Mwanda’ka ba Tumoni twa Yehova batengele nyeke
“Tengelai bidi nanshi, ke-mwi-bantu kemuyūkile dyuba dikafika Mfumwenu.”—MATEO 24:42.
KINO kidyumu kitalanga mwingidi wa Leza yense—nkasampe nansha mununu—mupya nansha boba kebalale mafuku mavule mu mwingilo bene: “Tengelai”! (Mateo 24:42) Mwanda’ka kidi na kamweno?
2 Kumfulo kwa mwingilo wandi pano pantanda, Yesu wātobele butobo butala pa kiyukeno kya kwikalako kwandi kwakubulwa kumweka mu lupusa lwa Bulopwe. (Mateo, shapitra 24 ne 25) Wāshintulwile senene kitatyi kya kwikalako kwandi bu mulopwe—ne myanda yādi ya kufikidija bupolofeto bulombola kubikikwa kwandi mūlu mu 1914. Kadi wālombwele ne myanda yādi ya kutūla bubinebine bwa lwitabijo lwetu pa ditompo. Pa kwisambila pa kitatyi kyakāya bu Mufikidiji wa butyibi na konakanya ino ngikadilo imbi ku kyamalwa kibuke, Yesu wānene’mba: “Dyodya difuku nadyo kekudi muntu widiyūkile, nansha umo, shi dyuba ka, kadi shi dyuba pi? ehe, nansha bamwikeulu ba mūlu bene, poso’nka Tata.” Kupwa wānena’mba: “Tengelai bidi nanshi, ke-mwi-bantu kemuyūkile dyuba dikafika Mfumwenu.”—Mateo 24:36, 42.
3 Kubulwa kuyuka kwetu kwa difuku nansha nsaa ikashilula kyamalwa kibuke, shi twitelanga bu bakristu, tufwaninwe kwiendeja umbūmi difuku ne difuku bu bakristu babine. Mwiendelejo obe wa umbūmi lelo ukokeja kuketabijibwa na Mfumwetu pakāya kyamalwa kibuke? Ne shi ubabadikila kufwa, lelo Yehova ukakuvuluka bu wāmwingidile na kikokeji kufikija ne kumfulo ya būmi bobe?—Mateo 24:13; Kusokwelwa 2:10.
Bakristu Babajinji Bādi Basaka Kutengela
4 Yesu Kristu aye mwine wāshile kimfwa kya kutengela kulumbuluke kwa kumushipiditu. Wādi ulombela kudi Shandi kitatyi kyonso ne na kusumininwa kukatampe. (Luka 6:12; 22:42-44) Pādi utanwa na matompo, wādi weyalela na bukomo ku misoñanya idi mu Bisonekwa. (Mateo 4:3-10; 26:52-54) Kadipo uleka kintu nansha kimo kimudye kavudi avulaminwe mwingilo wamupele Yehova. (Luka 4:40-44; Yoano 6:15) Boba bādi betela bu balondi ba Yesu, lelo nabo bāshele batengele pamo bwa aye?
5 Mu kitatyi kimo-kimo, nansha ke batumibwa ba Yesu bene kyebakomēne. Kipyupyu ne milangwe imbi byēbafityije ku mutyima. (Luka 19:11; Bilongwa 1:6) Pobādi kebapwile kwifunda kutūla kikulupiji kyabo kyonso mudi Yehova, matompo a mu kitulumukila ebavutakenye ku mityima. Yesu pa kukwatwa, papo batumibwa bandi banyema. Kupwa, enka mu bwine bufuku’bwa, Petelo pa kukwatwa moyo wātuna Kristu misunsa milondakane nansha byādi umuyukile. Batumibwa bādi kebalamine ku mutyima ano madingi a Yesu: “Tengelai ne kulombela.” (Mateo 26:41, 55, 56, 69-75) Pa kupwa kusangulwa kwandi, Yesu wāingidije Bisonekwa mwanda wa kukomeja lwitabijo lwabo. (Luka 24:44-48) Ne pāshilwile bamo-bamo kutūla mwingilo wāebapele pa kifuko kyabubidi, Yesu webakunkile ku mityima mwanda wa bapyasakene mu uno mwingilo wa mvubu mikatampe.—Yoano 21:15-17.
6 Ku ngalwilo, Yesu wādi kala kemupwe kudyumuna bandi bana-bwanga’mba kebādipo bafwaninwe kwikuja mu bya pano pantanda. (Yoano 15:19) Kadi webadingile’mba kebādipo bafwaninwe kwibikala bamo pa bakwabo, ino badi bafwaninwe kwingidila pamo bu bana na bana. (Mateo 20:25-27; 23:8-12) Lelo bātele mutyima ku ano madingi? Lelo batūdile mwingilo wēbapelwe pa kifuko kibajinji?
7 Umbula bwa kitatyi kyonso pobakidi bōmi, batumibwa bālamine kipwilo senene. Mānga ilombolanga’mba bakristu babajinji kebādipo bekujije mu myanda ya mapolitike a Umbikalo wa bwine Loma, kādi umbukata mwabo kemwādipo bitenta. Ku mutamba mukwabo nao, bādi basapudi bapyasakane ba Bulopwe bwa Leza. Kumeso kwa mfulo ya myaka katwa imbajinji, basambakēnye bukamoni mu Umbikalo wa bene Loma, bālonga bana-babwanga mu Azia, mu Bulaya, ne mu Afrika wa Kungala.—Kolose 1:23.
8 Inoko, ano manwa abo a mu busapudi keādipo ashintulula’mba kebādipo bakifwaninwe kutengela kumushipiditu. Kwiya kwa Yesu kwēsambilwepo, kwādi kukidi kumeso bininge. Ebiya kipwilo pa kutwela mu myaka tutwa tubidi imbajinji K.K., kwālupukile ngikadilo yātudile bakristu mu kyaka kikatampe kya kumushipiditu. Muswelo’ka?
Boba Bālekele Kutengela
9 Bamo-bamo bāile mu kipwilo, bashilwile kufundija na kwingidija bishima bya mafilozofi a Kigreke mwanda wa bavule betabije byobādi basapula. Bityebitye, mfundijo ya bujentaila, kimfwa Busatu ne kubulwa kufwa kwa muya, yāshilula kutwela mu bwine-kristu. Kino kyēbafikije ku kuleka kukulupila mu umbikalo wa myaka kanunu. Mwanda waka? Boba bāshilwile kukulupila mu kubulwa kufwa kwa muya bādi kebanena’mba madyese akaletwa na umbikalo wa Kristu, muya ukeatananga mu ntanda ya mishipiditu pa kupwa kwa kufwa kwa ngitu. Penepo, kebakimwenepo mvubu ya kutengela kwikalako kwa Kristu mu lupusa lwa Bulopwe bwandi.—Ezankanya na Ngalatea 5:7-9; Kolose 2:8; 1 Tesalonika 5:21.
10 Kudi bintu bikwabo byābipije ino ngikadilo bininge. Bamo-bamo bādi betela bu baledi bakristu, bāshilwile kwingidija bipwilo byabo mwanda wa kwitumbika abo-bene. Bashilula kufundija milangwe ya abo-bene ne kwiitweja mu mulongo wa Bisonekwa na kwingidija mashinda a munshi-munshi, kadi beipa mutyika kutabuka Bisonekwa. Pokwalupukile kyaba, kino kipwilo kya bupondo kyāshilula ne kwingidila kamweno ka malongolodi a kipolitike.—Bilongwa 20:30; 2 Petelo 2:1, 3.
Bipá bya Kubulwa Kutengela
11 Tutwa twa myaka kupitapo, pa kupwa kwa konakanibwa na lupusa lwa Ekelezia Katolika Loma, mu myaka ya tutwa 16, kwalupukile bantu bakwabo bādi bapatanya mbila yādi itudilweko na Ekelezia. Inoko, kino kekyaletelepo muswelo wa kujokela ku mutōtelo wabine. Mwanda waka?
12 Nansha byokwadi bitango bishileshile bya bene Mishoni byēnyongolwele mu lupusa lwa Loma, inoko bāselele bisela bivule ne mfundijo mivule ya pakitako ya bupondo—kimfwa kusansanya bantu bitupu ne bantu ba pabitenta mu bipwilo, kukulupila mu Busatu, kubulwa kufwa kwa muya, ne masusu a nyeke pa kupwa kwa kufwa. Kadi, pamo ka na Ekelezia Katolika Loma, nabo bāendelele na kwikuja mu bya pano pantanda, na kusamba kipwano kya pabwipi na baludiki ba mapolitike. Penepo bapima kufundula milangwe yonso itala pa kutengela Kristu bu Mulopwe.
13 Inoko, Yesu wādi kala kemupwe kulombola’mba bino byādi bya kulongeka kunyuma kwa lufu lwa batumibwa bandi, amba bampyana babinebine ba Bulopwe (ñano) bādi bakutamina pamo na bakristu babubela (biyombo bibi) kufikija ne pa mwangulo. (Mateo 13:29, 30) Dyalelo ketukokejapo kubala senene majina a boba bonso bādi bamwenwe na Mfumwetu bu ñano. Inoko, i kimweke patōka’mba umbula bwa myaka tutwa 14, tutwa 15, ne tutwa 16, kwādi bantu batūdile būmi bwabo pa kyaka mwanda wa kwalamuna Bible mu ndimi mikwabo yādi isamba bantu babituputupu. Bakwabo, kebaitabijepo enka Bible kete bu Kinenwa kya Leza, ino bāfikile ne kukupela Busatu amba ke lufundijopo lwa mu Bisonekwa. Bakwabo bapatenye lufundijo lwa kubulwa kufwa kwa muya ne masusu a mu kalunganyembo ka mudilo, amba kebikwatañenepo nansha dimo na Kinenwa kya Leza. Kadi umbula mwa myaka tutwa 19, kupityila ku bwifundi busumininwe bwa Bible, kwalupuka bisumpi bya bantu mu Amerika, mu Alemanye, mu Engleterre ne mu Rusi, bāshilula kulombola lukulupilo lwabo’mba kitatyi kya kujoka kwa Kristu kekidi pabwipi. Inoko, bintu bivule byobādi batengele kebyafikilepo. Mwanda waka? Nakampata, i mwanda batūdile kikulupiji bininge mudi bantu kupitako kukulupila mu Bisonekwa.
Muswelo Obelombwele bu Bādi Batengele
14 Penepo, mu 1870, Charles Taze Russell ne bamo-bamo ba mu bādi wingidila nabo pamo, bābunda kitango kya Befundi ba Bible mu kibundi kya Allegheny, mu Pennsylvania. Ke abopo bādi babajinji kujingulula bubinebine buvule bwa mu Bible bobalamete’ko, mhm, ino pobādi befunda, bādi na kibidiji kya kubandaula senene kamo ne kamo bisonekwa byonso bitala pamwanda kampanda.a Kitungo kyabo, kebādipo bakimba kusokola bisonekwa bibingija milangwe yobādi nayo kala mhm, ino bādi basaka kujingulula mwanda ne mwanda obādi besambilapo wikale mukwatañane senene kamo ne kamo umbyonso na byonso binena Bible.
15 Batyetye bakwabo, kumeso abo, babadikile kujingulula’mba Kristu wādi wa kujoka pakubulwa kumweka, bu mushipiditu. Bamo-bamo bājingulwile’mba kitungo kikajokela Kristu, ke mwandapo wa kusoka ntanda ne konakanya bantu bonso, ino i mwanda wa kwesela bisaka byonso bya pano pantanda madyese. Kadi kwādi ne batyetye bakwabo bajingulwile’mba mwaka wa 1914, ye ao wādi wa kuleta mfulo ya Bitatyi bya Bajentaila. Ino ku Befundi ba Bible bādi bengidila pamo na Tutu Russell, bino bishinte keyādipo misambo bitupu itala pa myanda ya Leza. Ino bāshimikile lwitabijo lwabo pa kyalwilo kya buno bubinebine ne kushilula kwibusambakanya kujokoloka ntanda yonso mu muswelo wādi kewamwekele kashaa mu kyokya kitatyi.
16 Inoko, bādi bafwaninwe kwendelela nyeke na kutengela. Mwanda’ka? Kimfwa, nansha byobādi bayukile’mba mwaka wa 1914 wādi mwaka mutulwe kiyukeno mungya bupolofeto bwa Bible, inoko kebādipo bayukile i kika kyādi kifwaninwe kukalongeka mu mwine mwaka’wa. Kino kyādi bu ditompo dikatampe kobadi. Tutu Russell wāsonekele mu Kiteba kya Mulami (Angele) wa 1 kweji 11, 1914 amba: “Tuvulukei’mba tudi mu kitatyi kya matompo. . . . Shi kudi buluji kampanda bukokeja kwitusansanya na Mfumwetu nansha na Bubinebine bwandi ne kwitukankaja tuleke kwipanina bininge mu mwingilo wa Mfumwetu, nankyo ke enkapo buswe bwa Leza bwaikele kwitukunka ku mutyima tukulupile mudi Mfumwetu, ino nankyo kudi kintu kikwabo; padi twādi tukulupile’mba kyaba kyādi kya kwikala kipi bininge; kwipana kwetu kwādi enka kwa kitatyi kampanda kete.”
17 Mu kine kitatyi’kya bamo-bamo balekele mwingilo wa Yehova. Ino A. H. Macmillan wādi umo wa mu boba bashele bōminine pototo. Myaka kupitapo, wāitabije na bubinebine bwandi bonso’mba: “Kyaba kimo, kutengela kwetu kutala pa mafuku amo-amo, kwādi kutabuka ne pa byādi binena Bisonekwa bine.” I kika kyamukweshe alame mwimanino mulumbuluke ku mushipiditu? Pamo ka na mwāekinenene aye mwine, wājingulwile’mba “nansha shi kuno kutengela kwabo kekufikidilepo, mpango ya Leza keikokejapo kwalamuka.” Kadi wābwejejeko’mba: “Najingulwile’mba tufwaninwe kwitabija bilubo byetu ne kwendelela na kukimba mu Kinenwa kya Leza mwanda wa kumunikilwa senene.” Na kwityepeja konso, bano Befundi ba Bible ba mu kitatyi kyakala, bādi baleka Kinenwa kya Leza kisendulule mumweno wabo.—2 Temote 3:16, 17.
18 Umbula bwa myaka yālondelepo, kyaka kyabo kya kusaka kutengela kekyatālelepo. Eyo, bādi bayukile’mba bakristu kebādipo bafwaninwe kwikuja mu bya pano pantanda. (Yoano 17:14; Yakoba 4:4) Kukwatañana na kino, kebēkupilepo ku mutamba wa Bipwilo bya Ki-kristu na kwitabija Kitango kya Mizo bu kingidilwa kya Bulopwe bwa Leza mu myanda ya ma politike. Ino enka pa kufika mu 1939, baivwanija senene buluji bwa kubulwa kwikuja kwa bakristu mu myanda ya ma politike.—Tala Kiteba kya Mulami (Angele), 1 kweji 11, 1939.
19 Kebādipo na bitenta mu kipwilo, ino banunu bamo-bamo bādi batongwa kupityila ku mavote, bādi bamwene bu mwingilo obādi bakokeja kwingila i enka kusapula mu kipwilo kete. Inoko pamwanda wa kyaka kyobādi nakyo kya kusaka kukwatañana na byādi binena Bisonekwa, bulongolodi bwabandawile kupya mwingilo wa banunu kukwatañana na kitōkeji kya Bisonekwa. Bekipitulukilemo misunsa mivule kupityila mu Kiteba kya Mulami. Kwāalamukile bintu bivule mu myanda itala bulongolodi mwanda wa kukwatañana na misoñanya ya mu Bisonekwa.
20 Bulongolodi bonso butuntulu bweteakenye na kampeja-bukidi mwanda wa kuvuija senene mwingilo wādi ufwaninwe kwingilwa mu ano etu mafuku kukwatañana na kinenwa kya Leza. (Isaya 61:1, 2) I muswelo’ka wādi ufwaninwe kusapulwa myanda miyampe mu ano etu mafuku? Yesu wānene’mba: “Myanda miyampe īsaka kubadikila kusapwilwa ku mizo yonso ya bantu.” (Mako 13:10) Mungya milangwe ya bantu, kino kimweka pavule bu kekibwanikapo.
21 Ino, na kukulupila mudi Kristu, mutwe wa Kipwilo, umpika wabinebine ne wa manwa wāendelele kumeso. (Mateo 24:45) Na kikokeji ne na bukomo, walombwele bantu ba Yehova mwingilo obādi bafwaninwe kwingila. Tamba mu 1919, bāshilula kukankamika bininge mwingilo wa busapudi. Ku bavule, kekyādipo kipēla kusapula kunjibo ne njibo ne kwisamba na bantu bokemwiyukile nabo. (Bilongwa 20:20) Ino bishinte bya kwifunda pamo bwa bino: “Dyese Dyodyabo Boba Bakubulwa Moyo” ne “Kankamanai Senene,” byākankamikile bamo-bamo bashilule kuputumina mu mwingilo na kukulupila mudi Yehova.
22 Lwito lwāelelwe mu 1922 amba “sapulai, sapulai, sapulai Mulopwe ne Bulopwe bwandi” lwēbakunkile ku mutyima bininge mwanda wa batūle uno mwingilo pa kifuko kibajinji. Kushilwila mu 1927, banunu bapelele kwitabija kino kiselwa kya mu Bisonekwa bāpangilwe. Kubwipi kwa enka mu kine kitatyi’kya, kwātongelwe bengidi bendakana, bemaninji ba Sosiete, batumwa bu bemaniji ba mingilo mu bibundi, mwanda wa kufundija basapudi ku muntu ne muntu mwakwingidila mwingilo wa busapudi. Eyo, bonso kebādipo bakokeja kwikala bapania, inoko dyamposo ne dyayenga, bavule bādi batambila mu busapudi dyuba dyonso dituntulu, kushilwila lubanga na bwē, kupwa baimana bityetye enka mwanda wa kubokota kalundu kete, kupwa kadi baendelela na mingilo kufikija ne ku kyolwa bininge. Kino kyādi kitatyi kyapabula kya kutandabula mwingilo, ne tukokeja kumwenamo kamweno bininge na kubandaula muswelo wādi ukunkuja Yehova bantu bandi. Ukyendelela na kulonga uno muswelo. Na madyese atamba kwadi, mwingilo wa kusapula myanda miyampe ya Bulopwe bupwile kala kubikala, ukyendelela enka senene kufikija ne kumfulo yao.
Lelo Utengele?
23 Kukwatañana na misoñanya ya Yehova, bulongolodi bwandi bukyendelela na kwitudyumuna ku bilongwa ne ngikadilo ikokeja kwitufikija ku kwikuja mu bya pano pantanda, ne kwikala mu kyaka kya kupita pamo nayo. (1 Yoano 2:17) Batwe netu, tufwaninwe kutenekwa na misoñanya ya Yehova, twikale kutengela nyeke. Kadi Yehova witupanga misoñanya itala pa muswelo wa kwikala ne wa kwingidila pamo. Bulongolodi bwandi ibwitukwashe tulanguluke pa buluji bwinebwine bwa buswe bwa bwine kristu. (1 Petelo 4:7, 8) Kutengela kwetu kwitusakilanga ne kusumininwa na kulonga bukomo bwetu bonso mwanda wa kwingidija ano madingi, nansha byotudi bakubulwa kubwaninina.
24 Omwanda, umpika wañeni ne wamanwa wituvulujanga’mba: “Kulupila mudi Yehova ne mutyima obe onsololo, kadi kokalemenenapo pa kwivwanija kwa abe mwine.” (Nkindi 3:5) “Lombelai ne kuleka mpika.” (1 Tesalonika 5:17) Tudingilwanga twifunde kutyiba mbila yetu kukwatañana na Kinenwa kya Leza, tuleke kinenwa kyandi ‘kikale kimunyi kya ku maulu enu, ne kitōkeji kya mu dishinda dyetu.’ (Mitoto 119:105) Twibakankamikwe na buswe twendelele na kutūla busapudi bwa myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza pa kifuko kibajinji umbūmi bwetu, mwingilo wēsambilepo Yesu mu kino kyetu kitatyi.—Mateo 24:14.
25 Bine, umpika wabinebine ne wamanwa utengele nyeke. Batwe netu pakasuku, tufwaninwe kutengela nyeke. Na kulonga uno muswelo, padi tukokeja kukatanwa umboba betabijibwe bakemana kumeso a Mwana muntu pākaya kukafikidija butyibi.—Mateo 24:30; Luka 21:34-36.
[Kunshi kwa dyani]
a Lwitabijo Lwenda Lutama (Angele) dibuku dyālupwilwe na A. H. Macmillan, Prentice-Hall, Inc., 1957, paje 19-22.
[Bipangujo]
1. Musoñanya wa ‘kushala nyeke batengele’ utalanga ba ani?
2, 3. (a) I kiyukeno’ka kyāshintulwile Yesu senene, ne kufikidila kwa bupolofeto kwālombwele kika? (b) I myanda’ka isambilwepo mu Mateo 24:42 itula bubinebine bwa lwitabijo lwetu pa ditompo, ne muswelo’ka?
4. I kika kyotukokeja kwifunda kupityila ku kimfwa kya Yesu kya kutengela kwa kumushipiditu?
5. (a) Mwanda’ka batumibwa bākolelwe kwimanija senene ku mushipiditu? (b) Yesu wāpele batumibwa bandi bukwashi’ka kunyuma kwa kusanguka kwandi?
6. Yesu wādyumwine dibajinji bana bandi babwanga ku makinga’ka abidi?
7, 8. (a) Mānga ya byālongele bakristu ba mu myaka katwa imbajinji ilombolanga musweloka’mba bādi batele mutyima ku madingi ēbapele Yesu? (b) Mwanda’ka kwendelela na kutengela kwa kumushipiditu kwādi na kamweno kakatampe?
9, 10. (a) Kinonda-nonda na lufu lwa batumibwa, i kika kyālongekele kyālombwele’mba bavule bādi betela bu bakristu kebādipo batengele? (b) I bisonekwa’ka bitelelwe mu uno palagrafe byādi bikokeja kukwasha boba bādi betela bu bakristu bashale bakankamane kumushipiditu?
11, 12. Mwanda’ka bene Mishoni Beladile kebājokelepo ku mutōtelo wabine?
13. (a) I kika kilombola’mba bana-balume bamo-bamo bādi bapele Kinenwa kya Leza mutyika? (b) Umbula bwa myaka ya bu katwa 19, i kika kyāshilwile kusangaja boba bādi betela bu bakristu? (c) Mwanda’ka bavule bāfityilwe mityima?
14. Shintulula bwino bwādi bwingidija C. T. Russell ne balunda nandi pa kwifunda Bible.
15. (a) Kutalulamo mwanetu Russell, i kika kyajingulwile bantu bakwabo bamo-bamo? (b) I kika kyāshiyañenye Befundi ba Bible na bano bantu?
16. Mu 1914, mwanda’ka Tutu Russell wāsonekele’mba: “Tudi mu kitatyi kya matompo”?
17. I kika kyakweshe A. H. Macmillan ne bakwabo, bemanije senene kumushipiditu?
18. I muswelo’ka wāshintulwilwe myanda bityebitye itala pa buluji ku bakristu bwa kubulwa kwikuja mu bya pano pantanda?
19. I myanda’ka yalongolwelwe mu buludiki bwa kipwilo, pamwanda wa kubulwa kukunuka kwa bulongolodi?
20-22. I muswelo’ka wēteakenye bulongolodi bityebitye mwanda wa kuvuija mwingilo wānenwe kala wa kusapula Bulopwe kujokoloka ntanda yonso?
23. Pamwanda utala buswe bwa bwine-kristu ne kwisansanya na ntanda, i muswelo’ka otukokeja kulombola batwe bene pakasuku’mba tutengele?
24, 25. I mu bipindi’ka byakamweno kakatampe motufwaninwe kutengela senene, na kubambila meso pa bika?
[Bilembwa bya pa Bifwatulo]
Yesu wādi uputumina bininge mu mwingilo wāmupele Shandi. Kadi wālombele na kusumininwa kukatampe
Charles Taze Russell mu myaka yandi yamfulo
Basapudi ba Bulopwe 4 700 000 ne kupita basapulanga na bupyasakane mu ntanda yonso
Tupitulukeimo Bidi
◻ Kukwatañana na Mateo 24:42, mwanda’ka tufwaninwe kutengela nyeke?
◻ I muswelo’ka walamine Yesu ne balondi ba mu myaka katwa imbajinji kubulwa kukunuka kwa kumushipiditu?
◻ Kufikija mu 1870, i kwendelela’ka kwalongelwe na bantu ba Leza pamwanda wa kubulwa kukunuka kwabo?
◻ I kika kikokeja kulombola’mba batwe bene pakasuku tushele nyeke batengele?