Yehova Kakejepo

“Nansha [kimonwa] kīja, kunga’kyo; ke-kintu kikāya binebine, kekikejepo, mhm.”—HABAKUKA 2:3.

 1. Bantu ba Yehova i basumininwe kusumininwa kwa muswelo’ka, ne i bika bibatonona bekale kusumininwa namino?

“NKEMANA [ntengele] pa bulami bwami.” Uno o mutyipo wātyipile Habakuka, mupolofeto wa Leza. (Habakuka 2:1) Ne Bantu ba Yehova ba mu myaka tutwa 20 nabo badi basumininwe muswelo umo onka. O mwanda baitabile na bupyasakane ku lwito lwāelelwe ku kitango kyāendele ntumbo kya mu Kweji 9, 1922, amba: “Dino dyo difuku ditabukile mafuku onso. Bandilai, Mulopwe wabikala! Banwe bo bandi bedi ba lubila. Shi ke pano, sapulai, sapulai, sapulai Mulopwe ne bulopwe bwandi.”

 2. Kupwa kwa Divita I dya Ntanda, i bika byānene bene Kidishitu bashingwe-māni pobēbajokeleje mwingilo wa kupampa byanga?

² Kupwa kwa Divita I dya Ntanda, Yehova wājokeje bashele’ko bashingwe-māni bakikōkeji mu ngikadilo ya kwingila mwingilo wa kupampa byanga. Papo umo ne umo wādi ubwanya kunena na mwānenene Habakuka amba: ‘Nkebīka pa kiteba’kya; kadi nkatengela kumona kyakesamba nami.’ Bino bishima bya Kihebelu byalamwinwe bu ‘kutengela’ ne ‘kulama’ i bipitulukwe mu bupolofeto buvulevule.

“Kekikejepo, mhm”

 3. Mwanda waka tufwaninwe kutengela?

³ Dyalelo Batumoni ba Yehova belanga lubila lwa kidyumu kya Leza, penepa nanshi bafwaninwe kutengela mwa kutejeja binenwa bya mvuyo bya mu bupolofeto bukatampe bwa Yesu bya amba: “Tengelai mwanda kemuyūkilepo pākafikila mwine njibo shi kyolwa, shi mu bukata bwa bufuku, shi mazolo adila, shi mumeso mutyibika. Ke pakulonga’mba wakemupulumukile akemutāne mu tulo. Kadi kyokya kyo nena nenu, nekinena ne ku bonso’mba: Tengelai bidi.” (Mako 13:35-37) Bine, kukwatañana na binenwa bya Yesu, tufwaninwe kutengela pamo bwa Habakuka!

 4. Ngikadilo yotudi’mo idingakene namani na yoya yādi’mo Habakuka kubwipi na 628 K.K.K.?

⁴ Habakuka wāpwile kusoneka mukanda wandi kubwipi na 628 K.K.K., ne Babiloni mwine kaikele nkomonkomo utādile ntanda yonso. Papo lubila lwa butyibi bwa Yehova padi Yelusalema mupondoke lwādi lwelwa’nka kwelwa myaka ne myaka ipwa ipunguluka. Inoko kekwādipo kintu nansha kimo kyādi kilombola patōka kitatyi kyādi kya kufikidila buno butyibi. Le i ani wādi ukokeja kwitabija amba Babiloni ukekala mufikidiji wa mbila ya Yehova kupwa kwa kintu kya myaka 21 kete? Ne dyalelo nadyo mo monka, ketuyukilepo ‘difuku ne nsaa’ byashadila’ko ino ngikadilo, ino Yesu i mwitudyumune kala’mba: “Bānwe mwiadijei kala kutengela, mwanda mu difuku dya kubulwa nansha kutáko mutyima aye Mwanā muntu wafika kala.”—Mateo 24:36, 44.

 5. I bika bitukankamika bininge mu binenwa bya Leza bisonekelwe mu Habakuka 2:2, 3?

⁵ Nanshi Yehova wādi na bubinga pa kupa Habakuka uno mwingilo wa pa bula amba: “Lemba kimonwa, utape ntapo pa tubipapo, amba yewa unyema lubilo atange’kyo. Mwanda kimonwa kikidi kya kitatyi kitūngwe, kadi kipelakana ne kumfulo ne kukabepapo mpika; nansha kīja, kunga’kyo; ke-kintu kikāya binebine, kekikejepo, mhm.” (Habakuka 2:2, 3) Dyalelo bubi ne bukalabale i bisambakane ntanda yonso, bino byonso bilombola amba tudi ku nenekelo, ketusa kutyimpa lwayo mu “difuku dikatakata dya kitenteji dya Yehova.” (Yoela 2:31) Inoko binenwa bikulupija bya Yehova bitukankamikanga binebine, amba: “Kekikejepo, mhm”!

 6. I muswelo’ka otukokeja kukapanda ku dyodya difuku dikafikijibwa butyibi?

⁶ Lelo tukapanda namani ku dyodya difuku dikafikidijibwa butyibi? Yehova ulondolola na kushiyañanya moloke na mukondame amba: “Talapo bidi, mūya wandi i muzunzulwe keudipo wab[oloke] mwandi, ehe; inoko moloke ukamona būmi pa lwitabijo lwandi.” (Habakuka 2:4) Baludiki ne bantu ba mitatulo ne lwiso i badinge mu nsekununi ya mānga ya dyalelo mashi a midiyo ne midiyo ya bantu bepaibwa mwanda ke mwanda, nakampata mu mavita abidi a ntanda ne mu malwi a mukubo elwa tubila na tubila. Ino abo bengidi ba Leza bashingwe-māni baswele ndoe bomininanga na kikōkeji. Bo abo “muzo moloke ulama [mwiendelejo wa kikōkeji].” Uno muzo pamo ne bapwani nao, “mikōko mikwabo,” balondanga kino kidyumu kinena’mba: “Kulupilai nyeke mudi Yehova; mwanda mudi Ya Yehova mo mudi dibwe dya nyeke.”—Isaya 26:2-4; Yoano 10:16.

 7. Mungya mwāingidijije Polo Habakuka 2:4, i bika byotufwaninwe kulonga?

⁷ Mutumibwa Polo pa kutumina Bahebelu mukanda wa kusapwila bantu ba Yehova, wātelele Habakuka 2:4 amba: “[Kūminina i] kwimwendelemo, amba pa kupwa kulonga muswidile mutyima wa Leza, nabya mumone [kufikidila kwa] mwanda-wamulao. Ino pano pakikidi bidi kakitatyi katyutyutyutyu, ebiya wakwiya ukāyanga, ne kwijapo kwine mpika. Nanshi moloke wami ukamonanga būmi pa kwitabija; ino shi wikanga, nankyo mutyima wami keumuloelelwapo aye, mhm.” (Bahebelu 10:36-38) Ano mafuku ke kitatyipo kya kulejaleja nansha kya kupya mu makinga a ino ntanda ya Satana isakasaka bituntwa, ītobelwe kwisangaja. Lelo tukalonga bika enka ne bikapwa kano “kakitatyi katyutyutyutyu”? Batwe badi mu muzo ujila wa Yehova, pamo bwa Polo, tufwaninwe ‘kuningija kubambila meso ku bintu bīya kumeso, kwendelela kufika’nka ne ku kitungo’ kya būmi bwa nyeke. (Fidipai 3:13, 14) Tufwaninwe kwiula Yesu na ‘kūminina pa mwanda wa nsangaji itutūdilwe kumeso.’—Bahebelu 12:2.

 8. “Muntu” wisambilwe’po mu Habakuka 2:5 i ani, ne mwanda waka i mukomenwe?

⁸ Ino Habakuka 2:5 i mwisambile pa muntu umo nkanka “wa kwitatula” ukankelwe kufikila pa kitungo kyandi nansha byaadi ‘ubaija muya wandi pamo bwa Kalunganyembo.’ Lelo uno muntu ukomenwe “kwikuta” i ani? Uno “muntu” wa kikonge i imbikalo ya kipolitike—ikale ya Kasusu, ya Nazi, ya Kikoministe nansha ke ya kidemokrasi kya ku kanwa bitupu—ilwa mavita a kutandabula matanda abo na dyapu pamo bwa dyādi na Babiloni wa mu myaka ya Habakuka. Kadi udiñanga bā myuya yambulwa mwanda mu Kalunganyembo, ke mu kibundu kadi. Ino uno “muntu” wa kikonge, ndalandala wa mu ino ntanda ya Satana, muntu ukolelwe mitatulo ya kwimona bu utabukile bakwabo, i mukankalwe ‘kubunga mizo yonso ne kukongela bantu bonso pamo.’ Yehova Leza ye umo kete ubwanya kulunga bantu bonso umbumo, ukebalunga na Bulopwe bwa Meshiasa.—Mateo 6:9, 10.

Malwa Mabajinji mu oa Atano Makatampe

 9, 10. (a) I bika bikwabo byāsapula Yehova kupityila kudi Habakuka? (b) I ngikadilo’ka idi’ko dyalelo itala pa kamweno ka mu bya bukondame?

⁹ Yehova, kupityila kudi mupolofeto wandi Habakuka, wendelela na kutela mulongo wa malwa a miswelo itano, ko kunena’mba butyibi bufwaninwe kufikidila mu kyaba kyalongolola pano pantanda bu kīkalo kya batōtyi bandi bakikōkeji. Bano bantu ba mityima myoloke ‘belanga lukindi’ luletelwe na Yehova. Tutanga mu Habakuka 2:6 amba: “Yo! malwa andi yewa uvudija kyokya kekidipo bu-kyandi; lelo i ku mwaka ka, a? byetwika aye mwine kiselwa kya byeya.”

¹⁰ Isambilwa’po pano i myanda ya kamweno ka mu bya bukondame. Mu ino ntanda itujokolokele, bampeta bo bapetela’ko, ino balanda abo balandapela’ko. Bantomi ba dyamba ne bantu banyongomona ba lupeto bo bongwija byabupeta bā, ino bantu bavule’ko bo bafwa nzala. Mungya mulombwela malapolo, mu bipindi biná bya bantu ba pano pantanda ponso, kimo kidi mu bufudile bwa mwiko. Būmi bwa bantu mu matanda mavule i bwa imbinzo. O mwanda boba balonda boloke pano pantanda badila’mba: “Lelo i ku mwaka ka” kukapwa ino mboloji yavula nenki! Bine, mfulo ibafwena! Ke-kintu kimonwa “kekikejepo, mhm.”

11. Habakuka unena bika pangala pa boba bamwanga mashi a bantu, ne i kika kinenenwa amba kudi bupya-mambo bukatampe bwa kumwanga mashi dyalelo pano pantanda?

¹¹ Mupolofeto unena muntu mubi amba: “Ke-wi-muntu ubatūta mizo mingimingi, ino basheleshele bonso ba ku bantu [bakakutūta], mwanda wa mashi a bantu, ne pa mwanda wa bingojila bilongwa ku ntanda’ya, ne ku kibundi, ne ku bonsololo bekele monka.” (Habakuka 2:8) I amo, dyalelo pano pantanda padi kulambikwa mashi kukatampe! Yesu wānene patōkelela’mba: “Bonso bakusomona kipete bakafwila konka ku kipete.” (Mateo 26:52) Mu myaka ya tutwa 20 kasuku kayo, matanda ne bisumpi bya tubila bisumija mashi i bitukije bantu midiyo katwa ne bya pangala. Bine malwa abo boba bamwanga na bamwanga mashi!

Malwa a Bubidi

12. I malwa’ka a bubidi asonekelwe na Habakuka, ne tubwanya kukulupila namani amba kamweno ka budimbidimbi kekudipo byokalonga?

¹² Malwa a bubidi, asonekelwe mu Habakuka 2:9-11, akamweshibwa “yewa umona kamweno kabi pa njibo yandi, amba atūle bunswa bwandi kūlu, amba anyongololwe ku dikasa dibi.” Kamweno ka budimbidimbi kekudipo byokalonga, mo mwikilombwela patōka mulembi wa mitōto amba: “Kokikwatwa moyo pālamuka umo ke mpeta, pāvudija bupeta bwa njibo yandi. Ke-pantu pa kufwa kakaselapo kintu, mhm, bupeta bwandi nabo kebukēkilapo nandi [mu kina], mhm.” (Mitōto 49:16, 17) Tala’po madingi a tunangu aletele mutumibwa Polo amba: “Bampeta ba [mu ino ngikadilo ya bintu] wibakome’mba: Kemukīkala ne mutyima wa kwilemeka, ne kukulupila bupeta bwa kubulwa ne mwakukulupidila, poso konka kudi Leza wakwitupa bintu byonso bya ntanda ne miseke byakuloelelwa monka.”—1 Temote 6:17.

13. Mwanda waka tufwaninwe kwendelela na kwela lubila lwa kidyumu lwa Leza?

¹³ I bine nanshi lubila lwa misapu ya butyibi bwa Leza lwelwa dyalelo ludi na mvubu mikatampe! Bafadiseo pobādi kebobija bibumbo byādi byela lubila amba Yesu i “Mulopwe wakwiya mu dijina dya Yehova,” Yesu wēbanene amba: “Nemusapwila’mba: Shi abo batalalepo, nankyo mabwe akaningija diwi.” (Luka 19:38-40) Ne dyalelo nadyo mo monka, shi bantu ba Leza badi amba i bakankalwe kusokwela patōka bubi budi mu ino ntanda, longa “dibwe dya mu lubumbu [dyabijanga na mitompwe].” (Habakuka 2:11) Nanshi twendelelei na kwela lubila lwa kidyumu kya Leza na kininga!

Malwa a Busatu ne Mwanda wa Kulambikwa Mashi

14. Bipwilo bya ntanda i bilambikwe mambo’ka a mashi?

¹⁴ Malwa a busatu asapulwa na Habakuka abalangula monka mwanda wa kulambikwa mashi’wa. Habakuka 2:12 unena’mba: “Yo! malwa andi yewa ūbaka kibundi ne mashi, ne kukomejeja kibundi kikata na bukondame.” Mu ino ngikadilo ya bintu, bukondame ne kumwanga mashi bivudile kwendela pamo. Kupityidila bipwilo bya ino ntanda, byo bine bilambikwa mashi obimwangila ku nshikani mu mānga yonso. Kifwa Mavita Masanto, ādi elwa bene Kidishitu ba dijina bitupu na Bamizilma; Kīmu kya Kasusu kyātūdile’ko bene Katolika mu Espanye ne mu Amerika Latine; Divita dya Myaka Makumi Asatu dya mu Bulaya, dyēlwile bene Mishoni na bene Katolika; kupwa ke mavita abidi a ntanda, mene a kamfula-nkonko ku kumwanga mashi, ao onso abidi āshilwile mu Bipwilo bya Ki-kidishitu.

15. (a) Mizo yendelelanga na kulonga bika pobeisakwija nansha kwiikwasha kudi bipwilo? (b) Lelo O.N.U ukokeja kupwija kwilumbila kwa mata elumbila ino ntanda?

¹⁵ Ino kimo kya mu bintu byābipije mpata divita dya bubidi dya ntanda i Mukubo wa Nazi wāpitwile midiyo ne midiyo ya Bayuda ne bantu bakwabo bakubulwa mwanda mu Bulaya. Tamba kasha divita dipwa, enka pano ye kwanza bakata ba Katolika Loma ba mu Franse kebetabija amba bādi batala bitupu pādi patumwa bantu tutwa twa tununu na tununu bakepaibwa na balungu ba Nazi mu byumba mwādi mufwa bantu ntuntumina. Ino ne pano mizo ikiteakanya mwa kumwangila mashi, ne bipwilo nabyo bisakwija, pakwabo biikwasha’ko. Dipepala dimo (Time, mu nimelo yadyo ya ntanda yonso) dyanene panopano myanda ya Kipwilo kya Orthodoxe kya mu Rusi amba: “Kipwilo kyalangukile’nka panopano dipya nakyo kibepāna kala ou muswelo mu kusonshila bintu byokekyādipo kilangilwa kwikuja’mo: mu ludindi lwa mavita a Rusi. . . . Kwesela basola balwa na tumbela ne mobo alādikwa’mo basola o ke wakyo mwikadila. Mu Kweji wa Dikumi ne Kamo, mu Njibo ya Bisungu ya Danilovsky mu Mosku, mu kité mwine mushikatanga Kitobo mukulu wa mu Rusi, kipwilo kyapityije’byo kipimo, kyafika ne ku kusapila [kumenesha] njibo ya mata a nyukilia.” Lelo Kitango kya Bumo bwa Mizo kikokeja kwimika kuno kwilumbila kwakubulwa mpwilo kwilumbila ino ntanda mata mapya epaya bantu bya nshikani? Nansha dimo! Mungya munenena julunale umo (The Guardian) wa mu Londoni, mu Angeletele, mukelenge umo wapadilwe Mpalo ya Nobel ya Kutūla’ko Ndoe washintulwile amba: “Kunena na bubine, mwanda witukambija i uno, matanda atano ekele lonso mu Kitango kya O.N.U. kya Kuleta Mutyima-Ntenke, o mene matabuke ku kulotola byabulwi.”

16. Lelo Yehova ukalonga bika pa mizo ikolomona malwi?

¹⁶ Lelo Yehova ukafikidija butyibi bwandi pa mizo ikolomona malwi? Habakuka 2:13 unena’mba: “Talapo bidi, lelo kekidipo kya Yehova wa bibumbo bantu byo baingila pa mudilo, ne mizo ikōkeja ayo mine pa kyabitupu, a?” “Yehova wa bibumbo”! I bine, Yehova udi na bibumbo bya bamwikeulu momwa mūlu, byakatukija nabyo mizo ne bantu bansanswa-malwi!

17. I muswelo’ka ukayula kuyukidija kwa Yehova pano pantanda pakapwa kufikidija butyibi bwandi pa bisumpi bikalabale bya mu mizo?

¹⁷ Lelo i bika bikalonda’ko kupwa kwa Yehova kufikidija butyibi bwandi pa bino bisumpi bikalabale bya mu mizo? Habakuka 2:14 ulondolola’mba: “Panopanshi pakayula ne kuyukidija kwa ntumbo ya Yehova, pamo’nka na mema alobeja kalunga-kamema.” Bine, uno i mulao mukatampe mpata! Ke-pantu bubikadi bwa Yehova bukabingijibwa lonso pa Amakedona. (Kusokwelwa 16:16) Aye mwine witukulupija amba ‘ukatumbija kifuko kya maulu andi,’ ke pano pantanda potushikete kadi. (Isaya 60:13) Muzo wa muntu onso ukafundijibwa dishinda dya Leza dya būmi, kufika’nka ne buyuki bwa mpango ya ntumbo ya Yehova byobukayula pano pantanda pamo bwa tulunga twa mema tulobeja mateko a majiba.

Malwa a Buná ne a Butano

18. I malwa’ka a buná asapwilwe kupityila kudi Habakuka, ne i muswelo’ka oamonwa dyalelo mu ino ngikadilo myoneke ya ntanda?

¹⁸ Malwa a buná i matelwe mu Habakuka 2:15 amba: “Yo! malwa andi yewa upana ku mwikadi nandi byakutoma, [yewa utentekela’ko bukalabale ne bulobo bobe, mwanda wa] kumukoleja, amba [a]tale mutaka wabo.” Kino kyelekejanga ngikadilo ya kiboja ne ya byabulongelonge idi’mo ntanda ya dyalelo. Busekese bwayo, bwikele kwimaninwa ne na bitango bya mitōtelo bitala bubi kilomonyeka, bwendanga muongo pa ntanda. Bipupo, kifwa SIDA ne mba mikwabo īsambwilwa ku buenda, bibasambakana ntanda. Lukongo lwa kwisakila lwa ino myaka i lukuje mutwe mu byabukobakane, lwikokela butyibi bwa Leza pa kyaba kya kumwekeja’lo “ntumbo ya Yehova.” Ino ntanda myoneke i ‘miyule kapuni pa kyaba kya ntumbo,’ o mwanda keisa kutoma kitomeno kya bulobo bwa Yehova, kyelekeja kiswa-mutyima kyandi kyasa kufikidija pa luno lukongo. ‘Bumvu bwa munyanji bukapingakena pa ntumbo yalo.’—Habakuka 2:16.

19. Binenwa bya ngalwilo bya malwa a butano bisapulwa na Habakuka binena bika, ne mwanda waka bino binenwa bidi na buluji mu ntanda ya dyalelo?

¹⁹ Binenwa bya ñanjilo bya malwa a butano bileta kidyumu kisumininwe kya kwijiba ku butōtyi bwa bankishi basongwe. Yehova wāsoñanya mupolofeto wandi kunena bino binenwa bikomokomo amba: “Yo! malwa andi, yewa unena mutyi amba: Languka; ne ku dibwe dyampikwa kunena, amba: Languka! Lelo kine kino’ki kikalombola’ni, a? Talapo bidi, kyabambwa ne nsahabu ne ndalama, kabidi mutupu [umpuya] munda mwakyo, nansha patyetye pene.” (Habakuka 2:19) Kufika ne dyalelo dino, Bipwilo bya Ki-kidishitu ne bikwabo bitelwa bu bya kishīla bifukatyilanga misalaba, Balolo bajike babo, tukishi, ne bipako bikwabo bifwene muntu nansha nyema. Pa bino byonso kepadipo kintu kikokeja kukalanguka amba kipandije batōtyi bakyo kitatyi kikafikidijibwa butyibi bwa Yehova pobadi. Kōlwa kobyolelwe nsahabu ne ndalama i kwabituputupu shi twikudingakanye na bukatakata bwa Yehova, Leza wa nyeke, nansha na ntumbo ya bipangwa byandi byūmi. Nanshi batwe tutumbijei nyeke ne nyeke dijina dyandi dyakubulwa dikwabo didingakene nadyo!

20. I mu mpangiko’ka ya tempelo motudi na madyese a kwingila na nsangaji?

²⁰ Bine, Yehova Leza wetu ye ufwaninwe kutendelwa. Batwe bonso byotumulēmekele bulēme bukatampe, twelei lubila lwa kino kidyumu kisumininwe kidyumunwa batōtyi ba bilezaleza. Ino ivwana bidi! Yehova ukinena monka, amba: “Yehova udi mu njibo yandi ikola; amba panopanshi ponsololo patalale nya-a ku meso andi.” (Habakuka 2:20) Kepadipo kya kwalakana, mupolofeto wādi wela milafwe ku tempelo ya mu Yelusalema. Inoko, dyalelo batwe tudi na madyese a kutōtela mu tempelo mipite kulampe kwine bukata, ko kunena’mba mu mpango ya tempelo ya kumushipiditu, mutūdilwe Mfumwetu Yesu Kidishitu bu Kitobo Mukatampe. Mwine muno, mu kipango kya tempelo kya pano panshi, mo motupwidila, motwingidila, motulombela ne motulēmekela Yehova bulēme bonso bufwaninwe kulēmekwa dijina dyandi dya ntumbo. Bine, tudi na nsangaji potutōta Tata wa mūlu kadi wa buswe na mutyima wetu onso!

Lelo Ukivulukile?

• I muswelo’ka omwene binenwa bya Yehova bya amba: “Kekikejepo”?

• Malwa āsapwilwe kupityila kudi Habakuka adi na nshintulwilo’ka mu ano mafuku?

• Mwanda waka tufwaninwe kwendelela na kwela lubila lwa Yehova lwa kidyumu?

• I mu kipango kya tempelo’ka motudi na madyese a kwingidila?

[Bifwatulo pa paje 21]

Bengidi ba Leza ba mu ano mafuku bayukile mwādi muyukile Habakuka amba Yehova kakejepo

[Bifwatulo pa paje 24]

Lelo nobe usangedile madyese a kutōta Yehova mu kipango kya tempelo yandi ya kumushipiditu?

[Kutambile Kifwatulo pa paje 22]

Foto mikatwe na U.S. Army