Banwe Bonso Elai Lubila lwa Ntumbo ya Yehova

“Panai kudi Yehova ntumbo ne bukomo. Panai kudi Yehova ntumbo mifwaninwe dijina dyandi.”—MITŌTO 96:7, 8.

1, 2. I kwepi kutambanga ntumbo ipebwa Yehova, ne i bāni bakankamikwa kwilunga’ko?

DAVIDA, mwanā Yese, i mukumbi wātamīne kubwipi na Betelema. Bine, kādipo ubulwa kwela meso divule mūlu mwitoyole ñenyenye kitatyi kyaādi wikala pamo bufuku pa kulama ñombe ya shandi mu oa madyo a mikōko metolwele! Na bubine, bino bintu byāmutengele, wāvuluka’byo pa kutambula mushipiditu sandu wa Leza kabunda ne kwimba lwimbo lwa binenwa bilumbuluke bya mu Mutōto wa 19, amba: “Madiulu ēlanga lubila lwa ntumbo ya Leza; kadi diulu nadyo dilombolanga mīngilo ya makasa andi. Mushīko wabyo ubasambakana ntanda yonso, kadi ne binenwa byabyo ku mfulo ya panopantanda.”—Mitōto 19:1, 4.

² Pampikwa mīsambo, pampikwa muneneno, pampikwa diwi, madiulu alenga moyo āpangile Yehova elanga lubila lwa ntumbo yandi, mobukila ne mobwidila. Bupangi kebulekangapo kwela lubila lwa ntumbo ya Leza, kadi i kintu kya kwanwa mpata pa kumona buno bukamoni bwa mu kitalala bwenda “ntanda yonso” mwa kumwenwa’bo na bantu bonso badi’po. Inoko, bukamoni bwa mu kitalala bwa bupangi kebubwenepo. Bantu ba kikōkeji bakankamikwanga kulunga’ko mawi abo. Mulembi wa mitōto umo kayukene wānene batōtyi ba kikōkeji bino binenwa bya ku bukomo bwa mushipiditu amba: “Panai kudi Yehova ntumbo ne bukomo. Panai kudi Yehova ntumbo mifwaninwe dijina dyandi.” (Mitōto 96:7, 8) Boba badi na kipwano kya mpwaninine na Yehova badi na nsangaji ya kwitaba ku luno lwito. Ino kupa Leza ntumbo kulomba bika ne bika?

 3. Mwanda waka bantu bapānga Leza ntumbo?

³ Kulombola kulonga bivule, ke binenwapo byonkabyonka kete. Bene Isalela ba mu mafuku a Isaya bādi batumbija Leza na milomo yabo, ino abo na budimbidimbi ku mityima. O mwanda Yehova wānene kupityila kudi Isaya amba: “Bano bantu bano’ba bafwena ko ndi ne kyakanwa kyabo, ne kundēmeka ne milomo yabo; ino nanshi basonsolola mutyima wabo kulampe [na] ko ndi.” (Isaya 29:13) Mitendelo yonso yādi itendela bano bantu keyādipo na buluji. Pa kusaka mitendelo ikale na buluji, ifwaninwe kutamba ku mutyima muyulwe buswe bwa kuswa Yehova ne wa kuyuka pampikwa kwididika ntumbo yandi ipityile yonso. Yehova ye Umpangi kete. I Mwinē Bukomo Bonso, Mwine Moloke, kimfwa kīsokwele kya buswe. Ye aye nsulo ya lupandilo lwetu, Mubikadi mwinemwine ufwaninwe kukōkelwa na kintu kyonso kyūmi kidi mūlu ne pano panshi. (Kusokwelwa 4:11; 19:1) Shi bine tukulupile bino bintu, nankyo tumutendelei na mutyima wetu onso.

 4. I bulombodi’ka bwa mwa kutumbijija Leza bwāletele Yesu, ne tubwanya kwibulonda namani?

⁴ Yesu Kidishitu wētulombwele mwa kutumbijija Leza. Amba: “E monka muno mwatumbijibwe Tata ntumbo, amba bakapanga bipa bivule bīne, nankyo bakālamuke ke bāna-bami-babwanga.” (Yoano 15:8) Lelo tupanga bipa bivule namani? Dibajinji i na kutambila na muya wetu onso mu busapudi bwa ‘myanda miyampe ya bulopwe,’ namino i kwilunga kotwilunga na bipangwa byonso mu ‘kulombola’ ‘ngikadilo yampikwa kumweka’ ya Leza. (Mateo 24:14; Loma 1:20) Ne kadi, mu uno muswelo batwe bonso tuluñanga kuboko—batwe bene nansha na bintu bikwabo—ku kulonga bana ba bwanga bemba kiundaunda kitundaijo kya mitendelo ya kutendela Yehova Leza. Dya bubidi, tutamijanga kipa kikunwa munda mwetu na mushipiditu sandu ne kulonga bukomo bwa kwiula ngikadilo ya Yehova Leza ipityile yonso. (Ngalatea 5:22, 23; Efisesa 5:1; Kolose 3:10) O mwanda mwiendelejo wetu wa bukile bukya utumbijanga Leza.

“Konsokonso Panopantanda”

 5. Shintulula mwānenene Polo na kukoma kiselwa kya bene Kidishitu kya kutumbija Leza na kusapwila bakwabo lwitabijo lwabo.

⁵ Polo, mu mukanda waātumine bene Loma, wānene ukoma kiselwa kya bene Kidishitu kya kutumbija Leza na kusapwila bakwabo lwitabijo lwabo. Mwanda mwine udi mu bene Loma i uno: boba balombola lwitabijo mudi Yesu Kidishitu bo bonka kete bakapanda. Polo, mu shapita wa 10 wa wandi mukanda, wālombwele amba bene Isalela ba ku mashi ba mu abo mafuku’a bādi beelela’ko kwikala na mwimanino moloke na kulonda Bijila bya Mosesa, inoko bāilwa’ko amba “Kidishitu yo mfulo ya mukanda-wabijila.” O mwanda Polo unena’mba: “Shi unenenene ku kyakanwa kyobe’mba: Yesu i Mfumwami, ne kumwitabija umutyima obe’mba, aye Leza wamusangula ku lufu, nabya ne kupanda ukapandanga.” Tamba penepa, i “patupu ne po basansanine, aba pala, aba pala, nansha pamo, [Bayuda] ne baNgidiki, mwanda Mfumwabo i umo enka, Mfumwandya bonso, muvudilwe bintu wa bonso bakumwita. Ke-bantu bonso bakwita pa dijina dya Yehova bakapandanga.”—Loma 10:4, 9-13.

 6. Lelo Polo wāingidije namani Mitōto 19:4?

⁶ Kupwa Polo wipangula na bubinga bonso amba: “Le penepo kadi, bakamwita namani, boba bampikwa kwitabija mudi aye? Le kadi bakētabija mudi aye namani, boba bampikwa kumwivwana? Lelo bakevwana namani, musapudi mpika?” (Loma 10:14) Polo unena pangala pa Isalela amba: “Kebakōkelepo myanda-miyampe.” Mwanda waka bene Isalela kebākōkelepo? Kebakōkelepo mwanda kebādipo na lwitabijo, ke kunenapo amba bādi babulwe mukenga. Polo ulombola kino na kupituluka mu binenwa bya Mitōto 19:4, ne kwingidija’byo ku mwingilo wa busapudi wa bwine Kidishitu kupita’ko ku bukamoni bwa kitalala buleta bipangwa. Unena’mba: “Diwi dyabo dyakasambakana konsokonso panopantanda, ne myanda yabo kumfulo kwine kwa ntanda.” (Loma 10:16, 18) I amo, bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji bādi basapula myanda miyampe ya lupandilo konso konso, kuno i kutumbija kobādi batumbija Leza “ntanda yonso,” pamo’nka bwa bipangwa byakubulwa būmi bitumbija Yehova. Polo pa kutumina bene Kolose mukanda, wāshintulwile mwāendele myanda miyampe kulampe. Amba myanda miyampe yādi ke misapulwe “mu bipangibwa byonso bya muno munshi.”—Kolose 1:23.

Batumoni Bapyasakane

 7. Kukwatañana na Yesu, bene Kidishitu badi na kiselwa’ka?

⁷ Mobimwekela, Polo wātumīne bene Kolose mukanda kintu kya myaka 27 kupwa kwa lufu lwa Yesu Kidishitu. Lelo mwingilo wa busapudi wāsambakene namani kufika ne ku Kolose mu kitatyi kityetye namino? Wāfikile’ko mwanda bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji bādi bapyasakane, ne Yehova nandi wēbesela pangala pa bupyasakane bwabo. Yesu wālaile kala amba balondi bandi bakekala basapudi bakabe pa kunena’mba: “Myanda-miyampe īsaka kubadikila kusapwilwa ku mizo yonso ya bantu.” (Mako 13:10) Yesu wābweja ku buno bupolofeto musoñanya usonekelwe mu mavese a mfulo a Evanjile ya Mateo amba: “Endai nanshi mukafundijei mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga, kwibabatyija mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya [mushipiditu sandu]. Kadi ne kwibalombola balaminine byonso byo nemulaīle ami mwine.” (Mateo 28:19, 20) Kinondanonda na kukanda kwa Yesu mūlu, balondi bandi bāanza kala kufikidija bino binenwa.

8, 9. Kukwatañana na Bilongwa, bene Kidishitu bāitabile namani ku musoñanya wa Yesu?

⁸ Kintu kibajinji kyālongele balondi ba Yesu ba dikōkeji pa kupwa kupungulwilwa’bo mushipiditu pa Pentekosa wa mu 33 K.K. i kusapwila bibumbo byādi mu Yelusalema “myanda ya bintu bikatampe bya Leza.” Busapudi bwabo bwāitabile mpata, o mwanda “bantu bafika ne ku bu-tununu tusatu” bābatyijibwe. Bana ba bwanga bāendelele kutumbija Leza ku meso a bantu bonso kadi na bupyasakane, ne bipa biyampe byāmwekelela.—Bilongwa 2:4, 11, 41, 46, 47.

⁹ Ne kwija kwine mpika, mingilo ya bano bene Kidishitu yāpona ku matwi a bendeji ba bipwilo. Binenwa byakubulwa kafinda bya ba Petelo ne Yoano pa kwibateneka, bākanda bano batumibwa babidi kusapula. Batumibwa bālondolola’mba: “Bātwe ketudipo mwakutalela, tunena’nka kunena byo twamwene ne byo twaivwene.” Penepo, kupwa kutuyulwa ne kulekelelwa, ba Petelo ne Yoano bājokela kudi banababo, ponka’po bonso bekwata’ko na kulombela kudi Yehova. Bālomba na kininga kudi Yehova amba: “Betupe mityima, bātwe bapika bobe, tunene mwanda obe kwa kubulwa moyo.”—Bilongwa 4:13, 20, 29.

10. I kulondwalondwa’ka kwāshilwile kwilombola ako kwine, ne bene Kidishitu ba bine bālongele’po namani?

¹⁰ Luno lulombelo lwādi lukwatañene na kiswa-mutyima kya Yehova, mo mobyāmwekele mafuku matyetye kupita’po. Batumibwa bākutyilwe, ino bānyongololwa na mwikeulu mu kingelengele. Mwikeulu wēbasapwila’mba: “Endai, mukēmanei mu njibo īkola ya Leza, musapwile bantu bonso myanda ya muya uno’u.” (Bilongwa 5:18-20) Batumibwa pa kukōkela, Yehova wēbesela’nka kwibesela. O mwanda “abo, monka mo bukila, mo bukila, mafuku onso, kuleka’byo kufundija mpika, ne kusapula bya Yesu mu njibo īkola ya Leza ne mu mōbo bitupu.” (Bilongwa 5:42) Kuno kulondwalondwa kwa patōkelela, kusumininwe, kwātuninye tunyē kulekeja balondi ba Yesu kutumbija Leza ntumbo ku meso a bantu bonso.

11. Lelo bene Kidishitu babajinji bādi bamwene mwingilo wa busapudi namani?

¹¹ Ne kwija mpika, Shitevani wākutwa ne kwashibwa mabwe kufika ne ku lufu. Kwipaibwa kwandi kwākapula mudilo wa kupangwapangwa kubikubi mu Yelusalema, ne bana ba bwanga bonso, kutalula’mo batumibwa, bāfula ku kukusankena kulampe. Lelo bātyumwine mityima pangala pa kuno kupangwapangwa? Nansha dimo. Tutanga’mba: “Abo bapalakanibwa kungi, benda basapula myanda-miyampe.” (Bilongwa 8:1, 4) Buno bupyasakane bwa kwela lubila lwa ntumbo ya Leza bwādi bumweka kyaba ne kyaba. Mu shapita wa 9, tutanga amba Mufadiseo Solo wa Tasusa, mu lwendo lwaādi wenda kukasonya kupangwapangwa kwa bana ba bwanga ba Yesu ku Damakasa, wāmwene kimonwa kya Yesu ne kwikala wāikala mpofu. Kufika mu Damakasa, Ananaisa wābelula bupofu bwa Solo mu kingelengele. Lelo kintu kibajinji kyālongele Solo—wāyukene mwenda mafuku bu mutumibwa Polo—i kintu’ka? Nsekununi inena’mba: “Penepo kala kasapula Yesu mu mashinakoka’mba: I Mwana Leza.”—Bilongwa 9:20.

Umo ne Umo Wādi Usapula

12, 13. (a) Mungya kunena kwa balembi ba mānga, kipwilo kibajinji kya bwine Kidishitu kyādi kiyukena ku bika? (b) Mukanda wa Bilongwa ne binenwa bya Polo bikwatañene namani na binene balembi ba mānga?

¹² I biyukane konso amba umo ne umo wa mu kipwilo kibajinji kya bwine Kidishitu wādi wingila mwingilo wa busapudi. Philip Schaff ulemba pangala pa bene Kidishitu ba mu mene mafuku’a amba: “Kipwilo kyonso kyādi kitango kya bumishonele, kadi yense mwine Kidishitu mwitabije wādi mishonele.” (Mānga ya Kipwilo kya Bwine Kidishitu, Angele) Samuel Williams nandi unena’mba: “Bukamoni buyukene konso i buno bwa amba bene Kidishitu bonso ba mu Kipwilo kibajinji, nakampata bādi na kyabuntu kya mushipiditu, bādi basapula evanjile.” (Mwingilo wa Ntumbo wa Bana ba Kipwilo, Angele) Kadi unena ukoma’mba: “Yesu Kidishitu kādipo nansha dimo usaka kunena amba busapudi i madyese apelwe enka boba badi na byepelo kampanda bya mwingilo.” Nansha ke Celsus, walwana wa kala na bwine Kidishitu, wāsonekele amba: “Bidimye bya bukonge, balongi ba bikwabilo, banyuki ba biseba, bantu kebafundile mukanda ne batupwaipwai, bādi basapudi bapyasakane ba evanjile.”

¹³ Bubinebine bwa bino binenwa i bumweke mu nsekununi ya mānga ya Bilongwa. Mu Pentekosa wa mu 33 K.K., kupwa kwa kupungulwilwa mushipiditu sandu, bana ba bwanga bonso, bana-balume ne bana-bakaji, bāsapwile bintu bikatampe bya Leza. Kupwa kupangwapangwa kwālangwilwe na kwipaibwa kwa Shitevani, bene Kidishitu bonso bādi bapalakanibwa bādi benda bakusa myanda miyampe konso konso pi na pi. Kintu kya myaka 28 kupita’po, Polo wātumina bene Kidishitu Bahebelu bonso mukanda, ke’nkapo kabumbo katyetye ka bendeji, mhm; wānena’mba: “Kupityila mudi aye tulambulei nyeke kudi Leza kitapwa kya lutendelo, ko kunena amba i kipa kya milomo isapula busapudi bwa patōkelela butala pa dijina dyandi.” (Bahebelu 13:15, NW) Polo ushintulula mumweno waādi aye mwine umwene mwingilo wa busapudi amba: “Mwanda nansha nsapula myanda-miyampe nkidi ne mwakwitumbikilamo, ehe, kūminwamo ko kwami; yō! i malwa ami shi nkisapwile myanda-miyampe!” (1 Kodinda 9:16) Bine, bene Kidishitu bonso ba kikōkeji ba mu myaka katwa kabajinji bādi na uno mumweno.

14. Lelo lwitabijo ne busapudi bikwatañene paka?

¹⁴ I bya bine, mwine Kidishitu wa binebine unenwe’nka kwingila mwingilo wa busapudi mwanda i mukwatañane mpata na lwitabijo. Polo wānene amba: “Ku mutyima ko kwitabija muntu pa boloke, ne ku kyakanwa nako ko kune[na ku meso a bantu bonso] ku lupandilo.” (Loma 10:10) Lelo i enka kakisumpi katyetye ka mu kipwilo—kimfwa katango ka bendeji—kadi na lwitabijo kete ne kadi na kiselwa kya kusapula? Mhm, ke amopo! Bene Kidishitu ba bine bonso balombolanga lwitabijo lūmi mudi Mfumwetu Yesu Kidishitu kadi mutyima wibatonwenanga ku kunena myanda ya luno lwitabijo ku meso a bakwabo. Shi bitupu nankyo lwitabijo lwabo i lufwe. (Yakoba 2:26) Bene Kidishitu bonso ba dikōkeji ba mu myaka katwa kabajinji ka mu Kyetu Kitatyi bālombwele lwitabijo lwabo mu uno muswelo, o mwanda bantu bāivwene kabobo ka mitendelo ya kutendela dijina dya Yehova.

15, 16. Leta’ko bimfwa bilombola amba mwingilo wa busapudi wāendelele kumeso nansha byokwādi myanda.

¹⁵ Mu myaka katwa kabajinji, Yehova wāesele bantu bandi madyese a kutanta nansha byomwadi myanda munda ne panja pa kipwilo. Kimfwa, Bilongwa shapita wa 6 usekununa kwikokanya kwādi kwikokanya betabije banena Kihebelu na banena Kingidiki. Ino uno mwanda wāpwijibwe na batumibwa. O mwanda tutanga’mba: “Mwanda wa Leza wenda ukula. Ino kibumbo kya bāna-babwanga nakyo kyenda kivula pakatampe pene mu Yelusalema, kadi ne kitango kikatampe kīne kya [babitobo] nakyo kyakōkele ku lonka luno lwitabijo.”—Bilongwa 6:7.

¹⁶ Mwenda mafuku, kwāikala tuvutakanya twa politike pa bukata bwa Heloda Akidipa Mulopwe wa Yudea na bene Tyila ne bene Shidona. Bantu ba mu bino bibundi bāsamba bipwano bya lushiñanya, penepo Heloda wānena ku meso a bantu bonso. Dintu dyādi dyungwidile’po dyāanza kwela mabila’mba: “Dino i diwi dya Leza, kedidipo dya muntu, mhm.” Ponka’po mwikeulu wa Yehova wākupila Heloda Akidipa, ne kufwa wāfwa “ke-muntu kadi[po] utumbije Leza ntumbo, mhm.” (Bilongwa 12:20-23) Bine, boba bādi bakulupile mu bantu babikele bātapilwe ku mityima mpata! (Mitōto 146:3, 4) Ino bene Kidishitu abo bāendelela na kutumbija Yehova. Papo “mwanda wa Leza nao wenda utama uvudila mu bantu,” nansha byokwādi tuno tuvutakanya twa politike.—Bilongwa 12:24.

Popa ne Pano

17. Mu myaka katwa kabajinji, lelo kibalwa kya bantu kyādi kyenda kivudila’ko kyēlungile ku mwingilo’ka?

¹⁷ I bine, kipwilo kya bene Kidishitu kya ntanda yonso kya mu myaka katwa kabajinji kyādi kibundwe na batendedi ba Yehova Leza bapyasakane, baputuma na mingilo. Bene Kidishitu bonso ba dikōkeji bādi basambakanya myanda miyampe. Bamo bādi batana bantu betaba biyampe, penepo, pamo na mwānenene’kyo Yesu, bēbafundija kukōkela byonso byaāsoñenye. (Mateo 28:19, 20) Ebiya kipwilo kyātama, ne bantu bavulevule bēlunga na Mulopwe Davida wa pa kala mu kupa Yehova ntumbo. Bonso bālondele binenwa bya ku bukomo bwa mushipiditu binena’mba: “Nkakutendelanga, abe Mfumwami Leza wami, ne mutyima wami onso; nkatumbijanga dijina dyobe nyeke na nyeke. Ke-luntu lusa lobe kudi ami i lukatakata.”—Mitōto 86:12, 13.

18. (a) Le i kwishila’ka kwishidile kipwilo kya bwine Kidishitu kya mu myaka katwa kabajinji na Bipwilo bya Kine Kidishitu dyalelo? (b) I bika bikabandaulwa mu kishinte kilonda’ko?

¹⁸ O mwanda binenwa bya Allison Trites, polofesele wa teoloji bilanguluja mpata. Udingakanya Bipwilo bya Kine Kidishitu bya dyalelo na bwine Kidishitu bwa mu myaka katwa kabajinji amba: “Bipwilo dyalelo bitamanga divule na kutama kwa misuku (shi bana ba mu bisaka bya mu kipwilo’kya abalombola amba abaitabija abo bene lwitabijo’lwa) nansha na kutama kwa kutunduluka (shi mupya watundulukila mu kipwilo kingi kya mu kibundi kimo kyonka). Ino mu Bilongwa, kipwilo kyādi kitama kutama kwa kwalamuka, mwanda kyādi kikishilulashilula mwingilo wakyo.” Lelo kino kilombola amba bwine Kidishitu kebukitamangapo mu muswelo wānene Yesu amba o obufwaninwe kutama? Mhm, ke amopo. Bene Kidishitu ba bine dyalelo i bapyasakane mu kupa Leza ntumbo ku meso a bantu bonso pamo’nka bwa bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji. Tusa kumona kino mu kishinte kilonda’ko.

Le Ukokeja Kushintulula?

• Tutumbijanga Leza mu miswelo’ka?

• Polo wāingidije namani kisonekwa kya Mitōto 19:4?

• Lelo lwitabijo ne busapudi bikwatañene paka?

• Kipwilo kya bwine Kidishitu kya mu myaka katwa kabajinji kyādi kiyukena ku bika?

[Kifwatulo pa paje 21]

Madiulu aleta nyeke bukamoni bwa ntumbo ya Yehova

[Kutambile Kifwatulo]

Na lupusa lwa Anglo-Australian Observatory, photograph by David Malin

[Bifwatulo pa paje 23]

Mwingilo wa busapudi ne milombelo i bikwatañane mpata