Lelo Ukekala Wakikōkeji Pamo Bwa Ediya?

“Nkemutumina Ediya mupolofeto, kumeso kwa difuku dikatampe dya kitentejo kya Yehova po kedyafikile.”—MALAKI 4:​5.

“NTANDA ikukanga mabele ne būki.” (Divilu 3:​7, 8) Yo ntanda yāpelwe bene Isalela na Yehova Leza kupwa kwa kwibanyongolola mu bupika kutamba mu Edipito mu myaka tutwa 16 K.K.K. Ino ivwana! Pabapite myaka tutwa tutano, papo bulopwe bwa bisaka dikumi bya Isalela bubaponena mu nzala mikomokomo. Kwa kutana munamuna imbishi kukomo. Banyema kebafu, mvula kunoka mpika, ke myaka isatu mituntulu ne kipindi. (1 Balopwe 18:5; Luka 4:​25) Lelo i kika kyaleteja kino kinzengele?

² I bupondo bo bwalengeja buno bufudile. Mulopwe Ahaba ye wajilula Mukanda-wabijila wa Leza, wakasonge Yezebele, mwanā mulopwe mwine Kenani, kadi wamuleka utweja mutōtelo wa Bala mu Isalela. Ino kibi kutabuka i kino, Ahaba waubakila uno leza wabubela tempelo mu Samadia, mwipata mwine. Enka namino, bene Isalela abaongolwa, abashilula kukulupila amba mutōtelo wa Bala o ukebaletela mwangulo muvule! Ino pano kebadi mu kyaka kya ‘kukuba mu ntanda yabo milumbuluke,’ pamo’nka na mwebadyumwinine Yehova.​—Kupituluka 7:​3, 4; 11:16, 17; 1 Balopwe 16:30-​33.

Matompo Alenga Nzuba a Kuyuka Leza Wabine

³ Nzala pa kutwela’yo, Ediya mupolofeto wakikōkeji wa Leza wasapwila Mulopwe Ahaba amba: “Ne Yehova, Leza wa Isalela, o [ñ]imananga ku meso, i mūmi, kekukekalapo lumé nansha mvula ino myaka ino’i, poso nankyo ke kinenwa kyamipo.” (1 Balopwe 17:1) Mulopwe pa kumona kufikidila kukomo kwa bino binenwa, washilula kutopeka Ediya amba ye waleta kishoto mu Isalela. Ino Ediya walondolola’mba i Ahaba ne kisaka kyandi bo ba kutopeka pamwanda wa bupondo bobatweja, ke batōtyi ba Bala. Pa kusaka kupwija uno mwanda, mupolofeto wa Yehova wanena Mulopwe Ahaba abungakanye Isalela yense ku Lūlu lwa Kalamela, ne bapolofeto 450 ba Bala ne bapolofeto 400 benē kipanda kikola. Ahaba ne bantu bandi abatūtyikila’ko lubulubu, padi balanga’mba kino kyo kikapwa mulanga. Ino Ediya waimanina pa mwanda mwine mukatampe. Waipangula’mba: “Lelo i ku mwaka ka ko mukalekapo kwikala ne mityima ibidi, a? Shi Yehova ekale Leza [wabine, NW], nankyo mulondei; ino shi Bala ye aye, nankyo mulondei.” Bene Isalela abakomenwa kya kunena.​—1 Balopwe 18:18-21.

⁴ Myaka yonso’i, bene Isalela bafwila kusambakanya pamo mutōtelo wa Yehova na wa Bala. Pa kupwija uno mwanda wa kuyuka i ani Leza wabine, pano Ediya webēla kamfyu. Wateakanya kyana kya ñombe kya kwela kitapwa, bapolofeto ba Bala koku nabo abateakanya kyabo. Penepo, Ediya wanena’mba: “Ebiyampe mwitei pa dijina dya leza wenu, kadi ami nami nkēte pa dijina dya Yehova; penepa yewa Leza uketabija na mudilo’wa, aye ye ukekala Leza [wabine, NW].” (1 Balopwe 18:23, 24) Langa’po bidi, mudilo upuluke mūlu mwanda wa kulondolola ku milombelo!

⁵ Ediya wanena bapolofeto ba Bala bashilule. Abateakanya ñombe wa kwela kitapwa, abatūla’ye pa madabahu. Papo kebajokoloka madabahu, aku balombela: “A Bala betwitabe bidi.” Abalombelalombela, “kushilwila ku lubanga kutūla ne ku dyuba mu mitwe.” Ediya papo wibēla kamfyu amba: “Abijai ne diwi dikatampe.” Kekubulwe padi Bala wingila mingilo ya kaongo, nansha “kepabulwepo padi ulēle, kisaka’mba alangulwe.” Kepejijepo, bapolofeto ba Bala kebasame. Ivwana! Kebetape mpete, mashi abashilula kwibasūma pa bilonda byabo. Koku batūta byungwe, ne byobadi bantu 450 bela ñanji! Ino kutupu kilondololwa nansha kimo.​—1 Balopwe 18:26-​29.

⁶ Pano ke Ediya nandi. Waubakulula madabahu a Yehova, wakola luvwa lukatampe lujokolokele madabahu, watūla’po ne kyakwela mulongelwanga nyeke. Wamwanga mema pa nkuni ne pa kitapwa. I milondo dikumi ne ibidi mituntulu ya mema yapungulwilwa pa madabahu, luvwa luwayula mema bā. Abo bonso kebakunkamene, Ediya koku ulombela’mba: “A Yehova Leza wa Abalahama, ne wa Isake, ne wa Isalela, kiyūkwepo dyalelo dino’di amba abe wi Leza mu Isalela, kabidi ami nami ne mwingidi obe, ne byo nalonga bino bintu byonsololo bino’bi pa kinenwa kyobe. Ngivwane, a Yehova, ngivwane, amba bantu bano’ba bayūke’mba abewa Yehova wi Leza [wabine, NW], kadi ye abe waluja mutyima wabo monka.”​—1 Balopwe 18:30-37.

⁷ Pa kulondolola ku milombelo ya Ediya, ‘mudilo wa Yehova uwapone, uwaloteja kyakwela kisōkwe, ne nkuni, ne mabwe, ne luvumbi, kadi uwalambidila ne mema mene adi mu luvwa.’ Bantu bonsololo abapone mapala abo panshi kebanena’mba: “Yehova aye i Leza [wabine, NW] Yehova aye i Leza [wabine, NW].” (1 Balopwe 18:38, 39) Papo Ediya watyibe’po mbila yamfulo. Wasoñanya’mba: “Kwatai babitobo ba Bala; kemukikolwa kuleka nansha umo kupanda.” Abebepaila bonso mu lupongo lwa Kishona, makumbi afīta abapūta diulu fututu. Ku mfulo, mvula mukatampe wanoke, ne mulanga mwine mupwididile!​—1 Balopwe 18:40-​45; enzankanya na Kupituluka 13:​1-5.

⁸ Bine, i difuku dikatampe! Yehova watambula bushindañani mu ano matompo a kusaka kuyuka Leza wabine. Kadi bino binkumenkume bibajokeja ne mityima ya bene Isalela bavule, abavundamukila kudi Leza. Mu uno muswelo ne mu miswelo mikwabo mivule, Ediya welombola amba i mupolofeto wakikōkeji, kadi i mwingile mwingilo wa bupolofeto.

“Ediya Mupolofeto” Wa Kwiya?

⁹ Mwenda mafuku, Leza wātoba kupityila kudi Malaki amba: “Talangapo bidi, ami nkemutumina Ediya mupolofeto, kumeso kwa difuku dikatampe dya kitentejo kya Yehova po kedyafikile. Ebiyampe ukālamuna mutyima wa bashabantu kudi bāna, ne mutyima wa bāna ku bashabo; kutyina’mba nakafika kukupila ntanda ne kyamalwa.” (Malaki 4:​5, 6) Ediya wāikele’ko kubwipi kwa myaka 500 kunyuma, ne bino binenwa bine kebyalupukile. Buno byobwādi bupolofeto, Bayuda ba mu myaka katwa imbajinji K.K. bādi batengele kwiya kwa Ediya kwa kufikidija’bo.​—Mateo 17:10.

¹⁰ Lelo Ediya mwine wādi wa kwiya i ani? Yesu Kidishitu wāmuyukenye patōka mu bino binenwa byandi amba: “Kushilwila konka ku mafuku a Yoan[o] Mubatyiji kutūla ne kuno, bulopwe bwa mūlu nabo i bwa kukankamenwa, ino bakukankamana nabo bebukwatyije ne byabukomo byonka. Mwanda bapolofeto bonsololo kufika ne kudi Yoano bafumikile, ne mukanda-wabijila nao monka. Ebiya kadi shi muswele kwitabija uno ye Ediya mwine, uno e yewa walailwe kwiya.” I bine, Yoano Mubatyiji ye wādi Ediya wātobelwe umbutobo’wa. (Mateo 11:12-​14; Mako 9:​11-​13) Mwikeulu wāsapwidile Zakadiasa, shandya Yoano, amba Yoano ukekala “ne mu[shipiditu] wa Ediya ponka, ne bwandi bukomo kumo” kadi ukalongolola “bantu bakulongolwelwa Yehova.” (Luka 1:​17) Lubatyijo lwādi lubatyijañana Yoano lwādi lwa kiyukeno kya muntu wilombola ku bantu bonso amba wesāsa bubi bwandi bwaājilwile Mukanda-wabijila, lwādi lutwala Bayuda kudi Kidishitu. (Luka 3:​3-6; Ngalatea 3:24) Omwanda mwingilo wa Yoano ‘wāikele kulongolola bantu balongolwelwe Yehova.’

¹¹ Mwingilo wa Yoano Mubatyiji wa bu “Ediya” wādi ulombola’mba “difuku dya Yehova” dyādi pabwipi. Kufwena kwa dino difuku dikonakanya Leza balwana nandi ne kukwatakanya bantu bandi kwāikele monka kutelwa na mutumibwa Petelo. Wālombwele’mba bingelengele byāmwekele mu difuku dya Pentekosa mu 33 K.K. byādi bilombola kufikidila kwa bupolofeto bwa Yoela butala pa kupungululwa kwa mushipiditu wa Leza. Petelo wālombwele’mba kino kyādi kya kumweka kumeso kwa “difuku dikatampe dīne dya ntumbo dya Yehova.” (Bilongwa 2:​16-​21; Yoela 2:​28-​32) I mu mwaka wa 70 K.K., mo mwāfikidije Yehova Kinenwa kyandi na kutununa bibumbo bya bene Loma bifikidije butyibi bwa Leza pa muzo wāpelele wandi Mwana.​—Danyele 9:​24-​27; Yoano 19:15.

¹² Inoko kwādi kintu kikwabo kyādi kya kwiya, kupwa kwa mwaka wa 70 K.K. Mutumibwa Polo wāikele kukwatañanya kwiya kwa “difuku dya Yehova” na kwikala’po kwa Yesu Kidishitu. Kadi mutumibwa Petelo wēsambila pa dino difuku amba i dikwatañane na “madiulu mapya, ne ntanda īngi mipya” bikāya kumeso. (2 Tesalonika 2:​1, 2; 2 Petelo 3:​10-​13) Yuka amba Yoano Mubatyiji wāingile mwingilo udingakene na owa wāingile Ediya kumeso kwa “difuku dya Yehova” kufika mu 70 K.K. Bino byonso byālombwele amba kukamweka kintu kikwabo kyaēlekejibwe na mwingilo wāvuije Ediya. Lelo i kintu’ka?

Badi na Mushipiditu wa Ediya

¹³ Mwingilo wa Ediya kewādipo mudingakane’nka na mingilo ya Yoano Mubatyiji kete, ehe, ino i mudingakane ne na ino ingila bene Kidishitu bashingwe-māni mu ino myaka ya malwa itwala ku kwiya kwa “difuku dya Yehova.” (2 Temote 3:​1-5) I bakwate mutōtelo wabine na makasa abidi, mwanda badi na mushipiditu ne bukomo bwa Ediya. Bine ye monka mobyadi bifwaninwe kwikadila! Kupwa lufu lwa batumibwa ba Kidishitu, kwāikele bupondo bwa kupondoka mu bwine Kidishitu bwabine, pamo’nka na mwātandabukile mutōtelo wa Bala mu Isalela mu mafuku a Ediya. (2 Petelo 2:1) Bene Kidishitu ba dijina bitupu bāshilwile kusambakanya mfundijo ne bisela bya mitōtelo yabubela na bwine Kidishitu bwabine. Kimfwa, bāitabije bufundiji bwa bwine ntanda, bwampikwa kukwatañana na Bisonekwa bunena amba muntu udi na muya keufu. (Musapudi 9:​5, 10; Ezekyele 18:4) Batupondo ba mu Bipwilo bya Ki-kidishitu pano i baleke kwingidija dijina dya Leza umo wabine, Yehova. Batōta’ko Busatu-busantu. Kadi i beule kisela kya mu mutōtelo wa Bala kya kufukatyila bankishi ba byelekejo bya Yesu ne inandi Madia. (Loma 1:​23; 1 Yoano 5:​21) Ino kukidi bikwabo.

¹⁴ Tamba mu myaka tutwa 19, bakulumpe ba Bipwilo bya Ki-kidishitu bāshilwile kwalakana bipindi bivule bya mu Bible. Kimfwa, bāpelele mānga ya bupangi idi mu Ngalwilo, batendela’ko lufundijo lwa kwialamuna, bēlukomeneja amba i “lukwatañane na sianse.” Kino kekikwatañenepo nansha dimo na bufundiji bwa Yesu Kidishitu ne batumibwa bandi. (Mateo 19:​4, 5; 1 Kodinda 15:47) Ino dyalelo, bene Kidishitu bashingwe-māni abo babingijanga mānga ya bupangi idi mu Bible amba yo yabine, pamo’nka na mwādi mubingijija’yo Yesu ne balondi bandi babajinji.​—Ngalwilo 1:​27.

¹⁵ Patwelele ntanda mu ‘kitatyi kya kumfulo,’ kwaponene kipupo kya nzala ya kumushipiditu mu Bipwilo bya Ki-kidishitu. (Danyele 12:4; Amose 8:​11, 12) Ino koku kakisumpi katyetye ka bene Kidishitu bashingwe-māni kadya nyeke bidibwa bya kumushipiditu bikapa Leza pa ‘kitatyi kifwaninwe,’ pamo na mwālongele Yehova mwanda wa Ediya adishibwe mu kitatyi kya kipupo kya nzala kyāponene mu mene mafuku’a. (Mateo 24:45; 1 Balopwe 17:​6, 13-​16) Mwenda mafuku, bano bengidi bakikōkeji ba Leza, bādi betwa dibajinji bu Befundi ba Bible ba Ntanda Yonso, bāpebwa dijina dya bu Batumoni ba Yehova, dimanine pa Bisonekwa.​—Isaya 43:10.

¹⁶ Ediya wālongele kukwatañana na dijina dyandi, dishintulula’mba “Leza Wami I Yehova.” Omwanda Kiteba kya Mulami, julunale muyukane wa bengidi ba Yehova ba pano pantanda, kingidijanga’dyo nyeke. I bine, nimelo yakyo yabubidi (kweji 8, 1879) yāletele kikulupiji amba dino dipepala i dimaninwe na Yehova mwine. Uno julunale ne mabuku makwabo a Sosiete Watch Tower asokwelanga patōka mfundijo yakubulwa kukwatañana na Bisonekwa ya Bipwilo bya Ki-kidishitu ne bipwilo bikwabo bya Babiloni Mukatakata, umbikalo wa ntanda yonso wa mutōtelo wabubela, ao kadi koku malamate pototo ku bubinebine bwa Bible, Kinenwa kya Leza.​—2 Temote 3:​16, 17; Kusokwelwa 18:​1-5.

Bakikōkeji mu Matompo

¹⁷ Bilongwa byālongele bakulumpe ba bipwilo pa kutulujibwa’bo i bidingakane na byālongele Yezebele paāivwene amba Ediya waipaya bapolofeto ba Bala. Wātumīne mupolofeto wakikōkeji wa Yehova musapu, wātyipa mutyipo wa kumwipaya. Yoya keyādipo mitembwe, mwanda Yezebele wādi ke mwipaye bapolofeto ba Leza bavule. Ediya wākwatwa moyo, wānyemena ku bwikīke bwa kunshi ne kushika kwa Bela-sheba. Wāshiya konka mwingidi wandi, wāenda kulampe, mu ntanda mutuputupu, kālombe kufwa. Ino Yehova kāelelepo mupolofeto wandi. Mwikeulu wāmwekela Ediya, wāmulombola elongolole mwa kwendela ku Lūlu lwa Holeba. Nandi wāmona bukomo, mwa kwendela lwendo lwa mafuku 40, lwa makilometele 300 ne kupita. Ebiya Leza wēsamba nandi kokwa ku Holeba kupwa kwa kuleta kilomboji kya bukomo mu luvula lukatampe, mu mutentanshi, ne mu mudilo. Yehova kādipo mu bino bilomboji. Byādi bilombola mushipiditu sandu wandi, bukomo bwandi bwingila. Kupwa bino, Yehova wēsamba na mupolofeto wandi. Langa’tu bidi mwākankamikilwe Ediya na uno mwanda. (1 Balopwe 19:​1-​12) Lelo kikekala namani shi nansha tubakwatwa moyo, pamo na mwākwatyilwe’o Ediya, kitatyi kyotulondwalondwa na balwana na mutōtelo wabine? Tufwaninwe kuboila ñeni pa kino kyāmufikīle, ya kuyuka amba Yehova kalekelelangapo bantu bandi.​—1 Samwele 12:22.

¹⁸ Leza wālombwele patōka’mba Ediya wādi ukidi na mwingilo wa kuvuija wa bu mupolofeto. Kadi, nansha byālangile Ediya amba wāshele kasuku mutyōtyi wa Leza wabine mu Isalela, Yehova wāmwityile, wāmulombola’mba kudi bakwabo 7 000 bapelele kufukatyila Bala. Penepo Leza wājokejeja Ediya mu mwingilo wandi. (1 Balopwe 19:​13-​18) Netu tukokeja kulondwalondwa na balwana na mutōtelo wabine, pamo na mwādi mulondelwalondelwa Ediya. Tukokeja kufikilwa na kupangwapangwa kwa malwa, kwātobelwe na Yesu. (Yoano 15:17-​20) Dimodimo tukokeja kukwatwa moyo. Ino twikalei pamo bwa Ediya, wākankamikilwe na Leza ebiya waūminina na kikōkeji mu mwingilo wa Yehova.

¹⁹ Pangala pa kupangwapangwa kwa malwa kwāikele’ko mu bula bwa Divita I dya Ntanda Yonso, bene Kidishitu bamobamo bashingwe-māni bākwetwe moyo, bāleka ne kusapula kwine. Bētupile mu milangwe amba mwingilo wabo wa pano pantanda ubafule. Ino Leza kēbelelepo. Ino wēbakwatyilwe lusa, wēbakwatakanya, pamo’nka na mwaādi upela Ediya bidibwa. Bashingwe-māni bāitabije kulemununwa na Leza ne kutamba batamba mu kubulwa kwingila kwabo. Abo meso āshitwidilwe ku madyese makatampe a kusapula musapu wa Bulopwe.

²⁰ Mu bupolofeto bwa Yesu butala pa kwikala’po kwandi, wāimanine bininge pa kusambakanya ntanda yonsololo na mwingilo ukengilwa kumeso kwa mfulo ya ino ngikadilo ya bintu kufika. (Mateo 24:14) Dyalelo, uno mwingilo uvuijibwanga na bene Kidishitu bashingwe-māni ne midiyo ya bapwani nabo batengele kukekala mu paladisa pano pantanda. Kuvuija mwingilo wa busapudi bwa Bulopwe kufika ne ku mfulo kwao i madyese apelwe enka boba bakikōkeji pamo bwa Ediya.

Ikalai Bakikōkeji Pamo bwa Ediya

²¹ Batyetye basheleko ba mu bene Kidishitu bashingwe-māni babine i betabije kiselwa kya kukwatakanya na bupyasakane, pamo na bwādi na Ediya, kamweno ka pano panshi ka Yesu Kidishitu, Mulopwe mubikikwe. (Mateo 24:47) Pano ke myaka 60 ne musubu, Leza wingidija’nka kwingidija bano bashingwe-māni amba batangidile mwingilo wa kulonga bantu ke bana-babwanga bapelwe lukulupilo lwa kutendelwa lwa kukekala na būmi bwanyeke mu paladisa pano pantanda. (Mateo 28:19, 20) Bine, bano bantu midiyo ne midiyo bafwijanga’ko pakatampe pa kumona bashingwe-māni batyetye bashala’ko baselele na bupyasakane ne na kikōkeji biselwa byabo senene!

²² Uno mwingilo wa busapudi bwa Bulopwe uvuijibwanga na bantu bakubulwa kubwaninina, kadi i enka na bukomo bupāna Yehova ku boba bamukulupile na mutyima umo. Mwana-wabwanga Yakoba pa kusaka kulombola bukomo bwikalanga na milombelo ya muntu moloke, wātelele kimfwa kya milombelo ya mupolofeto, amba: “Ediya wadi umbya bu-muntu monka mo twikadile bātwe.” (Yakoba 5:​16-​18) Ediya kādipo utoba butobo nansha kulonga bingelengele kitatyi kyonso. Nandi wādi muntu, wa bukōkekōke ne malango pamo’nka bwa ano otudi nao batwe, ino wāingidile Leza na kikōkeji. Ne batwe netu mo monka, tubwanya kwikala bakikōkeji pamo bwa Ediya, mwanda tupebwanga bukwashi ne bukomo na Leza.

²³ Tudi na buluji bwabinebine bwa kwikadila na kikōkeji ne kikulupiji. Vulukai’mba Yoano Mubatyiji wāvuije mwingilo pamo bwa wa Ediya kumeso kwa “difuku dya Yehova” kufika mu 70 K.K. Bene Kidishitu bashingwe-māni nabo bavuijanga uno mwingilo umo onka wibapele Leza kujokoloka ntanda yonso, na mushipiditu ne na bukomo pamo bwa bobwa bwādi na Ediya. Kino kilombola patōka amba “difuku dya Yehova” kedidi pabwipi.

Lelo Ukalondolola Namani?

◻ Lelo bu-Leza bwa Yehova bwāmwekele patōka ku Lūlu lwa Kalamela muswelo’ka?

◻ ‘Ediya wādi wa kwiya’ wādi ani, ne wālongele kika?

◻ Lelo bene Kidishitu bashingwe-māni ba dyalelo i belombole muswelo’ka amba badi na mushipiditu pamo bwa wādi na Ediya?

◻ Mwanda waka tubwanya netu kwikala bakikōkeji pamo bwa Ediya?

[Bipangujo bya Kifundwa]

 1. I bufudile’ka bwātwelele kubwipi kwa myaka 500 kupwa kwa Isalela kutwela mu Ntanda ya Mulao?

 2. Lelo i kika kyālengeje muzo onso wa Isalela wikale kuponena mu bufudile?

 3. I muswelo’ka wākokele mupolofeto Ediya milangwe pa mwanda mwine mukatampe wādi uleta makambakano mu Isalela?

 4. Le i kika kyālombele Ediya mwanda wa kupwija lupata lwa kusaka kuyuka Leza wabine?

 5. Lelo mutōtelo wa Bala wālombwelwe patōka muswelo’ka bu wa bitupu?

 6. I bika byālongolwele Ediya pa matompo a kusaka kuyuka Leza wabine?

7, 8. (a) Lelo Yehova wālondolwele muswelo’ka ku milombelo ya Ediya? (b) Le i kika kyāikele kufikidijibwa na binkumenkume byāmwekele ku Lūlu lwa Kalamela?

9. I bupolofeto’ka bwātobelwe butanwa mu Malaki 4:​5, 6?

10. Lelo uno Ediya wātobelwe kwiya wādi ani, ne tubayuka namani?

11. Mu dya Pentekosa, i kika kyānene Petelo pa mwanda utala “difuku dya Yehova,” ne dino difuku dyāfikile kitatyi’ka?

12. (a) Lelo ba Polo ne Petelo bānene bika bitala pa kwiya kwa “difuku dya Yehova”? (b) I kika kinenenwa amba mwingilo wa Ediya wādi ulombola amba kudi kintu kikwabo kikāya’ko?

13, 14. (a) I kudingakana’ka kudi pa bukata bwa yoya mingilo yāingile Ediya ne ino ya bene Kidishitu bashingwe-māni ba dyalelo? (b) I bika bilongele batupondo ba mu Bipwilo bya Ki-kidishitu?

15, 16. I bāni beshidīle na ba Bipwilo bya Ki-kidishitu, badyanga nyeke bidibwa bya kumushipiditu, ne bibapebwanga kupityila kudi ani?

17, 18. Lelo Yezebele wālongele kika pa kwipaibwa kwa bapolofeto ba Bala, ino Ediya wādi upebwa bukwashi muswelo’ka?

19. I bika byāfikīle bene Kidishitu bashingwe-māni kitatyi kya Divita I dya Ntanda Yonso?

20. I madyese’ka apelwe boba bakikōkeji pamo bwa Ediya dyalelo?

21, 22. (a) I mwingilo’ka utangidilwe na bene Kidishitu bashingwe-māni dyalelo? (b) Lelo mwingilo wa busapudi uvuijibwanga na bukwashi bwa bāni, ne mwanda waka budi na mvubu?

23. Mwanda waka tudi na buluji bwabinebine bwa kwikadila na kikōkeji ne na kikulupiji?

[Kapango pa paje 12]

Lelo I Mūlu’ka Mwākandile Ediya?

“BYOBIYA kyapita enka nabya, [ba Ediya ne Edisha] byo bakidi benda besamba, ino talapo, kwamweka dikalo dya mudilo, ne tubalwe twa mudilo, byebakalañanya palapala; kabidi Ediya wakanda monka mūlu mu kimpumpu.”​—2 Balopwe 2:​11.

Lelo kishima “mūlu” kitelelwe mu uno mwanda kishintulula kika? Dimodimo kino kishima kifunkilanga pa kīkalo kya kumushipiditu kidi’mo Leza ne bandi bana bamwikeulu. (Mateo 6:9; 18:10) Kadi kishima “mūlu” kikokeja kufunkila ne pa diūlu ne ntanda. (Kupituluka 4:​19) Kadi Bible wingidijanga kino kishima mwanda wa kwisambila pa lwelele lwa pano panshi, mulelemba byoni, mupukuma ne luvula.​—Mitōto 78:26; Mateo 6:​26.

Shi kepano, i mūlu’ka pa muno mwatelwa mwākandile Ediya? Na bubine, wātekwinwe mu lwelele lwa pano panshi, wātundulwilwa ku kifuko kikwabo pano panshi ponka. Ediya wātumine mukanda kudi Yeholama, Mulopwe wa Yuda, kino kilombola amba, Ediya wādi’nka pano pantanda myaka yonso’ya. (2 Bilongwa 21:​1, 12-​15) Ediya kākandilepo mu kīkalo kya kumushipiditu kya Yehova Leza, uno mwanda wāikele kulombolwa na Yesu Kidishitu myaka pa kupita’po, amba: “Ne byo kekudipo nansha umo wakandile momwa mūlu, poso’nka aye watūkile momwa mūlu, ke Mwanā muntu kadi,” Yesu. (Yoano 3:​13) Dishinda dya kukekala na būmi momwa mūlu dyāshitwilwe musunsa umbajinji ku bantu bakubulwa kubwaninina papo Yesu Kidishitu ke mufwe kala, ke musanguke, ke mukande ne momwa mūlu.​—Yoano 14:​2, 3; Bahebelu 9:​24; 10:19, 20.