Lelo ufundijanga na mwādi mwikilongela Yesu?

“Bibumbo bya bantu ke bitendela kufundija kwandi. Ke-muntu aye wadi wibafundija pamo’nka bwa muntu walupusa, ke pamo bwa basonekeji, ehe.”​—MATEO 7:​28, 29.

KONSO kwādi kwenda Yesu, bibumbo byādi bimūngwila. “Yesu nandi kadi wadi wenda ujokoloka monso mu Ngadilea kufundija mu mashinakoka abo, ne kusapula myanda-miyampe ya bobwa bulopwe, kadi ne kūndapa miswelo yonso ya mbá, ne miswelo yonso ya bulema bwa bantu.” Ka na mwikilombwela nsekununi ya muswelo wātandabukile mingilo yandi, “kwamulondele bibumbo bingi bingi bya bantu batambile mu Ngadilea, ne ba mu Dekapodi, ne bangi ba mu Yelusalema, ne ba mu Yudea, ne bakwabo ba bobwa bukila bwa Yodano.” (Mateo 4:​23, 25) Pa kwibamona, “webakwatyilwa lusa, mwanda basusukile ne kususuka, ne kusansana badingakana pamo na mikōko yampikwa mukumbi.” Pādi wibafundija bādi bakokeja kumona muswelo wādi wibevwanina lusa nansha kisanso kikatampe kyādi nakyo kobadi; kyādi pamo bwa kwibashinga māni pa bilonda byabo, kino kyādi kibafwenya kwadi.​—Mateo 9:35, 36.

² Yesu wālongele bingelengele bikatampe pādi ubelula mbá ya kungitu​—wābelwile bamakopo, bamatwi-majike bashilula kwivwana, bampofu ke bamone, bisheta ke byenda, bafu bajokela monka ku būmi! Kyabine, bino byakumwenako bitulumukwa bininge bya bukomo bwa Yehova bwādi bwingila kupityila mudi Yesu byādi bikoka bibumbo bikatampe bya bantu! Ino kintu kyādi kibakoka kenkapo bingelengele, bibumbo bikatampe byādi monka bimulonda mwanda wa kundapibwa kumushipiditu kitatyi kyādi kifundija Yesu. Kimfwa, tujingululei malondololo abo kupwa kwa kumvwana Busapudi bwandi bwa pa Lūlu buyukene bininge: “Penepo kadi paubile Yesu wapu kufundija yoya myanda wafula, bibumbo bya bantu ke bitendela kufundija kwandi. Ke-muntu aye wadi wibafundija pamo’nka bwa muntu walupusa, ke pamo bwa basonekeji, ehe.” (Mateo 7:​28, 29) Bafundiji babo bādi batela bisela bya kishila bya bafundiji ba pakalā mwanda wa kukwatakanya mfundijo yabo. Yesu wādi wibafundija na lupusa lutamba kudi Leza: “Kyo nena nakyo i kyonka kyāndaile Tata nami nēsambila monka.”​—Yoano 12:50.

Bufundiji Bwandi Bwādi Buteneka pa Mutyima

³ Kushiyañana kwādi pabukata bwa bufundiji bwa Yesu ne bwa basonekeji ne Bafadiseo kekwādipo enka kwa myanda yobādi bafundija​—bubinebine butamba kudi Leza bwishile na kiselwa kilema kya bibidiji bya kishila bitamba kudi bantu​—ino kadi i ne musapwilo. Basonekeji ne Bafadiseo bādi na mitatulo ne ba kasuminiji, bādi balomba kupebwa bitenta bikatampe na kibengo ne bādi bafutulula kibumbo pamo bwa “bantu bafingwe.” Ino, Yesu, wādi wabutūkanye, utalala, wakanye, wādi witula pa kyaba kya bakwabo, ne pavule wādi witabija pakubulwa lupata, ne wādi wibevwanina lusa. Yesu kāfundijepo enka na binenwa bifwaninwe ino kadi ne na binenwa bisangaja byādi bitamba mu mutyima wandi, byādi bitwela ponka na ponka mu mityima ya bomvwaniki bandi. Musapu wandi wa nsangaji wādi ukokela bantu kwadi, wādi wibatonona bende mu tempelo kumeso kwa kitatyi kukamuteleja, ne kumulonda nyeke ne kumumvwana na nsangaji. Kibalwa kikatampe kya bantu bādi bakamuteleja, ne kunena’mba: “Kashaa kekwaikelepo unena pamo bwa uno muntu!”​—Yoano 7:​46-49, MB; Mako 12:37; Luka 4:22; 19:48; 21:38.

⁴ Kyabine, buluji bumo mu bwādi bukokela bantu ku bufundiji bwandi i bimfwa byādi wingidija. Yesu wādi umona byādi bimona bantu bakwabo, ino wādi ulanga pa bintu byokebādi balangila nansha dimo. Bikunwa bitama mu budimi, tonyi tubaka manswa, bantu bakuna nkunwa, bakumbi basokola mikōko yajimine, bana-bakaji bēla bila bya mbwija mipya pa bivwalwa bikulu, twana tukaila mu lubanza, bilubwe bya lui bikoka makonde abo​—bintu bya mafuku onso byādi bimona muntu yense​—ku meso a Yesu, kebyādipo bu bimonwanga mafuku onso. Konso kwādi utala, wādi umona kyādi ukokeja kwingidija bu kyelekejo mwanda wa kwisambila padi Leza ne Bulopwe Bwandi nansha kulombola myanda itala kitango kya bantu kyādi kimujingulukile.

⁵ Byelekejo bya Yesu byādi bimanine pa bintu bya mafuku onso byādi bimona bantu kitatyi ne kitatyi, ne pādi penzakanibwa bubinebine na bino bintu bya mafuku onso, bubinebine bwādi butwela bukidibukidi munshi mwa ñeni ya bomvwaniki. Bubinebine bwa uno muswelo ke bumvwanwangapo bitupu; bumomwanga na meso a mu mutyima ne mwenda mafuku bupēlanga kuvuluka. Nkindi ya Yesu yādi ipēla, kemwādipo myanda yakubulwa mvubu yādi ikokeja kuvutakanya kumvwanija kwabo kwa bubinebine. Kimfwa, jingulula, lukindi lwa Musamadia wa bulunda. Umwene patoka mufwaninwe kwikadila mulunda netu wapabwibi muyampe. (Luka 10:​29-37) Penepo Yesu wāletele lukindi lwa bāna babidi​—umo wāitabije kukengila mu budimi bwa mañanza ino kekilongelepo, mukwabo wānene’mba kakengilapo ino wākengile. Pakubulwa ne kwija kwine umwene’mba mvubu ya kikōkeji kya binebine i​—kuvuija mwingilo ukupēlwe. (Mateo 21:​28-31) Umbula bwa bufundiji bwa Yesu, kekwādipo ñeni yādi ikunuka nansha kujimija mwādi mwilondela myanda. Nẽni yabo yādi yendelela nka na onka mwingilo wa kuteleka ne kumona.

Yesu Wādi Unekenya Mutyima Shi Yemwikisakila Buswe

⁶ Pavule, pesambilanga Bible pa kwikala na milangwe milumbuluke, kunshi kwa dyani balombolanga’mba i kwikala pakubulwa kanyinga-mpo. Tunangu tutamba kudi Leza tunekenyanga mutyima shi kudi ngikadilo yapabula ishintulula kilongwa kampanda. Kitatyi kimo-kimo, tusakilwanga kwikala na milangwe milumbuluke nansha kunekenya mutyima. Bakulumpe bafwaninwe kwitabija kunekenya mutyima shi ikyendelemo kukwatañana na buswe ne shi kudi mutyima wa kwisasa. (1 Temote 3:3; Yakoba 3:17) Yesu wāshile bimfwa bilumbuluke bya ngikadila ya kunekenya mutyima, na kuleka kwingidija mbila yādi ifwaninwe kwingidija, na kufwila bantu lusa ne na kwitūla pa kyabo kyaba.

⁷ Difuku dimo, Yesu wānene’mba: “Yewa wakuntuna ku meso a bantu nami nkamutuna ku meso a Tata wa mūlu.” Ino kāpelelepo Petelo, nansha byāmutunine misunsa isatu mituntulu. Kwādi ngikadila yapabula, imweka bu yo yāimaninepo Yesu. (Mateo 10:33; Luka 22:​54-62) Kwādi monka ngikadila yapabula pāile mwana-mukaji umo wādi ubela muyeye wamashi wādi utelwa bu wadisubi wājilwile Mukanda wa bijila wa Mosesa na kwilunga mu kibumbo kya bantu. Yesu kāmutopekelepo nansha dimo. Wāivwene tusuwa twandi. (Mako 1:40-42; 5:​25-34; tala monka Luka 5:​12, 13.) Yesu wāsapwidile batumibwa bandi amba kebakimuyukijai bu Meshiasa, ino kaningilepo ku yoya mbila pēyukenye aye mwine bu Meshiasa kudi mwana-mukaji mwine Samadia ku mushimwa. (Mateo 16:20; Yoano 4:​25, 26) Mu ino myanda yonso, buswe, mutyima wa kufwila lusa, ne kwitula pa kyaba kya bakwabo byāendelemo na ngikadila ya kwitabija pakubulwa lupata.​—Yakoba 2:13.

⁸ Kyādi kishile bininge na ngikadila ya basonekeji ne Bafadiseo bādi na kanyinga-mpo. Mu myanda yādi ibatala abo bene bādi bajilula bijila bya kishila bya Sabado na kwenda kukatomeja bañombe babo. Nansha shi bañombe babo nansha babo bāna baponene mu mushimwa, bādi bajilula Sabado na kwibabulamo. Ino ku bantu babitupu, kebādipo bekitabija nansha dimo pakubulwa lupata! Kebādipo na kiswamutyima kya “kwibēlako [ku biselwa] nansha mumwe umo mpika.” (Mateo 23:4; Luka 14:5) Kukwatañana na Yesu, bantu bādi na mvubu mikatampe kupitako bijila bivule; ino ku Bafadiseo, bijila byo byādi na mvubu mikatampe kupitako bantu.

Wāikele ke “Mwana wa Kijila”

⁹ Bantu bamo-bamo batompola’mba kudi enka mwanda umo wa kubunkasa bwa Yesu usekunwinwe. Ino bavule kebayukilepo mvubu mikatampe ya shintulwilo ya uno mwanda. Usekunwinwe mu Luka 2:​46, 47 (MB) amba: “Penepa mafuku asatu pa kupita, bamutene mu Njibo ya Leza ushikete umbukata mwa bafundiji ba bijila, wibomvwana ne kwibepangula bya kwibepangula. Kadi bonso bamumvwene baanyine mpata tunangu twandi ne mwaadi wibalondolwela.” Dibuku dya Kittel Dishintulula Bishima bya Kipwanino Kipya (Angele) dileta mulangwe wa’mba mu uno mwanda kishima kya Kingidiki kingidijibwe bu “kwibepangula” kekilombolapo enka ngikadila ikalanga na mwana ya kusaka kuyuka myanda. Kino kishima kyādi kikokeja kufunkila pa kwipangula kulongibwanga kitatyi kya kutyiba mambo, kusaka kujingulula, kubandaula myanda na kwipangula bipangujo, nansha ke “bipangujo bya kumutompa ne bya bukosoke bubi bya Bafadiseo ne Basadusea,” kimfwa, byobya bitelelwe mu Mako 10:2 ne 12:​18-23.

¹⁰ Dino dibuku dimo dyonka dyendelela na kunena’mba: “Kukwatañana na ino shintulwilo padi tukeipangula shi . . . [Luka] Luka 2:46 kesambilangapo nakampata pa bipangujo bipangulanga mwana bya kusaka kuyuka myanda, ino pa manwa Andi a kulondolola ku myanda. [Vese] 47 ushintulula biyampe mulangwe wamfulo.”a Bwalamuni bwa Joseph B. Rotherham bwa vese wa 47 bulombola bu kwādi kupatana kukatampe na kunena’mba: “Boba bonso bādi bamumvwana batulumukile bininge, pamwanda wa kumvwanija kwandi ne malondololo andi.” Robertson mu dibuku dyandi (Word Pictures­ in The New Tes­ta­ment) unena’mba bāshele mukanwa bwashi mwanda “kebāitabijepo mu meso ābo mwādi wi mudi fukutu.”

[Kunshi kwa dyani]

¹¹ Kumfulo, pāfikile bambutwile ba Yesu ku tempelo, “bāshele mukanwa-pululu.” (Luka 2:​48, NW) Robertson unena’mba kishima kya mu Kingidiki kingidijibwe pano kishintulula “kubezemuka, kutuyuka.” Ubwejako amba Yosefu ne Madia “bābezemukile” na byobāmwene ne byobāivwene. Mu buluji kampanda, Yesu wādi kala ke mufundiji utulumukwa. Kukwatañana na ino myanda yālongekele ku tempelo, Dibuku dya Kittel difwatakanya’mba “kubunkasa Bwandi Yesu wādi kala kemushilule kulwa na bakulumpe ba bipwilo, kumfulo balwana-nandi bādi bakufula ku kukonya mukila.”

¹² Nabubine, bakonyenye mukila! Myaka pakupitapo, Yesu wāponeje Bafadiseo na bipangujo bya muswelo umo kufika ne pobābudilwe “kumutentulula mwanda, nansha kumwipangula kwine.” (Mateo 22:41-46) Basadusea nabo baubile nyaa pamwanda utala lusangukilo, ne “bējiba, kebakakolwa kumwipangula kadi bikwabo.” (Luka 20:​27-40) Basonekeji kebādipo na bubinga nansha butyetye. Kupwa kwa umo wa umbukata mwabo kwipatanya na Yesu, kepādipo “nansha umo wakumwipangula nansha kika.”​—Mako 12:​28-34.

¹³ Mwanda’ka uno mwanda wa kubunkasa wisambila padi Yesu ne bafundiji mu tempelo o onka utongelwe mwanda wa kusekununwa? Kyādi kitatyi kya mvubu mikatampe mu būmi bwa Yesu. Pādi na myaka kubwipi kwa 12, wāikele ke mwana wādi utelwa na Bayuda bu “mwana wa kijila,” wādi na kiselwa kya kuvuija misoñanya yonso ya mu mukanda wa bijila. Pādi patompola Madia usapwila Yesu kanyinganyinga kobādi nako ku mutyima aye ne Yosefu pamwanda wandi, kilondololwa kya wabo mwana kyālombwele bu wādi uyukile ngikadila ya kingelengele kya kubutulwa kwandi ne ngikadila ya bu Meshiasa yādi imutengele. Kyokyālombwele na kunena pakubulwa kafinda’mba, Leza ye wādi Shandi: “Kyo munkimbila i kika? Lelo kemuyūkilepo’mba kiñendelemo’mba ngube mingilo ya Tata’ni?” Bino byo binenwa bibajinji bya Yesu bisekunwinwe mu Bible, ne bilombola’mba wādi uyukile mpango ya Yehova yāmutumine pano pantanda. Ino, uno mwanda onso mutuntulu, udi na mvubu mikatampe.​—Luka 2:​48, 49.

Yesu Usenswe ne Umvwanijanga Bāna

¹⁴ Ino nsekununi ifwaninwe nakampata kusangaja bankasampe. Ilombola muswelo wēfundile Yesu na bupyasakane pādi utama ekale ke nsongwalume. Bafundiji bādi mu tempelo bātulumukile pamwanda wa tunangu twa uno mwana wa myaka 12 “mwana wa kijila.” Ino wādi ukingila na Yosefu mu mwingilo wa bibalu, wādi ‘wendelela na kukōkela’ Yosefu ne Madia, ne “umona biyampe byonka ku mutamba wa Leza, ne ku mutamba wa bantu bene.”​—Luka 2:​51, 52.

¹⁵ Yesu wādi ukwatakanya bankasampe bininge umbula bwa mwingilo wandi pano pantanda. “Ponkapo bapidishitu bakatampe ne basonekeji kumo, pa kumona nabya byobya bikatampe byakutendelwa byālongele, kadi bāna banuke nabo ke basame mu njibo ya Leza’mba: Hosana! ku Mwana Davida; ebiya aba bapidishitu bakatampe, ne basonekeji ku mityima fututu. Penepo kumvwana kudi abo amba: Lelo ubaimvwana mo banenena’ni? Ino Yesu amba: Eyo, kemwatangile nanshi amba, mu kyakanwa kya twana, ne mu twalukeke tukyamwa, mo muneñenye mitōto.” (Mateo 21:​15, 16; Mitoto 8:2) Ne dyalelo, ukikwatakanya monka tutwa ne tununu twa bankasampe bendelela na kukōkela ne bapāna mitendelo, bamo-bamo umbukata mwabo bekiloñanga ne batulanga būmi bwabo mu kyaka.

¹⁶ Batumibwa pobādi bapatana mwanda wa kuyuka i ani wādi mukatampe ku bonso, Yesu wāsapwidile ba 12 amba: “Shi kudi muntu usaka kwikala bu umbajinji, nankyo ekale bu wamfulo ku bonso ne bu wa kwingidila bonso. Penepa wayata mwana wamwimika umbukata mwabo, kadi wamupakata, kaebanena’mba: ‘Yewa utambula nansha mwana umo tu wa badi namino’ba pa mwanda wa ami, untambulanga ami. Kadi yewa untambula ami, nandi ke’nka po ami watambula, anha, utambulanga yewa wantunine.’” (Mako 9:​35-37, MB) Pakwabo kadi, pādi wenda ku Yelusalema lwendo lwandi lwamfulo, mwanda wa kukasusulwa byamwiko ne kufwa, wētudileko kitatyi kya kwisamba na bāna amba: “Lekai bana baye ko ndi! Kemukibakankajai, mwanda Bulopwe bwa Leza i bwa boba badi bwa bana.” Kupwa, “wapakata bana mu maboko andi kaebatenteka makasa umo umo, webesela dyese.”​—Mako 10:​13-16, MB.

¹⁷ Yesu wādi uyukile shintulwilo ya kwikala pamo kana katyetye ku bantu batame. Wāikele pamo na bantu batame, wāingile nabo pamo, wādi uyukile kwibakōkela, ne kadi wādi wiuvwana biyampe, ne wādi mukingwe na buswe bwabo. Banwe bāna, Yesu i mulunda nenu; wāfwile pamwanda wenu, ne mukekalanga na būmi bwa kuladila nyeke shi mukōkele ku bijila byandi.​—Yoano 15:​13, 14.

¹⁸ Kulonga bilomba Yesu kekikomenepo motukokeja kwikifwatakenya. Bankasampe, Yesu udiko mwanda wa kwimukwatakanya ne mwanda wa kukwatakanya muntu yense, enka na motutangila mu Mateo 11:​28-30 amba: “Iyai kwami bānwe bonso bakuputuma na mingilo, ne bakulemenwa, nabya nami nkemutukija’byo biyampe. Twela mu lupungu lwami lwa bu-umpika, muboile manwa kudi ami, ke-ne-muntu, amiwa ne wa kukōkela, kadi ngidi ne bumvu pa mutyima, ebiya nabya mukamonanga mityima mitūke biyampe. Mwanda lupungu lwami lwa bu umpika ludipo biyampe ne kiselwa kyami nakyo kyonka kipela.” Langapo bidi, byoendanga wingidila Yehova mu būmi bobe, Yesu wendanga pamo nobe, ukupelejeja lupungu ne kiselwa kyobe. I mulangwe mulumbuluke kashaa ku umo ne umo umbukata mwetu!

¹⁹ Pano potwapwa kubandaula mu kipi muswelo wādi ufundija Yesu, lelo ubajingulula’mba nobe ufundijanga pamo na mwādi mwikilongela Yesu? Potumonanga boba badi na misongo ya ngitu nansha badi na nzala ya kumushipiditu, lelo tutononwanga na lusa mwanda wa kulonga byotukokeja kubwanya mwanda wa kwibakwasha? Potufundijanga bantu bakwabo, lelo tufundijanga Kinenwa kya Leza’ni, nansha tufundijanga milangwe yetu pamo bwa Bafadiseo? Lelo twikalanga tujingulula bintu bya mafuku onso bitujingulukile bikokeja kwingidijibwa mwanda wa kushintulula senene, kufwatakanya, kujingulula ne kupeleja kumvwanija kwa bubinebine bwa kumushipiditu? Lelo twepukanga kwimanina enka pa mbila imo-imo na kaninga-mpo pakubulwa kwingidija buswe, kufwila bakwabo lusa, nansha kwikala na mutyima unekena? Ino lelo bāna nabo? Lelo twibalombolanga butukanye ne kanye ka buswe byālombwele Yesu? Lelo ukankamikanga bobe bāna befunde kwiula muswelo wādi wifunda Yesu pabunkasa? Lelo ukengidijanga kusumininwa na mwēkilongele Yesu ino kwikala na kampeja bukidi ka kutambula na kyanga boba badi na mutyima wa kwisasa, pamo bwa nzolo mukaji ubungila twana twandi mu mapapa?​—Mateo 23:37.

²⁰ Shi tulonga bukomo bwetu bonso mwanda wa kufundija na mwādi mufundijija Yesu, bine uketwitabija ‘mu lupungu lwandi lwa bu umpika.’​—Mateo 11:​28-30.

1. I ba ani bādi balonda Yesu pādi ufundija mu Ngadilea, ne i muswelo’ka wālondolwele Yesu?

2. Kutentekela pa bingelengele bya Yesu, i kika kyādi kikokela bantu kudi aye?

3. Musapwilo wa Yesu wādi mwishile namani na wa basonekeji ne Bafadiseo?

4. Mu bufundiji bwa Yesu, i kika kyādi kikoka bantu bavule?

5. Bimfwa bya Yesu byādi bimanine pa kika, ne i kika kyādi kibineñenya?

6. Kwikala na milangwe milumbuluke ne kwikala na mutyima unekena bidi na kamweno nakampata mu kitatyi’ka?

7. I mu myanda’ka imo-imo mwālombwele Yesu ngikadila ya kunekenya mutyima?

8. I kitatyi’ka kyādi kijilulwa bijila na basonekeji ne Bafadiseo, ino i mu kitatyi’ka mokebādipo betabija kwikilonga?

9, 10. Kupwa kwa kujokela mu Yelusalema, bambutwile ba Yesu bāmutene kwepi, ne mwanda’ka Yesu wādi wipangula bipangujo?

11. Ba Madia ne Yosefu bālongele kika pamwanda wa byobāmwene ne byobāivwene, ne i kika kinena dibuku dimo dya teoloji dishintulula bishima?

12. Kumfulo, misambo ya Yesu na bakulumpe ba bipwilo yādi imanine pa kika?

13. Mwanda wālongekele mu tempelo mwanda’ka wādi na mvubu mikatampe mu būmi bwa Yesu, ne kimweka bu Yesu wājingulwile kika?

14. I myanda’ka ya mvubu mu nsekununi ya nkansampe Yesu mu tempelo ifwaniwne kuyuka bankasampe?

15. I muswelo’ka wākwatakenibwe bankasampe na Yesu umbula bwa mwingilo wandi pano pantanda, ne kino kishintulula kika ku bankasampe dyalelo?

16. (a) I lufundijo’ka lwāfundije Yesu ku bandi bana-babwanga pāimikile mwana mutyetye umbukata mwabo? (b) I mu kitatyi’ka kya malwa mu būmi bwa Yesu mwētudileko monka kitatyi mwanda wa bankasampe?

17. Mwanda’ka Yesu kākomenwepo kwisamba na bāna, ne, bāna bafwaninwe kwivuluja kika pamwanda wandi?

18. I mulangwe’ka mulumbuluke otufwaninwe kulama mu ñeni, nakampata mu kitatyi kya tusuwa nansha kyaka?

19. I bipangujo’ka bitala pa muswelo wādi ufundija Yesu byotufwaninwe kujokelamo kitatyi ne kitatyi?

20. I mulangwe’ka otukokeja kwikankamika nao batwe bene potwingidila Leza wetu?

Lelo Ukivulukile’byo?

◻ Mwanda’ka bibumbo bya bantu byādi bilonda Yesu?

◻ Mwanda’ka mu kitatyi kimo-kimo Yesu wādi witabija kwingidija mbila imo-imo na kunekenya mutyima?

◻ I kika kyotukokeja kwifunda mu muswelo wādi wipangula Yesu bafundiji mu tempelo?

◻ I lufundijo’ka lotukokeja kwifunda mu kipwano kya Yesu na bāna?