Kibumbo kikatampe kya batōtyi babine​—Lelo bātambile kwepi?

“Na’mba, ntale, namwene kibumbo kikatampe kīne, . . . batambile mu mizo yonso, ne mu bisaka byonso ne mu bantu, ne mu ndimi, bēmene mu kifuko kya lupona, ne kya Kāna-ka-mukōko.”​—KUSOKWELWA 7:9.

KUMFULO kwa myaka katwa imbajinji K.K., mutumibwa Yoano wāmwene bimonwa bya myanda itulumukwa ikwatañene na mpango ya Yehova. Bimobimo bya mu bino bintu bifikidilanga mu ano mafuku. Bikwabo bikafikidilanga mu mafuku akaya kumeso. Ino myanda yonso yādi imanine pa kitungo kimo kikatampe kitala pa mpango ya Yehova ya kutumbija dijina dyandi kumeso a bupangi bonso. (Ezekyele 38:23; Kusokwelwa 4:11; 5:13) Pakwabo kadi, ino myanda italanga pa būmi bwetu bwa mafuku akaya kumeso. Mwanda waka kidi uno muswelo?

² Mu kipindi kya buná kya bimonwa bya mu Kusokwelwa, Yoano wāmwene’mo bamwikeulu bakwete luvula lwa bonakanyi kufika nka ne pa kitatyi kyatudilwe biyūkeno pa mapala a “bapika ba Leza wetu.” Kupwa wāmwene kufikidila kwa mwanda umo utulumukwa bininge​—“kibumbo kikatampe kīne kekibadibwapo na muntu, mhm; batambile mu mizo yonso, ne mu bisaka byonso ne mu bantu, ne mu ndimi,” bekutyile umbumo mwanda wa kutōta Yehova ne kutumbika wandi Mwana. Bano bantu bālombwelwe Yoano bādi ba kulupuka mu kyamalwa kibūke. (Kusokwelwa 7:​1-17) Lelo i ba ani batelelwe bu “bapika ba Leza wetu”? Ne i ba ani bakekala ke “kibumbo kikatampe” kya bakapanda ku kyamalwa? Lelo abe nobe ukatanwa mu bano bantu?

“Bapika ba Leza Wetu” i ba Ani?

³ Kubwipi kwa myeji iná kumeso kwa lufu lwandi, Yesu wētelele aye mwine bu “mukumbi muyampe” ne kutēla balondi bandi bu “mikōko” yāpanīne būmi bwandi. Wātelele pavule mikōko yāsokwele aye mwine mu kyelekejo kya kipombo kya mikōko ya kyelekejo ne kupwa weilela biyampe senene aye mwine. (Yoano 10:​1-15)a Na buswe bonso, Yesu wapēne muya wandi mwanda wa mikōko yandi, mu uno muswelo wafutyile lupoto lwa kinkulwa lwādi lusakibwa mwanda wa kwīkula ku bubi ne ku lufu.

[Kunshi kwa dyani]

⁴ Inoko, dibajinji dya kulonga kino, Yesu byadi mukumbi muyampe, aye mwine wākongele bana-babwanga pamo. Bana-babwanga babajinji bafikijibwe kwadi na Yoano mubatyiji, “kalama” wa mu kyelekejo kya Yesu. Yesu wādi ukimba bantu bādi bakokeja kubwanya bisakibwa bakekale ke ‘lukunwa lwa Abalahama.’ (Ngalwilo 22:18; Ngalatea 3:​16, 29) Wāsamwine milangwe yabo basangele Bulopwe bwa mūlu, ne kwibalombola na kikulupiji kyonso’mba ukebalongolwelanga kifuko mu kipango kya Shandi wa mūlu. (Mateo 13:​44-46; Yoano 14:​2, 3) Pa kino wānene’mba: “Kushilwila konka ku mafuku a Yoano Mubatyiji kutūla ne kuno, bulopwe bwa mūlu nabo i bwa kukankamenwa, ino ­bakukankamana nabo bebukwatyije ne byabukomo byonka.” (Mateo 11:12) Boba bāmulondele mwanda wa kukatambula kino kyepelo bēlombwele bu bādi mu kipombo kyēsambīlepo Yesu.

⁵ Mu Kusokwelwa 7:​3-8, boba bakankamene na kulonga bukomo bwa kukapebwa kino kyepelo kya mūlu ibatelwe bu “bapika ba Leza wetu.” (Tala 1 Petelo 2:​9, 16.) Ba 144 000 bano batelelwe, lelo i enka Bayuda bakungitu kete? Lelo boba batelelwe mu kyelekejo kya Yesu kya kipombo kya mikōko ya kyelekejo, i enka Bayuda? Mhm, keamopo; abo i bamo ba mu Isalela wa Leza wa kumushipiditu, abo bonso i belunge na Kristu mu lukunwa lwa kumushipiditu lwa Abalahama. (Ngalatea 3:​28, 29; 6:16; Kusokwelwa 14:​1, 3) Bine kukekalanga kitatyi kikabwana kibalwa kitungwe kya bantu 144 000. Kupwa, i kika kikalongeka? Nka na mwēkitobēle Bible, bantu bakwabo​—kibumbo kikatampe kīne​—kikelunganga ku Isalela wa kumushipiditu mu kutōta Yehova.​—Zekadia 8:23.

“Mikōko Mikwabo”​—Lelo i Bakristu Bajentaila?

⁶ Pa kupwa kunenena pa kipombo kya mikōko mu Yoano 10:​7-15, Yesu wātelele monka kibumbo kikwabo pādi wisambila pa ino myanda, na kunena’mba: “Ngidi ne mikōko mikwabo, ke ya mu kino kipombo, ehe, poso nayo’nka neīlete nayo ī kēvwane diwi dyami, nabya īkēkalanga luombe lumo, ne mukumbi aye umo.” (Yoano 10:16) Lelo ino “mikōko mikwabo” i ba ani?

⁷ Bashintuludi ba mu Bipwilo bya Ki-kristu banenanga pavule’mba ino mikōko mikwabo i bakristu ba mizo mikwabo nansha bajentaila, kadi’mba boba batelelwe mu kipombo kya mikōko amba i Bayuda, boba bādi munshi mwa kipwano kya pa Mukanda-wabijila, amba bino bibumbo byonso bibidi bikendanga mūlu. Ino Yesu kādipo pamo bwa mweni wādi usakilwa kalama wādi ufwaninwe kumushitwila ­dishinda dya kutwela mu kipombo kya mikōko kya Bayuda kyādi na Mukanda-wabijila pamo bwa mumbu iukingile. Wābutwilwe Muyuda ne wādi Muyuda pamwanda wa muzo wandi wādi munshi mwa kipwano kya pa Mukanda-wabijila. (Ngalatea 4:4) Nakampata, boba bamwene mikōko mikwabo bu bakristu bajentaila bakatambula mpalo ya būmi bwa mūlu, i bakomenwe kujingulula senene kintu kikatampe kitala pa mpango ya Leza. Pāpangile Yehova bantu babajinji ne kwibatūla mu budimi bwa Edena, wālombwele patōka’mba mpango yandi yādi ya’mba ntanda ikekalwe na bantu, ne ayo yonso ikale ke paladisa, ne amba bantu beilama bekalemo na būmi bwanyeke bwa nsangaji​—poso nka shi bakalemeke Umpangi wabo ne kumukōkela.​—Ngalwilo 1:​26-28; 2:​15-17; Isaya 45:18.

⁸ Pālongele Adama bubi, mpango ya Yehova keyakankelwepo. Na buswe bonso, Leza wapēle lukunwa lwa Adama bisakibwa mwanda wa lumone muswelo wa kusepelela mu byobya byākankelwe Adama kwāna. Yehova wātobele’mba ukapananga munyongolodi, lukunwa, kupityila kwadi, madyese akekalanga ku mizo yonso. (Ngalwilo 3:15; 22:18) Uno mulao kewashintulwilepo’mba bantu bonso bayampe pano pantanda bakatekunwanga ne kwenda mūlu. Yesu wāsapwidile balondi bandi kulombela uno muswelo amba: “Bulopwe bobe bufike. Muswidile mutyima obe mūlu ne panopantanda pene i monka.” (Mateo 6:​9, 10) Mafuku matyetye kumeso kwa kuleta kyelekejo kisambilwe’po mu Yoano 10:​1-16, Yesu wasapwidile bandi bana babwanga’mba nka “kaluombe katyetye” kete kokādi ketabijibwe na Shandi kupebwa Bulopwe bwa mūlu. (Luka 12:​32, 33) Shi kepano, potutanga kyelekejo kya Yesu mwaetela bu Mukumbi Muyampe yewa wiyelelanga mikōko muya wandi, kikekala kilubo kuvulaminwa bantu bavule boba batelelwe na Yesu bakekala munshi mwa kilelo kyandi kya buswe, ke bekadi ba pano panshi ba Bulopwe bwandi bwa mūlu.​—Yoano 3:16.

⁹ Mu mafuku mabajinji a 1884, Kiteba kya Mulami kyalombwele patōka mikōko mikwabo bu bantu bapelwe dyese dya kwikala pano pantanda munshi mwa ngikadilo ikafikidijibwa na mpango ya Leza mibajinji. Boba befundi ba Bible babajinji bāyukile’mba bamobamo ba mu ino mikōko mikwabo i bantu bāikele na būmi ne kufwabo kumeso kwa Yesu kwingila’ye mwingilo pano pantanda. Ino, kwādi myanda mityemitye mikwabo yokebaivwanijepo senene; kimfwa, bālangile’mba kubungilwa pamo kwa mikōko mikwabo kwādi kwa kwikalako kunyuma kwa kutambula kwa bantu bashingwe-māni bonso mpalo ya mūlu. Kupwa, bāikele kuyukidija’mba mikōko mikwabo keyādipo nka bakristu Bajentaila. Dishinda dya kwikala umo wa mu mikōko mikwabo i dishitwilwe bibumbo byonso bibidi, ku Bayuda ne Bajentaila, ku bantu ba mizo yonso ne lukoba.​—Enzakanya na Bilongwa 10:​34, 35.

¹⁰ Kudingakanya na byashintulwile Yesu, mikōko mikwabo ifwaninwe kwikala bantu batamba konso konso pampikwa kutala mikalo ya kushiyañana kwa lukoba nansha kwa muzo mwine, betabije Yesu Kristu bu Mukumbi Muyampe. Lelo kino kishintulula kika? Bafwaninwe kulombola butūkanye ne kiswamutyima kya kuludikwa, ino yo ngikadilo ilombolanga mikōko. (Mitōto 37:11) Monka mokikadīle ku kaluombe katyetye, bafwaninwe “kuyuka diwi dya [mukumbi muyampe]” ne kebakokejapo kwīpā lupusa abo bene lwa kukumbwa na bakwabo bakokeja kwingidija lupusa pobadi. (Yoano 10:4; 2 Yoano 9, 10) Bafwaninwe kutendela mvubu ya byobya byālongele Yesu na kupāna muya wandi mwanda wa mikōko yandi ne kulombola lwitabijo mu ino mpangiko. (Bilongwa 4:12) Bafwaninwe “kwivwana” diwi dya Mukumbi Muyampe paebakankamika bengidile mwingilo ukola nka Yehova kete, babadikile kukimba bidi Bulopwe, besansanye na ntanda, ne kwisanswa umo ku mukwabo. (Mateo 4:10; 6:​31-33; Yoano 15:​12, 13, 19) Lelo mwiendelejo obe ukwatañene na shintulwilo ya boba bātelelwe na Yesu bu mikōko mikwabo? Lelo nobe usenswe kwikala umo wa mu bano? Boba bonso balamuke ke mikōko mikwabo ya Yesu basambanga nandi kipwano kya pabwipi kya mvubu mikatampe!

Kulēmeka Lupusa lwa Bulopwe

¹¹ Myaka mivule pa kupwa kwa kuleta kyelekejo kisambilwepo kungala kino, Yesu wajokele monka mu Yelusalema. Pādi ushikēte pa kalūlu ka impafu pādi ukokeja kumona tempelo ne bipindi bya pabwipi, wāsapwidile bandi bana-babwanga myanda mityemitye ya ‘kuyūkilapo kwikalapo kwandi ne mfulo ya ngikadilo imbi ya bintu.’ (Mateo 24:3, NW) Wēsambile monka pamwanda utala kubungila pamo kwa mikōko. Kupwa wānene’mba: “Ebiya pākāya Mwanā muntu mu ntumbo yandi, ne bamwikeulu bandi bonso bakukola pamo, ukashikata pa kipona kya ntumbo yandi. Ebiya mizo yonso īkabungakanibwa kwādi mu kifuko kyandi, ukebakalañanya’bo palapala bwa mukumbi ukalañanya mikōko umbambuji. Ukatūla mikōko ku lundyo, bambuji nabo ku lunkuso.” Mu kino kyelekejo, Yesu walombwele patōka’mba boba bakatēbwa mutyima na Mulopwe, mambo obakatyibilwa akemaninanga pa bilongwa byabo kudi ‘bāna babo’ na Yesu. (Mateo 25:​31-46) Lelo bano bāna babo i ba ani? I bakristu babutulwe kumushipiditu bu “bāna ba Leza.” Yesu i mwana mubedi wa Leza. Omwanda nanshi, i bāna babo na Kristu. Abo i “bapika ba Leza wetu” batelelwe mu Kusokwelwa 7:​3, boba batongelwe umbukata mwa bantu mwanda wa kubikala na Kristu mu Bulopwe bwandi bwa mūlu.​—Loma 8:​14-17.

¹² Muswelo wikēle bantu bakwabo na bano bampyana ba Bulopwe i wa kamweno kakatampe. Lelo wibamonanga nka na mwibamwenanga Yesu Kristu ne Yehova? (Mateo 24:​45-47; 2 Tesalonika 2:13) Mwikadilo wa muntu padi bano bashingwe-māni ulombola mwikadilo wandi padi Yesu Kristu aye mwine ne padi Shandi, Mulopwe wa umbuo wa diūlu ne ntanda Udi peulu pa byonso.​—Mateo 10:40; 25:​34-46.

¹³ Kiteba kya Mulami kweji 8, 1884 kyālombwele patōka’mba “mikōko” mu kino kyelekejo i boba badi na kikulupiji kya kwikala na būmi bubwaninine pano pantanda. Kadi kyāshintulwile’mba kino kyelekejo kikafikidila pakabikala Kristu pa lupona lwandi lwa ntumbo lwa mūlu. Ino, pakīne kitatyi’kya ba Tumoni kebājingulwilepo patōka kitatyi kyādi kifwaninwe Yesu kushilula mwingilo wa kusansanya ushintulwilwe mu ano mavese, nansha shi ukekalanga umbula bwa mafuku anga.

¹⁴ Inoko, mu 1923, mu kishinte kyāletele ku kitango, Joseph. F. Rutherford, mutangidiji wa Sosiete Watch Tower mu kine kitatyi’kya, wāikele kushintulula kitatyi kikafikidila kyelekejo kya mikōko ne bambuji. Mwanda waka? Ku mutamba umo, i pamwanda kino kyelekejo kitulombola’mba bana-babo na Mulopwe​—kunena’mba bamobamo umbukata mwabo—​bākidi pano pantanda. Umbukata mwa bantu, nka balondi bandi babutulwe ku mushipiditu kete ye botukokeja kutela na bubinebine bu bana-babo na Yesu. (Bahebelu 2:​10-12) Abo kebakekalangapo pano pantanda mu Bulopwe bwa myaka kanunu, kukishīlwe kitatyi mwanda wa bantu bebalongele bintu biyampe mu muswelo wēkishintulwile Yesu.​—Kusokwelwa 20:6.

¹⁵ Mu kino kishinte kya mu 1923, bālongele bukomo bwa kujingulula boba bafwaninwe kwikala mikōko ne bambuji bāshintulwilwe na Mfumwetu, ino myanda mikwabo yādi ifwaninwe kumvwanijibwa dibajinji dya kushintululwa kwa kino kyelekejo senene. Umbula bwa myaka yalondele’ko, Yehova wāshintulwidile bengidi bandi bityebitye kamo ne kamo ino myanda mityemitye ya kamweno. Ino yo myanda yobaikele kwivwanija senene: mu 1927, “umpika wabinebine ne wa manwa” i kibumbo kyonso kya bakristu ba kumushipiditu bashingwe-māni badi pano pantanda; mu 1932 bajingulwile senene mwanda utala pa kwilunga ­pakubulwa moyo ku bengidi ba Yehova bashingwe-māni, nka na mwēkilongēle Yonadaba na Yehu. (Mateo 24:​45, NW; 2 Balopwe 10:15) Mu kine kitatyi’kya, kukwatañana na Kusokwelwa 22:​17, ino mikōko ya kyelekejo yakankamikilwe bininge ipāne musapu wa Bulopwe ku bantu bakwabo. Kusanswa kwabo kwa Bulopwe bwa Meshiasa kwēbatonwene, ke enkapo mwanda wa batandabule kanye kabo padi boba bashingwe-māni ba Mfumwetu, ino ne kupāna būmi bwabo kudi Yehova kupityila mudi Kristu ne kusamba kipwano kya pabwipi na bantu bandi bashingwe-māni, na kwipāna na bupyasakane mu mwingilo obavwuija. Lelo wikilonganga? Ku boba bekilonganga, Mulopwe unena’mba: “Iyai kuno bānwe bakweselwa dyese kudi Tata, mupyanei bulopwe bwimulongolwele kala pa ngalwilo ya pano pantanda.” Kumeso kwabo kudi kikulupiji kikatampe kya mafuku akaya kumeso a būmi bubwaninine bwa kulādila nyeke na nyeke mu kikalo kya pano pantanda kya Bulopwe.​—Mateo 25:​34, 46.

“Kibumbo Kikatampe”​—Lelo Kyendanga Kwepi?

¹⁶ Mu kine kitatyi’kya, bengidi ba Yehova bādi balanga’mba bantu bangibangi (nansha, kibumbo kikatampe) kya mu Kusokwelwa 7:​9, 10 kyādi kīshīle na mikōko mikwabo ya mu Yoano 10:16 ne na mikōko itelelwe mu Mateo 25:33. Mwanda, Bible unena’mba “bēmene mu kifuko kya lupona,” bālangile’mba bādi bakukekala mūlu, ke mu bipona’po, ne kubikala’bo pamo bwa bampyana bakabikala pamo na Kristu, mhm, ino bādi bakukekala mu kifuko kya bubidi kumeso kwa lupona. Bamwenwe bu ­bakristu ba lwitabijo lutyetye, boba kebālombwelepo kwipāna kwabinebine kwa kumushipiditu. Mu 1935, uno mulangwe waikele kulemununwa.b Bubandaudi bulumbuluke bwa kusokwelwa 7:9 na kubandaula ma vese pamo bwa Mateo 25:​31, 32 bwālombwele patōka’mba bantu pano pantanda bakekalanga “kumeso kwa lupona.” Kadi kwalombwelwe patōka’mba Leza kadipo na miswelo ibidi ya bubinebine. Boba bonso basenswe kwitabijibwa nandi bafwaninwe kulama kikokeji kyabo kwadi.​—Mateo 22:​37, 38; Luka 16:10.

[Kunshi kwa dyani]

¹⁷ Umbula bwa myaka mivule bantu ba Yehova bēsambīle pamwanda utala milao ya Leza itala ntanda. Pamwanda wa byobya byobādi bakulupile kufikidila’byo mu myaka ya 1920, basapwile’mba “Ma Miliyo a Bantu Badi na Būmi dyalelo Kebakafupo.” Ino kekwādipo ma miliyo a bantu batambwile myanda ya Leza itala pa būmi, mu kīne kitatyi’kya. Ku bantu bavule baitabije bubinebine, mushipiditu sandu wa lupwile mobadi kikulupiji kya būmi bwa mūlu. Inoko, nakampata pa kupwa kwa 1935, kwaikele kwalamuka kukatampe. Kekwādipo kwa’mba Kiteba kya Mulami kyāvulaminwe lukulupilo lwa būmi bwa nyeke pano pantanda. Umbula bwa myaka dikumi yalondelepo, bengidi ba Yehova bādi besambila pa uno mwanda ne kukimba bantu bādi bakwatañene na shintulwilo yādi ileta Bible. Mu kitatyi kitungwe, Yehova wāfikije bano bantu ba kibumbo kikatampe ku kwilombola’bo abo bene.

¹⁸ Lapolo wa kivulukilo ulombola’mba umbula bwa myaka mivule, bantu bavule bādi batanwa ku Kivulukilo, bādi badya mukate ne kutoma mvinyu. Ino, umbula bwa myaka 25 yālondelepo pa kupwa kwa 1935, kibalwa kya kutanwa ku Kivulukilo kya lufu lwa Kristu kwa ku mwaka ne mwaka, kyēlundileko misunsa katwa ne kupita ya bantu bādi badya kubyelekejo. Lelo bano bakwabo nabo bādi ba ani? Bādi bamo ba mu bantu bakabunda kibumbo kikatampe. Bine, kitatyi kya Yehova kyabwene kya kwibabungila pamo ne kwibateakanya mwanda wa bakapande ku kyamalwa kibūke kikafika pano ponka. Nka na mokyātobelwe, batambile “mu mizo yonso, ne mu bisaka byonso ne mu bantu, ne mu ndimi.” (Kusokwelwa 7:9) Bepēne na bupyasakane ku mwingilo watobelwe na Yesu pānēne’mba: “Myanda miyampe ino’i ya Bulopwe ikasapulwa panopantanda ponso, amba ikale bu kiyukeno ku mizo yonso, penepa mfulo keifika shayo.”​—Mateo 24:14, MB.

[Bipangujo]

1. Mwanda’ka bimonwa bya bupolofeto bwa Kusokwelwa bidi na kamweno kakatampe kotudi dyalelo?

2. (a) Mutumibwa Yoano wāmwene kika mu kimonwa kyandi kya buná? (b) I bipangujo’ka bitala pa kino kimonwa byotukabandaula?

3. (a) Mu Yoano 10:​1-15 i muswelo’ka wālombwele Yesu kipwano kyadi nakyo na balondi bandi kupityila mu kyelekejo? (b) Yesu wāshitwidile mikōko yandi dishinda’ka kupityila ku lufu lwandi?

4. Mungya binenwa bya Yesu, i mikōko’ka yabadikile kubungakanibwa?

5. (a) “Bapika ba Leza wetu” batelelwe mu Kusokwelwa 7:​3-8 i ba ani? (b) I kika kilombola’mba bantu bavule bakelunganga ku bene Isalela ba kumushipiditu mu mutōtelo?

6. I mwanda’ka utelelwe mu Yoano 10:16?

7, 8. (a) Mwanda waka mulangwe wa’mba mikōko mikwabo i bakristu bajentaila i wa bubela? (b) I myanda’ka itala pa mpango ya Leza mwanda wa ntanda itulombolanga buluji bwa mikōko mikwabo?

9. Kungalwilo kwa 1884 befundi ba Bible bājingulwile’mba mikōko mikwabo bādi ba ani?

10. Pa kumonwa na Yesu bu mikōko mikwabo, tufwaninwe kuvuija bisakibwa’ka?

11. (a) Mu kiyukeno kya kwikalapo kwandi, Yesu wānene kika pamwanda utala mikōko ne bambuji? (b) Bana-babo bēsambilapo Yesu bano i ba ani?

12. Mwanda’ka muswelo wikēle bantu na bana babo na Kristu udi na kamweno kakatampe?

13. Mu 1884 Befundi ba Bible bafikile ku mulangwe’ka mu kwivwanija kwabo kwa kyelekejo kya mikōko ne bambuji?

14. Lelo kishinte kyālongelwe ku kitango mu 1923 kyākweshe Befundi ba Bible muswelo’ka mwanda wa bayuke kitatyi kikafikidila kyelekejo kya Yesu?

15. (a) I shintulwilo’ka yakweshe nakampata Befundi ba Bible bajingulule senene mikōko ya mu kyelekejo kya Yesu? (b) I muswelo’ka wēlombwele mikōko amba isepelele Bulopwe?

16. (a) I milangwe’ka yakubulwa kwendelamo yādi na Befundi ba Bible babajinji itala pa kibumbo kikatampe kitelelwe mu Kusokwelwa 7:9? (b) Milangwe yālemunwinwe kitatyi’ka ne pa mwanda’ka?

17, 18. (a) Tamba mu 1935, i kika kyālengeje kwilundilako kwa kibalwa kya boba bakekala na būmi bwa nyeke pano pantanda? (b) Kimbumbo kikatampe kiputuminanga na bupyasakane mu mwingilo’ka wa mvubu?

Ukalondolola Namani?

◻ Mwanda’ka kimonwa kya mu Kusokwelwa shapitra 7 kidi na kamweno ka pabula?

◻ Mwanda’ka mikōko mikwabo ya mu Yoano 10:16 ke enkapo Bakristu Bajentaila?

◻ I kika kifwaninwe kulonga boba badi pamo bwa mikōko mikwabo isambilwepo mu Bible?

◻ Mwanda’ka kyelekejo kya mikōko ne bambuji kikokelanga milangwe pa kulemeka lupusa lwa Bulopwe?

◻ I kika kilombola’mba kitatyi kya Yehova kibabwana kya kubungila pamo kibumbo kikatampe kitelelwe mu Kusokwelwa 7:9?