mikadilo yakubulwa boloke, yakubulwa kwikulupila, ya koneka kwa būmi bwa bantu ne bwa bisaka. Ino, byotudi bengidi ba Leza umbukata mwa ino ntanda yampikwa boloke, ketulekangapo mushipiditu wa ino ntanda miyule milongelo ya bukondame utwele mu kipwilo kya bwine Kidishitu. Ino tuloñanga buninge bwa kulamata pototo ku misoñanya yakubulwa budimbidimbi ne ya bululame mu būmi bwetu bwa difuku ne difuku. Bine, ‘twiendejanga pampikwa budimbidimbi mu bintu byonso.’ (Bahebelu 13:18) Mwene nobe witabije amba shi tulonga byoloke tukeselwa madyese mavule alupukanga ku bumo bwa bu bana na bana bwimanine pa kwikulupila kwabinebine?
Bantu Bemvwananga “Diwi dya Yehova” Namani?
11. Mika 7:12 ufikidilanga namani?
11 Mika unena bupolofeto amba nansha ngikadilo ya bukondame byoyasambakana, ino boloke’nka kufika’bo ku bantu ba miswelo yonso. Mupolofeto ulaya amba bantu bakakongakanibwanga ‘kushilwila ku kalunga ka mema na ku kalunga ka mema, ne ku lūlu na ku lūlu’ nabo ke batōtyi ba Yehova. (Mika 7:12) Dyalelo, mu kufikidila kwa mfulo kwa buno bupolofeto, ke muzopo umo kampanda, ehe, ino i bantu ba mu mizo yonsololo bamwenanga byabuyabuya mu boloke bwa Leza bwakubulwa mboloji. (Isaya 42:1, NW) Le bamwenanga’mo muswelo’ka?
12. “Diwi dya Yehova” dimvwanwanga namani dyalelo?
12 Ivwana malondololo na kubandaula binenwa bya Mika bishele kunyuma. Mika 6:9 unena’mba: “Diwi dya Yehova dyela lubila ku kibundi’kya, amba muntu wa ñeni ukākamwa dijina dyami.” Lelo bantu ba mizo yonso bemvwananga namani “diwi dya Yehova,” ne kwivwana’dyo kukwatañene namani na kulonga kotulonga buluji? Eyo, bantu kebevwanangapo diwi dya Leza dinedine dinena. Inoko, kupityila ku mwingilo wetu wa busapudi botusapula ntanda yonso, diwi dya Yehova dimvwanwanga na bantu ba misaka yonso ne ba būmi bwa miswelo yonso. O mwanda boba bevwana ‘bakakamwa dijina dya Leza’ ne kwidipa bulēme. I kyabine, tuloñanga bya boloke ne buswe ponso potwingila bu basapudi ba Bulopwe bapyasakane. Tuyukanyanga dijina dya Leza ku bantu bonso kwampikwa mboloji, bine kuno nako i “kulonga buluji.”
Tufwaninwe Kuswa Kanye
13. I kwishila’ka kwishidile kanye ka buswe na buswe?
13 Pano twisambilei pa kisakibwa kya bubidi kilombwelwe mu Mika 6:8. Yehova usaka ‘tuswe kanye.’ Kishima kya Kihebelu kyalamwinwe bu “kanye” kyalamunwanga kadi ne bu “kanye ka buswe” nansha bu “buswe bwa dikōkeji.” Kanye ka buswe i kukalakala kwa na mutyima wa lusa, mutyima wa kulangila bakwabo. Ino kanye ka buswe i keshile na buswe. Namani? Buswe i kishima kiselele bivule, mwanda muntu ubwanya kuswa bintu ne milangwe. Kifwa, Bible wisambila pa muntu ‘uswele vinyu ne māni’ ne pa yewa “uswele tunangu.” (Nkindi 21:17; 29:3, BB) Ino “kanye ka buswe” ako kakadikilanga’nka pa bantu, nakampata boba bengidila Leza. O mwanda Mika 7:20 (NW) wisambila pa “kanye ka buswe kāpelwe Abalahama”—muntu wāingidile Yehova Leza.
14, 15. Kanye ka buswe kalombolwanga namani, ne i bukamoni’ka bumo butelelwe?
14 Mungya Mika 7:18, mupolofeto unena amba Yehova “udi ne nsangaji pa kufwila kanye” ka buswe. Ne batwe netu mo monka, mu Mika 6:8, kebetusoñenyepo kukwatyilwa’tu bantu kanye ka buswe, ino i kuswa ino ngikadilo. Le i ñeni’ka yotwaboila ku bino bisonekwa? I ino: kukwatyilwa bantu kanye ka buswe ke kwa kuningilwapo, i kwa na mutyima tō, mwanda tusakile kwibakwatyilwa’ko. Tuloelelwanga, bine tusepelelanga, pamo bwa Yehova, kukwatyilwa boba bōminwe kanye ka buswe.
15 Dyalelo, kanye ka buswe ka uno muswelo i kayukeno ka bantu ba Leza. Tubandaulei’po kifwa kimo’tu. Mu Kweji wa 6, 2001, kimpumpu kya mu bwikike kyaleteje dilobe mu Texas, mu Etats-Unis, dyabundula tununu twa mobo, kubadila’mo ne mobo tutwa na tutwa a Batumoni ba Yehova. Batumoni kubwipi kwa 10 000 bapāna kitatyi kyabo ne bukomo bwabo pakubulwa nsengwa, baenda kukakwasha bano banababo bene Kidishitu badi bōminwe. Bano bengidi ba kwituma baingila mingilo ya zenzeka kintu kya myeji isamba ne bintu pangala, dyuba ne bufuku, ne ku mfulo kwa yenga kwine, baubakulwila banababo bene Kidishitu Mobo a Bulopwe 8 ne mobo 700 ne musubu a bantu. Boba badi bakolelwe mwa kukengidila bapāna bidibwa, bintu bya kaji, ne lupeto. Lelo bano Batumoni bonso tununu ne tununu baile kukwasha banababo mwanda waka? Mwanda ‘baswele kanye.’ Bine, kuyuka amba bilongwa bya kanye ka buswe bya uno muswelo biloñwanga na banabetu ntanda yonso i kintu kitukunka ku mityima mpata! I kyabine, kufikila pa kisakibwa kya ‘kuswa kanye’ ke kitundupo kilēma, ayo mine yo nsangaji!
Wiubije mu Kunanga na Leza
16. I kifwa’ka kitukwasha tumone mvubu ya kwiubija mu kunanga na Leza?
16 Kisakibwa kya busatu kidi mu Mika 6:8 i “kunanga mu kwiubija na Leza obe.” Kino kishintulula kwiyuka mikalo yetu ne kukulupila mudi Leza. Tulete kifwa: Fwatakanya bidi, kanuke kana-kakaji kamo kakwete ku kuboko kwa shandi mbū, papo benda mu kimpumpu. Kano kanuke kayukile biyampe amba bukomo bwako i butyetye, ino kakulupile mudi shandi. Netu tufwaninwe kwiyuka mikalo yetu ne kutūla kikulupiji mudi Tata wetu wa mūlu. Le i muswelo’ka otubwanya kwikala nyeke na kino kikulupiji? Muswelo umo i uno wa kulama mu ñeni kineñanine kwikala nyeke pabwipi na Leza. Mika wituvuluja buluji busatu: Yehova ye Munyongolodi wetu, Muludiki wetu, ne Mukingi wetu.
17. Yehova wānyongolwele, wāludika ne kukinga bantu bandi ba pa kala namani?
17 Leza unena mungya Mika 6:4, 5 amba: “Nakukandije mu ntanda ya Edipito.” Bine, Yehova wādi Munyongolodi wa Isalela. Yehova wanena kadi amba: “Natuma Mosesa ne Alone ne Midiamu, kukutangidila.” I kyabine, ba Mosesa ne Alone bāingidijibwe bu ba kuludika uno muzo, Midiamu nandi wāludika bana-bakaji bene Isalela mu luja lwa bushindañani. (Divilu 7:1, 2; 15:1, 19-21; Kupituluka 34:10) Enka namino, Yehova wāpāna buludiki kupityila ku bengidi bandi. Mu vese wa 5, Yehova uvuluja muzo wa Isalela amba wēbakingile ku ba Balake ne Balame, ne amba wāikala bu ngabo yabo pa kunyanta lwayo lwabo lwa mfulo mu lwendo lobāendele tamba ku Shityimi mu Moabu kutūla ne ku Ngilengale mu Ntanda ya Mulao.
18. Le Leza i Munyongolodi, Muludiki ne Mukingi wetu muswelo’ka dyalelo?
18 Netu potunanga na Leza, witunyongololanga ku ino ntanda ya Satana, wituludika kupityila ku Kinenwa kyandi ne bulongolodi bwandi, ne kwitukinga batwe bonso kikonge petutamba bakinkwa netu. Nanshi tudi na buluji buvule bwa kukwatyila mbū ku kuboko kwa Tata wetu wa mūlu pano potwenda nandi mu kimpumpu twenda tunyanta lwayo lwetu lwa mfulo mu lwendo lwetu lwa kutwela mu ntanda ipityile kulampe kwine Ntanda ya Mulao ya kala—ke ntanda impya ya boloke ya Leza kadi.
19. Le kwiubija i ne kwiyuka mikalo yetu namani?
19 Kwiubija mu kunanga na Leza ko kwitukwasha tumone ngikadilo yotudi’mo mobifwaninwe kwiimwena. I amo, mwanda kwiubija i ne kwiyuka mikalo yetu. Bununu nansha bya misongosongo bibwanya kwitukadila mikalo mu byobya byotukokeja kulonga mu mwingilo wa Yehova. Pa kyaba kya kuzoza, i biyampe kuvuluka amba Yehova witabijanga bukomo ne kwipāna kwetu mungya ‘bintu byotudi nabyo, ke mu byobya byoketudipo nabyo, mhm.’ (2 Kodinda 8:12) I amo, Yehova usakanga tumwingidile na muya wetu onso, tulonge byobya byotubwanya kulonga mungya ngikadilo yetu. (Kolose 3:23) Shi twingila mwingilo wa Leza na mutyima onso ne na bupyasakane, Leza uketwesela madyese mavule.—Nkindi 10:22.
Mutyima wa Kukungila Uletanga Madyese
20. Pa kwikala na mutyima wa kukungila pamo bwa Mika, tufwaninwe kuyuka bika?
20 Kweselwa madyese na Yehova kwitutonwenanga ku kwiula mutyima wādi na Mika. Unena’mba: “Nkakungila Leza wa lupandilo lwami.” (Mika 7:7) Le i kukwatañana’ka kukwatañene bino binenwa na kunanga kwetu mu kwiubija na Leza? Kwikala na mutyima wa kukungila, wa kitūkijetyima, ko kwitwepeja milangwe ya kwiongola amba difuku dya Yehova kedidipo kala mwa kwiila. (Nkindi 13:12) Na bubine, batwe bonso twabilanga bininge mfulo ya ino ntanda mibi īye. Inoko, yenga ne yenga bantu tununu ne tununu bashilulanga kunanga pamo na Leza. Kuyuka kino kwitupanga buluji bulumbuluke bwa kwikadila na mutyima wa kukungila. Kamoni umo wa myaka mivule wanene pa uno mwanda amba: “Pongelanga milafwe ku myaka 55 yokendi mulāle mu mwingilo wa busapudi, netembanga amba kekudipo kintu nansha kimo kyonjimije mu kukungila Yehova. Ino ami mwine ne mupande ku misongo ya ntanda ne miseke.” Le nobe kodi mwiivwane uno muswelo?
21, 22. Mika 7:14 ufikidilanga namani dyalelo?
21 Kunanga na Yehova kwitupanga bine madyese. Monka motutangila’kyo mu Mika 7:14, Mika udingakanya bantu ba Leza na mikōko īshikatyile na mutyima-ntenke na mukumbi wayo. Dyalelo, mu kufikidila kukatampe kwa buno bupolofeto, bashele’ko ba mu Isalela wa ku mushipiditu pamo ne “mikōko mikwabo” nabo badi na mutyima-ntenke na Yehova, Mukumbi wabo obakulupile. “Bekele kasuku mu ntanda ya mityi, munda mwa” madimi a mityi ya bipa, basansane ku mushipiditu na ino ntanda ya kyaka ne ya byamalwa byenda bīlundila’ko.—Yoano 10:16; Kupituluka 33:28; Yelemia 49:31; Ngalatea 6:16, MB.
22 Bine, bantu ba Yehova badi na ntundubuko, enka mwālaile’kyo ne Mika 7:14. Mika wēsambīle pa mikōko, pa bantu ba Leza, amba: “Badye mu Bashane, ne Ngileade.” Bine, bantu ba Leza dyalelo badi mu ntundubuko ya ku mushipiditu, pamo’nka bwa mikōko idi mu madyo a Bashane ne Ngileade a bumeni ne ntundubuko, moidya isalela—kuno nako i kweselwa konka kwa boba bananga mu kwiubija na Leza.—Umbadilo 32:1; Kupituluka 32:14.
23. I ñeni’ka yotuboila mu bubandaudi bwa Mika 7:18, 19?
23 Mu Mika 7:18, 19, mupolofeto ulombola patōka mutyima udi na Yehova wa kufwila lusa boba besāsa. Vese wa 18 unena amba Yehova “ulekela bukondame” ne “kupita pa kujilula.” Kadi “ukela bubi bwabo bonsololo mu mushike wa kalunga-kamema” pamo na munenena vese wa 19. Le i ñeni’ka ino yotukokeja kuboila pano? Tufwaninwe kwiipangula batwe bene shi netu twiulanga Yehova pa kino. Lelo tulekelanga bakwetu bilubo byobetulubila? Shi bene badi namino’u abesāsa, bakimba kupwija mwanda obalongele, tufwaninwe kwiula mutyima wa Yehova wa kupelakana kulekela bantu bibi byonso kupwididile.
24. I kamweno’ka kowamwena mu bupolofeto bwa Mika?
24 Le i kamweno’ka kotwamwena mu bubandaudi bwa bupolofeto bwa Mika? I kano: bubetuvuluja amba Yehova ye upāna lukulupilo lwabine ku boba bamufwena. (Mika 2:1-13) Abetukankamika kulonga byonso byotubwanya mwanda wa kwendeleja kumeso mutōtelo wabine, mwa kunangila mu dijina dya Leza nyeke ne nyekeke. (Mika 4:1-4) Kadi bubetukulupija batwe bonso amba nansha shi tudi mu ngikadilo’ka, tubwanya kufikila pa bisakibwa bya Yehova. Bine, bupolofeto bwa Mika bubetukomeja byabinebine mwa kunangila mu dijina dya Yehova.
Usa Kulondolola Namani?
• Mungya Mika 6:8, i bika bisaka Yehova kotudi?
• I bika bitusakilwa shi tukimba “kulonga buluji”?
• I muswelo’ka otukalombola amba ‘tuswele kanye’?
• “Kunanga mu kwiubija na Leza” kulomba bika ne bika?
[Bifwatulo pa paje 18]
Nansha Mika byaadi mu ngikadilo imbi, ino wabwenye bisakibwa bya Yehova. Nobe ubwanya
[Kifwatulo pa paje 20]
Longa buluji na kusapula bukamoni ku bantu ba būmi bwa miswelo yonso
[Bifwatulo pa paje 20]
Lombola kuswa koswele kanye na kuvuija bisakibwa bya bakwenu
[Kifwatulo pa paje 20]
Longa byobwanya koku uyuka mikalo yobe na kwiubija