Batumibwa Abalombe Kiyukeno

Tudi Dya Bubidi kyolwa, difuku dya Nisane 11 ke didi ku mfulo. Kadi ne mafuku a Yesu a mingilo yandi mivule pano pa ntanda ke kufula’o. Mu dyuba wadi ufundija mu tempelo, ino bufuku wakalāla panja pa kibundi. Bantu bavule basangela musapu, “badi bāya lubanga bwē kumuteja mu tempelo.” (Luka 21:37, 38) Bino pa kupwa, Yesu waenda ku Lūlu lwa Impafu na batumibwa baná​—ba Petelo, Andele, Yakoba, ne Yoano.

Bano baná abamufwena kufula. Mwanda wa tempelo’wa i mwibatenge, mwanda Yesu webasapwidile amba kekudipo dibwe dikashala ditentamine pa dikwabo. Ino kukidi bibakambakanya. Yesu wadi ke mwibadyumune kala amba: “Mwilongololei nyeke, mwanda Mwanā muntu wiyanga pa nsá yokemulangidijapo.” (Luka 12:40) Kadi ke mwisambile ne pa difuku “dikasokolwa Mwanā muntu.” (Luka 17:30) Le bino bintu i bikwatañane na byaebasapwila bitala tempelo? Batumibwa basaka kuyuka. Abamunena’mba: “Witulombole’po bidi, i kyaba’ka kikekala’ko bino bintu, ne i kika kikekala kiyukeno kiketuyukija kitatyi kya kwikala’po kobe ne kya mvuyo ya ngikadilo ya bintu?”​—Mateo 24:3.

Padi abalangulukila pa konakanibwa kwa tempelo yobamwene kyaba nabya. Kadi abaipangula pa mwanda utala kwikala’po kwa Mwanā muntu. Babwanya padi ne kuvuluka kyelekejo kya Yesu kya “muntu umo wa ku kisaka kilēme waendele lwendo ku ntanda ya kulampe kukakimba bamupe lupusa lwa kubikala ebiya kajoka.” (Luka 19:11, 12) Kadi pano, beipangula mushintulwila mine “mvuyo ya ngikadilo ya bintu.”

Yesu walondolola na kunena bivule bilombola kiyukeno kya kuyukila’po kitatyi kikafula ngikadilo ya bintu ya Bayuda ikidi’ko ne tempelo mine. Ino wanena bivule. Kino kiyukeno kikakwasha bene Kidishitu ba mu mafuku a kumeso bakayuke kitatyi kya “kwikala’po” kwandi ne kufwena kwa mfulo ya ngikadilo yonso ya bintu ya ntanda.

Myaka ipwa ipunguluka, batumibwa abemwena kufikidila bityebitye kwa bupolofeto bwa Yesu. Bine bintu bivule byaalaile bibashilula kumweka abo bakidi bōmi. O mwanda, bene Kidishitu baikele’ko kupwa kwa myaka 37, ko kunena’mba mu 70 Yesu ke mwiye kebalēlepo, bajingulwile kufwena kwa bonakani bwa ngikadilo ya bintu ya Bayuda ne tempelo yayo. Inoko ke bintupo byonso byanena byafikidila mu myaka itwala ku mvuyo ya mwaka wa 70 Yesu ke mwiye. Penepa i bika bikayukanya kwikala’po kwandi bu Mulopwe mubikikwe? Yesu wasokwela’byo batumibwa bandi.

Yesu walaya amba kukekalanga “mavita ne myanda ya mavita” kadi “muzo ukatamba muzo mukwabo ne bulopwe nabo bulopwe bukwabo.” (Mateo 24:6, 7) Wanena kadi amba “kukekala kutenkana kukatampe kwa ntanda, kadi ne bimpengele bya nzala ne bipupo bya misongo byadi koku kebidi koku.” (Luka 21:11) Yesu wadyumuna bandi bana ba bwanga amba: “Bantu bakemukwata ne kwimupangapanga.” (Luka 21:12) Kukatamba bapolofeto ba bubela ne kongola bavule. Kujilula kwa bijila kukavudila’ko kadi buswe bwa bavule bukatalala. Wabweja’ko kadi amba “ino myanda miyampe ya Bulopwe ikasapulwa pa ntanda yonso ikelwe na bantu mwanda wa bukamoni ku mizo yonso, ebiya mfulo keiya shayo.”​—Mateo 24:14.

Nansha bupolofeto bwa Yesu byobwāfikidile mu myanda imo myaka kunyuma mu kitatyi kyāonakanibwe Yelusalema na bene Loma, le Yesu i mutweje’mo ne bikwabo byadi bya kufikidila mwenda mafuku, bitala kufikidila kukatampe? Le umwene bukamoni bulombola’mba bupolofeto bukatampe bwa Yesu bwendanga bufikidila bininge mu kino kyetu kitatyi?

Kintu kikwabo kyatweja Yesu mu kiyukeno kya kwikala’po kwandi i kumweka kwa “kya munyanji kileta musala.” (Mateo 24:15) Mu 66 Yesu ke mwiye, kino kintu kya munyanji kyamwekele bu “bibumbo bya mavita” bya Loma, na butōtyi bwabo bwa bankishi nansha byelekejo. Bene Loma abajokoloka Yelusalema ne kupomona mumbu yabo imo. (Luka 21:20) Enka nenki, “kya munyanji” kibaimana pokekifwaninwepo, pamonwa na Bayuda bu “kifuko kijila.”

Yesu walaya monka amba: “Kukekala kyamalwa kikatampe kekyaikele’ko kashā tamba ku ngalwilo ya ino ntanda kufika ne pano, aa, kadi kekikekala’kopo monka.” Mu 70 Yesu ke mwiye, bene Loma baonakanya Yelusalema. Kuno kukwatwa ne konakanibwa kwa ‘kibundi kijila’ kya Bayuda, kubadila’mo ne tempelo yakyo, kyo kyamweka bu kyamalwa kikatampe, kyapitula tununu ne tununu twa bantu. (Mateo 4:5; 24:21) Buno i bonakani bukatampe bwa kibundi kupita bonso bwadi ke bumone Bayuda, kadi bo bwafudije bulongolodi bwa mutōtelo wa Bayuda, bobadi balonda tamba tutwa na tutwa twa myaka. Nanshi kufikidila kukatampe kupita kuno kwa binenwa bya bupolofeto bya Yesu, kukekala kuleta nzuba binebine.

Mīsambo ya Yesu na batumibwa bandi itala pa kiyukeno kya kwikala’po kwandi bu Mulopwe mubikikwe ne kya mvuyo ya ngikadilo ya bintu keyapwile. Pano webadyumuna baleke kulonda “Bakidishitu ba bubela ne bapolofeto ba bubela.” Wanena’mba bakakimba kongola “enka ne batongwe bene.” (Mateo 24:24) Inoko bano batongwe kebakongolwapo. Mwanda Bakidishitu ba bubela bakamweka patōka. Ino kwikala’po kwa Yesu kekukamwekapo na meso.

Yesu pa kwisambila pa kyamalwa kikatampe kya kutetuka ku mfulo ya ngikadilo ya bintu idi’ko’i, wanena’mba: “Dyuba dikafītyijibwa, kweji nandi kakaletapo kitōkeji kyandi, ñenyenye nayo ikapona mūlu ne bya bukomo bya momwa mūlu bine bikatenkanibwa.” (Mateo 24:29) Batumibwa abateje bino binenwa bilenga moyo ino kebayukilepo bine bikalongeka. Nansha nankyo, abamone amba bikaleta nzuba.

Le bino binkumenkume bibi bikatwala bantu kwepi? Yesu amba: “Bantu bakapungila moyo ne kutengela bintu bisa kwiya pa ntanda ikelwe na bantu, mwanda bya bukomo bya momwa mūlu bikatenkanibwa.” (Luka 21:26) Na bubine, Yesu washintulula byobya bikamweka mu kitatyi kibi mpata mu mānga ya muntu.

Yesu wakankamika pa kulombola patōka bandi batumibwa amba ke bonsopo bakadila ‘pa kwiya kwa Mwanā muntu pa makumbi a mūlu na bukomo ne ntumbo mikatampe.’ (Mateo 24:30) Walombwele kala amba Leza ukalonga’po kintu “pa mwanda wa batongwe.” (Mateo 24:22) Penepa i bika bifwaninwe kulonga bana ba bwanga ba kikōkeji pasa kufikidila bintu bibi byalaya Yesu? Yesu wakankamika balondi bandi amba: “Ino shi bino bintu pa kushilula kulongeka, imanai nshinkidingi ne kubandula mitwe yenu, mwanda kunyongololwa kwenu kubafwena pabwipi.”​—Luka 21:28.

Le penepo, bana ba bwanga ba Yesu bakekala’ko mu kino kitatyi bakabwanya namani kuyuka’mba mfulo ibafwena bininge? Yesu waleta kyelekejo kya kikuyu amba: “Popa’tu pepinga musambo wakyo mwana ne kushipuka mani, muyukanga’mba ke pabwipi na ku dikumbi. Mo monka, nenu shi mubamone bino bintu byonso, yukai amba kadi pabwipi ponka pa bibelo. I bine nemulombola’mba luno lukongo kelukapitepo nansha dimo enka ne bilongeka bino byonso’bi.”​—Mateo 24:32-34.

Nanshi shi bana ba bwanga abamone bino bintu palapala bya mu kiyukeno bifikidila, bafwaninwe kuyuka’mba mfulo keidi mu bisuku. Yesu wadyumuna bandi bana ba bwanga bakatanwa bōmi mu kino kitatyi kya kasekuseku amba:

“Pa mwanda wa dyodya difuku ne nsá mine, i kutupu nansha umo wibiyukile, nansha bamwikeulu ba mūlu nansha Mwana, poso’nka Tata kete. Mwanda monka mwādi mwikadile mafuku a Noa, ne kitatyi kya kwikala’po kwa Mwanā muntu nakyo kikekalanga’nka nabya. Mwanda monka mobādi bekadile mu oa mafuku a kumeso kwa Dilobe, badya batoma, bana-balume basonga, bana-bakaji nabo basongwa, kufika ne difuku dyātwelele Noa mu safina, kadi kebātele’kopo mutyima enka ne byāile Dilobe dyēbakomba bonso, ne kitatyi kya kwikala’po kwa Mwanā muntu nakyo kikekalanga’nka nabya.” (Mateo 24:36-39) Binkumenkume byadingakanya Yesu​—bya mānga ya Dilobe dya mu mafuku a Noa​—byālongekele ntanda yonso.

Batumibwa bevwana Yesu pa Lūlu lwa Impafu abamone na bubine mvubu ya kutengela nyeke. Yesu amba: “Ino dyumukai banwe bene kutyina’mba mityima yenu yakalēmenenwa na mudīlo-mpata, na mutomeno-mpata, ne na kuzumbija mutyima kwa mu būmi, kadi dyodya difuku dyakemuponena bukidi bonka mu kitulumukila pamo bwa dikinga. Mwanda dikāya pa boba bonso bashikete pa ntanda yonso. Nanshi kemwakilālai, abijai kyaba kyonso mu milombelo amba mumone mwa kupandila ku bino bintu byonso bifwaninwe kulongeka ne kwimana ku meso a Mwanā muntu.”​—Luka 21:34-36.

Pano Yesu walombola monka’mba byawalaya kebikalongekapo mutamba umo. Nanshi kalayangapo’tu binkumenkume bisa kulongeka mu makumi a myaka kete, bya kufikila’tu enka kibundi kya Yelusalema nansha muzo wa Bayuda. Mhm, ino watela myanda ikafikila “boba bonso bashikete pa ntanda yonso.”

Wanena’mba bana bandi ba bwanga bafwaninwe kukekala belongolole, batengele, kadi batala nyeke. Yesu wakomeneja kidyumu kyandi na kyelekejo kikwabo amba: “Ino yukai kino’ki: Shi mwinē njibo wadi uyukile kilo kine kīya ngivi, longa kadipo wa kulāla ne kadipo wa kuleka batūte yandi njibo. O mwanda nanshi, banwe nenu ikalai belongolole mwanda Mwanā muntu wiyanga pa nsá yokemulangidijapo amba yo ayo.”​—Mateo 24:43, 44.

Yesu wape bandi bana ba bwanga bubinga bwa kuleka kutuyukila. Webakulupija amba pakafikidila bupolofeto bwandi, kukekala “umpika” mutengele wingila’nka kwingila. Yesu wanena mwanda ubwanya kuvuluka batumibwa bandi bukidibukidi amba: “Na bubine, le umpika mukōkele ne mudyumuke i ani le, utongelwe na Mfumwandi kulama bengidi bandi ba mu njibo, kwibapa byakudya byabo pa kitatyi kifwaninwe? I wa katōkwe yao umpika shi Mfumwandi pa kwiya amutane ulonga namino! I bine nemulombola’mba, ukamutonga kulama bintu byandi byonsololo.” Inoko shi “umpika” atamije mutyima mubi kasusula bakwabo, mfumwandi “ukamupa mfuto na bulobo bya malwa.”​—Mateo 24:45-51; dingakanya na Luka 12:45, 46.

Ino, Yesu kakimbengapo kunena’mba kisumpi kya balondi bandi kikatamija mutyima mubi, aa. Penepo, i bika bisaka kufundija Yesu mu bandi bana ba bwanga? Usaka bekale nyeke batengele kadi bengila, monka mweekilombwela mu kyelekejo kikwabo.