Le I Kitatyi’ka Kifwaninwe Kwisamba?

 1. Le Musapudi 3:1, 7 witufundija bika?

BANTU bamo motudi badi na luneno. Bakwabo nabo basenswe kwikala talala. Monka mulombwela’kyo kisonekwa kimanine’po kino kishinte, kudi kitatyi kya kwisamba ne kitatyi kya kwikala talala. (Tanga Musapudi 3:1, 7.) Inoko, tubwanya padi kusakila batutu ne bakaka bamo besambe bininge. Ne kusakila bakwabo nabo besambe bityetye.

 2. Le i ani ufwaniwne kwitutūdila misoñanya ya kuyuka kitatyi kya kwisamba ne muswelo otufwaninwe kwisamba?

² Kwisamba i kyabuntu kitupele Yehova. (Div. 4:10, 11; Kus. 4:11) Aye witukwashanga mu Kinenwa kyandi tuyuke mwa kwingidijija kino kyabuntu senene. Mu kino kishinte, tusa kwisambila pa bimfwa bya mu Bisonekwa biketukwasha tuyuke kitatyi kya kwisamba ne kitatyi kya kwikala talala. Kadi tusa kumona’mo mwiivwaninanga Yehova pa byobya byotunena bakwetu. Dibajinji, twisambilei bidi pa kitatyi kyotufwaninwe kwisamba.

 3. Mungya Bene Loma 10:14, le i kitatyi’ka kyotufwaniwe kwisamba?

³ Tufwaninwe kwiteakanya nyeke mwanda wa kwisamba myanda ya Yehova ne ya Bulopwe. (Mat. 24:14; tanga Bene Loma 10:14.) Shi tulonge namino, tukeula Yesu. Kintu kikatampe kyāidile Yesu pano pa ntanda i kusapwila bakwabo bubine butala padi Shandi. (Yoa. 18:37) Ino tufwaninwe kuvuluka’mba muswelo otwisamba udi na mvubu. O mwanda kitatyi kyotusapwila bakwetu myanda ya Yehova, tufwaninwe kwibasapwila’yo na “butūkanye ne bulēme bukatampe,” kadi tufwaninwe kuta mutyima ku mwiivwanino wa muntu ne ku byakulupile. (1 Pe. 3:15) Nabya tukalonga bivule kupita’ko’tu kwisamba; tukafundija muntu’wa ne kutenga padi mutyima wandi.

 4. Kukwatañana na Nkindi 9:9, le binenwa byetu bibwanya kukwasha bakwetu namani?

⁴ Bakulumpe kebafwaninwepo kuleka kwisamba shi abamone amba tutu nansha kaka usakilwa madingi. Na bubine, bafwaninwe kutonga kitatyi kifwaninwe kya kwisamba kutyina bakafwija muntu bumvu bya bituputupu. Bakasaka kwilaija’ko kufika ne byobashala nandi kwa abo bene. Bakulumpe baloñanga nyeke bukomo bwa kwisamba mu muswelo ulēmekeja muntu obesamba nandi. Inoko, kebekakangapo kuleta misoñanya ya mu Bible ibwanya kukwasha bakwabo balonge bintu na tunangu. (Tanga Nkindi 9:9.) Mwanda waka i biyampe twikale na bukankamane bwa kwisamba ponso pobilomba kwisamba? Tulangulukilei pa bimfwa bibidi bishile: Kimfwa kimo i kya muntu umo wādi ufwaninwe kulemununa bandi bana, ne kya bubidi nakyo i kya mwana-mukaji umo wādi ufwaninwe kukesamba na muntu wādi wa kwikala mulopwe mwenda mafuku.

 5. Le i kitatyi’ka kyākomenwe kwisamba Kitobo Mukatampe Edi?

⁵ Edi Kitobo Mukatampe wādi na bana babidi baādi usenswe bininge. Inoko bano bana kebādipo balēmekele Yehova. Bādi na madyese makatampe a kwingila bu babitobo ku kipema. Inoko bāingidije lupusa lwabo bibi, bālombola’mba kebalēmekelepo byamulambu byobādi balambula Yehova, kadi bādi balonga busekese bwa munyanji. (1 Sa. 2:12-17, 22) Mungya Bijila bya Mosesa, bana ba Edi bādi bafwaninwe kufwa, ino Edi wa kilomonyeka wādi wibatopeka’tu bitupu ne kwibaleka bendelela kwingila ku kipema. (Kup. 21:18-21) Le Yehova wāmwene namani kino kilongwa kya Edi? Wānenene Edi amba: “Mwanda waka ulēmeka nyeke bobe bana bininge kuntabuka?” Kupwa Yehova wākwata butyibi bwa kwipaya bano bantu babidi babi.​—1 Sa. 2:29, 34.

 6. Le i ñeni’ka yotuboila kudi Edi?

⁶ Kudi ñeni mikatampe yotuboila kudi Edi. Shi tubayuka’mba mulunda nansha mubutule watyumuna kijila kya Leza, tufwaninwe kumunena, ne kumuvuluja misoñanya ya Yehova. Kupwa tukakimba kuyuka shi i mupebwe bukwashi na mikendi ya Yehova. (Yak. 5:14) Ketufwaninwepo nansha dimo kwikala pamo bwa Edi, na kulēmeka bininge mulunda nansha mubutule kupita’ko Yehova. Bilomba bukankamane pa kwisamba na muntu usakilwa bukwashi, kadi kulonga namino kudi na mvubu. Tala muswelo wishidile Edi na mwana-mukaji mwine Isalela witwa bu Abikele.

 7. Mwanda waka Abikele wākesambile na Davida?

⁷ Abikele wādi mukaja Nabulu, muntu mpeta wādi na yandi ntanda. Davida ne bantu bandi pobādi banyema Mulopwe Solo, bāpityije kitatyi pamo na bakumbi ba Nabalu ne kulama luombe lwa Nabalu ku bangivi. Le Nabalu wēbafwijije’ko pa bukwashi bwabo? Aa. Pāmunenene Davida ape’ko bantu bandi twakudya ne mema, Nabalu wāloba ne kwibashola mutonko. (1 Sa. 25:5-8, 10-12, 14) Ku mfulo, Davida wākwata butyibi bwa kukepaya mwana-mulume yense wa mu njibo ya Nabalu. (1 Sa. 25:13, 22) Le kino kyamalwa kyādi kya kuleka kulongeka namani? Abikele wājingulwile amba i kitatyi kya kwisamba, ebiya wāenda na bukankamane kukasambakana bana-balume 400 bādi na nzala, bakalabale kadi belumbile bya bulwi, ne kukesamba na Davida.

 8. Le i ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya Abikele?

⁸ Abikele pa kwitana na Davida, wēsambile na bukankamane, na bulēme kadi mu muswelo unekenya. Nansha Abikele byākakolomwenepo uno mwanda, ino aye wākalombele lusa kudi Davida. Wāsangedile ngikadila miyampe ya Davida ne kukulupila mudi Yehova amukwashe. (1 Sa. 25:24, 26, 28, 33, 34) Pamo bwa Abikele, tufwaninwe kwikala na bukankamane bwa kwisamba shi tubamone muntu ulonga bintu bibwanya kumulengeja alonge bubi bukatampe. (Ñim. 141:5) Tufwaninwe kwikala na bulēme, ino kadi tufwaninwe kwikala ne na bukankamane. Shi tudingila muntu madingi na buswe, tukelombola’mba twi balunda ba bine.​—Nki. 27:17.

9-10. Le i bika bifwaninwe kuvuluka bakulumpe pobadingila bakwabo?

⁹ Nakampata bakulumpe bafwaninwe kwikala na bukankamane bwa kwisamba na boba basāsuka mu kipwilo. (Ngt. 6:1) Bakulumpe bayukile na kwityepeja’mba nabo i ba kubulwa kubwaninina ne amba nabo babwanya kusakilwa madingi. Inoko kuyuka kino kekufwaninwe kwibalengeja baleke kulemununa boba basakilwa kulemununwa. (2 Tm. 4:2; Tet. 1:9) Pobadingila muntu, baloñanga bukomo bwa kwingidija kyabuntu kyabo kya kwisamba mwanda wa kumufundija na bwino ne na kitūkijetyima. Basenswe mwanabo, kadi buno buswe bwibalengejanga balonge’po kintu. (Nki. 13:24) Inoko, kintu kyobatele’ko mutyima dibajinji i kulēmekeja Yehova na kukwatakanya misoñanya yandi ne kukinga kipwilo ku bintu bibwanya kwikyona.​—Bil. 20:28.

¹⁰ Pano, tubesambila pa kitatyi kya kwisamba. Inoko, kudi ne bitatyi byoketufwaninwepo kwisamba kintu nansha kimo. Le i makambakano’ka abwanya kwitutana mu uno mwanda?

11. Le Yakoba wāingidije kyelekejo’ka, ne mwanda waka i kifwaninwe?

¹¹ Tubwanya kukomenwa kwifula mu binenwa byetu. Yakoba mulembi wa Bible wāingidije kyelekejo kifwaninwe pa kulombola mobikomēne. Wānenene amba: “Shi kudi muntu kakukalangapo mu binenwa, nankyo i mubwaninine, ubwanya kukuta lukano ngitu yandi yonso mituntulu.” (Yak. 3:2, 3; kunshi kwa dyani) Lukano bavwikanga’lo mpunda ku mutwe ne ku kyakanwa. Shi yewa utentamine’po ukoka myonji, ubwanya kusomanya nyema ende nansha kwimana. Shi yewa utentamine’po kakokelepo myonji biyampe, mpunda ubwanya kulumbakana, wesanshija nansha kusanshija mwine utentamine’po. Muswelo umo onka, shi tubakomenwa kwifula mu binenwa, tubwanya kuleta makambakano mavule. Twisambilei’ko bidi pa bitatyi bimobimo byotufwaninwe “kulama ludimi lwetu” ne kuleka kwisamba.

12. Le i kitatyi’ka kyotufwaninwe “kulama ludimi lwetu” ne kuleka kwisamba?

¹² Le uloñanga namani shi tutu nansha kaka udi na mwanda mufyame? Kimfwa, shi ubetana na muntu ushikatanga mu ntanda mobakankeje mwingilo wetu, le ukamunena akulombole kanda ne kanda ka mwingidilwa mwingilo wetu mu mine ntanda’ya? Shako padi udi’tu na milangwe miyampe. Tusenswe banabetu kadi tutele mutyima ku bintu bibatana. Kadi tusakanga kulombela milombelo mipotoloke pa mwanda wabo. Inoko, kino i kitatyi kya “kulama ludimi lwetu” ne kuleka kwisamba. Shi tuningila muntu etulombole myanda mifyame, nabya tubabulwe buswe—kudi uno muntu ne kudi batutu ne bakaka bamukulupile amba kakanenapo myanda ya mwingilo wabo. Bine, i kutupu muntu nansha umo motudi usakanga kubweja’ko masusu ku batutu ne bakaka bashikete mu matanda mobakankeje mwingilo wetu. Mu muswelo umo onka, i kutupu tutu nansha kaka wingila mu mine ntanda’ya ukasaka kusokola kanda ne kanda ka musapwila Batumoni bashikete’mo nansha mobengidila mingilo ya bwine Kidishitu.

13. Mungya Nkindi 11:13, le bakulumpe bafwaninwe kulonga bika ne mwanda waka?

¹³ Nakampata bakulumpe bafwaninwe kwingidija musoñanya wa mu Bible udi mu Nkindi 11:13 na kuleka kusokola myanda mifyame. (Tanga.) Kino kibwanya kukoma, nakampata shi mukulumpe udi na mukaji. Ba mulume ne mukaji baningijanga kipwano kyabo na kwisamba abo bene kitatyi kyonso ne na kwilombola twanda tufyame, milangwe ne bintu bibazumbija mutyima. Inoko mukulumpe uyukile amba kafwaninwepo kusokola “myanda mifyame” ku bantu ba mu kipwilo. Shi wasokola’yo, bakabulwa kikulupiji mwadi ne kumunenena bibi. Boba badi na madyese mu kipwilo kebafwaninwepo kwikala na ‘ndimi ibidi’ nansha na bongojani. (1 Tm. 3:8; kunshi kwa dyani) Ko kunena’mba, kebafwaninwepo kongola bakwabo nansha kwikala na lubabo. Shi mukulumpe usenswe wandi mukaji, kakamulombolapo myanda mifyame yakafwaninwepo kuyuka.

14. Le mukaja mukulumpe ubwanya kumukwasha namani bamunenene nyeke māya?

¹⁴ Mukaji ubwanya kukwasha wandi mulume anenenwe nyeke māya na kuleka kumuningila amulombole myanda mifyame. Shi mukaji engidije ano madingi, ukakwatakanya wandi mulume ne kulombola’mba ulēmekele boba bakulupile wandi mulume. Kadi kya mvubu kutabuka i kino, ukasangaja Yehova mwanda utuntwilanga ku ndoe ne bumo bwa kipwilo.​—Loma 14:19.

15. Le Yehova wēivwene namani pa mwanda wa balunda basatu ba Yoba, ne mwanda waka?

¹⁵ Tubwanya kuboila ñeni mivule ku mukanda wa mu Bible wa Yoba pa mwanda utala muswelo wa kwisamba ne kitatyi kya kwisamba. Yoba pa kupwa kufikilwa na bimpengele bishileshile bityumuna mutyima, bana-balume baná bāendele kukamusenga ne kumudingila. Bano bantu bāikele talala kitatyi kilampe. Inoko kupityila ku binenwa byānenene bano bantu basatu​—ba Edifaza, Biledade, ne Zofala​—kyāmwekele patōka’mba kebādipo bobile talala balangulukila pa mwa kukwashisha Yoba. Ino bādi balangulukila pa mwa kulombwela Yoba amba i mulonge kintu kibi. Shako mu byobānenene mwādi ne bya bine, ino bintu bivule byobānenene padi Yoba ne padi Yehova byādi bisansa kadi byabubela. Bātopekele Yoba amba i muntu mubi. (Yoba 32:1-3) Le Yehova wālongele’po namani? Wālobēle bano bana-balume basatu bininge. Wēbeta bu babilubi ne kwibasapwila banene Yoba ebalombelele.​—Yoba 42:7-9.

16. Le i ñeni’ka yotuboila ku bimfwa bibi bya ba Edifaza, Biledade, ne Zofala?

¹⁶ Kudi ñeni mivule yotuboila ku bimfwa bibi bya ba Edifaza, Biledade, ne Zofala. Mibajinji, ketufwaninwepo kutyibila banabetu mambo. (Mat. 7:1-5) Ino tufwaninwe kwibateja senene kumeso kwa kwisamba. Shi tulonge namino, tukevwanija ngikadilo yobadi’mo. (1 Pe. 3:8) Ya bubidi, kitatyi kyotwisamba, tufwaninwe kwisamba binenwa biyampe kadi bya bine. (Ef. 4:25) Ne ya busatu, Yehova utele mutyima bininge ku byobya byotunena bakwetu.

17. Le i ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya Edihu?

¹⁷ Edihu muntu wa buná wākapempwile Yoba, wādi ubutulwa na Abalahama. Wādi uteja pādi pesamba Yoba ne bana-balume basatu. Wātele mutyima bininge ku byobādi besamba, o mwanda wābwenye kuleta madingi na lusa kadi ampikwa budimbidimbi mene ākweshe Yoba alemunune mulangilo wandi. (Yoba 33:1, 6, 17) Edihu wādi utele mutyima bininge ku kutumbija Yehova pa kyaba kya kwitumbija aye mwine nansha muntu mukwabo. (Yoba 32:21, 22; 37:23, 24) Ñeni yotuboila ku kimfwa kya Edihu i ya amba, kudi kitatyi kya kwikala talala ne kitatyi kya kuteja. (Yak. 1:19) Kadi tubefunde amba kitatyi kyotudingila muntu, tufwaninwe kuta mutyima dibajinji ku kutumbija Yehova, ke batwepo bene.

18. Le tukalombola namani amba tumwene kyabuntu kya kwisamba na mvubu?

¹⁸ Tubwanya kulombola’mba tumwene kyabuntu kya kwisamba na mvubu, shi tulonda madingi a mu Bible atala pa kitatyi kya kwisamba ne muswelo wa kwisamba. Solomone mulopwe wa tunangu wāpelwe bukomo bwa mushipiditu wālemba’mba: “Pamo bwa mapome a olo mu bintu bya ndalama mo mwikadile ne kinenwa kīsambwa pa kitatyi kifwaninwe.” (Nki. 25:11) Shi tuteja senene byobya binena bakwetu ne kulanguluka kumeso kwa kwisamba, binenwa byetu bikekala pamo bwa mapome a olo—bya mvubu kadi biyampe. Mu uno muswelo, ekale shi twisambanga bityetye nansha bininge, binenwa byetu bikakankamika bakwetu, kadi bikalengeja Yehova etwitembe. (Nki. 23:15; Ef. 4:29) Bine, uno i muswelo muyampe wa kulombola kufwija’ko pa kino kyabuntu kitupele Leza!