‘Leza I Mwitusanswe Bikata’

“Nanshi bitusanshilwe Leza namino, i kitwendelemo ne kwisanswa bātwe bene na bene.”​—1 YOANO 4:11.

MU DYAYENGA 23 kweji 3, 1997 pa kupona kwa dyuba, nabubine, kukekalanga bantu 13000000 ne kupita bakebungila mu Mobo a Bulopwe ne mu bifuko bikwabo bibungilanga’mo ba Tumoni twa Yehova, kujokoloka ntanda yonso. Mwanda waka? Mwanda mityima yabo i mitengwe na kilomboji kikatakata kya buswe bwa Leza bwasenswe muzo wa muntu. Yesu Kristu wākokele milangwe pa kino kilomboji kitulumukwa kya buswe bwa Leza na kunena’mba: “Mwanda aye Leza byāsenswe bapanopantanda nenki, wapana mwana wandi wa bunka’mba bonso bakumwitabija nankyo kebakonekapo, ehe, poso batambule būmi bwa kulādila monka nyeke ne nyeke.”​—Yoano 3:​16.

² Pa kubandaula kino kilomboji kya buswe bwa Leza, twīipangulei’mba, ‘Lelo ntendelanga nabubinebine bintu bitulongele Leza? Muswelo oñingidijanga būmi bwami, lelo ulombolanga kuno kufwijako?’

“Leza I Buswe”

³ Kulombola buswe ke kintupo kitulumukwa nakampata kudi Leza, mwanda “Leza i buswe.” (1 Yoano 4:​8, BB) Buswe ye kayukeno kandi kakatampe. Pādi ulongolwela bantu ntanda bu kīkalo kyabo, wālombwele bukomo bwandi bukatampe na kubunda ngulu ne na kubunga mema bu majiba ne bu tulunga-lui. (Ngalwilo 1:​9, 10) Pātūdile kwialuja kwa mema ne kwialuja kwa luvula luyampe (oxygène) ke bingila, ne pa kutūla sekenende ne miswelo mishileshile ya munamuna imbishi mwanda wa kwalamuna miningi ya biloba bya panshi ke bidibwa bya bantu bya kukwatakanya būmi bwabo, kupwa wātūla ne bibadiko bya nsaa mu ngitu ya muntu mwanda wa ngitu yandi ikale na kitetyima kikwatañane na bula bwa mafuku ne bwa myeji pano pa umbuo wa ntanda, wālombwele tunangu twandi tukatampe umbino byonso. (Mitōto 104:24; Yelemia 10:12) Eyo, mu bupangi bumweka na meso mudi bintu bikwabo bitulumukwa nakampata bilombola buswe bwa Leza.

⁴ Kilango kyetu kitulombolanga buswe bwa Leza pa kudya bipa bitobala ne byēle, ke byāpangilwepo enka mwanda wa kukwatakanya būmi bwetu kete, ino i ne mwanda wa kwitusangaja. Meso etu amonanga kilomboji kikatampe kya buswe pa kutala muponeno wa dyuba utulumukwa, diūlu dyeñenya’mo ñenyenye bufuku, ne maluba a misaka ne a misombelo mishileshile, masumba a banyema bana, ne mimungomungo ya nsangaji ya balunda netu. Myulu yetu itulombolanga buno buswe pa kukoka luvula luyampe lwa maluba a buyo. Matwi etu ebuyukanga kitatyi kyotwivwana lututo lwa mema, mididilo ya byoni, ne mawi a baswedibwe betu. Twibwivwananga kitatyi kitufumbakanya mukena wetu na kyanga kyonso. Bine, banyema bamo-bamo ibapebwe manwa a kumona, kuteja, nansha ke kulula bintu kebikokeja kubwanya bantu. Ino muntu, byapangilwe mu kimfwa kya Leza, udi na bukomo bwa kuyuka buswe bwa Leza mu muswelo keubwanya kuyuka nyema nansha umo.​—Ngalwilo 1:27.

⁵ Pāpangile Yehova Leza bantu babajinji, Adama ne Eva, wēbongwijije bintu bivule bilombola buswe bwandi. Wādimine budimi, paladisa, ne kumeneja’mo mityi ya miswelo yonso. Wātūla’mo ne munonga wa kwibusangila mema, kadi wādinga’mo byoni ne banyema balumbuluke. Wāpele ba Adama ne Eva bino byonso bu kīkalo kyabo. (Ngalwilo 2:​8-​10, 19) Yehova wāshikete nabo mu kipwano bu bandi bana, ba mu kisaka kyandi kya umbuo onso wa diūlu ne ntanda. (Luka 3:​38) Na kwibapa Edena bu kimfwa, Shabo wamūlu wēbapele mwingilo muyampe wa kutandabula Paladisa, isambakane umbuo onso. Ntanda yonso mituntulu yādi ya kuyula lutundu lwabo.​—Ngalwilo 1:​28.

⁶ Ino, kitatyi kityetye pa kupita’po, ba Adama ne Eva bākankalwa ditompo ditala pa kikōkeji ne dikōkeji dyabo. Dibajinji umo wābadikila kuluba, kupwa ke mukwabo, bonso bākankalwa kulombola kufwijako kutala pa buswe bobēbalombwele. Bālongele kintu kisansa kashāa. Kekyādipo kifwaninwe kwibalekelwa nansha dimo! Kupwa, bājimija kipwano kyabo na Leza, bāpangwa mu kisaka kyandi, ne kulupulwa mu Edena. Ne batwe netu dyalelo tukidi mu byaso bya bubi bwabo. (Ngalwilo 2:​16, 17; 3:​1-6, 16-​19, 24; Loma 5:​12) Ino, lelo twi baboile ñeni ku byobya byāpityile? Lelo netu tulondololanga namani ku buswe bwa Leza? Lelo mbila yotutyiba difuku ne difuku ilombolanga’mba tutendelanga buswe bwandi?​—⁠1 Yoano 5:⁠3.

⁷ Nansha byābudilwe bambutwile betu babajinji mutyima wa kufwijako utala pa bino byonso byēbalongele Leza, ino kino kekyātalejepo buswe bwa Leza. Na lusa lonso pa mwanda utala bantu bādi kebabutwilwe​—kubadila’mo ne batwe bōmi dyalelo​—Leza wālekele ba Adama ne Eva bashiye bidi kisaka kumeso kwa kufwa. (Ngalwilo 5:​1-5; Mateo 5:​44, 45) Shi kālongelepo namino, longa batwe bonso ketubutwilwepo. Mwenda mafuku, Yehova wāshilula kusokwela kiswamutyima kyandi patōka bityebitye ne kupāna kitako kya lukulupilo ku bonso ba ku musuku wa Adama bādi bakukalombola lwitabijo. (Ngalwilo 3:​15; 22:18; Isaya 9:​6, 7) Wāteakenye ne kingidilwa kyādi kya kukwasha bantu ba mu mizo yonso bakatambule kyokya kyājimije Adama, būmi bubwaninine bwa bu bantu betabijibwe mu kisaka kya Leza kya umbuo wa diūlu ne ntanda. Wēkilongele na kulupula kinkulwa.

Mwanda Waka Kinkulwa?

⁸ Lelo kyādi bine kifwaninwe enka kufuta kinkulwa kya būmi bwa muntu? Lelo Leza kādipo ukokeja kutyiba mbila bitupu’mba, nansha bifwaninwe kufwa ba Adama ne Eva pamwanda wa butomboki bwabo, inoko ba ku lukunwa lwabo bonso bakakōkela kudi Leza, bafwaninwe kukekala na būmi bwanyeke? Mungya milangwe mīpi ya bantu, kino kikokeja kwikala bu kyendelemo. Ino, Yehova aye “uswele boloke ne kutyiba-mambo.” (Mitōto 33:5) Ba Adama ne Eva bābutwile bana abo papo kebapwe kala kuluba, i kutupu mwana nansha umo wābutwilwe mubwaninine. (Mitōto 51:5) Bonso bāpyēne bubi, kadi mpalo ya bubi i lufu. Shi Yehova kātele’kopo mutyima, lelo kyāswile kuleta kimfwa’ka ku boba ba mu kyandi kisaka kya umbuo wa diūlu ne ntanda? Kādipo ukokeja kuleka kuta mutyima ku bijila byandi byaboloke. Wālēmekele bisakibwa bitala pa boloke. I kutupu nansha umo wādi ukokeja kutopeka muswelo wālondelwe uno mwanda na Leza.​—Loma 3:​21-​23.

⁹ Shi kepano, i pa kika kikwabo pādi pa kupelwa bunyongolodi ku boba ba ku lutundu lwa Adama bādi bakulombola kikōkeji kya buswe kudi Yehova? Kwādi kufwaninwe kulupuka muntu mubwaninine wa kufwa bu kitapwa, mungya boloke, buno būmi bwandi bubwaninine bwādi bwa kukaputa bubi bwa boba bādi bakukalombola lwitabijo mu kino kinkulwa. Bubi bwa muntu umo, Adama, byobwālengeje bantu bonso ke babi, kumwangwa kwa mashi a muntu mukwabo mubwaninine, wa bulēme bwa muswelo umo na umbajinji, kwādi kukokeja kudingamana senene pa kipimo kya boloke. (1 Temote 2:​5, 6) Ino uno muntu wādi ukokeja kutanwa kwepi?

Lupoto Lwādi Lukomo Muswelo’ka?

¹⁰ Mu lukunwa lonso lwa Adama muntu wabubi, kemwādipo muntu nansha umo wādi ukokeja kupāna kintu kyādi kisakibwa mwanda wa kujokeja ngikadilo ya būmi yājimije Adama. “Nansha umo uyukile kukūla mwanabo, shi ku ka, shi ku ka, nansha kupana kudi Leza kinkūlwa kyandi. (Ke-buntu bukūdi bwa muya wabo i buleme, i bwa kuleka bitupu nyeke e mo kyendele.) Amba ēkale wa būmi nyeke, amba kakamonepo bubole.” (Mitōto 49:​7-9) Pa kyaba kya kuleka muzo wa muntu bitupu, Yehova aye mwine wāletele bukwashi na kanye.

¹¹ Yehova kātuminepo mwikeulu pano pantanda mwanda wa kwiya kwienga lufu bwa kitunye koku aye mufye būmi bwandi bwa kumushipiditu mu ngitu kampanda. Ino, mu kingelengele kibwanya’nka Leza Umpangi bunka bwandi, wātundulwidile bukomo bwa būmi ne kimfwa kya bumuntu kya mwana wa mūlu munda mwa mwana-mukaji, Madia mwana Hedi wa ku musuku wa Yuda. Kutama kwa mwana mu difu dya inandi, kwālaminwe na mushipiditu sandu, bukomo bwa Leza bwingila, kupwa uno mwana wābutulwa bu muntu mubwaninine. (Luka 1:​35; 1 Petelo 2:​22) Uno ye wādi mufikile pa lupoto lwādi lusakibwa mwanda wa kufuta kinkulwa kyādi kisakibwa mungya boloke bwa Leza.​—Bahebelu 10:5.

¹² Lelo i ani wāpelwe kino kyepelo na Yehova mu tununu ne tununu twa bano bandi bana ba momwa mūlu? I yewa utelelwe mu Bisonekwa bu “Mwana wandi wa bunka.” (1 Yoano 4:9) Kino kishima kekifunkilangapo pa mwāikadile Yesu pa kubutulwa bu muntu, mhm, ino kifunkilanga pa mwādi wikadile momwa mūlu kumeso kwa kwiya pano pantanda. Ye aye kasuku kandi kete wāpangilwe na Yehova bunka bwandi pampikwa muntu mukwabo wa kumukwashako. I Umbedi umbipangwa byonso. Ye aye wāingidijibwe na Leza mwanda wa kupanga bipangwa bikwabo byonso. Bamwikeulu i bana ba Leza enka mwādi mwikadile Adama bu mwana Leza. Ino Yesu i mutelwe bu muntu udi ‘na ntumbo ya bu mwana mubutulwe kasuku kudi shandi.’ Utelwanga’mba ushikete “mu kyadi kya Shandi.” (Yoano 1:​14, 18) Kipwano kyandi na Shandi i kya pabwipi, kya kinyenye, ne kya kwisapwila tumyanda tufyame. Udi na buswe bwiifwene na bwa Shandi pa mwanda utala bantu. Nkindi 8:​30, 31 witulombola mumumwenine Shandi ne aye mwine mwamwenine bantu: “Nadi mafuku onso nsangaji yandi [ya Yehova] mo bukila mo bukila, kusepelela nyeke ku meso andi, . . . ino kuloelelwa kwami [Yesu Mwingidi Mukatampe wa Yehova, kilomboji kya tunangu] kwādi ne bāna ba bantu.” Bine, i uno Mwana mulēme nakampata wātuminwe na Leza pano pantanda mwanda wa kufuta kinkulwa. Omwanda, bino bishima bya Yesu binenanga bivule: “Aye Leza byāsenswe bapanopantanda nenki, wapāna Mwana wandi wa bunka”!​—Yoano 3:​16.

¹³ Mwanda wa kwitwivwanija nshintulwilo ya bino binenwa, kitatyi kilampe pādi Yesu kaile pano pantanda, Leza wāsoñenye Abalahama pano kepapite myaka ifika ku 3 890 amba: “Sela obe mwana, mwana obe wa kasuku osanshilwe, ke Isake kadi, enda ku ntanda ya Modiya umwelele konka ke kyakwela kisōkwe pa lūlu lo nkakulombola.” (Ngalwilo 22:​1, 2) Abalahama wākōkele na lwitabijo lonso. Witūle bidi pa kyaba kya Abalahama. Kyādi kyakwikala namani shi wādi obe mwana umo kete osenswe bininge? Ukeīvwana namani pa kutyaba nkuni ya kulambwila’po obe mwana bu kyakwela kisōkwe, mwaenda nandi lwendo lwa mafuku mavule ku Modiya kwa kukamulambwila, kupwa wamutūla pa kilambwilo?

¹⁴ Mwanda waka mbutwile wa kisanso wikalanga na mwīivwanino wa uno muswelo? Ngalwilo 1:​27 unena’mba Leza wāpangile muntu mu kimfwa Kyandi. Uno mwivwanino wetu wa buswe ne lusa, ulombolanga mu muswelo kampanda buswe ne lusa lwa Yehova. Mu mwanda utala Abalahama, Leza aye mwine wātūdile’po kuboko mwanda wa Isake aleke kwelwa bu kitapwa. (Ngalwilo 22:12, 13; Bahebelu 11:17-​19) Inoko, ku mutamba wandi aye mwine, Yehova kālekelepo kuleta kinkulwa nansha byokyādi kilomba lupoto lukomo kwadi aye mwine ne kudi wandi Mwana. Pa kwikilonga, Leza kāningilwepo na muntu nansha na kintu nansha kimo, ino kyādi kilomboji kya buntu bwandi butulumukwa boketufwaninwe. Lelo tudi na kufwijako kwabinebine kutala pa kino kilongwa?​—Bahebelu 2:⁠9.

I Kilete Kika

¹⁵ Kino kipānwa kya buswe kyāletele Leza, kidi na lupusa lukatampe umbūmi bwa boba bekitabija na meso a lwitabijo. Dibajinji, bādi mu lwana na Leza pamwanda wa bubi. Enka na munenena Kinenwa kyandi, bādi ‘balwana nandi mwanda ñeni yabo yādi ilanga’nka mingilo imbi.’ (Kolose 1:​21-​23) Ino bāikele ‘kupwanibwa na Leza kupityila ku lufu lwa wandi Mwana.’ (Loma 5:​8-​10) Pa kwalamuna mwiendelejo wabo wa umbūmi, ne kwitabija kyepelo kya kulekelwa mambo kipelwe boba balombola lwitabijo mu kitapwa kya Kristu, pano i bapebwe mutyima wa mundamunda utōka tōo.​—Bahebelu 9:​14; 1 Petelo 3:​21.

¹⁶ Bano bantu batyetye, kaluombe katyetye, Yehova i mwibalundile’ko kyepelo kikwabo kya buntu bwandi, kya kukabikala pamo na wandi Mwana Umbulopwe bwa mūlu, mwanda wa kukafikijija mpango ya Leza imbajinji itala ino ntanda. (Luka 12:32) I “ba ku bisaka byonso, ne ba mu ndimi yonso, ne ba ku bantu bonso, ne ba ku mizo yonso; . . . ke badi balopwe bapidishitu kudi Leza wetu, bakukabikala panopantanda.” (Kusokwelwa 5:​9, 10) Ye abo besambila’po mutumibwa Polo amba: “Ke-mwi-bantu kemwatambwilepo mushipiditu wa bupika bwa moyomoyo, ehe, nanshi mwatambwile mushipiditu wa bumwana po twita’mba; Tata [Abba, “NW”]! Tata! Aye mwine mushipiditu witabijanga bwa kamoni ku mishipiditu yetu’mba: Mudi bāna ba Leza. Wivwane shi twi bāna, nankyo twi bampyana, bampyana ba Leza, bakupyana pamo na Yesu.” (Loma 8:​15-​17) Pa kutambulwa na Leza bu bandi bana ba bulelwa, i bapebwe kipwano kya buswe kyājimije Adama; kadi bano bana bakapebwanga madyese makwabo a mwingilo wa kokwa kūlu​—kintu kekyādi na Adama nansha dimo. Omwanda kekyakutulumukapo shi mutumibwa Yoano wānene’mba: “Ee! Talai mwitusanshilwe Tata! Buswe bwandi bwine i buno bo tubatelwa bu bana ba Leza!” (1 Yoano 3:​1, MB) Abo bano Leza kebalombwelepo’nka buswe bwimanine pa mbila kete (a·gaʹpe), ino i mwibalombole ne kisanso kya kinyenye (phi·liʹa) kilombola kisanso kikomo kidi pabukata bwa balunda babidi babinebine.​—Yoano 16:27.

¹⁷ Ku bakwabo​—boba bonso balombola lwitabijo mu kino kipānwa kya būmi kitupele Leza kupityila mudi Yesu Kristu​—Yehova i mwibape mukenga wa kusamba nandi kyokya kipwano kilēme kyājimije Adama. Mutumibwa Polo wāshintulwile’mba: “Mwanda bipangwa nabyo [bantu ba pano pantanda batambile kudi Adama] bitengele, bitala meso so-o, kukasokokelwa kwa bāna ba Leza [kino kishintulula’mba batengele kitatyi kikamweka patōkelela’mba bana ba Leza, bampyana ba Bulopwe bwa mūlu pamo na Kristu abashilula kwingila mwingilo wa kamweno ku muzo wa muntu]. Ke-bintu bipangwa nabyo byanekenībwe ku bukobakane [bābutwidilwe mu bubi ne na kitungo kya lufu, kadi kekwādipo muswelo obādi bakokeja kwinyongolola abo bene], ke kiswa-mutyima wabyopo, mhm, nanshi i pa mwanda wa enka aye wanekenye’byo, mu kukulupila [kupēne Leza]’mba bipangwa abyo bīne bikakūlwanga ku bupika bwa kubola, nabyo ke byana bya bene bya ntumbo bwa bana ba Leza.” (Loma 8:​19-​21) Buno bwanapabo bukashintulula kika? Amba i banyongololwe umbupika bwa bubi ne lufu. Bakekalanga na kubwaninina kwa ñeni ne ngitu, kīkalo kyabo kikekala Paladisa, kadi bakekala na būmi bwanyeke bwa kuloelelwa mu kubwaninina kwabo ne kulombola mitendelo yabo kudi Yehova, Leza umo wabine kete. Lelo bino byonso byābwanikile muswelo’ka? I kupityila ku kitapwa kya bukudi kya Mwana Leza wa bunka.

¹⁸ Yesu wāshimikile ngalwilo ya Kivulukilo kya lufu lwandi mu difuku dya 14 kweji wa Nisane, mu 33 K.K., mu njibo ya pangala mu Yelusalema. Kuno kuvuluka kwa ku mwaka ne mwaka kwa lufu lwandi i kinkumenkume kikatampe umbūmi bwa bakristu bonso babine. Yesu aye mwine wāsoñenye’mba: “Mukaloñanga enka namino pa kumvuluka.” (Luka 22:19) Mu 1997, Kivulukilo kikalongwa kupwa kwa kupona kwa dyuba mu 23 kweji 3 (ye nsaa ikashilula 14 Nisane). Mu dine difuku’dyo, i kutupu kintu kikekala kyamvubu mikatampe kutabuka kutanwa ku kino Kivulukilo.

Ukalondolola Namani?

◻ I mu muswelo’ka ulombwele Leza buswe bukatampe ku muzo wa muntu?

◻ Mwanda waka kwadi kusakilwa būmi bwa muntu mubwaninine mwanda wa kukūla lutundu lwa Adama?

◻ Yehova wālupwile kino kinkulwa ku lupoto’ka lukomo?

◻ Lelo kinkulwa i kilete bika?

[Bipangujo bya Kifundwa]

 1. Mwanda waka mu 23 kweji 3 pa kupona kwa dyuba, bantu bavule ntanda yonso bakebungilanga pamo mu Mobo a Bulopwe ne mu bifuko bikwabo?

 2. I bipangujo’ka byotufwaninwe kwīipangula pa mwanda utala mulondolwelo wetu utala pa buswe bwa Leza?

 3. (a) Mwanda waka kulombola buswe ke kyēnipo ku mutamba wa Leza? (b) I muswelo’ka wilombwele bukomo ne tunangu mu mingilo yandi ya bupangi?

 4. I kilomboji’ka kya buswe bwa Leza kikokeja kumonwa ne kutendelwa na yense wa umbukata mwetu mu bupangi bumweka na meso?

 5. Yehova wālombwele buswe bukatampe kudi ba Adama ne Eva muswelo’ka?

 6. (a) Umwene namani mwiendelejo wa butomboki wāikele na ba Adama ne Eva? (b) I kika kikokeja kulombola’mba twi baboile ñeni ku byāpityile mu Edena, ne amba twibamwene kamweno mu buno buyuki?

 7. Nansha byālubile ba Adama ne Eva, ino, i muswelo’ka wālombwele Yehova buswe bwandi ku lutundu lwabo?

 8. Mwanda waka Leza kāikelepo’tu kutyiba mbila’mba nansha ba Adama ne Eva byobafwaninwe kufwa, inoko i kutupu muntu nansha umo mu lutundu lwabo ukafwa?

 9. Mungya musoñanya wa Leza utala pa boloke, i kinkulwa kya muswelo’ka kyādi kisakibwa?

10. Mwanda waka lutundu lwa Adama kelwādipo lubwanya kulupula kino kinkulwa?

11. Yehova wālupwile kinkulwa kya būmi bwa muntu mubwaninine kyādi kisakibwa, kupityila mudi ani?

12. (a) Yesu i ‘Mwanā Leza wa bunka’ mu buluji’ka? (b) Kutumwa kwandi na Leza i kulombole patōka buswe Bwandi kotudi muswelo’ka?

13, 14. Mānga ya mu Bible itala pa ditompo dya Abalahama dya kulambula Isake, ikokeja kwitukwasha muswelo’ka tutendele kyālongele Yehova? (1 Yoano 4:​10)

15. Kinkulwa kidi na lupusa’ka umbūmi bwa bantu nansha ke mu ino ngikadilo ya bintu?

16. I madyese’ka apelwe ba kaluombe katyetye mwanda wa lwitabijo lwabo mu kinkulwa?

17. (a) I mukenga’ka upelwe bonso bakulombola lwitabijo mu kinkulwa? (b) Kukekala bwa “byana bya bene bya ntumbo bwa bana ba Leza” kukashintululanga kika kobadi?

18. I kika kyotukalonga mu 23 kweji 3 pa kupona kwa dyuba, ne mwanda waka?

[Kifwatulo pa paje 24]

Leza wapēne wandi Mwana wa bunka